Ķslenzk og erlend raforkumįl

Vķša ķ Evrópu er raforkumarkašurinn ķ sįrum vegna opinberra nišurgreišslna į mannvirkjum til raforkuvinnslu śr endurnżjanlegum orkulindum. Rótgróin raforkufyrirtęki, sem įšur fyrr voru eftirsóknarveršir fjįrfestingarkostir, berjast nś ķ bökkum. Grķšarlegum upphęšum hefur veriš variš ķ žróun vind- og sólarhlaša, sem sįralķtiš munar enn um.  Žaš hefur veriš farin Krżsuvķkurleiš aš žvķ aš leysa jaršefnaeldsneytiš af hólmi.  Betra hefši veriš aš setja féš ķ žróun stórra raforkuvera, sem gengiš geta stöšugt.  Orkumįl Evrópu eru af žessum sökum ķ ólestri, og yfirvöldin viršast allsendis ófęr um aš móta sjįlfbęra orkustefnu.   

Raforkukerfi Evrópu er žannig upp byggt, aš žegar hillir undir skort į raforkumarkaši, žį hękkar raforkuveršiš, sem į endanum veršur fyrirtękjum nęgur hvati til aš reisa nżtt orkuver.  Menn hafa žį vališ žess konar raforkuver, sem framleiša meš lęgstum jašarkostnaši hverju sinni.  Hefšbundiš hefur žetta jafngilt žvķ aš velja hagkvęmasta eldsneytiš, t.d. aš reisa gaskynt raforkuver. Žetta gekk žokkalega vel upp įšur en hiš opinbera raskaši jafnvęginu į žessum markaši meš žvķ aš draga taum endurnżjanlegra orkulinda, sem žó geta ekki leyst jaršefnaeldsneytiš af hólmi meš nśverandi tękni.   

Til skjalanna eru komin sól og vindur meš miklum opinberum fjįrhagslegum stušningi.  Slķk orkuver eru meš mjög lįgan breytilegan kostnaš, žvķ aš hvorki kosta sólargeislar né vindgustur fé enn sem komiš er.  Fastur kostnašur žeirra er hins vegar svo hįr, aš slķk orkuver hafa hingaš til veriš ósamkeppnisfęr įn stórfelldra opinberra nišurgreišslna.  

Af žessum įstęšum geta orkuver endurnżjanlegrar orku bolaš hefšbundnum eldsneytisverum śt af markašinum, žegar byrlega blęs eša sólin skķn.  Žeim er samt ekki lokaš, af žvķ aš rekstur hinna er stopull og hįšur birtu og lofthraša, eins og kunnugt er.  Žessi breytti rekstrarhamur eldsneytisorkuveranna hefur kippt fótunum undan aršsemi žeirra, og enginn hefur įhuga į aš endurnżja žau įn opinberra styrkja. Raforkukerfi Evrópu er komiš į opinbert framfęri.   

Allt hefur žetta leitt til ofgnóttar raforku į evrópskum orkumarkaši meš žeim afleišingum, aš raforkuverš er meš lęgsta móti nś, enda er hvorki hagvexti né mannfjöldaaukningu til aš dreifa yfirleitt ķ žessum rķkjum.  Ķ žessu ljósi er eftirfarandi stašhęfing hins fullyršingasama forstjóra Landsvirkjunar, Haršar Arnarsonar, viš Trausta Haflišason į Višskiptablašinu, sem birtist žar 2. marz 2017 undir fyrirsögninni:

"Hillir undir milljarša króna aršgreišslu",

ankannaleg:

"Ég tel, aš įlverš sé enn of lįgt.  Žaš hefur lķka veriš sveifla upp į viš annars stašar, eins og t.d. į olķu-, raforku- og stįlmarkaši."

Olķuverš hękkaši mun minna en olķusjeikarnir ętlušust til, žegar žeir drógu śr framboši jaršolķu um sķšast lišin įramót. Olķuverš fer nś lękkandi meš vorinu į noršurhveli.

 Hvar hefur raforkuverš hękkaš annars stašar en į Ķslandi undanfariš ?  Er forstjórinn hér enn einu sinni aš slį um sig meš innistęšulitlum fullyršingum ? 

Sami forstjóri hefur rofiš įlveršstenginguna ķ orkusamningi viš ISAL, og sama veršur lķklega uppi į teninginum 2019 hjį Noršurįli, žegar nżr orkusamningur fyrirtękjanna tekur gildi.  Meš žessu hefur žessi forstjóri ręnt Landsvirkjun įvinningi af hękkušu įlverši, nema meš orkusölu til Fjaršaįls.  Jafnframt gerir hann viškomandi įlfyrirtękjum mjög erfitt aš standast öšrum snśning, žegar įlverš er lįgt. Umhyggja hans fyrir įlverunum į Ķslandi er einskęr hręsni.

 Žaš er til lķtils aš kaupa skżrslur um ķslenzk orkumįl frį śtlöndum, ef žęr žjóna ekki öšru hlutverki en aš planta hér stašleysum um ešli ķslenzks orkukerfis og aš koma hér į framfęri falsbošskap um naušsyn orkuveršshękkunar hérlendis, sem er algerlega śt śr kś viš ķslenzkar ašstęšur.  Žaš eru kolrangar greiningar į orkukerfinu hérlendis, sem leiša til slķkrar nišurstöšu.  Nśverandi forstjóri Landsvirkjunar er bśinn aš gera margar misheppnašar atrennur aš slķkum tillöguflutningi, en ašeins maurapśkar eru lķklegir til aš kaupa žęr, og er žį mikiš sagt.

Nżlega kynnti Landsvirkjun enn eina skrżtnu śtlendu skżrsluna og nś frį danska rįšgjafarfyrirtękinu Copenhagen Economics varšandi fyrirkomulag ķslenzkra orkumįla.  Žaš var rétt hjį Dönunum, aš naušsynlegt er aš setja varnagla ķ lög um, aš hlutlaus ašili į markaši, t.d. Orkustofnun, gęti hagsmuna almennings og ašvari opinberlega um yfirvofandi skort į afli og/eša raforku, og geti sį ašili žį tekiš upp višręšur viš orkufyrirtękin um, hvernig žjóšhagslega er hagkvęmast aš rįša bót į slķkri stöšu. Į žetta hefur įšur veriš bent, m.a. į žessu vefsetri, svo aš žetta er ekki nż hugmynd.

Óbeint er jafnframt lżst stušningi viš aušlindagjaldtöku, sem ķ tilviki orkufyrirtękjanna ķslenzku mundi verša į formi fasteignagjalds fyrir vatnsréttindi og jaršhitaréttindi, en śtfęrslu į slķku hefur blekbóndi lżst į žessu vefsetri. Stjórnvöld žurfa hins vegar aš koma į samręmdu fyrirkomulagi um gjaldtöku af vatnsréttindum, jaršhitaréttindum, vindréttindum o.s.frv.  Žessi mįl hafa žegar žroskazt nóg ķ mešförum hagsmunaašila og dómstóla til aš tķmabęrt sé aš reka endahnśtinn į žau.    

Landsvirkjun fékk Copenhagen Economics til žessara skżrsluskrifa, en žaš er eins og fyrri daginn, žegar kemur aš skrifum śtlendinga um ķslenzk orkumįl, aš žau draga um of dįm af venjubundnu umhverfi höfundanna, sem ekki hafa kynnt sér ašstęšur hér į landi til hlķtar.  Žannig viršast žeir telja, aš raforkuverš hérlendis sé of lįgt og aš žaš verši aš hękka til aš orkufyrirtękin fįist til aš virkja. Žaš er kerfiš, sem gilt hefur į meginlandi Evrópu og vķšar og lżst er hér aš ofan.

Raforkuverš virkjunareigenda hérlendra hlżtur aš rįšast af vegnum mešalkostnaši orku frį öllum virkjunum žeirra.  Vinnslukostnašurinn er lęgstur ķ elztu virkjununum og hęstur ķ nżjustu virkjununum.  Žetta kemur ekki fram ķ tślkun Dananna į hękkunaržörfinni, sem er eins og bśktal frį Herši Arnarsyni, og felur žess vegna ekki ķ sér nein nżmęli.  

Žaš eru tvenns konar veršlagskraftar ķ gangi hérlendis fyrir raforku.  Sį fyrri er, aš yfirleitt eru nżir virkjanakostir dżrari ķ kr/kWh (föstu veršlagi) en hinir eldri.  Žetta virkar til hękkunar į orkuverši til almennings og hękkunar į orkuverši ķ nżjum langtķmasamningum. 

Sį seinni er sį, aš vinnslukostnašur ķ starfręktum virkjunum fer lękkandi eftir žvķ, sem afskriftir žeirra lękka.  Mį sem dęmi nefna Bśrfell #1, sem er 46 įra gömul virkjun og aš mestu fjįrhagslega afskrifuš, žó aš hśn framleiši į fullu meš sįralitlum tilkostnaši, eša e.t.v. 0,2 kr/kWh.

Žessi seinni kraftur er aš verša öflugri en hinn vegna vaxandi vęgis eldri virkjana ķ heildarsafni virkjana, og žess vegna er engin įstęša til aš hękka raforkuverš til almennings, žótt jašarkostnašur fari hękkandi. Ef nżjar virkjanir žyrfti ekki, ętti orkuverš til almennings aš lękka af žessum sökum. 

Į Ķslandi hefur sś stefna veriš viš lżši aš selja megniš af raforku frį nżjum virkjunum ķ heildsölu samkvęmt langtķmasamningum į verši, sem standa mundi vel undir kostnaši viš žį orkuvinnslu ķ viškomandi nżrri virkjun meš įkvešinni įvöxtunarkröfu, og almenningur nyti jafnframt góšs af sömu virkjun meš lęgra orkuverši en ella vegna hagkvęmni stęršarinnar.

Žetta lķkan er alls ekki fyrir hendi erlendis og hefur augljóslega ekki veriš śtskżrt fyrir Dönunum, žvķ aš žeir enduróma bara falskan tón verkkaupans, Landsvirkjunar, um hagkvęmni sęstrengs til Bretlands og naušsyn mikillar raforkuveršhękkunar į Ķslandi. Er ekki betri einn fugl ķ hendi en tveir ķ skógi, ž.e.a.s. er ekki hagsmunum almennings į Ķslandi betur borgiš meš lįgu raforkuverši, eins og hann bżr viš nś, en hįu raforkuverši og fjįrhagslega mjög įhęttusömum framkvęmdum tengdum aflsęstreng til Bretlands ?

Til fróšleiks og samanburšar viš skrżtinn mįlflutning Landsvirkjunarforystu um framtķšina hérlendis er hér snarašur śtdrįttur śr grein ķ The Economics 25. febrśar 2017,

"Clean Energy“s dirty secret":

"Nęstum 150 įrum eftir frumhönnun ljósrafhlöšunnar (e. photovoltaic cell) og vindrafstöšvar žį framleiša žau enn ašeins 7 % af raforkunotkun heimsins.  Samt er nokkuš eftirtektarvert aš gerast ķ žessum efnum. Žessar orkustöšvar hafa tekiš stakkaskiptum į sķšast lišnum 10 įrum frį žvķ aš gegna smįvęgilegu hlutverki ķ orkukerfum heimsins yfir ķ aš sżna mesta vöxt allra orkulinda fyrir raforkuvinnslu, og fallandi kostnašur į orkueiningu gerir žęr nś samkeppnishęfar viš jaršefnaeldsneyti. Olķurisinn BP bżst viš, aš žessar endurnżjanlegu orkulindir muni standa undir helmingi aukningar raforkunotkunar heimsins į nęstu 20 įrum.  Žaš er ekki lengur langsótt, aš handan viš horniš sé hrein, ótakmörkuš og ódżr raforka; og kominn tķmi til.

Žaš er žó triUSD 20 hindrun ķ veginum (triUSD 1=miaUSD 1000), žar sem er fjįrfestingažörf į allra nęstu įratugum til aš leysa af hólmi reykspśandi orkuver og styrkja orkuflutningskerfiš.  Fjįrfestar hafa gjarna fjįrmagnaš verkefni ķ orkugeiranum, af žvķ aš žau hafa skilaš traustum arši, en gręna orkan er meš böggum hildar.  Žvķ meira sem fjįrfest er ķ žessari gręnu orku, žeim mun meira lękkar veršiš frį öllum orkulindunum.  Žetta veldur erfišleikum viš orkuskiptin, žvķ aš allar orkulindir žurfa aš skila įgóša į mešan į orkuskiptunum stendur, ef hindra į afl- og orkuskort.  Ef žessum markašsvanda er ekki kippt ķ lišinn, munu nišurgreišslurnar fara vaxandi."

Af žessari frįsögn af orkumįlum heimsins, sem į algerlega viš Evrópu, geta Ķslendingar dregiš 2 mikilvęgar įlyktanir og samręmist hvorug įróšurstilburšum Landsvirkjunar, sem er į mjög einkennilegri vegferš sem rķkisfyrirtęki:

Ķ fyrsta lagi er raforkuverš ķ Evrópu ekki į uppleiš, og ķ öšru lagi veršur žar enginn hörgull į umhverfisvęnni raforku eftir um 10-20 įr.

Af žessum įstęšum eru žaš falsspįmenn, sem reyna aš telja Ķslendingum trś um hiš gagnstęša.  Sęstrengur er svo dżr, aš hann veršur ekki fjįrhagslega sjįlfbęr um fyrirsjįanlega framtķš.  Į žetta er margbśiš aš sżna fram į meš śtreikningum, m.a. į žessu vefsetri.

Žaš er svo önnur saga, aš m.v. žrišju śtgįfu Rammaįętlunar veršur engin raforka aflögu til beins śtflutnings sem hrįvara um sęstreng.  Ķslendingar munu žurfa į öllum sķnum orkulindum aš halda innanlands til aš knżja vaxandi atvinnulķf į landi, samgöngutęki og atvinnutęki į lįši, lofti og legi. 

Žaš eru falsspįmenn, sem boša, aš ašeins žurfi aš virkja svo sem 250 MW rafafl fyrir 1300 km sęstreng.  Naušsynlegri višbót megi nį śt śr kerfi, sem annars er ętlaš til innlendrar notkunar.  Žaš er fķfldjörf įhęttusękni aš ętla aš keyra orkukerfiš ķ žrot hér (tęma mišlunarlónin) og ętla sķšan aš reiša sig į "hund aš sunnan".  Bili hann, sem töluveršar lķkur eru į, žegar verst gegnir (lögmįl Murphys), eins og dęmin annars stašar frį sanna, myrkvast Ķsland. 

Žaš žarf ekki aš fjölyrša um žaš neyšarįstand, sem hér mun žį verša. Halda menn, aš forstjóri Landsvirkjunar eša einhver stjórnmįlamašur, sem žetta glapręši kynni aš styšja, sé sį bógur, aš hann geti tekiš įbyrgš į slķku įstandi ?  Žeir munu žį ekki žurfa aš kemba hęrurnar.  Žaš fęri bezt į žvķ, aš henda öllum sęstrengsįformum į bįliš og einbeita sér žess ķ staš aš raunhęfum verkefnum. Nóg hefur veriš bullaš um įvinning žess aš virkja lķtils hįttar og gręša sķšan stórkostlega į raforkuśtflutningi um sęstreng, sem er svo dżr, aš flutningskostnašur einn og sér veršur miklu hęrri per MWh en fęst fyrir žį MWh (megawattstund) į Englandi. 

Sķšan heldur The Economist įfram aš lżsa ömurlegri stöšu orkumįla ķ Evrópu.  Er žį ekki viš hęfi aš fį "sérfręšinga aš sunnan" til aš kenna oss, fįvķsum og "jašarsettum" ?:

"Ķ fyrsta lagi hafa rausnarlegar opinberar nišurgreišslur, um miaUSD 800 sķšan 2008 (100 miaUSD/įr) afmyndaš markašinn. Žęr komu af viršingarveršum įstęšum - til aš vinna gegn gróšurhśsaįhrifunum og örva žróun dżrrar tękni, ž.į.m. vindrafstöšvar og sólarhlöšur.  Nišurgreišslurnar fóru aš bķta į sama tķma og stöšnun tröllreiš raforkumörkušum žróašra landa vegna bęttrar orkunżtni og fjįrmįlakreppunnar 2008.  Afleišingin varš offramboš į raforku, sem hefur mjög komiš nišur į tekjum raforkuframleišendanna į heildsölumarkaši raforku og fęlt žį frį fjįrfestingum.

Ķ öšru lagi er gręn orka slitrótt.  Breytileiki vinda og sólskins - sérstaklega ķ löndum óheppilegs vešurfars fyrir žessar rafstöšvar - hefur ķ för meš sér, aš vindmyllur og sólarhlöšur framleiša raforku bara stundum.  Til aš višhalda orkuflęši til višskiptavinanna žarf aš reiša sig į hefšbundin orkuver, s.s. kolaver, gasver eša kjarnorkuver, aš žau fari ķ gang, žegar endurnżjanlega orkan bregst. Žar sem žau standa ónotuš ķ löngum lotum, hafa fjįrfestar lķtinn įhuga į žeim.  Til aš halda žeim viš og tiltękum žurfa žau žį opinberan stušning. 

Allir ķ orkugeiranum verša fyrir įhrifum af žrišja žęttinum: raforkuver endurnżjanlegrar orku hafa hverfandi eša engan rekstrarkostnaš - af žvķ aš vindur og sólskin kosta ekkert.  Į markaši, sem metur mest raforku, sem framleidd er į lęgsta skammtķma kostnaši, taka vind- og sólarorkuver višskipti frį birgjum meš hęrri rekstrarkostnaš, eins og kolaorkuverum, žrżsta nišur raforkuverši og žannig lękka tekjur allra birgjanna į žessum markaši."

Af žessari tilvitnun sést, aš staša orkumįla ķ Evrópu er algerlega ósjįlfbęr.  Ķ Evrópu eykst losun koltvķildis vegna raforkunotkunar žessi misserin, žótt orkunotkunin vaxi ekkert.  Žetta er vegna misheppnašrar orkustefnu og įkvöršunar um aš draga śr notkun kjarnorkuvera įšur en žróašir hafa veriš umhverfisvęnir valkostir til aš taka viš af henni, t.d. "žórķum-kjarnorkuver", en slys af žeirra völdum eru enn ólķklegri en af völdum öruggustu śranķum-vera, og helmingurnartķmi śrgangsins er ašeins nokkrir įratugir. 

Beitum heilbrigšri skynsemi.  Raforkukerfi landsins į aš žjóna atvinnulķfinu hérlendis og fólkinu, sem hér bżr.  Raforkukerfi landsins į ekki aš nota ķ braski meš orku inn og śt af um 1200 MW sęstreng til śtlanda.  Hvers vegna gefur Alžingi stjórn Landsvirkjunar ekki til kynna, aš hśn sé į kolrangri braut meš tilraunum til aš skjóta falsrökum undir įróšur fyrir sęstreng og naušsyn mikillar hękkunar į raforkuverši til almennings ? 

    

 


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

2 Smįmynd: Erla Magna Alexandersdóttir

žaš viršist ekki įhugi fyrir žessum mįlaflokk- ķISLENDINGAR FLJOTA SOFANDI AŠ FEIGŠAOSI- AŠ VENJU.  VIŠ MUNUM ENDA Ķ RUSLFLOKKI FYR EN SEINNA.

Erla Magna Alexandersdóttir, 14.3.2017 kl. 20:44

3 Smįmynd: Bjarni Jónsson

Höršur Žormar: über diesen alternativen Kraftstoff habe ich noch nicht gehört.  Wäre von Interesse mehr kennenzulernen.

Erla Magna: orkumįl eru vķšast ķ brennidepli, enda verulegur śtgjaldažįttur į heimilum.  Śtlendingar reka upp stór augu, žegar žeir frétta um śtgjöld mešalheimilis ķ rafmagn og hita, en žetta er einmitt žįttur ķ lķfsgęšunum hérna, og žannig viljum viš flest njóta góšs af orkulindum landsins. 

Ég ętla nś rétt aš vona, aš "ruslflokkurinn" verši ekki hlutskipti okkar į nęstunni og vonandi aldrei aftur.  Ef einhver glóra vęri ķ utanrķkisrįšuneytinu, vęri unniš aš žvķ aš fį skuldbindingu frį Berlķn/Frankfurt og/eša Washington/New York, jafnvel Lundśnum,  um lįnslķnu ķ neyš, svo aš okkur verši ekki fórnaš aftur ķ hita leiksins öšrum sem vķti til varnašar. 

Bjarni Jónsson, 14.3.2017 kl. 21:16

4 Smįmynd: Höršur Žormar

Žvķ mišur veit ég lķtiš meira um žessa ašferš til aš vinna etanól śr CO2 og vatni heldur en žaš sem kemur fram ķ myndskeišinu. Hśn viršist byggjast į e.k. nanótękni meš sérhęfšum Cu katalżsator til žess aš mynda etanól.

Mér žykir heimildin nokkuš trśveršug žvķ aš hśn birtist ķ žįttaröšinni Terra X į sjónvarpsstöšinni ZDF. Mešal žįttastjórnenda žar er ešlisfręšiprófessorinn, Harald Lesch, sem hefur fjallaš um vķsindaleg efni įrum saman į žessari sjónvarpsstöš.

Žaš veršur spennandi aš vita hvort og hvernig žessi ašferš į eftir aš žróast. 

Höršur Žormar, 14.3.2017 kl. 22:42

6 Smįmynd: Bjarni Jónsson

Žarna er um aš ręša ašferš viš etanólframleišslu śr CO2 og vatni, sem knśin er rafmagni.  Skilyrši til umhverfislegs įvinnings er, eins og fram kemur į žżzka myndbandinu, aš raforkan sjįlf sé śr endurnżjanlegum orkulindum.  Önnur ašferš er notuš viš etanólframleišslu śr CO2, t.d. ķ Aušlindagarši Svartsengis.  Žį er CO2 fangaš frį virkjuninni og blandaš viš vetni, H2, sem t.d. er fengiš meš rafgreiningu.  Žaš tapast orka ķ öllu žessu ferli, og lįgmarksorkutöp fįst meš rafmagnsbķlum. 

Bjarni Jónsson, 15.3.2017 kl. 10:23

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband