Þjóðaröryggisráð

Núverandi Þjóðaröryggisráð virðist aðallega fást við landvarnir, en þeim málum er eins traustlega fyrir komið og hugsazt getur með varnarsamningi við mesta herveldi heims og aðild landsins að NATO.

Almannavarnir ríkisins (Almannavarnadeild Ríkislögreglustjóra) virðist aðallega fást við yfirvofandi vá og viðbrögð við yfirstandandi vá.  Það vantar langtímasýn um varnir gegn náttúruvá og fyrirbyggjandi aðgerðir til að stemma stigu við afleiðingum þeirra.  Þarf ekki að endurskipuleggja og endurmanna Þjóðaröryggisráð til að taka að sér þetta hlutverk ?  Utanríkisráðuneytið getur sjálft séð um samskiptin við BNA og NATO vegna landvarnanna. 

 Óðagot við varnargarða í kringum mannvirkin í Svartsengi og eftiráupplýsingar um, að Grindavíkurbær standi á flekaskilum, sem kvika hefur nýlega (10.11.2023) flætt inn í, að því er virðist öllum að óvörum, hefur sýnt fram á veikleika í viðbúnaði við líklegri vá, sem þarf að taka á kerfisbundið í stað þess að þverskallast við að viðurkenna alvarlega ágalla.  

Jarðvísindamenn má suma kenna við "dramadrottningar", því að þeir hafa gengizt upp í að draga upp dökkar sviðsmyndir og spá fyrir um eldgos "innan sólarhrings", eða flöktandi líkindi, sem engin þekkingarleg innistæða hefur reynzt fyrir, hvað þá líkindareikningur.  Hvernig stendur á því, að enginn þeirra dró upp dekkstu sviðsmyndina, sem sé þá, að kvika hlypi úr kvikuþrónni, sem safnazt hefur upp undir Svartsengi, og í ganginn á flekaskilunum, sem liggur 15 km leið að norðan, undir Grindavík og fram í sjó ? Þessi staða var ekkert í umræðunni fyrr en hún raungerðist 10.11.2023, þegar allt lék á reiðiskjálfi í Grindavík.  

Ef gýs í sjó á þessu svæði, lokast líklega fyrir millilandaflug um Keflavíkurflugvöll.  Þetta sannar gildi Reykjavíkurflugvallar, þar sem uppbygging ætti að vera hafin fyrir löngu, ekki á íbúðarhúsnæði til að þrengja að vellinum í tilraun til að hrekja hann burt, heldur á aðstöðu til að taka við og afgreiða millilandavélar.  Hver hefur staðið sem þurs gegn því ?  Núverandi borgarstjóri og stjórnmálaflokkurinn hans, Samfylkingin, sem enn vill henda fjármunum í rannsóknir í Hvassahrauni vegna framtíðarflugvallar. Vandlætingarfullur formaðurinn hefur ekki snúið ofan af þessari vitleysu og getur það sennilega ekki.  

Ritstjórn Morgunblaðsins hefur rýnt þessi mál og afraksturinn gat að líta í forystugrein blaðsins 15. nóvember 2023:

"Rýming Grindavíkur og Reykjaneseldar".

Hún hófst þannig:

"Grindvíkingar hafa mátt búa við miklar landskjálftahrinur í hartnær 4 ár, en aldrei sem nú, eftir að kvika hefur leitað upp og undir bæinn, yfirborð jarðar sprungið og bókstaflega brotnað; svo bráð hætta yfirvofandi, að Grindavík hefur nú verið rýmd í tvígang."

 

 

Góð fiskimið í grennd, hafnaraðstaðan, höfnin og glæsileg fyrirtæki í Grindavík, hafa léð bænum gildi og gert hann eftirsóknarverðan til búsetu.  Nú hefur undirstaða bæjarfélagsins verið skekin vegna skemmda á mannvirkjum og innviðum og óvissu um, hvenær bann yfirvalda við búsetu og starfsemi í bænum tekur enda. Að einhverju leyti stafa skemmdirnar af nándinni við flekaskilin og að öðru leyti af innstreymi kviku í þá sprungu með víkkandi áhrifum.  Spurning er, hvar yfirvöld munu vilja leyfa byggð á svæðinu í ljósi reynslunnar, og hvernig markaðurinn metur verðmæti fjárfestinga þar.  Grindavík verður aldrei söm eftir og er í raun fyrsta fórnarlamb Reykjaneseldanna hinna nýju og nr 2 í röðinni eftir landnám.  

"Það er ekki heldur annað hægt en að dást að fórnfýsi björgunarsveitarmanna í Grindavík, sem hafa lítil hlé fengið í 3 ár.  Framganga annarra, sem þar um halda - á Veðurstofu, hjá lögreglu og Almannavörnum og öðrum stoðsveitum - hefur einnig að flestu verið til fyrirmyndar."

Um þetta er það að segja, að álagið, sem lagt er á björgunarsveitina og -sveitirnar, keyrir úr hófi fram, enda eru þær farnar að gegna lögreglustörfum.  Það er hlutverk lögreglu að sinna stjórnun umferðar inn á rýmt svæði, bannsvæði, en í þessi verkefni eru björgunarsveitir settar.  Þetta er fremur léleg frammistaða lögreglu í ljósi þess, að um sjálfboðaliðssveitir er að ræða, sem ávallt hlýða kalli.  Hér verður ríkissjóður að koma til skjalanna, ef vel á að vera, og bæta bæði vinnuveitendum og björgunarsveitarmönnum, sem í hlut eiga, vinnutapið, sem þannig verður til.   

"Taki að gjósa í næsta nágrenni Grindavíkur, verður það ekkert "túristagos".  Það er því ekki að undra, að stjórnvöld hafi afráðið að grípa til ráðstafana um liðna helgi, þegar í skyndingu var lagt fram stjórnarfrumvarp um gerð varnargarða. 

Það mátti ekki seinna vera, en áherzlurnar eru samt skrýtnar.  Af hverju ákváðu stjórnvöld að nota þessar viðsjár til þess að leggja á nýjan skatt fyrir varnargörðunum ?  

Skatturinn er til gamans sagður tímabundinn og á að afla mrdISK 3 á þremur árum.  Í Reykjavík var haldinn alþjóðlegur montfundur í vor fyrir sömu upphæð, án þess að lagður væri á skattur [og er þó ríkissjóður rekinn með halla - innsk. BJo].  Í frumvarpi til fjáraukalaga er gert ráð fyrir mrdISK 7,5 í viðbót vegna hælisleitenda, án þess að lagður sé á aukaskattur.  Við blasir, að ríkisstjórnin sólundar umhugsunarlaust stærri fúlgum án nýrra skatta, en henni væri nær að neita sér um óþarfa gæluverkefni frekar en að hækka skatta.  Af nógu er að taka."

Seinlætið við að hefja gerð varnargarðanna er ótrúlegt m.v. við verðmætin, sem í húfi eru, og tjónið, sem hlýzt af heita- og kaldavatnsskorti og rafmagnsleysi, sem líklega hlýzt af gosi í grennd við Svartsengi áður en tekst að ljúka gerð varnargarðanna.  Landskerfi raforku er þanið til his ýtrasta og má ekki við að missa Svartsengisvirkjun út af kerfinu.

Líklegasta skýringin á deyfðinni við að hefja gerð varnargarðanna er, að rétt einu sinni hafi vinstri hreyfingin grænt framboð þvælzt fyrir þjóðþurftarverki, en ekki treyst sér til þess lengur, eftir að ósköpin dundu yfir Grindavík síðdegis föstudaginn 10.11.2023.  Þetta er í raun óstjórntækur stjórnmálaflokkur, en formaðurinn treður sér nú alls staðar að með sín góðverk og samkennd.

  VG kom af stað furðuumræðu um það, hvort eðlilegt væri, að ríkið kostaði varnir utan um einkafyrirtæki.  Slík umræða er eingöngu til að drepa nauðsynjamáli á dreif.  Auðvitað má ríkisvaldið ekki mismuna fyrirtækjum eftir eignarhaldi.  Það mundi skekkja samkeppnisstöðuna stórlega og er ólöglegt og gæti skapað ríkisvaldinu stórfellda skaðabótakröfu ofan á allt saman.  Umræða á þessum nótum er hrein heimska vinstri manna.   

Löggjöfin um hælisleitendur er einstaklega illa úr garði gerð og hefur flækt ríkissjóð í risaútgjöld, um 20 mrdISK/ár, auk álags á heilbrigðiskerfi, félagsþjónustu og menntakerfi, sem þessi kerfi eru ekki undirbúin fyrir.  Löggjöfin sker sig úr löggjöf annarra þjóða um þessi efni og ber að kasta á haugana, spara stórfé, sem skynsamlegra og nytsamlegra er að nota til að styðja við bændur landsins, sem nú eiga mjög á brattann að sækja vegna stórhækkaðs verðs aðfanga og mikilla krafna löggjafans um fjárfestingar til að bæta aðbúnað dýranna. 

Núverandi dómsmálaráðherra er tekin til við að moka flórinn, enda skelegg, vel að sér og dugnaðarforkur úr atvinnulífinu.  Er óskandi, að borgaralegu flokkarnir styðji við bakið á henni og nýti sér, að VG þorir ekki í kosningar fyrr en kjörtímabilið er á enda.

"En svo má líka spyrja, hvort stjórnvöld hafi ekki verið allt of værukær.  Öllum hefur verið ljóst í 2-3 ár, að frekari óróa væri að vænta á Reykjanesskaga og það miklu stærri gosa, mögulega um alda skeið (sem þyðir ekki, að lengri tími sé til stefnu).

Mörgum þykir skrýtið, að Landvernd hafi lagzt gegn mannvirkjum á borð við varnargarða og sagt "óþarfa rask", þó að við blasi, að raskið úr iðrum jarðar verður ævinlega þúsundfalt.  Hitt er þó meiri ráðgáta, hverju afstaða samtakanna skiptir stjórnvöld, þegar náttúruvá vofir yfir almenningi."

Það er einmitt viðeigandi nú að draga það fram nú, að náttúrurask mannsins á Íslandi hverfur algerlega í skuggann af "raski" náttúrunnar sjálfrar á eldfjallaeyjunni.  Hins vegar kemur þeim, sem urðu vitni að kjánaskap "náttúruverndarsinna", þegar leggja átti núverandi afleggjara að Blá lóninu.  Þá lögðust þeir fyrir vélarnar og hófu að tína upp mosann "til að bjarga honum".  Það fer engum sögum um, hvað um mosann varð, sem rifinn var upp. Fíflagangurinn hefur engu breytt fyrir þennan mosa. Fáfræðin og vitleysan á sér engin takmörk í þjóðfélagi nútímans, þar sem borgarbörnin hafa glatað öllu jarðsambandi.  Þess ber að geta hér, að Landvernd er útibú frá VG, og verður aðgerðarleysi á mörgum sviðum þá skiljanlegra. 

 "Áhyggjur af orkuöryggi eru af svipuðum meiði, en eldgos á Reykjanesi gætu truflað starfsemi orkuvera HS Orku og afhendingu á bæði raforku og heitu vatni, eins og oft hefur verið bent á.  Það gerir tafirnar á lagningu Suðurnesjalínu 2 enn óskiljanlegri, að ekki sé minnzt á þvermóðsku vinstri grænna til þess að viðurkenna þörfina á frekari orkuöflun."

Um nokkurra missera skeið hafa jarðvísindamenn haldið því fram, að árið 2021 hafi hafizt eldsumbrotatímabil á Reykjanesi, sem staðið geti yfir öldum saman.  Uppi eru þar af leiðandi gjörbreyttar aðstæður varðandi byggð og tæknilega innviði.  Núna mundi engum detta í hug að virkja í Svartsengi eða að hafa þar baðstað og fjölmenn hótel.  Sú er hins vegar staðan, og þá er verkefnið að verja þessi mannvirki eftir mætti, en ríkisstjórn og Almannavarnir hafa gjörsamlega brugðizt þessu hlutverki sínu þar til jarðskjálftafár ríður yfir Grindavík og Svartsengi af völdum kvikuinnskots í litlu dýpi.  Núna væri ekki vanþörf á lagasetningu um að leggja Suðurnesjalínu 2 tafarlaust til að auka þolgæði raforkuafhendingar til Suðurnesja, ef afkastageta virkjana þar minnkar.  

Það þarf að meta, hvar í sveitarfélaginu Grindavík er ráðlegt að halda búsetu áfram, og þau svæði þarf að verja með varnargörðum, og Viðlagatrygging að kaupa húsnæði, sem er staðsett, þar sem áhætta fyrir búsetu af völdum jarðskjálfta og/eða hraunflæðis er metin of mikil, óháð ástandi húsnæðis.  Þessu þarf nýskipulagt Þjóðaröryggisráð að hafa umsjón með og sömuleiðis að áhættugreina aðra byggð og önnur mannvirki á Suðurnesjum í ljósi gjörbreyttrar stöðu.  

"Nú hafa stjórnvöld látið rýma 12. stærsta byggðarlag landsins, og á 4. þúsund manns eru á vergangi.  Engar ráðstafanir höfðu verið gerðar til hýsingar þeirra, þó [að] vitað væri, að Grindavík gæti orðin í sérstakri hættu, húsnæðiskreppa á höfuðborgarsvæðinu og allt tiltækt húsnæði gleypt af félagsmálaráðherra undir hælisleitendur, sem flestir eru hér í erindisleysu.  

Allt þetta bendir til einkennilegs tómlætis um ljósa og yfirvofandi hættu, sem við vitum fyrir víst, að verður ekki umflúin, hvort sem það gýs í dag eða á morgun, á næsta ári eða þarnæsta.  Séu Reykjaneseldar hafnir, þá verða gosin mörg og fæst til skrauts."

Þetta er réttmæt og hörð gagnrýni Morgunblaðsins á yfirvöld fyrir andvaraleysi.  Það var farið að tala um varnargarða norðan Grindavíkur, en hin miklu mistök jarðvísindamanna voru að taka ekki með í reikninginn, að flekaskil liggja í gegnum Grindavík til sjávar og, að þessi neðanjarðargjá gæti fyllzt af hrauni og það streymt þar upp, en mjög stutt er þar nú niður á kviku.  Ef innrennslið stöðvast, gýs þar ekki að þessu sinni, en jarðvísindamenn þurfa að svara því, hvort þetta geti endurtekið sig, því að það skiptir öllu máli varðandi varnaraðgerðir. 

Þrumuritstjórnargrein Morgunblaðsins lauk þannig:

"Á Reykjanesskaga eru 6 eldstöðvakerfi, en þegar þau rumska eftir 8 alda hlé, geta afleiðingarnar orðið gríðarlegar áður en yfir lýkur.  Ekki er hægt að útiloka, að Keflavíkurflugvöllur lokist um skemmri eða lengri tíma, útflutningsatvinnuvegir gætu orðið fyrir miklum skakkaföllum; það er ekki óhugsandi, að hraun gæti aftur runnið inn á höfuðborgarsvæðið með geigvænlegu eignatjóni fyrir utan bein áhrif á mannfólkið og annað lífríki.

Það er ekki seinna vænna að fara að draga upp slíkar myndir, hvernig megi bregðast við þeim og fyrirbyggja mestu ósköpin.  Til þess duga engar skyndilausnir og nýir skattar helgina fyrir gos."

Til að standa fyrir nauðsynlegum umbótum á viðbúnaðar sviðinu þarf að endurskipuleggja Þjóðaröryggisráð, skipa því sjálfstæðan fjárhag og ríkar valdheimildir í ljósi gjörbreyttrar stöðu á Suðurnesjum.  Ráðið þarf að kortleggja sprungumyndanir, gera nákvæmt jarðskjálftakort og setja upp rennslislíkön fyrir mismunandi sviðsmyndir eldsumbrota.  Á þessum grundvelli verði öll íbúa- og mannvirkjasvæði áhættugreind og viðbúnaðar áætlanir settar upp og æfðar í kjölfarið. 

Það er rétt hjá Morgunblaðinu, að öll flugumferð um Keflavíkurflugvöll getur stöðvazt af völdum sprengigoss, og einn jarðfræðingur hefur heyrzt telja gos í hafi líklegasta gosstaðinn í yfirstandandi hrinu.  Rökrétt afleiðing af þessu er að efla varaflugvellina, ekki sízt Reykjavíkurflugvöll, og sveimhuga hugmyndir um nýjan flugvöll á Suðurnesjum (í Hvassahrauni) á að slá út af borðinu strax, um leið og Reykjavíkurflugvelli verði gert hærra undir höfði en verið hefur hjá borgaryfirvöldum Reykjavíkur undir hræðilegri forystu Samfylkingar.    

 

 

 

   

 

 

 

Dragbítur og skeldýr

Þegar embættismönnum hefur loksins tekizt að reyra atvinnustarfsemi í þvílíka reglugerðarfjötra, að starfsemin fær sig ekki hrært, þá fyrst verður sósíalistinn ánægður, telur endamarkinu náð og ekki einu sinni þörf á að taka greinina með í stefnumörkun ráðuneytisins, af því að lög og reglur þurfi ekki lengur að herða utan um greinina. Er hægt að hugsa sér nokkurn ráðherra meir skyni skroppinn en að hleypa embættisvarginum í óhefta reglusmíði um starfsemi, sem vargurinn ber ekkert skynbragð á ?  Þannig hagar sér sósíalistinn Svandís Svavarsdóttir. 

Hún hefur verið sett yfir landbúnaðinn.  Ráðuneyti hennar tregðast við að gera upp skelfilegt tjón bænda, sem allt sauðfé hefur verið skorið niður hjá á grundvelli sýnatöku úr örfáum ám, sem riða greindist í.  Þetta eru óviðunandi og úrelt vinnubrögð, og loksins núna er yfirdýralæknir búinn að óska heimildar til að taka vægilegar á bændum, sem riða greinist hjá, vegna erfðaræktunar á ónæmi, sem fyrir dyrum stendur. Ráðuneytið er komið langt yfir lögboðna fresti og er með ótilhlýðilegan nánasarhátt við bændur í stað þess að greiða þeim fullt framleiðslutjón og endurstofnverð. Ætli væri annað hljóð í strokkinum, ef um samyrkjubú væri að ræða ? 

Í fersku minni er vorið 2023, þegar þessi ólánsráðherra skrifaði undir svo stífa reglugerð um hvalveiðar, að þar mátti greina vilja ráðherrans til að kodda þessari atvinnustarfsemi með snúinni reglugerð, en útgerðin, sem í hlut átti, lét ekki bugast þá. 

Morgunblaðið hefur haldið úti fréttum af skeldýrarækt, sem hefur lognazt út af í landinu vegna íþyngjandi reglufárs, sem er starfseminni mun meira fjárhagslega íþyngjandi hérlendis en annars staðar á EES-svæðinu, og ráðherrann lætur sér vel líka, því að lokatakmarki embættisvargs og sósíalista hefur verið náð. Er téð hegðun ráðherrans í embætti ekki sönnun þess, að það er ekkert vit í að leiða sósíalista til valda á Íslandi ? 

Sviðsljósgrein Önnu Rúnar Frímannsdóttur í Morgunblaðinu 13. nóvember 2023 bar fyrirsögnina:

"Snýst eingöngu um, að stjórnvöld vakni". 

Það er mikil bjartsýni að halda, að þessi stjórnvöld muni sjá að sér og slaka á klónni.  Þvert á móti telja þau sósíalisma sínum náð á þessu sviði, með því að skeldýrarækt var drepin í dróma með reglusetningu.  Þetta er sósíalistísk dýrð.  Enginn græðir hérlendis á skeldýrarækt, og enginn fær við hana vinnu. Fullkomin jöfnun niður á við, nema sum svín eru, eins og alltaf, jafnari en önnur.   

Anna Rún hefur eftirfarandi eftir Sævari Inga Reynissyni, formanni stjórnar Skelræktar:

""Þeim [ráðuneytisstjórum] fannst áhugaverðara að skoða möguleikana í þörungarækt heldur en skeldýrarækt, sem eru náttúrulega á gjörólíkum stað í þjóðfélaginu í dag. Það eru miklu, miklu meiri möguleikar í skeldýrarækt, og vinnan í kringum hana er miklu lengra komin heldur en nokkrn tíma í þörungaræktinni", segir hann.

Skelrækt eru samtök skelræktenda, og er tilgangur þeirra að vinna að hagsmunum skelræktenda, kynna greinina og stuðla að vexti skelrækrar á Íslandi.  

"Félagar í Skelrækt eru ýmist þeir, sem hafa verið í skeldýrarækt eða eru að vonast til þess að geta byrjað í skeldýrarækt", segir Sævar."

Framkoma yfirvalda, ráðuneytis Svandísar og undirstofnana, við skelræktendur hefur verið til háborinnar skammar, og nú hefur þessu fyrirbrigði tekizt að ganga af greininni dauðri.  Leyfisveitingafarganið er svo yfirgengilegt og kostnaður við sýnatökur og rannsóknir á þeim svo fjárhagslega íþyngjandi, að menn gáfust upp.  Það vantar rannsóknarbúnað inn í landið, og skelræktendur þurftu að borga kostnaðinn sjálfir af efnagreiningu á rannsóknarstofu erlendis.  Það er annað en samkeppnisaðilarnir á hinum Norðurlöndunum. 

Þetta er dæmi um skilningsleysi íslenzkra þingmanna og embættismanna á því hlutverki ESB-reglugerða og tilskipana að jafna samkeppnisstöðu á milli aðildarlandanna (hér:EES). Þegar ríkið borgar þessar efnagreiningar á hinum Norðurlöndunum, samkvæmt téðum Sævari Inga, þá mega íslenzk stjórnvöld ekki íþyngja greininni hérlendis með því að láta hana greiða, sízt af öllu, þegar senda þarf sýnin utan.  Þetta er dæmi um hættulega blýhúðun ESB-ákvæða hérlendis.  Ráðherranum dettur auðvitað ekki í hug að leiðrétta óréttlætið.  Hún er ekki í starfi fyrir atvinnugreinina, heldur snýst stefnumörkunarárátta hennar um að auka reglugerðafarganið og skattheimtuna af atvinnugreinunum, sem hún fær tangarhald á. Þessi ráðherra er til algerrar óþurftar.    

"Matvælaráðuneytið birti nýlega stefnu um lagareldi í samráðsgátt stjórnvalda, og er hún sett til ársins 2040.  Stefnan tekur á öllu lagareldi og byggist á úttekt, sem Boston Consulting Group gerði fyrr á þessu ári, en hvorki í henni né í stefnunni er minnzt á skeldýrarækt.  Gerði Matvælastofnun m.a. athugasemdir við bæði þessi skjöl í sínum umsögnum.  Líkt og áður hefur komið fram, er staðan sú, að enginn ræktar krækling til sölu á markaði lengur hér á landi. Þegar Svandís Svavarsdóttir, matvælaráðherra, var innt eftir því á dögunum, hvort til greina kæmi að  endurskoða lögin um skeldýrarækt frá árinu 2011, svo [að] greinin gæti lifnað við á nýjan leik hér á landi, svaraði hún því til, að engin ákvörðun hefði verið tekin um að endurskoða þá löggjöf, en hún teldi tækifæri vera í skeldýrarækt á Íslandi."

 Svandís Svavarsdóttir hefur hvorki áhuga á né hefur hún vit á skeldýrarækt, og þess vegna er sú skoðun hennar, að tækifæri séu hér í skeldýrarækt, markleysa.  Vera hennar í ráðuneytinu snýst ekki um annað en að þrengja á allan hátt að atvinnulífinu, þótt það brauðfæði hana jafnt sem aðrar afætur, og þess vegna þykir henni toppurinn á reglusetningum vera þær, sem beinlínis kyrkja viðkomandi atvinnugrein til ólífis, enda var þessi sett á dögum hinnar alræmdu "fyrstu tæru vinstri stjórnar".  

Spyrja má, hvort meiri og raunhæfari þekking á lagareldi sé hjá Boston Consulting Group en hjá innlendum ráðgjöfum, eða treystir sósíalistinn hinum síðar nefndu ekki ?

""Það þarf náttúrulega að byrja á viðhorfinu.  Það er látið eins og við [skeldýraræktendur] séum ekki til, og á meðan matvælaráðuneytið svarar ekki fyrirspurnum, vill ekki taka okkur með í rannsóknir, þá breytist ekkert.  Mér [Sævari Inga] hefur verið sagt, að þessi skýrsla frá Boston Consulting Group hafi kostað um MISK 90, og þeir láta eins og við séum ekki til.  Þessi skýrsla snýst eingöngu um laxeldi, en ég þori að fullyrða, að ef áhugi væri fyrir hendi, þá gætu á fáum árum orðið ekki minni atvinnumöguleikar í kringum kræklingarækt hér á landi en í laxeldinu.""

Sú framganga matvælaráðuneytisins, sem (óhæfur) sósíalisti stjórnar, að útiloka (slaufa) eina undirgrein lagareldis, sem gæti blómstrað hér með skynsamlegri lagasetningu og heiðarlegri framkomu stjórnvalda, er forkastanleg og með ólíkindum.  Ráðuneytið hefur gefið rándýrum ráðgjafa þá forskrift að fjalla ekki um skeldýrarækt, e.t.v. svo að vandi greinarinnar yrði ekki krufinn, því að þá kæmi í ljós mjög íþyngjandi lagasetning og framkvæmd yfirvalda, sem er ekki í samræmi við framkvæmdina annars staðar í EES.  Ráðherrann stendur vörð um óbrúkleg lög og viðamikið og dýrt eftirlitskerfi.  Reynslan vítt og breitt um heiminn sýnir, að það eru engin verðmæti svo mikil, að sósíalistum takist ekki með skrifræði, óréttlæti og yfirgangi (í nafni alþýðu) að drepa þau í dróma.   

 

   

Staðnað og svifaseint menntakerfi

Mjög lítið er um einkaskóla á Íslandi og mun minna en í öðrum vestrænum löndum.  Hið opinbera, sveitarfélög og ríkisvald, rekur sjálft flesta skólana og árangurinn er eftir því dapurlegur í fjölþjóðlegum samanburði og m.t.t. þarfa atvinnulífsins.  Hið opinbera er afleitlega fallið til að tryggja gæði (góðan framleiðsluárangur) og að fara á sama tíma vel með opinbert fé.  Allt of margt, sem hið opinbera kemur nálægt, er í skötulíki.  Í menntakerfinu má nefna hátt brottfall, litla færni samkvæmt PISA, allt of marga án viðunandi lágmarksfærni í lykilgreinum á borð við lestur, réttritun og reikning, og hversu Háskóla Íslands gengur hægt að feta sig upp að markmiði sínu um að komast í hóp hinna beztu. Kannski er sú markmiðasetning ekki aðeins óraunhæf, heldur óskynsamleg.  

Afleiðingin af þessu er, að það vantar fólk í lykilgreinar atvinnulífsins, iðngreinarnar, og hefur svo verið svo lengi, að skólakerfið hefði fyrir löngu átt að aðlaga sig að þörfinni, en í staðinn vísar það nú frá um 600 áhugasömum nemendum, sem sækja um iðnnám árlega.  Þetta er falleinkunn fyrir stjórnun menntamála í landinu.  Hvers vegna er ekki reynt að fitja upp á nýjungum, t.d. með virku samstarfi við fyrirtækin í landinu ?

Morgunblaðið vakti rækilega athygli á þessu með viðtali við Sigurð Hannesson, framkvæmdastjóra Samtaka iðnaðarins, SI, 2. nóvember 2023, undir fyrirsögninni: 

"Skortur á vinnuafli hamlar vexti".

Fréttin hófst þannig:

"Menntakerfi landsins hefur mistekizt að sinna þeirri mannauðsþörf, sem hlotizt hefur af vexti iðnaðarins á síðustu árum að mati Samtaka iðnaðarins, SI.  Hafi stórum hluta þarfarinnar verið mætt með innfluttu vinnuafli, en meira þurfi til.  Ljóst er, að skortur á vinnuafli hafi verið dragbítur á vöxt iðnaðarins síðustu ár og tækifærum til aukinnar verðmætasköpunar greinarinnar hafi verið fórnað vegna skorts á vinnuafli með rétta færni.

"Krafa iðnaðarins er alveg skýr", segir Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri SI.  Það er óviðunandi, að á sama tíma og metfjöldi, eða nærri 1200 manns, hafi útskrifazt úr iðnnámi á síðasta skólaári, hafi þurft að hafna nærri 600 nemendum, sem sóttu um iðnnám í haust, vegna skorts á fagmenntuðum kennurum og viðeigandi húsnæði eða tækjabúnaði.  Úr þessu verði að bæta."

Almenningur kannast vel við grafalvarlegan skort á iðnaðarmönnum um árabil og virðist bara fara versnandi. Það er þess vegna dæmalaust getu- og forystuleysi af hálfu menntamálaráðuneytisins, að ekki skuli hafa tekizt betur en raun ber vitni um að fullnægja eftirspurn.  Þegar fátið í kringum frumhlaup menntamálaráðherrans haustið 2023 við að reyna að sameina 2 grónar og ólíkar skólastofnanir á Akureyri, menntaskólann og verkmenntaskólann, er haft í huga, er ekki kyn, þótt keraldið leki. 

Það hefur vantað hæfileika og forystu af hálfu ríkisvaldsins til að stjórna menntamálum þjóðarinnar af skynsamlegu viti.  Þess vegna eru þau í ólestri og í viðjum mistækra embættismanna og stjórnmálamanna, sem fá fyrirtæki mundu vilja hafa í vinnu til lengdar. 

Í lok téðrar fréttar stóð þetta:

"Samtökin [SI] segja, að stíga þurfi strax inn í og byrja á því að tryggja verk- og starfsmenntaskólum fjármagn og auka áherzlu á iðnnám um allt land.  "Fólk sækir í það nám, sem er í boði í sinni heimabyggð.  Skólar gætu nýtt fyrirtæki meira í kennslu, þar sem þau eru í flestum tilvikum miklu betur tækjum búin en skólarnir sjálfir.  Einnig mætti huga að auknu samstarfi [á] milli skóla og tækifærum til að innleiða nýja menntatækni og nýta fjarkennslu eða dreifnám til að gera nemendum kleift að stunda nám í heimabyggð."

Þá segjast SI telja mikilvægt, að iðnnám standi áhugasömum nemendum til boða óháð aldri.  Í því skyni mætti skoða fleiri möguleika eins og kvöldnám."  

Iðnnámið má aldrei verða endastöð og er það reyndar ekki lengur.  Það má ekki aftra nemendum frá að sækjast eftir iðnnámi, að þá sé braut frekari tæknimenntunar í tæknifræði og verkfræði, síður greið en um menntaskólana. Það er ótrúlega léleg frammistaða menntayfirvalda, sem staða menntamálanna ber vitni um.  Þarna reytir SI af sér nokkrar hugmyndir í snatri til að bæta úr skák.  Munu embættismenn og ráðherra stökkva á þær eða bara velta sér á hina hliðina ?  

Stjórnun orkumála í lamasessi

Í Noregi hefur Fellesforbundet, sem eru stór verkalýðssamtök með marga starfsmenn iðnaðarins innanborðs, fengið "kalda fætur", því að starfsmenn óttast um sinn hag vegna versnandi samkeppnisstöðu norsks iðnaðar á erlendum mörkuðum, sem leiða mun af raforkuverðhækkunum, sem starfsmenn óttast í vetur. . Hagur norsks útflutningsiðnaðar varðar í raun hag nánast allra norskra launþega, því að launabreytingar í kjarasamningum taka mið af stöðu hans og svigrúms til aukins launakostnaðar. 

 Hver er þá ástæðan fyrir núverandi áhyggjum norskra launþega út af vinnumarkaðnum ?  Ástæðan er sú, raforkuverð í Noregi fylgir raforkuverði á evrópska raforkumarkaðinum vegna öflugra tenginga norska raforkukerfisins við Evrópu og aukaaðildar Noregs við ACER, Orkustofnun Evrópusambandsins.  Frá september 2022 til september 2023 lækkaði raforkuverðið sunnan Dofrafjalla almennt um 90 %.  Nú er gasverð tekið að hækka og miklar áhyggjur út af aðdráttum jarðefnaeldsneytis til Evrópu, ef ófriðarbál blossar upp fyrir botni Miðjarðarhafs.

Ekki má gleyma mestu styrjaldarátökum í Evrópu síðan 1945, sem nú geisa í Úkraínu vegna skefjalausrar útþenslustefnu Kremlar, sem með vanburðugum, en grimmúðlegum hætti, reynir að leggja undir sig önnur lönd að hætti zaranna og aðalritara sovézka kommunistaflokksins, Jósefs Stalín. 

Norðmenn hafa mjög slæma reynslu af því að vera rækilega tengdir við raforkukerfi Bretlands og meginlands Evrópu, og þess vegna ályktaði Fellesforbundet um, að Norðmenn ættu að taka stjórnun norskra raforkumála í eigin hendur, sem þýðir í raun, að Stórþingið mundi ógilda Orkupakka #3 í Noregi, sem mundi vera einsdæmi með ófyrirsjáanlegum afleiðingum. Fellesforbundet er áhrifaríkasta einingin innan LO-Landsorganisasjonen, sem er Alþýðusamband Noregs.  Ef LO snýst gegn ACER og þar með Orkupakka #3, gæti í kjölfarið dregið til tíðinda innan Verkamannaflokksins, leiðandi stjórnarflokks Noregs, um aukaaðildina að ACER, sem hann studdi árið 2018 á Stórþinginu, þegar OP#3 var innleiddur.  

Íslendingar hafa líka innleitt Orkupakka 3 í sína löggjöf, en gerðu það reyndar með fyrirvara um samþykki Alþingis á hugsanlegri umsókn um tengingu Íslands við raforkukerfi EES. Ekki verður séð, að þessi innleiðing evrópskrar orkulöggjafar á Íslandi hafi bætt skilvirknina við stjórnun orkumála hérlendis.  Þvert á móti hefur óvissan um þróun þessara mála ekki verið meiri á Íslandi í háa herrans tíð, og yfirstjórnin er eins og lömuð fluga, því að flotið er að feigðarósi orku- og aflskorts með algeru aðgerðarleysi.  Það hefur þegar reynzt dýrt og mun verða gríðarlega kostnaðarsamt fyrir allt samfélagið, því að þessi skortur mun draga úr hagvexti og auka atvinnuleysi.  Raforkuverðshækkanir verða fyrir vikið tilfinnanlegar hér, þegar dótturfyrirtæki Landsnets innleiðir hér raforkumarkað að hætti Evrópusambandsins í boði Orkupakka #3.  Hvers  vegna æmtir íslenzk verkalýðshreyfing hvorki né skræmtir út af þessu hagsmunamáli, þótt hún þykist þess umkomin að taka að sér stjórnun peningamála landsins ? 

Í Morgunblaðinu 19. október 2023 fór Ólafur E. Jóhannsson yfir stöðuna í frétt undir fyrirsögninni:

"Orkuskiptin sögð vera í uppnámi".

Í lok fréttarinnar stóð þetta:

"Í minnisblaði ráðherrans [orkuráðherra til ríkisstjórnarinnar - innsk. BJo] kemur fram, að meginástæður þess, að staða orkuskipta er í óvissu, séu 3: andstaða sveitarfélaga, veikburða flutningskerfi á milli Norður- og Suðurlands, en einnig eru virkjunarkostir í jarðvarma í óvissu, vegna þess að þá kosti þurfi að skoða og meta í samhengi við rekstur þeirra jarðvarmavirkjana, sem fyrir eru, þar sem nýjar virkjanir kunni að hafa áhrif á þær. 

Því sé ekki hægt að fullyrða, að þeir virkjunarkostir, sem eru í 3. áfanga rammaáætlunar, séu fullnægjandi, svo [að] hægt sé að framkvæma 3. orkuskiptin hér á landi." 

Þessi greining orkuráðherrans fyrir ríkisstjórnina á orsökum aðgerðaleysis við orkuöflun í einn áratug er hálfkák eitt, eins og allt, sem frá þessum verklitla og sjálfhælna ráðherra kemur.  Eftir innleiðingu evrópskrar samkeppnislöggjafar um orkumál er enginn aðili í landinu ábyrgur fyrir því, að á hverjum tíma sé til næg raforka, nema í þurrkaárum, fyrir fólk og fyrirtæki í landinu.  Aflskortur, eins og nú hrjáir raforkukerfið, á aðeins að koma upp í alvarlegum bilunartilvikum. 

Landsvirkjun hafði áður þetta tryggingarhlutverk á raforkusviðinu og í nafni þjóðaröryggis þarf að setja sérlög um það, sem trompa orkupakka ESB, hvað sem bókun 35 líður, enda er Landsvirkjun alfarið í eigu ríkisins. 

 Það er lítilmannlegt af þessum ráðherra að gera orkusveitarfélög að blóraböggli þess, að orkuöflun undir hans stjórn er í skötulíki.  Hvers vegna hefur hann ekki beitt sér fyrir samningaviðræðum á milli ríkisins og viðkomandi sveitarfélaga og orkufyrirtækja ?  Er Landsreglarinn að skipta sér af því ?  Nú síðast 27.10.2023 felldi úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála úr gildi framkvæmdaleyfi Skeiða- og Gnúpverjahrepps fyrir Hvammsvirkjun.  Fíflagangur þessarar úrskurðarnefndar ríður ekki við einteyming.  Nú er mælirinn fullur.  Ráðherrann verður að reka af sér slyðruorðið og færa úrskurðarvald um þessa bráðnauðsynlegu virkjun til þjóðkjörinna fulltrúa á Alþingi.  Hann þarf að láta smíða í snatri eins konar neyðarlög um, að Alþingi staðfesti áður útgefið virkjunarleyfi Orkustofnunar, framkvæmdaleyfi viðkomandi sveitarfélags vestan Þjórsár, og að viðkomandi sveitarfélag austan Þjórsár taki útgáfu framkvæmdaleyfis strax til efnislegrar meðferðar.  Það verður að höggva á hnútinn.  Hefur ráðherrann bein í nefinu til þess, eða fær hann ekki leyfi til að leggja slíkt frumvarp fyrir þingið ?  Kjósendur eiga heimtingu á hreinum línum í þessu máli.  

Hverrs vegna hefur orkuráðherrann ekki beitt sér fyrir að flýta lagningu 220 kV Byggðalínu frá Akureyri og til Hvalfjarðar ? Laugardaginn 28. október 2023 birti Morgunblaðið frétt af því, að öll miðlunarlón hafi fyllzt í haust, nema Þórisvatn, sem boðar ekki gott fyrir veturinn, sem gekk í garð þann sama dag. Það vantar þar 300 GWh upp á hámarksforða.  Með 220 kV línu frá Fljótsdalsstöð að Klafa í Hvalfirði væri auðvelt að flytja þessar 300 GWh suður á 2 mánuðum, en með 132 kV línunni tæki slíkt 8 mánuði, sem er allt of langur tími til að gagnast álaginu hér syðra, nema að litlu leyti. 

Nú ætlar Njáll Trausti Friðbertsson, þingmaður sjálfstæðismanna í NA-kjördæmi, að flytja þingsályktunartillögu um einmitt það.  Doði þessa ráðherra gagnvart framfaramálum landsins er óskiljanlegur.  Ágóði af þessari framkvæmd er í báðar áttir, því að Norðurlandið fengi þá aðgang að öllu afli Blönduvirkjunar og viðskiptaleið opnast fyrir Landsvirkjun að stækka virkjunina og/eða setja þar upp vindknúna rafala, ef hugur hennar og viðkomandi sveitarfélaga stendur til þess. 

Morgunblaðið er algerlega með fingurinn á púlsi þjóðmálanna.  Það birti 27. október 2023 forystugrein undir fyrirsögninni:

"Alvarleg staða orkumála".

Þar var vitnað í greinargerð með ofangreindri þingsályktunartillögu:

""Í fyrravor [2022] kom upp sú staða, að orkuskerðing varð vegna slæmrar vatnsstöðu í uppistöðulónum, og því var þúsundum lítra af olíu brennt til að anna eftirspurn, t.d. í fiskimjölsverksmiðjum [sem hafa fjárfest í rafmagnskötlum - innsk. BJo].

Á hverju ári tapast raforka, sem nemur rafmagnsnotkun 100.000 heimila [með jarðhitaveitu og án rafmagnsbíls - innsk. BJo], þar sem flutningskerfi raforku er fullnýtt, og ekkert svigrúm er til að bregðast við sveiflum.  Með öflugra flutningskerfi raforku minnkar flutningstap, dregið er úr sóun og bætt afhendingaröryggi er tryggt.  Það kemur einnig í veg fyrir, að fyrirtæki keyri á dísilvaraaflstöðvum, sér í lagi, þegar rafmagn fer af í vondum veðrum."

Eru þetta ekki nægilega sterk rök fyrir orkuráðherrann til að beita sér fyrir þeirri flýtingu framkvæmda, sem Njáll Trausti og félagar telja brýna, eða getur ráðherrann í hvoruga löppina stigið ?  Er hann þá stunginn líkþorni í vinstri löppina ?  

Það er þó alveg sama, hversu öflugt flutningskerfið er á milli landshluta; það getur ekki komið í veg fyrir orkuskort, sem leiðir til raforkuvinnslu með bruna jarðefnaeldsneytis.  Nú hafa pexararnir í Landvernd hafið orðhengilshátt með spurningunni, hvað sé orkuskortur ?  Orkuskortur er tvíþættur.  Annars vegar er um að ræða, að virkjanir vantar til að fullnægja aflþörf núverandi álags og álags næstu 5 ára samkvæmt raforkuspá.  Hins vegar getur vantað jarðgufu eða vatn til að knýja núverandi virkjanir, og það hillir undir, að svo verði í vetur, því að 7 % vantar upp á hámarksforðann.  Ef t.d. Hvammsvirkjun væri komin í gagnið núna, þá mundi hvorki vanta afl né orku inn á raforkukerfið, því að með henni bætast 95 MW við aflgetuna, og hún notar sama vatnið og nú er nýtt í Efri-Þjórsá og rennur til sjávar sem Neðri-Þjórsá til að framleiða 720 GWh/ár.  

Vegna hagvaxtar eykst orkuþörfin ár frá ári.  Það þarf auðvitað að virkja til mæta þeirri þörf, ef ekki er ætlunin að kyrkja hagvöxtinn með því að koma í veg fyrir allar nýjar virkjanir stærri en 10 MW.  Fyrirtækin þurfa meiri orku ár frá ári og landsmönnum fjölgar.  Það er nóg samt, þótt afturhaldið bjóði nú landsmönnum ekki upp á orðhengilshátt um orkuskort. 

Næsta umfjöllunarefni téðrar forystugreinar var einmitt vöntun virkjana:

 "Annar vandi í orkumálum og ekki minni [en ófullnægjandi flutningskerfi - innsk. BJo] er þó einmitt, að ekki er framleidd næg orka í landinu um þessar mundir m.v. þá þörf, sem er uppi.  Rætt er fjálglega um orkuskipti, og á Íslandi háttar vissulega þannig til, að hér ætti að vera hægt að færa orkunotkun að stærri hluta úr jarðefnaeldsneyti yfir í raforku, þó að villtustu draumar í þeim efnum verði líklega seint eða aldrei að veruleika.  En áður en hægt er að ræða af skynsemi og raunsæi um orkuskipti er nauðsynlegt, að landsmenn búi við orkuöryggi, en því er ekki að heilsa um þessar mundir." 

Þetta er hárrétt hjá Morgunblaðinu, og vandamálið hafa stjórnmálamenn búið til í hugsunarleysi.  Þeir innleiddu hér óskilvirkt og bosmamikið norskt kerfi, sem kallast Rammaáætlun um vernd og nýtingu orkulinda.  Norðmenn lögðu þetta stjórnkerfi af fyrir nokkrum árum.  Ef það virkar ekki hjá þeim, þá virkar það örugglega ekki hjá okkur. 

Kæruferli virkjunarleyfa og framkvæmdaleyfa er misnotað af óprúttnum sérhagsmunaaðilum, sem eiga ekki að hafa aðgang að þessu ferli.  Það er misnotað í þágu pólitískrar hugmyndafræði um skaðsemi hagvaxtar.  Breyta verður lögum þannig, að eingöngu þeir, sem sannanlega eru þolendur stjórnvaldsákvörðunar í þröngum skilningi, séu réttmætir kærendur í þessu ferli, en aðrir geta þá farið dómstólaleiðina strax, ef þeir kæra sig um það.  Það er ekki bara þjóðarhagur í veði, heldur er þjóðaröryggi í húfi, eins og málum er nú komið. 

Að lokum er dregin sú ályktun í þessari forystugrein af stöðnun orkumálanna, að forystu stjórnvalda (ráðherra) skorti.  Vitað er, forsætisráðherra dregur lappirnar og setur skít í tannhjólin, komi hún því við, en frammistaða orkumálaráðherrans er fullkomlega óboðleg:

"Af þessum sökum kemur á óvart, hve viðbrögð stjórnvalda í þessum efnum eru misvísandi og máttlaus.  Þar ættu allir að taka höndum saman, bretta upp ermar og forða þjóðinni ekki aðeins frá tekjutapi vegna glataðra tækifæra, heldur [aðallega] frá orkuskorti og þeim óþægindum og þeirri hættu, sem slíku ástandi fylgir.  Þetta ætti að vera [á] meðal forgangsmála stjórnmálanna, en landsmenn fá ekki þá tilfinningu, að svo sé, þegar þeir hlusta á forystumenn þjóðarinnar."

Sjálfstæðismenn á Alþingi ættu að íhuga þessi orð Morgunblaðsins rækilega og róa að því öllum árum að rjúfa kyrrstöðuna. Eitt er víst, að núverandi doði og drungi yfir orkumálunum er ekki í anda Sjálfstæðisflokksins, sem haft hefur forystu um framfarir í orkumálum borgarinnar og landsins alls frá stofnun sinni 1929, þegar hann hefur verið í aðstöðu til.  Núverandi doði er stílbrot.   

 

 

 

 

 

Nauðsyn atvinnuvegaþekkingar á þingi

Svandís Svavarsdóttir er gott dæmi um þingmann, sem traðkar endalaust í salatinu, einkum klóri hann sig upp í ráðherrastól, þótt hann hafi hvorki þekkingu á né reynslu af grunnatvinnuvegum þjóðarinnar. Stjórnsýsla Svandísar hefur reyndar tekið svo út yfir allan þjófabálk, að hún hefur verið kærð til Umboðsmanns Alþingis, sem hlýtur að fella yfir henni skýlausan áfellisúrskurð, svo skýr sem sök hennar er.  Hún heimtar endalaust gegnsæi af öðrum, en verk hennar sjálfrar eru myrkraverk, sem þola ekki dagsljósið, eins og þegar hún samdi um verktöku af ríkisstofnun með ríkar rannsóknar- og sektarheimildir um að snuðra í því, sem henni kemur ekki við um innri mál sjávarútvegsfyrirtækjanna, og lét svo forstjóra þessarar ríkisstofnunar gera aumkvunarverða tilraun til að hylja slóðina til ráðuneytisins. Nú er spurningin, hvort Katrín láti vinkonu sína skipta um starf, þegar úrskurður kemur um alvarleg brot í starfi. Það er löngu þekkt, að siðferðisvitund vinstri fólks er brengluð af pólitísku rugli.   

Dæmi um þingmann annarrar gerðar, sem tjáir sig um grunnatvinnuvegina af víðsýni og þekkingu, svo að til fyrirmyndar má telja, er Teitur Björn Einarsson.  Hann hefur tjáð sig öfgalaust og af heilbrigðri skynsemi t.d. um sjávarútvegsmál og laxeldi.  Málflutningur hans glóir sem gull af eiri í samanburði við lýðskrum og dellu um þessar atvinnugreinar frá sumum þingmönnum stjórnarandstöðunnar.  Þeir eru svo fjarstæðukenndir, að engu er líkara en þeir séu nýdotttnir ofan úr tunglinu og skilji alls ekki, til hvers atvinnugreinar eiga að vera.  

Þann 7. október 2023 birtist ljómandi góð grein í Morgunblaðinu eftir Teit Björn undir fyrirsögninni:

"Verndun villtra laxa og sjókvíaeldis".

Hún hófst þannig:

"Sjókvíaeldi á Vestfjörðum og Austfjörðum annars vegar og laxveiði hins vegar eru ekki slíkar andstæður, að eitt útiloki annað.  Villta laxastofninum stafar einfaldlega ekki sú hætta af sjókvíaeldi, eins og fullyrt er nú í opinberri umræðu. 

Slysaslepping í Patreksfirði í ágúst [2023] er engu að síður alvarlegt mál í ljósi þeirrar umgjörðar, sem stjórnvöld hafa skapað atvinnugreininni.  Veigamiklir þættir í starfsemi fyrirtækisins, sem um ræðir, fóru augljóslega úrskeiðis.  Krafan um raunhæfar úrbætur, þar sem þeim verður við komið á regluverki, eftirliti og verkferlum fiskeldisfyrirtækja, á því rétt á sér.  Mikilvægt er að draga lærdóm af tilviki sem þessu og bæta úr með réttum hætti."

Það fæli í sér skammarlega uppgjöf gagnvart mikilvægu verkefni að slá því föstu, öfugt við allar aðrar þjóðir við norðanvert Atlantshaf, að laxeldi í sjókvíum á afmörkuðum svæðum við Ísland sé ósamrýmanlegt vexti og viðgangi villtra íslenzkra laxastofna.  Lausnin er sú að beita vísindalegri þekkingu við báðar greinarnar.  Það er gert nú í laxeldinu, og koma þarf böndum á laxveiðina í hverri á, þannig að laxastofnarnir verði nýttir með sjálfbærum hætti, og kjánalegum leik með líf og velferð laxanna, sem kallast að veiða og sleppa, verði hætt, á meðan stofnarnir hjarna við, en þeir eru núna í lægð, og kann veiðiálaginu að vera um að kenna, a.m.k. að nokkru leyti.

"En ef horfa á fyrst og fremst til verndunar villtra laxastofna, þá kemur líka margt annað til skoðunar en sjókvíaeldi. Fjölmargir þættir hafa áhrif á afkomu villtra laxa. Aðstæður í hafinu eru taldar ráða einna mestu um endurkomu laxa í ár, en á móti hefur sá þáttur ekki verið mikið rannsakaður.  Veiði hefur líka áhrif á afkomu villtra stofna.  Veiðiálag í laxveiðiám hefur samt ekki verið ofarlega á baugi áhyggjufullra stangveiðimanna eða áhrif þess að þreyta lax, háfa og meðhöndla fyrir myndatöku og sleppa svo aftur.  Þá er heldur ekki mikið vitað um um áhrif og árangur af fiskrækt í mörgum laxveiðiám með árlegum seiðasleppingum."  

Þarna er tekið á veiðiréttarhöfum og stangveiðimönnum með silkihönzkum, sem er ekki í samræmi við óvægna gagnrýni þeirra á laxeldi í nokkrum fjörðum landsins, þar sem frekjan hefur m.a. gengið svo langt, að krefjast banns á sjókvíaeldi við landið.  Virðist sú krafa vera reist á kolrangri áhættugreiningu fyrir erfðablöndun eldislax og villtra laxastofna.  Líkur á sleppingu kunna að hafa verið vanmetnar hingað til, en þess ber að gæta, að atvinnugreinin í núverandi mynd á Íslandi er ung og í lærdómsfasa.  Landssamband veiðifélaga hefur hins vegar stórlega ýkt afleiðingar sleppinga.  Þó að einhver erfðablöndun verði, verður hún skammæ, því að blendingar verða verr af guði gerðir en villtu fiskarnir og detta langflestir út úr lífskeðjunni á fyrsta ári. 

Veiðiréttarhafar hafa engan siðferðilegan rétt á að stunda erfðabreytingar á fiskistofnum, sem fyrir eru í ám þeirra, a.m.k. ekki án samráðs við sérfræðinga Haf- og vatnarannsókna. 

Þá er komið að veiðiálaginu.  Það þarf ekki að leita langt yfir skammt til að átta sig á því, að hlutfallslegt veiðiálag er margfalt meira en íslenzkir fiskifræðingar ráðleggja úr nytjastofnum á íslenzkum fiskimiðum.  Gilda allt aðrar viðmiðunarreglur um íslenzka laxastofna eða stunda veiðiréttarhafar og veiðifélög helbera rányrkju á laxastofnunum ?  Það er ekki einkamál þeirra, sem fara með nytjaréttinn, ekki frekar í ám og vötnum en í hafinu.  Þess vegna er rétt að setja fiskveiðistjórnarlöggjöf um nytjar á vistkerfum áa og vatna á Íslandi. 

"En talsmenn þrýstihópa á vegum stangveiðifélaga og náttúruverndarsamtaka eru komnir langt út í skurð á opinberum vettvangi með því að krefjast þess, að fiskeldi á Vestfjörðum og Austfjörðum verði bannað.  Við slíkan málflutning verður ekki unað, og er áróður þessara hópa í engu samræmi við þann vísindalega grundvöll, sem fiskeldi byggir á og það regluverk, sem sett hefur verið.  Virðist meira vera barizt gegn sjókvíaeldi og lífsviðurværi fjölda fólks en fyrir verndun villtra laxa."  

Hvernig samræmist það stjórnarskrárákvæði um atvinnufrelsi í landinu að krefjast þess á opinberum vettvangi, að heil atvinnugrein verði lögð niður í landinu ?  Er ekki réttmætt, að hagsmunaaðilar, sem þannig er sótt að, sæki viðkomandi, sem þessar hæpnu kröfur viðhafa, til saka fyrir dómstólum og heimfæri kæru með vísun til stjórnarskrárvarinna réttinda. Líklega gætu lögfræðingar líka heimfært slíka kæru til Evrópulöggjafarinnar (EES-samningsins). 

 

Til hvers að mála skrattann á vegginn ?

Formaður Landssambands veiðifélaga, Jón Helgi Björnsson, ritaði grein í Morgunblaðið 7. október 2023 til að níða skóinn ofan af laxeldi í sjókvíum í fjörðum fyrir vestan og austan.  Málflutningur hans um hættuna, sem villta laxinum stafar af erfðablöndun við úrkynjaðan eldislaxinn, stangast á við málflutning fræðimanna á þessu sviði, t.d. Ólafs Sigurgeirssonar, lektors í fiskeldi við Háskólann á Hólum, sem vitnað hefur verið til á þessu vefsetri. 

Fullyrðingaflaumur frá þessu Landssambandi er aðallega reistur á ímyndunum, og málflutninginn verður að flokka sem hræðsluáróður, en hvað rekur þetta landssamband áfram ? Er tilgangurinn að búa til blóraböggul vegna dvínandi gengis íslenzkra laxastofna ?  Þarf einhver að verða hissa á þeirri þróun, þegar þess er gætt, að veiðin er ekki undir eftirliti Fiskistofu og veiðiálagið er alls ekki samkvæmt vísindalegum ráðleggingum um laxveiðar, enda hafa þær ekki litið dagsins ljós ?

  Í ljósi þess, að veiðiálagið er langt umfram ráðleggingar fiskifræðinga í landhelginni, er ekki unnt annað en að álykta, að árleg veiði upp á 65 % af stofnstærð í ánum sé rányrkja.  Ef Landssamband veiðifélaga styður við núverandi nýtingarhlutfall laxveiðistofna landsins, sem virðist vera reist á einskærri græðgi, hefur það ekki úr háum söðli að detta, enda er málflutningur þess í garð laxeldis í sjó svo ofstækisfullur, að með endemum er.

Meðal þess, sem Jón Helgi Björnsson fékk birt í Morgunblaðinu í téðri grein, var þetta:

"Landssamband veiðifélaga hefur árum saman varað við og barizt gegn uppbyggingu á eldi á frjóum norskum eldislaxi í opnum sjókvíum.  Reynslan af fyrri eldisbylgjum kenndi okkur, að alltaf sleppur fiskur úr kvíum.  Nágrannar okkar í Noregi og Skotlandi hafa einnig varað okkur við, að þrátt fyrir góð áform um að halda eldisdýrunum í kvíum, sleppur alltaf verulegt magn."

Þetta er nú fremur loðinn texti, sem auk þess er teygjanlegur í allar áttir. Það er t.d. alls ekki svo, að gat komi á allar kvíar á rekstrartíma þeirra, en óhöpp verða.  Það er þó misjafnt, hversu mikið sleppur, og yfirleitt eru fiskarnir ókynþroska, þegar þeir sleppa, einfaldlega af því að þeim er yfirleitt slátrað áður. Undantekning var slysasleppingin í Patreksfirði haustið 2023.  Það er með öllu ranghermi, að verulegt magn sleppi, þegar tekið er hlutfall fiskafjöldans, sem sleppur á hverju ári og meðaltal heildarfiskafjöldans í sjókvíum við landið eða innan við 160 ppm ("parts per million").  Þetta hlutfall mun fara lækkandi með bættum búnaði og sjálfvirku eftirliti, sem gefur strax aðvörun, ef skemmd myndast á kví.  Aðeins brot af strokulöxum nær nokkurn tímann að taka þátt í hrygningu og afkvæmin verða svo illa fyrir barðinu á náttúruvalinu, að þau hverfa nánast alveg á fyrsta árinu.   

"Nýlega kom út skýrsla Hafrannsóknarstofnunar vegna erfðasýna, sem tekin voru af villtum laxi á árunum 2014-2019, en þau sýna verulega erfðamengun í ám nærri eldissvæðunum, en einnig í ám, sem liggja fjarri, eins og Laxá í Aðaldal og Víðidalsá.  

Vert er að hafa í huga, að á þessum árum var umfang eldisins tæplega 1/10 þess, sem leyft er í dag.  Það kemur auðvitað ekki á óvart, en í Noregi er þriðjungur laxastofna með alvarlega erfðamengun og annar þriðjungur með verulega erfðamengun eftir áratuga eldi þar."

Það fer mikið á milli mála í þeirri dökku mynd, sem Jón Helgi Björnsson dregur upp hér af afleiðingum laxeldis á villta laxastofna á Íslandi og í Noregi.  Færi betur á því, að fomaður Landssambands veiðifélaga væri nákvæmari í frásögn sinni (hvað er verulegt í tölum ?) og vísaði í heimildir sínar. 

Í nýjustu skýrslu Haf- og vatnarannsókna um þessi efni - HV 2023-31 - frá september 2023, er í engu vikið að því, að einhver íslenzkur laxastofn hafi beðið erfðafræðilegan hnekki, enda er fjöldi eldislaxa eða blendinga þeirra sem hlutall af villtum löxum alls staðar undir viðmiðunarmörkum Haf- og vatnarannsókna, sem í varúðarskyni er sett langt undir raunverulegum hættumörkum.  Sofnunin miðar við 4,0%. 

Málflutningur Jóns Helga Björnssonar stríðir gegn heilbrigðri skynsemi, því að væri eitthvað til í honum, hefði náttúrulögmál verið brotið, með því að úrkynjuð tegund legði undir sig búsvæði tegundar, sem aðlagazt hefur heimasvæði sínu í þúsundir ára.  Það væri þá einsdæmi á jörðunni. 

Það, sem Jón Helgi Björnsson tilfærir um Noreg, nær engri átt, enda getur það ekki verið sannleikanum samkvæmt, ef Ólafur Sigurgeirsson, lektor í fiskeldi, fer með rétt mál í viðtali á bls. 6 í Morgunblaðinu 9. október 2023, og það hefur höfundur þessa pistils enga ástæðu til að draga í efa.  Hann segir í téðu viðtali, að "í yfir 80 % norskra laxveiðiáa sé erfðablöndun undir 4 %", sem er viðmið Haf- og vatnarannsókna um, að hætta steðji að villtum laxastofnum á Íslandi.  Reist á þessu má fullyrða, að skrif formanns Landssambands veiðifélaga um, að 2/3 norskra laxastofna sé "með verulega erfðamengun" eða þaðan af verra er fleipur eitt. 

Spyrja má, hvað komið hafi fyrir allt að 20 % norskra veiðiáa.  Þar gæti átt hlut að máli, að villtir laxastofnar hurfu í nokkrum ám um 1970, ekki af völdum eldislaxins, heldur af völdum súrs regns.  Eftir kölkun þessara áa tóku aðrir stofnar sér bólfestu þar, þ.á.m. strokulax, sem hafði ekki mikla samkeppni frá villtum löxum fyrst í stað.  

"Erfðamengun, þegar hún nær ákveðnu umfangi, eyðir stofnunum.  Þannig getur stofn, sem lifað hefur í 10.000 ár horfið á örfáum árum.  Verði slíkt tjón, þá eru það náttúruverðmæti, sem koma ekki aftur og gæti tekið 10.000 ár að þróa á ný, ef stofninn á annað borð kemur til baka."

Þetta er dæmigert fyrir ósvífinn fullyrðingaflaum Landssambands veiðifélaga, og þarna setur formaður þess sig í stellingar fiskifræðings með erfðafræðilega sérþekkingu, án þess að hann eigi minnstu innistæðu fyrir slíku.  Hann nefnir ekkert dæmi málflutningi sínum til stuðnings, heldur veður bara á súðum.  Svo vill til, að 2 dögum eftir birtingu þessarar Landssambandsspeki birtist viðtal í Morgunblaðinu við lektor í fiskeldi við Hólaháskólann, sem áður hefur verið vitnað til hér.  Hann segir þar sögu frá hinu mikla laxeldislandi Noregi, þaðan sem Landssambandið hefur lapið upp miklar ýkjusögur af slæmum afleiðingum laxeldis á norska náttúru og fjölbreytni lagarlífsins:

"Það eru engin dæmi um, að erfðablöndun hafi útrýmt laxastofnum í Noregi."

Úr því að engin dæmi finnast frá mesta laxeldislandi Evrópu fullyrðingu formanns Landssambands veiðifélaga til stuðnings, væri fróðlegt að vita, hvaða gögn hann hefur í handraðanum, sem hann reisir fullyrðingu sína á, eða lifir maðurinn í sýndarveruleika og skáldar upp atburði ?

Formaðurinn hnykkir á bábilju sinni um, að laxeldi í sjókvíum við Ísland, sem mun líklega aldrei nema meira en örfáum hundraðshlutum af sams konar laxeldi við Noreg, muni ganga af villtum íslenzkum laxastofnum dauðum:

"Auðvitað átta sig allir á því, að eldi á 65 milljónum frjórra laxa í opnum sjókvíum mun ganga af villtum laxastofnum dauðum.  Fyrst í nágrenni eldisins og síðan í ám, sem liggja fjær.  Þess vegna mótmælum við í dag á Austurvelli.  Í Laxárdeilunni 1970 var mótmælt til að bjarga einni á.  Allar ár, þar sem villtur íslenzkur lax hefur átt óðul sín í þúsundir ára, eru í hættu.  Við ætlum að bjarga ánum.  Villti laxinn skal varinn."

Þarna er formaðurinn búinn að sefja sig upp í dauðans vitleysu og reynir að bregða hetjuljóma yfir sig og Landssmband sitt með samanburði við sprengingu á stíflu í Laxá í Aðaldal.  Ljóst er, að hetjunni í þessu ævintýri má helzt líkja við vindmylluriddarann don Kíkóta, hins spænskættaða hugarfósturs Cervantes. 

 

 

 

Borgarlínan er gróft yfirskot stjórnmálamanna

Það hefur lengið ljóst verið, að forræðishyggju stjórnmálamenn hefa tekið kolrangan pól í hæðina, þegar þeir mótuðu borgarlínuverkefnið.  Samfylkingin leiddi þá vegferð alla af ótrúlegri kreddufestu og án nokkurs tillits til faglegrar verkefnisstjórnunar, sem vanalega hefst með kerfisbundinni þarfagreiningu. Lélegir stjórnendur í hópi stjórnmálamanna þekkja ekki sín takmörk og eru nógu dómgreindarlitlir til að þiggja léleg ráð, sem ekki henta umbjóðendum þeirra, borgurunum. Ráðslag Samfylkingarinnar í höfuðborginni ætti að verða öllum landsmönnum víti til varnaðar. 

Ekki vantar, að stjórnmálamennirnir, sem í hlut eiga, hafi leitað á vit erlendra borga um fyrirmyndir, en vitið er nú ekki meira en það, að þeir kunna ekki að leita sér fyrirmynda af hóflegri stærð.  Það er þyngra en tárum taki að búa við svona skyni skroppna leiðtoga.  Þórarinn Hjaltason, samgönguverkfræðingur, velkist ekki í vafa um, hvert ber að leita um fyrirmyndir fyrir hraðvagnakerfi höfuðborgarsvæðis Íslands og hvert ekki.  Fyrir þessu gerði hann skilmerkilega grein í Morgunblaðsgrein, 3. október 2023.  Ef ráðamenn mundu leita ráðgjafar Þórarins, mundu þeir ekki fara í geitarhús að leita ullar.  Hann veit nákvæmlega, hvað hann er að tjá sig um, alveg öfugt við gasprara borgarlínunnar. 

Þórarinn kom að kjarna málsins með fyrirsögn greinarinnar:

"Reykjavík er ekki milljónaborg".

"Nýlega fóru borgarfulltrúar í kynnisferð til Seattle og Portland, sem báðar eru milljónaborgir á vesturströnd BNA.  Íbúafjöldi á Seattle-svæðinu er rúmlega 4 M og Portland-svæðisins um 2,5 M.  M.v. aðstæður tel ég, að samgönguáætlanir borganna séu ágætar út af fyrir sig.  Hins vegar geta þær engan veginn verið fyrirmynd fyrir Reykjavík eða höfuðborgarsvæðið." 

Að borgarfulltrúar illa stæðrar Reykjavíkur séu að láta borgarbúa kosta undir sig ferðir, sem eru dæmdar til að verða erindisleysa, því að téðir áfangastaðir eru allt of fjölmennir til að geta veitt borgarfulltrúunum raunhæfa fyrirmynd fyrir höfuðborgarsvæðið á Íslandi, er forkastanlegt. Sú staðareynd, að þessir 2 staðir skyldu verða fyrir valinu hjá ferðaglöðum borgarfulltrúum sýnir, að þeir eru algerlega utan gátta um þarfir Reykjavíkur og kærulausir um meðferð fjár borgarbúa. Að láta viðvaninga af þessu tagi móta stefnuna í umferðarmálum, er vonlaus aðferðarfræði, sem býður hættunni heim.  Hjá Vegagerðinni er mikil þekking fyrir hendi, og hún er með tengingar þangað, sem ekki er farið í geitarhús að leita ullar, eins og í tilviki stjórnmálamannanna. 

"Í Seattle, vinaborg Reykjavíkur, búa tæplega 800 k manns, og er hún fremur þéttbyggð af bandarískri borg að vera eða um 2,5 k íb/km2.  Byggðin er langþéttust í miðborginni, og í gegnum hana liggur Interstate 5 hraðbrautin (I-5).  Um hana aka allt að 270 k bílar á sólarhring.  Umferðarástandið er mun erfiðara en á höfuðborgarsvæðinu.  Vegna þrengsla er ekki raunhæft að breikka hraðbrautina og ekkert rými fyrir nýja hraðbraut til að auka afköst.  Samgönguyfirvöld á Seattle-svæðinu sáu sér þann kost vænstan að leggja til, að hafið yrði átak í uppbyggingu almenningssamgangna. Árið 2016 var því samþykkt að stækka léttlestakerfi Seattle upp í tæplega 200 km.  Kostnaðaráætlun hljóðar upp á um mrdISK 9400 á verðlagi 2023.  Til að ráða við þennan mikla kostnað þurfti að hækka bifreiðagjöld, fasteignaskatta og söluskatt á svæðinu.  Vandamál vinaborganna virðast ólík."

Viðangsefni Seattle og aðstæður eru svo gjörólík viðfangsefnum og aðstæðum Reykjavíkur í samgöngumálum, að engum heilvita Reykvíkingi ætti að detta í hug að fara þangað til að læra af þeim að leysa umferðarhnúta. Stærðarmunurinn er allt of mikill til þess, og þar hamlar plássleysi lausnum, sem gætu aukið afkastagetu gatnakerfisins. Á höfuðborgarsvæðinu er hins vegar mikið svigrúm fyrir hendi til að fjölga akreinum og til að reisa mislæg gatnamót.  Meirihluti borgarstjórnar Reykjavíkur er algerlega úti að aka og er engan veginn í stakk búinn til að leysa eitt eða neitt. 

"Borgin Eugene í Oregon er líkari Reykjavík að stærð, og hefðu borgarfulltrúar e.t.v. átt að leggja lykkju á leið sína þangað.  Í Eugene búa um 175 k manns og um 270 k á borgarsvæðinu öllu, sem er svipað og á höfuðborgarsvæðinu." 

Þarna orðar Þórarinn þá nöpru staðreynd kurteislega, að borgarfulltrúar hefðu varið tíma sínum betur, ef þeir hefðu heimsótt borg af sambærilegri stærð og Reykjavík sem áfangastað, en hins vegar er nauðsynlegt að horfast í augu við það, að fólk, sem ekki getur einu sinni valið sér gagnlegan stað til að kynna sér, er alveg vonlaust, að geti gagnast umbjóðendum sínum, kjósendunum, með nokkrum vitrænum hætti.   Kynnisferðir þessa fólks eru hrein sóun á fé Reykvíkinga.

"Á tímabilinu 2007-2017 voru teknar í notkun 3 hraðvagnaleiðir [á Eugen svæðinu], samtals rúmlega 30 km.  Þrátt fyrir það fækkaði farþegum með almenningssamgöngum á tímabilinu 2009-2018 um u.þ.b. 10 %, þótt íbúum hefði fjölgað um 6 %.  Reyndar fjölgaði farþegum á hraðvagnaleiðunum vegna aukinnar ferðatíðni, en fækkaði þeim mun meira á hefðbundnum strætóleiðum. 

Nú eru samgönguyfirvöld á Eugene-svæðinu komin með báða fætur niður á jörðina.  Í nýrri samgönguáætlun fyrir svæðið, sem nær til ársins 2045, er ekki gert ráð fyrir fjölgun hraðvagnaleiða í hæsta gæðaflokki.  Í áætluninni er einungis gert ráð fyrir fjárveitingu upp á um mrdISK 20 í uppbyggingu innviða fyrir almenningssamgöngur.  Það er um 1/30 á hvern íbúa m.v. Seattlsvæðið."

Þarna varpar Þórarinn Hjaltason ljósi á einn helzta áhættuþátt borgarlínuverkefnisins, sem er tekjuhlið borgarlínu, þ.e. hversu mikil aðsókn veður að henni.  Íslendingar eru ekki strætóþjóð.  Það er ekki endilega genalægt, heldur stafar af rysjóttu tíðarfari hérlendis og miklum önnum á heimilunum, þannig að fólkið er tímabundið.  Þess vegna er líklegt, að sömu tilhneigingar muni gæta á höfuðborgarsvæðinu hér og í Eugene, eftir að hraðvagnakerfið hér verður tekið í notkun, að heildarfækkun eigi sér stað á meðal viðskiptavina strætó.  Þar með renna allar vonir borgarfulltrúa meirihlutans um fjölgun viðskiptavina út í sandinn, og fjármunum hefur verið kastað á glæ við uppbyggingu borgarlínunnar, og hún verður óbærilegur baggi á rekstri borgarsjóðs og hinna  sveitarsjóðanna á höfuðborgarsvæðinu, sem þátt taka í þessu ljóta ævintýri. 

Enn er hægt að snúa af þessari fjárhagslegu hættubraut og velja í staðinn mun ódýrari umbót á almenningssamgöngunum með viðbótar akrein hægra megin og hraðvagnakerfi þar.  Fyrir viðskiptavini Strætó er þessi kostur sambærilegur að gæðum, og aðgangseyririnn getur orðið lægri en í ofurstrætóinn, og fyrir skattborgarana og fjárhag allra opinberra sjóða, sem við sögu koma, er hér um yfirburðakost að ræða.  

 

 

 

 

Borgarlínan setur umferðina á höfuðborgarsvæðinu í uppnám

Öllum, sem lesa málefnalegar og fróðlegar greinar Þórarins Hjaltasonar, samgönguverkfræðings, ætti undireins að verða ljóst, að borgarlína núverandi borgarstjórnarmeirihluta er algerlega óþarft yfirskot í verkefnavali og gersamlega misheppnuð leið til að leysa úr umferðarvandanum, þ.e. hættulegum gatnamótum og miklum töfum á annatímum.  Ofurstrætó, miðjusettur í núverandi gatnakerfi, er allt of dýr aðferð til að fækka bílum í umferðinni, og Þórarinn Hjaltason hefur sýnt fram á, að fækkunin verður svo lítil, að ekkert munar um hana, þegar kemur að umferðartöfum.  Auk fyrirsjáanlegs botnlauss taprekstrar á þessari útgáfu borgarlínu, mun hún tefja bílaumferðina alveg frá framkvæmdatíma og allan sinn rekstrartíma.  Þegar af þeirri ástæðu er hún engin lausn.  

Þórarinn Hjaltason ritaði grein í Morgunblaðið 15. september 2023 undir fyrirsögninni:

"Forsendur samgöngusáttmálans eru brostnar".

Hann lýsir þarna skoðun, sem vörzlumaður ríkissjóðs, fjármála- og efnahagsráðherrann, hefur tjáð vera sína í ræðu og riti.  Síðan hafa ýmsir bæjarstjórar á höfuðborgarsvæðinu tekið í sama streng, svo að binda má vonir við, að ofan á verði tillaga samgönguverkfræðingsins Þórarins Hjaltasonar um vitræna framtíðarmiðaða lausn á vanda, sem segja má, að endurspeglist í allt of mörgum "þungum" ljósastýrðum gatnamótum.  Þórarinn er gjörkunnugur umferðarlausnum erlendis og nefndi Stavanger, olíumiðstöð á SV-strönd Noregs:

""Borgarlínan" í Stavanger, "Bussveien", hefur verið ein helzta fyrirmyndin.  "Bussveien" verður 50 km og umfangsmesta hraðvagnakerfi í Evrópu. Framkvæmdum við hluta af kerfinu er lokið, og fyrir 5 árum var áætlað, að kerfið myndi kosta um mrdISK 200, eða 4 mrdISK/km, sem var hátt í þreföldun á upphaflegri áætlun.  Hver km hér verður e.t.v. eitthvað ódýrari.  Hins vegar er reiknað með, að borgarlínan verði 60 km, þannig að búast má við, að heildarkostnaður verði af svipaðri stærðargráðu."

Þórarinn útskýrir ekki, hvers vegna hann telur, að einingarkostnaður hérlendis verði lægri en í Noregi.  Er það venjan, að samgönguverkefni hérlend útheimti minni fjárfestingar en í Noregi.  Það er hærra kostnaðarstig á Íslandi en í Noregi og má nefna vextina.  Þessi bloggari mundi telja óráðlegt að reikna með lægra einingarverði hér en í Noregi, og þá stöndum við frammi fyrir mrdISK 240 fjárfestingarfé í borgarlínu og umferðartaföfum og hættuástandi í umferðinni, sem verða verri en fyrir borgarlínuframkvæmdirnar.  Féð, sem fer í fjárfestingu borgarlínu, er þannig kastað út um gluggann, og fjárfestingin er þannig fullkomið glapræði í boði Samfylkingar, sem berst fyrir framgangi vitlausra hugmynda stjórnmálamanna af fullkominni þvermóðsku. 

Fróðlegt væri, að Þórarinn Hjaltason, samgönguverkfræðingur, mundi afla sér upplýsinga um og birta, hvernig áætlanir hafa staðizt um aðsókn að "Bussveien", svo og rekstraráætlanir.  Hversu mikill er hallareksturinn af "Bussveien", og hver greiðir hann ?  Hversu marga íbúa spannar "upptökusvæði" "Bussveien", og bera síðan þann fjölda saman við "upptökusvæði" borgarlínu, gjarna einnig íbúafjölda "upptökusvæðis" á km2. 

Það er ágætt að hafa í huga, þegar bolmagn Stafangurs og Reykjavíkur til dýrra og óarðbærra verkefna er borið saman, að Stafangur er olíuhöfuðborg Noregs og auðugur eftir því, en fjárhagur Reykjavíkur er í molum eftir áratug kratískrar óráðsíu og gæludýradekurs. 

"Borgarlínan mun auka á umferðartafir, þar sem akreinum fyrir almenna umferð verður fækkað til þess að skapa sérrými fyrir hana, sérstaklega á umferðargötum, eins og Suðurlandsbraut og Laugavegi.  Við þetta bætist, að flækjustig borgarlínuframkvæmda er slíkt, að seinka verður ýmsum brýnum vegabótum, t.d. mislægum gatnamótum á Reykjanesbraut við Bústaðaveg.

Borgaryfirvöld hafa dregið lappirnar í mörg ár, af því að meirihluti borgarstjórnar er á móti mislægum gatnamótum.  Nú er komið á daginn, að jafnvel þótt borgaryfirvöld fallist á mislæg gatnamót þarna, verða þau ekki byggð fyrr en í fyrsta lagi samhliða framkvæmdum við Sæbrautarstokk, vegna þess að sérrými borgarlínu [á] milli Vogabyggðar og Mjóddar liggur um bæði mannvirkin.  Árlegur kostnaður við umferðartafir á mótum Reykjanesbrautar og Bústaðavegar er meiri en mrdISK 1,0.  Umferðartafir á höfuðborgarsvæðinu fara vaxandi, og áætlað hefur verið, að þær kosti um 30 mrdISK/ár.  Það er því ljóst, að borgarlínan veldur því, bæði beint og óbeint, að árlegur kostnaður við umferðartafir verður nokkrum mrdISK meiri en ella [vegna borgarlínu]. 

 Þetta er fullkomin falleinkunn fyrir ráðsmennsku Samfylkingarinnar í meirihluta borgarstjórnar undanfarinn áratug. Þar á bæ hefur verið ákveðið að setja á oddinn samgönguverkefni (borgarlínu), sem er þjóðhagslega óarðbært, og það er eina verkefnið á höfuðborgarsvæðinu, sem er þjóðhagslega óarðbært.  Rekstrarkostnaður ofurstrætó og hefðbundins strætós verður líklega alls um 50 mrdISK/ár, og þessum útgjöldum hafa sveitarfélögin þar einfaldlega ekki efni á, allra sízt Reykjavík, sem rekin er á rándýrum lánum, enda vantreysta lánadrottnar greiðslugetu borgarinnar.  Þess vegna betlar borgarstjóri í ríkissjóði um að taka verulegan þátt í rekstrarkostnaði, en það er alls ekki hlutverk ríkissjóðs að borga fyrir gjörsamlega misheppnað gæluverkefni Samfylkingar, sem örfáir vilja nota, enda úrelt frá fyrsta degi.

"Samtökin "Samgöngur fyrir alla" (SFA) hafa lagt fram tillögu um svokallaða "létta borgarlínu", sem er miklu einfaldari, ódýrari og hagkvæmari.  Nýjar forgangsakreinar verða byggðar, eins og hingað til hefur verið gert, þ.e. hægra megin vegar.  Það er bæði miklu ódýrara í framkvæmd en miðjusett sérrými og truflar umferð minna á framkvæmdatíma, sjá nánar vefsíðu SFA, www.samgongurfyriralla.com. 

Auk þess munu aðreinar og fráreinar nýtast á við  forgangsakreinar, og þeim má sleppa, þar sem umferð er það greið, að vagninn tefst ekki.  Lýsandi dæmi um slíka lausn er eystri akbraut Hafnarfjarðarvegar [á] milli Arnarnesvegar og Digranesvegar.  Á morgnana ekur Leið 1 niður rampinn frá Arnarnesvegi.  Í stað þess að aka inn á aðalakreinar Hafnarfjarðarvegar ekur strætó inn á forgangsakrein, þangað til hann blandast umferð, sem ekur frá Hafnarfjarðarvegi að Digranesvegi.  Leið 1 kemst þannig auðveldlega fram hjá löngum biðröðum á Hafnarfjarðarvegi. 

Síðast en ekki sízt má nýta flestar af núverandi forgangsakreinum, sem eru á borgarlínuleiðum.  Akreinar léttu borgarlínunnar yrðu því bæði ódýrari á lengdareiningu og styttri en dýru borgarlínunnar." 

  Þegar Þórarinn, samgönguverkfræðingur, tjáir sig um borgarlínutengd verkefni, er auðvelt að skynja, að viðvaningar og/eða fúskarar við hönnun umferðarmannvirkja móta stefnuna hjá Reykjavíkurborg og Betri samgöngum.  Borgaryfirvöld hafa að illa athuguðu máli hoppað á útfærslu, sem er tröllvaxin m.v. íslenzkar þarfir og aðstæður.  Hún verður því óhjákvæmilega myllusteinn um háls íbúa höfuðborgarsvæðisins.  Ríkisvaldið, sem borgin ætlast til að borgi brúsann, verður að stöðva þessa vitleysu þegar í stað, en þar þvælist innviðaráðherra fyrir, því að flokksmaður hans fékk borgarstjórastólinn fyrir stuðning við endaleysuna.  Það er vissulega spilling á háu stigi, þar sem Samfylking og Framsókn eru á bólakafi hrossakaupanna.  

  

 

Ofurstrætó leysir ekki vanda umferðar

Borgarlína Dags B. Eggertssonar er umferðartæknilegt viðundur.  Slík heimskupör geta aðeins þrifizt í pólitísku umhverfi. Aðeins fordómafullir pólitíkusar geta tekið alvarlega hugmynd um að staðsetja ofurstrætó fyrir miðju núverandi akbrauta, trufla þar með bílaumferðina gríðarlega á framkvæmdatímanum og minnka afkastagetu núverandi akbrauta bifreiða umtalsvert. 

Það eru samt sáralitlar líkur á, að ofurstrætó (borgarlína) muni fækka bílum í umferðinni í slíkum mæli, að tafir í umferðinni minnki. Þetta hefur virtur og reyndur íslenzkur umferðarverkfræðingur sýnt fram á. Þar með er ver farið en heima setið.  Valin hefur verið úrelt tossalausn, sem mun hægja enn á umferðinni vegna þess, að hún þrengir að bílunum, og þeim mun sáralítið fækka í umferðinni með tilkomu ofurstrætó. 

Hugmyndin er afleit, og önnur lausn fyrir almenningssamgöngur hefur komið fram hjá sama umferðarverkfræðingi og áður var vitnað til.  Hún er mun ódýrari í hönnun og framkvæmd, truflar umferðina mun minna á framkvæmdatíma og þrengir ekki að almennri bílaumferð, þegar hún er komin í gagnið.  Þar er um að ræða viðbótar akrein hægra megin fyrir núverandi strætó og í sumum tilvikum fyrir almenna umferð einnig. 

 Fjármála- og efnahagsráðherra hefur sagt, að endurskoða verði samning ríkisins og sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæðinu um mannvirkjagerð til að draga stórlega úr töfum og að auka öryggið.  Við endurskoðunina þarf líka að geirnegla, hver á að reka strætó eða ofurstrætó.  Sveitarfélögin vilja koma klafanum yfir á ríkissjóð, en það er ekki hlutverk hans að reka almenningssamgöngur.  Nú munu framlög sveitarfélaganna til rekstrar vagna, sem oftast ganga tómir eða nærri því, nema um 8 mrdISK/ár.  Ætli megi ekki margfalda þá upphæð með gríska fastanum pí(hlutfall ummáls og þvermáls hrings) til að fá út árlegan hallarekstur af ofurstrætó að taknu tilliti til árlegs kostnaðar af endurnýjun vagnanna ?

  Við endurskoðunina þarf að koma verkfræðilegri hugsun að og slá út af borðinu hugaróra núverandi borgarstjóra um, að ofurstrætó taki við svo stórum hluta þeirra, sem með fjölskyldubílum fara nú, að umferðarteppur lagist.  Þetta er eintóm óskhyggja, borin von.  

Það er ekki nóg með, að verkfræðileg þekking á umferðarmálum fái ekki að njóta sín við tæknilegt fyrirkomulag samgöngusáttmálans, heldur virðist verkefnastjórnunarþekking, sem m.a. spannar stranga aðferðarfræði við gerð kostnaðaráætlana, vera algerlega hliðarsett.  Kostnaðaráætlun "Betri samgangna" á mörgum verkþáttum virðist þurfa að margfalda með pí til að nálgast raunveruleikann.  Það er mun stærri leiðréttingarstuðull en yfirleitt sést hjá Vegagerðinni.  Hin tæknilega og fjárhagslega hlið "Betri samgangna" er í molum.  Þetta risaverkefni er í skötulíki.  Yfir það þarf að setja stjórn með fólki með raunhæfa þekkingu á sviði verkfræði og verkefnastjórnunar, en ekki einhverjar einskís nýtar silkihúfur úr pólitíkinni.

Fossvogsbrúin er kafli út af fyrir sig, þar sem sérvizkan hefur tröllriðið fávizku á sviði verkefnastjórnunar.  Fyrst ákváðu arkitektar og pólitíkusar að hafa hana úr ryðfríu stáli, einvörðungu vegna útlitsins, og hún átti ekki að vera fyrir bílaumferð ?  Hvers vegna í ósköpunum ekki ?  Nú á hún að verða úr annars konar stáli vegna kostnaðar.  Hvers vegna ekki að fá brúarverkfræðingum Vegagerðarinnar það verkefni að hanna almennilega brú fyrir alls konar samgöngutæki og gangandi (hlaupandi) og láta þá ráða efnisvali út frá heildarkostnaði (fjárfestingu og viðhaldi), en ekki smekk einhverra spjátrunga ?  

Í forystugrein Morgunblaðsins var ekki skafið utan af hneykslanlegu káki fúskara, sem vilja troða ofurstrætó inn á höfuðborgarsvæðið, "af því bara", um leið og troðið verður illilega á þeim, sem kjósa fjölskyldubílinn til sinna ferða, og þegar upp verður staðið munu "allir" sitja í súpunni með handónýtt og rándýrt tæknilega mjög illa ígrundað samgöngukerfi.  Forystugreinin bar fyrirsögnina:  

"Ruglið um borgarlínu":

"Staðreyndin er sú, að hörðustu fylgismenn borgarlínunnar, þeir sem vinna að þéttingu byggðar í Reykjavík af nánast trúarlegri sannfæringu, plötuðu borgarlínuna inn á ríkisvaldið og aðra með því að setja þetta allt í einn pakka, en þvælast fyrir sjálfsögðum framkvæmdum að öðrum kosti.  Með ólíkindum er, hvernig aðrir láta plata sig, og nú, þegar komið er í ljós, svo skýrt að enginn getur neitað því, að forsendur eru ekki fyrir því að halda áfram vegna vanmats í upphafi, er byrjað að tala um, að allan tímann hafi verið vitað, að áætlanirnar hafi verið óraunsæjar, sem aldrei var reyndar upplýst um, og að nú þurfi að taka fleiri ár í að framkvæma borgarlínuruglið, sem í því samhengi er kallað samgöngusáttmáli til að rugla umræðuna."

Hvernig "Betri samgöngur" standa að þarfagreiningu, forhönnun og gerð kostnaðaráætlana, vitnar um, að þar á bæ valda menn ekki því verkefni, að búa til samgönguinnviði fyrir höfuðborgarsvæðið til framtíðar.  Það er niðurnjörvað í kringum "þéttingu byggðar".  Þar fer mikið púður í að búa til mjög óvistvæn lífsskilyrði, þar sem ekkert blasir við út um gluggann annað en veggurinn á næsta húsi. 

Það er mjög ógáfulegt að leggja úrelta tækni til grundvallar samgöngukerfinu alla þessa öld jafnvel.  Sjá menn ekki, að þróunin er í allt aðra átt en að ofurstrætó ? Nefna má rafknúnar skutlur, rafmagnsreiðhjól, deilibíla og sjálfkeyrandi bíla, svo að ekki séu nefndar litlar, rafknúnar þyrlur, sem eru í þróun.  Mun viturlegra er að skipuleggja sveigjanlega innviði með nýjum akreinum, göngu- og hjólastígum, mislægum gatnamótum, fækkun ljósastýrðra gatnamóta, og undirgöngum fyrir gangandi og hjólandi í stað þess, að ein hræða á leið yfir umferðaræð valdi nú allt of langri töf, jafnvel um háannatímann.  

"Til að bæta enn í ruglinginn er þetta svo sett í samhengi við samgöngumál almennt á landinu, rétt eins og sjálfsagðar samgöngubætur á höfuðborgarsvæðinu eða annars staðar á landinu hafi eitthvað með borgarlínu að gera, og að slíkum framfaramálum sé ógnað, sætti fólk sig ekki við borgarlínuruglið."

Téð borgarlína hefur verið hulin moðreyk allan tímann, enginn veit hvaðan hún kom, eða hvert hún fer.  Ómerkilegur blekkingaleikur hefur einkennt þessa draumóra allan tímann, enda finnst engin alvarleg þarfagreining fyrir þessar hugmyndir.  Kostnaðarhugmyndir eru í skötulíki, þannig að augljóslega ráða hér skýjaglópar og viðvaningar ferðinni án nokkurrar þekkingar á nútímalegri, kerfisbundinni verkefnastjórnun, sem bráðnauðsynleg er fyrir risaverkefni, ef ekki á að lenda með þau úti í fúafeni.

"Það á ekki að gera einfalda hluti flókna.  Borgarlínan yrði allt of dýr, líklega mrdISK 200-300, þegar upp yrði staðið, og á þá eftir að reikna inn rekstrartapið, og hver á að greiða það ?  Þegar við bætist, að borgarlínan leysir enga umferðarhnúta og gæti jafnvel aukið við þá með þrengingum gatna, er nauðsynlegt að taka afstöðu til hennar sérstaklega, hafna henni, en vinna að samgöngubótum."

Morgunblaðið á heiður skilinn fyrir að taka svo skýra og skelegga afstöðu gegn því tæknilega og fjárhagslega glapræði, sem borgarlínan (ofurstrætó) er.  Stærsti gallinn við þá samgönguhugmynd er einmitt sá, sem leiðarahöfundurinn nefnir, að ofurstrætó mun ekki greiða úr núverandi og komandi umferðarhnútum, eins og skýjaglóparnir, forkólfar hans, fullyrða út í loftið.  Þar með er tæknileg forsenda hennar brostin, og fjárhagshliðin er fúafen, sem viðkomandi sveitarfélög hafa ekki efni á og talsmaður ríkissjóðs, fjármála- og efnahagsráðherra, hefur tilkynnt, að ekki komi til greina að velta yfir á hann, enda yrðu þau feiknaútgjöld einvörðungu afleiðing pólitískra mistaka jafnaðarmanna og tilhneigingar þeirra til að bruðla með skattfé almennings.   

 

Engin spurn eftir brambolti Svandísar með sjávarútveginn

Það er gömul saga og ný, að stjórnlyndir stjórnmálamenn verja tíma sínum í gæluverkefni sín án tillits til gagnsemi vinnu þeirra fyrir þjóðarhag eða eftirspurn.  Er fólkið við sjávarsíðuna, sem hefur beinna hagsmuna að gæta af velgengni sjávarútvegsins, að biðja um kák út í loftið af hálfu ríkisins, eins og matvælaráðherrann, Svandís Svavarsdóttir, hefur nú boðað ?  Hvað eiga svona óvönduð og algerlega óþörf vinnubrögð gagnvart atvinnugrein í bullandi samkeppni á erlendum mörkuðum að þýða ?  Er til of mikils mælzt, að sósialistinn láti hreinlega sjávarútveginn í friði, eins og er meginboðskapur þess 40 manna hóps, sem ráðherrann fékk til að ráðleggja sér breytingar breytinganna vegna.  Enn sýnir Svandís Svavarsdóttir af sér afleita stjórnsýslu, sem undirstrikar, að hún er ófær um að gegna ráðherrastörfum, svo að gagnist landi og lýð.

Þingmenn eru margir hverjir nægilega vel jarðtengdir og með "fulle fem" til að láta ekki bjóða sér svona "trakteringar", sem Svandís býður upp á.  Um þetta vitnar frétt Ólafs E. Jóhannssonar í Morgunblaðinu 31. ágúst 2023 undir fyrirsögninni:

"Uppfyllir markmið um sjálfbærar veiðar".

Hún hófst þannig:

""Ég lít þannig á, að allt pólitískt samráð sé eftir, og fyrir mitt leyti set ég alla fyrirvara við hugmyndir um grundvallarbreytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu, sem ekki samrýmast því, sem fram kemur í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna", segir Teitur Björn Einarsson, alþingismaður Sjálfstæðisflokksins, sem sæti á í atvinnuveganefnd Alþingis.

Leitað var eftir viðbrögðum Teits Björns við tillögum Svandísar Svavarsdóttur, matvælaráðherra, sem kynntar voru á þriðjudag um hækkun veiðigjalda í sjávarútvegi, uppboð á 5,3 % aflaheimilda ríkisins, þ.e. byggðakvóta, sem og að stokka þann hluta kerfisins upp, o.fl."

Sjávarútvegurinn gengur vel, borgar hlutfallslega  meira en aðrir atvinnuvegir í sameiginlegan sjóð landsmanna, er kjölfesta landsbyggðarinnar og stendur sig vel í sjálfbærnimálum, þótt nothæfa tækni vanti enn til að umbylta orkumálum hans.

Við þessar aðstæður er engin glóra í því, að fúskari í ríkisstjórn setji fram tillögur um þennan atvinnuveg einvörðungu til að fullnægja pólitískum duttlungum sínum.  Þeir tímar eru löngu liðnir á Íslandi, að ráðherrar geti leikið sér að vild með þessa atvinnugrein, af því að hún var oft á heljarþröminni.  Engin greining liggur að baki því, að þjóðhagslega hagkvæmt sé að hækka enn háa skattheimtu, og ekkert samráð hefur verið haft við sveitarfélögin um breytingar á byggðakvóta og strandveiðum.  Að venju er málatilbúnaður matvælaráðherra ömurlega óvandaður. 

""Það fyrsta, sem við í þingflokki Sjálfstæðisflokksins munum gera, er að bera saman þessar hugmyndir við það, sem fram kemur í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. Mér sýnist á kynningunni á þessum hugmyndum, að ýmislegt þar rúmist mjög illa innan marka sáttmálans", segir Teitur Björn.

Í stjórnarsáttmálanum er kveðið á um, að gerður verði samanburður á íslenzka fiskveiðistjórnunarkerfinu og öðrum fiskveiðistjórnunarkerfum með það fyrir augum að meta samkeppnishæfni íslenzks sjávarútvegs. Þetta er grundvallaratriði í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna.  Þetta þurfum við sjálfstæðismenn að gaumgæfa mjög vel", segir Teitur Björn og bendir á, að í kynningu ráðherrans sé ýmislegt, sem passi ekki við niðurstöður og tillögur, sem fram komu hjá hinum 4 verkefnahópum, sem stóðu að Auðlindinni okkar og tillögur ráðherrans sagðar byggja á."

Ef allt er með felldu í þingflokki sjálfstæðismanna, mun hann blása fúski og blekkingum matvælaráðherra út af borðinu.  Að baki hugmynda ráðherrans liggur engin heildstæð þekking á málefnum sjávarútvegsins né greiningarvinna um það, er verða mætti til að auka þjóðhagslega hagkvæmni sjávarútvegsins.  Harðari skattheimta dregur óhjákvæmilega úr samkeppnishæfni hans, því að þá minnkar fjárhagslegt bolmagn hans til fjárfestinga, nýsköpunar og arðgreiðslna, en minni arðgreiðslugeta hans en annarra dregur úr áhuga fjárfesta á honum, og þar með mun fjármagnskostnaður hans vaxa, sem hvorki er fólki við sjávarsíðuna né opinberum sjóðum gagnlegt.  

Ekkert sveitarfélag eða hagsmunaaðilar hafa óskað eftir uppboði á byggðakvóta, enda vandséð, að slíkur auðvaldsgjörningur megi gagnast byggðum landsins. 

Hugmyndir matvælaráðherra eru ættaðar úr hliðarveruleika hennar, eru illa ígrundaðar og án nokkurs jarðsambands. Hún ætti að hætta að grauta í því, sem hún hefur engan skilning á.