Frændríki á sama báti

Ísland og Noregur eru á sama báti.  Því ræður uppruninn, staðsetning, landshættir og atvinnuvegirnir. Þess vegna var tímabært, að formanni norsku andófssamtakanna, "Nei til EU", Kathrine Kleveland, væri boðið til Íslands.  Það gerðu íslenzku systursamtökin Heimssýn nýlega.  Kom hún til landsins 1. marz 2018 og hélt magnþrungið erindi hjá Heimssýn um baráttu samtaka sinna gegn innlimun Noregs í ESB, bakdyramegin um EES (Evrópska efnahagssvæðið). 

Það er kominn tími til að reisa burst við EES, því að tilætlunarsemi ESB um aðlögun EFTA-ríkjanna að regluverki ESB virðist hafa tekið stökkbreytingu við áhrifaleysi Breta innan ESB eftir BREXIT.  Með þessum hætti breytist EFTA í taglhnýting ESB í stað þess að vera sjálfstætt viðskiptabandalag á jafnræðisgrunni við ESB.  Þessi þróun er augljós og með öllu óviðunandi, enda óþarfi að beygja sig undir þvílíkt ok.

Þann 1. marz 2018 birti Morgunblaðið viðtal Guðrúnar Erlingsdóttur við Kathrine Kleveland í tilefni téðrar heimsóknar.  Verður nú vitnað í þetta viðtal og lagt út af því:

""Ég hef áhuga á að koma umræðunni um EES-samninginn í gang á Íslandi, það er orðið tímabært", segir Kleveland, ... " 

Gagnrýnin umræða um aðild Noregs að EES hefur staðið yfir um skeið í Noregi og á sér tvær rætur.  Annars vegar úrslit BREXIT-atkvæðagreiðslunnar í júní 2016 og horfur á, að Bretland sé á leiðinni út úr EES-samstarfinu 2019-2020, og hins vegar sameiginlegt stjórnkerfi ESB-ríkjanna á æ fleiri sviðum, sem ESB purkunarlaust treður upp á EFTA-ríkin innan EES, þótt það stríði gegn upphaflegu grunnreglunni um samskipti jafnrétthárra aðila, EFTA og ESB, um málefnin, sem á döfinni eru hverju sinni.  

Bretar eru ein af aðalviðskiptaþjóðum Norðmanna og Íslendinga, og BREXIT og nýgerður fríverzlunarsamningur Kanada við ESB veita kærkomið tækifæri til gagnrýninnar endurskoðunar á EES-samstarfinu við ESB.  Það er ljóst, að ESB vill breyta þessu samstarfi þannig, að stofnanir þess á mikilvægum sviðum efnahagslífsins fari með stjórnun mála í EFTA-ríkjunum, eins og um ESB-ríki væri að ræða, þótt EFTA-ríkin séu nánast áhrifalaus innan ESB.  Þetta er erfiður biti fyrir Ísland og Noreg að kyngja, eins og komið hefur fram hjá Bjarna Benediktssyni, fjármála- og efnahagsráðherra, í ræðupúlti Alþingis, og hjá mörgum Stórþingsmönnum og lagaprófessorum, norskum.

  Það blasir við, að fyrirkomulag innan EES í anda ESB stríðir gegn stjórnarskrám bæði Íslands og Noregs.  Löndunum er þá ekki lengur vært innan EES.  Þjóðþing þessara landa verða að koma ríkisstjórnunum á rétt spor í þessum efnum.  Þær eru í heljargreipum embættismanna, sem hallir eru undir skrifræðið í Berlaymont.  Atvinnulífið stynur undan skrifræði og eftirlitsstarfsemi, sem fyrirskrifuð er frá Berlaymont og sniðið er við mun fjölmennari samfélög en okkar.  Beinn og óbeinn nettó kostnaður vegna EES-aðildar Íslands gæti numið yfir 80 miaISK/ár (kostnaður umfram ávinning).  EES-aðild er orðin hagvaxtarhamlandi og hefur gengið sér til húðar.

""Umræðan um ESB er ekki eins mikilvæg í Noregi og umræðan um EES, vegna þess að meirihluti Norðmanna trúir því, að við þurfum á EES að halda.  Á samningnum eru þó margar neikvæðar hliðar, og það þarf að skoða, hvaða þýðingu hann hefur fyrir Noreg, og hvort við þörfnumst hans", segir Kleveland."

Norðmenn voru í nóvember 2017 spurðir um afstöðu sína til orkustofnunar ESB, ACER.  Þá kváðust 70 % þeirra, sem afstöðu tóku, vera andvígir aðild Noregs að þessari stofnun ESB (þeir munu einvörðungu öðlast áheyrnarrétt, ef til kemur). Reyndar tóku 38 % aðspurðra ekki afstöðu, en þessi niðurstaða gefur til kynna, að senn muni meirihluti Norðmanna snúast öndverður gegn veru landsins í EES.  Samtökin "Nei til EU" hafa á stefnuskrá sinni, sem samþykkt var á landsfundi samtakanna fyrir nokkru, að Noregur segði upp EES-samninginum.  Það fer að verða lýðræðislega knýjandi fyrir bæði Norðmenn og Íslendinga að halda þjóðaratkvæðagreiðslu um þessa veru.  Kjósendur fá þá tækifæri til að leggja blessun sína yfir stjórnarskrárbrot, sem margir telja felast í framkvæmdinni, eða að hafna innlimun í ESB sneið eftir sneið ("salamiaðferðin").

""Í umræðunni um EES á Íslandi og í Noregi þarf að ræða, hvers vegna samningurinn er umfangsmeiri en aðrir viðskiptasamningar ESB, sem gerðir eru við yfir 150 lönd, og að EES-löndin eru þau einu, sem þurfa að breyta lögum til þess að eiga viðskipti innan ESB", segir Kleveland og bætir við, að þegar Noregur skrifaði undir EES-samninginn við ESB, hafi Norðmönnum verið sagt, að EES-samningurinn tæki bara til viðskiptalífsins."

EES-samningurinn var gerður við Norðmenn árið 1992 og var að þeirra hálfu og ESB hugsaður sem biðleikur, þar til Noregur gengi í ESB. Samningum um inngöngu Noregs var síðan lokið árið 1994, og þjóðaratkvæðagreiðsla var haldin í kjölfarið, eins og stjórnarskráin kveður á um, þegar gengið er í fjölþjóðleg samtök, sem yfirtaka hluta af þeim völdum og ábyrgð, sem áður voru hjá þingi, dómstólum og ríkisstjórn, þ.e. inngangan felur í sér fullveldisframsal.  Þjóðin hafnaði samninginum í annað sinn, en hið fyrra var haustið 1972.  Var blekbóndi þá nýkominn til námsdvalar í Noregi og hefur aldrei upplifað jafntilfinningaríka kosningabaráttu.

Síðan þetta var hefur EES-samningurinn tekið meiri breytingum en nokkurn óraði fyrir og er einfaldlega orðinn alltof viðamikill og dýrkeyptur fyrir smáþjóðir að halda uppi til að fá aðgang að Innri markaði ESB.  Þetta blasti við, þegar ljóst varð, að Bretar væru búnir að fá sig fullsadda af vistinni hjá Germönum og Göllum, og Kanadamenn sömdu um hagstæðari viðskiptakjör fyrir útflutningsvörur sínar við ESB en Íslendingum bjóðast á Innri markaðinum.  Þótt Bretum þyki skorta í hann frelsi til fjármagnsflutninga, getur Kanadasamningurinn vel þjónað hagsmunum EFTA-ríkjanna, a.m.k. Íslands og Noregs.  

Rökrétt viðbrögð stjórnvalda við núverandi stöðu mála eru þau, sem fundur Heimssýnar samþykkti 1. marz 2018 og endaði þannig:

"Í ljósi ofanritaðs leggur aðalfundur Heimssýnar til, að gagnrýnin skoðun fari fram á aðild Íslands að samninginum um Evrópska efnahagssvæðið.  Slík skoðun ætti að miða að því að leiða í ljós þá kosti, sem í boði eru og bezt eru til þess fallnir að tryggja í senn fullveldi Íslands og aðra hagsmuni Íslendinga til langframa."

Ef ríkisstjórnin ekki fer að þessum ráðum, er hún komin í hlutverk strútsins í breytilegum heimi og stingur hausnum í sandinn og gerir ekkert af viti í þessum mikilsverðu málum á meðan.  Ef vönduð rannsókn á viðfangsefninu fer hins vegar fram, getur farið fram um hana ítarleg þjóðfélagsumræða og síðan þjóðaratkvæðagreiðsla um uppsögn EES-samningsins.