Bindandi áhrif Þriðja orkupakkans

 Seinni hluti fyrirlestrar prófessors Peters Örebech í HÍ 22.10.2018 fjallaði um stöðuga þróun orkulöggjafar Evrópusambandsins, ESB, til meiri miðstýringar og valdframsals aðildarlandanna til framkvæmdastjórnar ESB, og sér engan veginn fyrir endann á þeirri þróun, því að Fjórði orkupakki ESB mun vera í burðarliðnum.  

Þann 1. desember 2018 fékk Heimssýn góðan gest frá Stafangri á Rogalandi.  Sá leiðir starf SV-Sosialistisk Venstreparti í Stafangri.  Hann hélt ræðu að kveldi fullveldisdagsins hjá Heimssýn, og er hún birt í íslenzkri þýðingu í viðhengi þessa pistils.  Þar gat hann um, að SV hefði gert það að tillögu sinni á Stórþinginu, að ríkisstjórnin drægi frumvarp sitt um innleiðingu Þriðja orkupakkans í EES-samninginn til baka, þar til Fjórði orkupakki ESB sæi dagsins ljós.

Það var skynsamleg tillaga, sem ríkisstjórnin hundsaði m.a. af því, að mikil pólitísk gerjun á sér stað um þessar mundir í afstöðunni til orkupakka ESB í Noregi.  Hún á sér aðallega stað innan verkalýðshreyfingarinnar, og hefur Alþýðusamband Noregs, LO, þegar tekið opinbera afstöðu gegn Orkupakka #3. Ekki nóg með þetta, heldur virðist verkalýðshreyfingin vera að fá sig fullsadda af stöðugum straumi gerða og tilskipana frá ESB, sem grafa undan stöðu verkalýðshreyfingarinnar og atvinnuöryggis verkafólks.

Nú er rætt um það í Noregi, að á þingi Alþýðusambandsins árið 2022, muni verða samþykkt tillaga um uppsögn EES-samningsins.  Þetta mun tvímælalaust breyta afstöðu stærsta stjórnmálaflokks Noregs, Verkamannaflokksins, til Evrópu-samstarfsins, en forysta hans hefur hingað til verið höll undir inngöngu Noregs í ESB. Þar með munu valdahlutföllin í Stórþinginu m.t.t. afstöðunnar til ESB snúast við, sem óhjákvæmilega breytir líka afstöðunni til EES og innleiðingar afdrifaríkra Evrópugerða að einhverju leyti.

Peter Örebech, lagaprófessor og sérfræðingur í Evrópurétti, rakti það í 6 liðum í fyrirlestri sínum, hvernig framkvæmdastjórn ESB herðir stöðugt tök sín á orkumálunum.  Fyrir löndin á meginlandi Evrópu kann vel að vera vit í því, en fyrir eyjarskeggja í um 1500 km fjarlægð frá landsvæði þessa ríkjasambands (eftir útgöngu Breta), er alveg út í hött að innleiða reglur ESB, sem stórlega skerða sjálfsákvörðunarrétt þeirra um málefni helztu auðlindar þeirra, endurnýjanlegrar orku, og bjóða jafnframt hættunni heim um tengingu við erlend raforkukerfi og spákaupmennsku, sem leiða mun til mikilla raforkuverðshækkana, algerlega að þarflausu. Þessi voru atriðin 6 hjá PÖ:

1. Fyrirkomulag orkumarkaðar ESB um sameiginlegar reglur fyrir Innri markað rafmagns, sem samkvæmt tilskipun 2003/54 ESB frá 26.06.2003 var valkvætt, breyttist með stofnun ACER-Orkustofnunar ESB yfir í bindandi fyrirkomulag með gerð 713/2009 o.fl.
2.  Takmarkið með stjórnun ESB á þessu sviði er að "ná markmiðum evrópsku orkustefnunnar". Til að ná þeim er bent á, að ESB verði að "fjarlægja hindranir á  viðskiptum yfir landamæri með rafmagn og jarðgas".  ACER á ennfremur að "sjá til þess að fylla upp í eyður löggjafarinnar sem hluti af ESB" (ESB-gerð 713/2009, formáli, atriði 5).  ESB hefur ákveðið, að "stofnunin skuli tryggja, að stjórnvaldsaðgerðir í hverju landi ... séu rækilega samhæfðar og, ef nauðsyn krefur, kláraðar á vettvangi ESB" (formálinn, atriði 6). 
3. Með "á vettvangi ESB" er ekki átt við náið samráð ESB-landanna í þjóðréttarlegum skilningi, heldur er átt við frumkvæði ESB-stofnana, þ.e.a.s. ACER, en einnig aðrar ESB-stofnanir, þ.á.m. ENTSO-E: "Framkvæmdastjórnin og stofnunin vinna náið saman í sambandi við framkvæmd þessarar Evrópugerðar, og slíkt getur einnig átt við um samtök evrópskra kerfisstjóra fyrir rafmagn og gas" (formálinn, atriði 20).  
4. Uppbyggingu stofnunarinnar [ACER] skal aðlaga sértækum þörfum stýringar á orkusviði. Þar skal taka sérstakt tillit til sérstaks hlutverks landsreglaranna og tryggja sjálfstæði þeirra (formálinn, atriði 20).
5. Stofnuninni ber að tryggja, að stýringarverkefni  landsreglaranna samkvæmt tilskipun 2009/72/ESB frá 13.07.2009 um sameiginlegar reglur Innri markaðarins fyrir rafmagn og tilskipun 2009/73/ESB frá 23.07.2009 fyrir jarðgas, séu samhæfð með skilvirkum hætti og, ef nauðsyn krefur, sé framfylgt á vettvangi ESB.  Í þessu sambandi er nauðsynlegt að tryggja sjálfstæði stofnunarinnar gagnvart rafmagns- og gasframleiðendum, flutnings- og dreifingarfyrirtækjum, hvort sem þau eru í opinberri eða einkaeigu, og gagnvart notendum, og tryggja, að starfsemi stofnunarinnar sé samkvæmt ESB-réttinum, tryggja tæknilega og stjórnunarlega getu stofnunarinnar og aðgengi að henni, móttækileika fyrir lýðræðislega stjórnun og skilvirkni (formálinn, atriði 6).
6. ESB-gerð #347/2013 frá 17.04.2013 [utan Orkupakka #3, en verður nánast örugglega innleidd á Íslandi í kjölfar hans, af því að hún og gerðir "pakkans" skarast] um leiðbeiningar fyrir orkumannvirki á milli Evrópulanda, sem leysir af hólmi #1364/2006/ESB og felur í sér breytingar á gerðum #713/2009, #714/2009 og #715/2009 [sem allar eru í Orkupakka #3].  Ákvarðanatakan innan stofnananna er takmörkuð við aðildarlönd ESB og Framkvæmdastjórnina.

Norsku lagaprófessorarnir Eirik Holmöyvik og Hallvard Haukeland Fredriksen draga af þessu eftirfarandi ályktun:

"Með þessu yfirtekur ESA stjórnunarvald ríkisstjórnarinnar á þeim hluta norskrar orkustjórnsýslu, sem fellur í hlut Landsreglarans ... Og, ef Landsreglarinn dregur lappirnar, geta trúlega einkaaðilar framkallað framkvæmdina með því að leggja fram gögn fyrir norskum dómstólum um, að norsk lög skyldi Landsreglarann til að framkvæma ákvarðanir ESA."

http://rett24.no/articles/grunnlovsstridig-tilknytning-til-eus-energibyra .

 

"Staðan er þá sú, að allt ákvörðunarvald um orkuflutninga á milli landa er hjá ACER og orkuskrifstofum ESB (með Framkvæmdastjórnina á toppinum."

Þar með hefur prófessor Örebech sannað lögfræðilega, að Þriðji orkumarkaðslagabálkurinn felur í sér fráhvarf frá "tveggja stoða lausn" til "einnar stoðar lausnar".  Þetta felur í sér stjórnarskrárbrot bæði í Noregi og á Íslandi.  Formlegt sjálfstæði með ESA sem millilið og raunverulegt ósjálfstæði stríðir gegn Stjórnarskrá, segir prófessor Örebech, og í sama streng hefur prófessor emeritus, Stefán Már Stefánsson, tekið. Sjá þó skoðun annars lögfræðings í lok þessa pistils. 

"Prófessor Johs. Andenæs skrifar (Statsforfatningen i Norge (Tano, 1997), s. 265): fullveldisframsal er löglegt með því skilyrði, að það fari fram í "samvinnu jafnsettra ríkja í þágu sameiginlegra hagsmuna" og samningsaðilar verða í sameiningu að mynda alþjóðlegt félag (stofnun) af fullri gagnkvæmni.  Samkvæmt Andenæs jafngildir ACER aðildin stjórnarskrárbrotlegu valdframsali, "þótt formlegt fullveldi væri virt".  Við aðild að ACER verða ESA og Landsreglarinn tæki fyrir ESB og ekki fyrir Noreg, og ESB fylgir að venju  1-stoðar-lausn í andstöðu við stjórnarskrárgrein #1.  Ríkisstjórnin hefur þannig sett Noreg í aðstöðu, sem  prófessor Andenæs ræðir um sem "lýðríkisstöðu" (bls. 266), andstætt stjórnarskrá."

 

Engum vafa er undirorpið, að sé ACER-aðild Noregs brot á stjórnarskrá þar, þá er ACER-aðild Íslands brotleg við stjórnarskrá Íslands með sömu rökum og að ofan eru tíunduð. 

 

"Inngangan í Orkusamband ESB (þ.m.t. ACER) er reist á því kerfi, að norsk stjórnmálaleg yfirvöld geti ekki gripið í taumana gegn óæskilegegri afritsákvörðun Landsreglarans/ESA, af því að norsk löggjöf setur þá kvöð á Landsreglarann að raungera ákvörðun ESB. Landsreglarinn er fjármagnaður af Stórþinginu og með stjórnendur, sem Oíu- og orkuráðuneytið velur án þess að vera tæki fyrir norska ríkið, heldur tæki fyrir ESB.  Þetta sjálfstæði frá hagsmunaöflum norska ríkisins eða einkaaðilum er fyrirskrifað í tilskipun 2009/207: "Landsreglarinn skal vera algerlega óháður öllum opinberum hagsmunum og einkahagsmunum".  Þetta kerfi afritaðra ákvarðana er-í samræmi við viðhorf prófessors Andenæs-andstætt stjórnarskrá, gr. 1."

 

Hér er hin lögfræðilega niðurstaða skýr, að öll völd varðandi orkuflutninga á milli aðildarlanda ACER, einnig EFTA-landanna, ef þau gerast þar aðilar (án atkvæðisréttar), er hjá ACER.  Vitlausasta viðbáran gegn þessu hérlendis er sú, að þetta gildi ekki um Ísland, af því að landið er ótengt við raforkukerfi annarra landa.  Auðvitað gilda völd ACER um allar sæstrengsmumsóknir, einnig þá fyrstu.

 

Það vekur ekki síður furðu að heyra holtaþokuvæl um valdsvið ACER berast frá innsendri grein til Bændablaðsins 29. nóvember 2018, en höfundur hennar er Hilmar Gunnlaugsson, hrl. og LLM í orkurétti.  Hann er á öndverðum meiði við ofangreinda norska lögspekinga án þess þó að bera sannfærandi rök á borð fyrir lesendur.  Minnir þessi Bændablaðsgrein mest á skæklatog og sparðatíning.  Höfundurinn reynir að telja lesendum blaðsins trú um, að ACER sé áhrifavaldur sem ráðgefandi aðili, en ekki ákvörðunaraðili.  Hilmar skrifar m.a.:

"Hlutverk hennar [ACER] er fyrst og fremst að samræma gerðir raforkueftirlits innan sambandsins, eins og nafnið ber sér.  Að vera ráðgefandi.  ACER hefur takmarkað ákvörðunarvald, en er framkvæmdastjórninni, sem getur innan ESB tekið ákvarðanir, til ráðgjafar um þau málefni, sem tengjast verkefnasviði hennar."

 

 ACER hefur verið falið aðalhlutverkið við að hrinda orkustefnu ESB í framkvæmd, og til þess hafa stofnuninni verið falin völd og sjálfstæði, s.s. til að ryðja úr vegi hindrunum í einstökum löndum á leið orkustefnunnar.  Verkfærið er Landsreglarinn í hverju landi, sem verður óstöðvanlegur í aðgerðum sínum, svo lengi sem hann heldur sig að fyrirmælum ACER og Evrópuréttarins.    

 

 

 

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• rae_a_eiriks_farets_sakariassen_01.docx

Mesta breytingin með Þriðja orkupakkanum

Þann 22. október 2018 hélt norskur sérfræðingur í Evrópurétti, prófessor Peter Örebech, fyrirlestur í Háskóla Íslands, sem hann nefndi,

"EUs energibyrå (ACER), utenlandskabler og beslutningene" eða "Orkustofnun ESB (ACER), utanlandsstrengir og ákvarðanirnar".

Þar sýndi hann, að núverandi ákvarðanatökuferli um millilandatengingar á orkusviði fyrir EFTA-löndin er reist á tveggja stoða fyrirkomulagi, þ.e.a.s. samkvæmt Orkupakka 2 fer ákvörðun um sæstreng á milli EFTA-lands og ESB-lands fram í Sameiginlegu EES-nefndinni, sem tekur annaðhvort sameiginlega ákvörðun með samþykki allra eða enga ákvörðun.  

Síðan birti og ræddi Peter Örebech um stefnumið ESB í Sameiginlegu EES-nefndinni, þegar rætt var um upptöku Þriðja orkumarkaðslagabálksins í EES-samninginn, Viðhengi IV:

"Hér má sjá, að við upptöku Orkupakka III í EES-samninginn verður litið á orku sem vöru, sem "frelsin fjögur" spanna að fullu ásamt stjórnmálalegum markmiðum - þar með allar skyldar stefnur í EES.  Þessi krafa kemur fram í EES-grein 7: "Löggjöf, sem er fjallað um eða tekin upp í viðhengi við þennan samning eða í samþykktum Sameiginlegu EES-nefndarinnar, skulu vera bindandi fyrir aðila samningsins og skulu vera eða verða hluti af innra réttarkerfi þeirra."

Þetta þýðir, að eftir innleiðingu Þriðja orkupakkans verður ekki lengur undan því vikizt að koma hérlendis á því markaðskerfi fyrir raforku, sem ESB á við með skilvirkum og hagstæðum samkeppnismarkað fyrir orkunotendur, þar sem orkan er tryggð þeim fyrst, sem hæsta verðið vill borga.  Þannig telja hugmyndafræðingar ESB, að orkan muni skapa mest verðmæti. 

Skuggahliðin á þeirri mynd er, að þeir, sem minnst fé hafa á milli handanna, verða undir í samkeppninni og leggja upp laupana. Þannig grisjar ESB hafrana frá sauðunum. Þetta miskunnarlausa markaðslögmál hefur ekki átt upp á pallborðið hérlendis, heldur hafa flestir landsmenn viljað líta á raforkuna sem afurð sameiginlegra orkulinda þjóðarinnar, þótt eignarhaldið reyndar sé með ýmsum hætti.  

Af þessu síðast talda sjónarmiði leiðir, að stilla á verðlagningu orkunnar, rafmagns og hitaveitu, í hóf eftir föngum, og nýta orkuna til uppbyggingar samkeppnishæfra atvinnugreina vítt og breitt um landið.  Þáttur í að halda orkukostnaði hóflegum eftir föngum er að viðhafa samræmda orkulindastýringu til að nýta miðlunarlónin og virkjaðan jarðgufuforða ásamt vindorkuverum sem bezt og forða notendum undan orkuskorti í lengstu lög, en slík inngrip í markað með frjálsri samkeppni að hætti ESB er bannað á þeim bæ.

Það eru fjölmörg fleiri atriði, sem valda því, að orkukauphöll að hætti ESB getur ekki orðið hagkvæmasta markaðsfyrirkomulagið yrir orkukaupendur á Íslandi. Þar má nefna fákeppni og ójafna samkeppnisstöðu orkubirgjanna, sem eru mjög mismunandi að stærð og ráða yfir mismunandi virkjunum að gerð.  Frumorkan er dyntótt, umframorkan og umframaflið lítið, svo að iðulega þarf að skerða ótryggða orku.  Við slík skilyrði hækkar raforkuverð mjög á markaði. Að efna til orkukauphallar við ríkjandi íslenzkt orkukerfi  kann ekki góðri lukku að stýra fyrir orkunotendur hér á landi.  Þar sem auðlindastýring verður bönnuð, getur orkukauphöll ekki orðið orkunotendum til hagsbóta á Íslandi, heldur þvert á móti.

Síðan taldi Peter Örebech upp greinar EES-samningsins um "fjórfrelsið", sem taka munu gildi um viðskipti með rafmagn við útlönd við innleiðingu Þriðja orkupakkans:

• gr.11 og 12 banna takmarkanir á umfangi innflutnings og útflutnings.  Vegna ákvæðis #11 getur Landsreglarinn hafnað ósk íslenzkra yfirvalda um að draga úr útflutningi raforku af verðlagsástæðum.   
• gr.13 setur takmörkunum á ofangreindu þröngar skorður.  Íslendingar munu ekki einhliða geta takmarkað útflutning á rafmagni, þótt raforkuverðið hækki mjög vegna hraðrar lækkunar í miðlunarlónum. Landsreglarinn getur sagt sem svo, að Íslendingar geti flutt inn rafmagn, ef lónin tæmast, en hvað gerist í þeirri stöðu, ef sæstrengurinn bilar ?  ACER setur markaðinn í öndvegi, og í hans nafni verða Íslendingar settir á Guð og gaddinn í þessum efnum, þ.e. þeir verða að bjarga sér sjálfir í neyð.  Staðan er ósambærileg við lönd með margar millilandatengingar og alls konar frumorkuaðdrætti.
• gr. 40 bannar takmarkanir á fjárfestingum erlendra aðila innan EES og öll mismunun er bönnuð.  Að reisa virkjun á Íslandi til að flytja út rafmagn getur orðið vænlegur fjárfestingarkostur, ef orkuverð hækkar erlendis eða flutningskostnaður um sæstreng lækkar, t.d. vegna styrkveitinga ESB í nafni "grænnar orku" eða við lok afskrifta sæstrengsins. Þetta ákvæði er líklegt til að koma í veg fyrir einokun Statnetts á öllum millilandatengingum Noregs, þótt Stórþingið gerði það að einu af 8 skilyrðum sínum fyrir samþykki Orkupakka #3.  Samþykkt Orkupakka #3 gæti orðið í uppnámi í Noregi af nokkrum ástæðum.  Hinir pólitísku vindar í Noregi eru að snúast þessa mánuðina gegn orkupakkanum, og skilyrðin 8 eru sem tímasprengja.
• gr. 4 og gr. 124 banna alla mismunun eftir þjóðernum innan EES.  Raforkunotendur í ESB-löndunum munu þess vegna keppa á jafnræðisgrundvelli um rafmagn úr íslenzkum orkulindum eftir tengingu íslenzka rafkerfisins við rafkerfi erlendis.  Þetta eyðileggur mikilvægt forskot atvinnurekstrar á Íslandi, sem óhjákvæmilega mun rýra hér lífskjörin. Það er kominn tími til, að fleiri atvinnurekendur feti í fótspor gróðurhúsabænda og láti í sér heyra um Þriðja orkupakkann.   
• gr. 125 um, að EES-samningurinn skuli ekki breyta neinu um gildandi eignarhaldsreglur aðildarlandanna hefur sáralítið gildi hérlendis annað en ríkinu væri ekki bannað að Evrópurétti að þjóðnýta allan raforkugeirann.  Þetta ákvæði er fjarri því að ónýta samkeppnisákvæði Evrópuréttarins, sem eiga að tryggja frjálsa samkeppni eftir föngum.  Markaðshlutdeild eins fyrirtækis upp á yfir 70 % samræmist ekki Evrópurétti, enda hafa ritgerðir hagfræðinga, t.d. Lars Christensen, fjallað um uppskiptingu Landsvirkjunar.  Þá standa allir jafnt að vígi innan EES til að kaupa bútana úr Landsvirkjun.  Erlend fyrirtæki fá óneitanlega aukinn áhuga á íslenzka orkugeiranum, ef landið samþykkir Orkupakka #3, því að þannig mun hilla undir aflsæstreng til landsins.  

Í viðhengi með þessari færslu er fyrirlestur Peters Örebech, 22.10.2018, í HÍ á norsku, en hann hefur ekki verið þýddur.

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• eus_energibyr_2_1_foredrag_hi_20181022.docx