Fjarar nú undan sæstrengssinnum

Það er stórmál, þegar stjórnendur eins mikilvægasta fyrirtækis landsins söðla um frá auðlindanýtingu í þágu innlendra heimila og fyrirtækja og orkusölu innanlands til beins útflutnings á auðlindinni án virðisaukandi úrvinnslu á Íslandi.  Vond er aðferðarfræðin, og fulltrúi eigendanna, Alþingi, virðist ekki enn hafa markað sína stefnu, en vera með Iðnaðarráðuneytið í upplýsingaöflun um ýmsar hliðar sæstrengsmálsins.  Samt virðist hið virðulega fyrirtæki, sem átt er við, ætlast nú strax, og helzt í fyrra, til milligöngu stjórnvalda við að fiska í gruggugu vatni niðurgreiðslna og styrkja frá brezka ríkinu, eins og vikið verður að í lokin.  Allt er þetta óboðlegt íslenzku þjóðinni að mati pistilhöfundar, því að fjölmörg hagkvæm viðfangsefni er hægt að finna innanlands fyrir raforkuna án nokkurrar eða afar takmarkaðrar aðkomu hins opinbera. 

Það gerir málið enn alvarlegra, að fyrirtækið, sem hér á í hlut, Landsvirkjun, er alfarið í eigu ríkisins og er með ríkisábyrgð á sínum fjárhagslegu skuldbindingum.  Ríkisábyrgð á spákaupmennsku, sem kalla verður viðskipti af þessu tagi með rafmagn á milli landa, kemur ekki til greina.

Forstjóri þessa fyrirtækis, Hörður Arnarson, hefur að vísu lýst því yfir, að fyrirtæki hans muni ekki taka þátt í fjárfestingum vegna þess, sem hér um ræðir, þ.e. aflstrengs á milli Íslands og Skotlands, en þessi fullyrðing hans dugar skammt, eins og ýmislegt annað úr þeirri átt. 

Í fyrsta lagi hefur hann ekkert umboð til að fullyrða til eða frá um fjárfestingar Landsvirkjunar vegna þessa sæstrengs.  Það umboð er alfarið í höndum stjórnar fyrirtækisins, og ef eigandi þess ákveður slíkt, þá mun fyrirtækið taka þátt í þessum fjárglæfrum.

Í öðru lagi mun þurfa umfangsmikil flutningsmannvirki til að flytja 700-800 MW rafafl að landtökustað sæstrengsins.  Þangað þarf eina 400 kV línu eða tvær 220 kV línur.  Það mun falla í hlut Landsnets að reisa og reka þessi flutningsmannvirki, og þar er Landsvirkjun meirihluta eigandi.

Í þriðja lagi mun þurfa umtalsverðar fjárfestingar í virkjunum til að unnt verði að flytja utan orku, sem dugi til að standa undir ávöxtunarkröfu flutningsmannvirkjanna.  Ef á að fá viðunandi nýtingu á flutningsgetu mannvirkjanna, þ.e.a.s. 6000 rekstrarstundir á ári, þá þarf að bæta við 3100 GWh/a af orkuvinnslugetu við þær 1100 GWh/a, sem eru tiltækar í núverandi kerfi hið mesta, í góðum vatnsárum. Til þess þarf 500 MW uppsett afl m.v. 6000 klst nýtingartíma sæstrengsmannvirkjanna á ári, þ.e. 700 MW flutningsgeta er þá nýtt í 6000 klst á ári að jafnaði.  Til þess þarf ekki minni fjárfestingu en 150 milljarða kr, og eru þá flutningsmannvirkin til strandar ótalin, en fjárfestingarþörf Landsnets þeirra vegna gæti numið um 50 milljörðum kr, og er þá heildar fjárfestingarþörfin innanlands um 200 milljarðar kr fyrir utan endamannvirkin, áriðil og afriðil, auk strengsins sjálfs.

Er ekki nóg komið af blaðrinu um, að lítið sem ekkert þurfi að fjárfesta í virkjunum vegna sæstrengsins.  Það er satt að segja óburðug naglasúpa fyrir eigendur Landsvirkjunar, íslenzku þjóðina. Það er með ólíkindum, að forstjóri Landsvirkjunar skuli geta komið fram fyrir alþjóð og lýst því blákalt yfir, að fyrirtæki hans þurfi ekkert að fjárfesta vegna sæstrengs.  Sá málflutningur er jafnábyrgðarlaus og málflutningur hans á dögum vinstri stjórnarinnar, sálugu, um, að Landsvirkjun stæði hvorki til boða að framlengja lán sín né taka ný lán, nema íslenzka þjóðin ábyrgðist Icesave-kvaðir Breta og Hollendinga.  Hvað gekk manninum til þá með fullyrðingaflauminum, og hvað gengur honum til nú ?

Í leiðara Morgunblaðsins, "Neðansjávar vindmyllur næst ?", þann 17. október 2014, tók blaðið afstöðu gegn sæstrengsórunum, og er það mikið fagnaðarefni, því að þá minnka líkur á, að sæstrengssinnar hafi bolmagn til að þvinga fram ákvörðun, sem er slæm fyrir afkomu almennings, slæm fyrir atvinnulífið og slæm fyrir hagkerfi landsins, því að hún mun leiða til hærra orkuverðs fyrir heimili og fyrirtæki, og nægir að benda til Noregs í þeim efnum.  Tal um niðurgreiðslur á orkuverði innanlands er út í hött, og mundi slíkt ráðslag nánast örugglega lenda fyrir dómstóli sem mismununarmál þegna EES.  

Um stjórnunarhætti Harðar Arnarsonar hefur ágætur leiðarahöfundurinn þetta að skrifa:

"Á síðasta kjörtímabili gekk Landsvirkjun lengra í þjónkun sinni við stjórnvöld en áður hefur gerst.  Það var ekki aðeins, að fyrirtækið gerði aldrei nokkurn ágreining við stöðnunarstefnu fyrrverandi ríkisstjórnar í málefnum, sem snertu fyrirtækið.  Forystumenn þess gengu miklu lengra en það.  Þeir gerðu tortryggilega stefnu þeirra, sem áður höfðu komið að uppbyggingu Landsvirkjunar með glæsibrag og gert hana að því stórveldi, sem hún er í dag.  Gengið var lengra.  Látið var undan þrýstingi stjórnvalda og tekið þátt í því að magna upp hræðsluáróður um þau ósköp, sem myndu gerast, leyfði þjóðin ekki þeim Jóhönnu og Steingrími að troða Icesave-samningunum ofan í kokið á sér.  Var sú framkoma með ólíkindum."   

Að svo búnu gerir leiðarahöfundurinn vindmylluáhuga forkólfa Landsvirkjunar, ekki sízt forstjórans, að umræðuefni og þykir firn mikil, að þeir vilji "útbía landslagið" með háum vindmyllusúlum, sem séu "neyðarbrauð þjóða, sem búa við slaka kosti í raforkumálum". 

Höfundur þessa pistils hefur reiknað út vinnslukostnað tilraunamyllanna við Hafið, og er hann tæplega 90 USD/MWh, sem er meira en þrefaldur kostnaður raforku frá næstu vatnsaflsvirkjun. 

Nú er alveg ljóst, að Landsvirkjun getur sparað vatn í miðlunarlónum með því að reisa og reka vindmyllur, en hvers vegna í ósköpunum að velja til þess einn dýrasta kostinn, sem völ er á ?  Það er þess vegna hægt að taka heils hugar undir gagnrýni Morgunblaðsins á fyrirætlun Landsvirkjunar um "vindmyllulund" á Hafinu um leið og henni er bent á ódýrasta kostinn, sem er stækkun miðlunarlóna, eða nýjar vatnsaflsvirkjanir og jafvel jarðgufuvirkjanir.  Í lok téðrar forystugreinar ritar höfundur leiðarans þetta um sæstrengsverkefni Landsvirkjunar:

"Ákafi fyrirtækisins við að vinna við svokallað "sæstrengsverkefni" er eiginlega enn skrítnari, þótt þar fylgi hvorki hávaðamengun né fugladráp.  Það mál er kynnt í óskiljanlegum sefjunarstíl , sem er þessu mikla fyrirtæki ekki sæmandi.  

Það er ágætt, að Landsvirkjun hefur ekki klínt sér pólitískt með sama hætti utan í núverandi ríkisstjórn eins og hina síðustu.   En óneitanlega er skrítið, að hún sé enn föst þar." 

Til sefjunarkenndrar kynningar má telja kynningu í Viðskipta Mogganum 16. október 2014 á nýrri skýrslu ENTSO-E, samtaka stofnkerfiseigenda í samtengdu raforkukerfi Evrópu, en á forsíðunni gaf að líta eitthvert mesta ranghermi, peningalegs eðlis, sem sézt hefur eftir Hrun.  Þar stóð:

"65 milljarða ábati af sæstreng".

ENTSO-E leggur ekkert mat á arðsemi sæstrengsins fyrir eiganda strengsins, heldur er um að ræða einhvers konar samlegðar áhrif þess fyrir allt raforkukerfi Evrópu að fá þessa viðbótar tengingu.  Sá, sem stóð fyrir þessum villandi uppslætti Harðar Ægissonar, blaðamanns, var Björgvin Skúli Sigurðsson, framkvæmdastjóri markaðs- og viðskiptaþróunarsviðs Landsvirkjunar. 

Hann lætur sig dreyma um stórfelldan brezkan ríkisstyrk til sæstrengsverkefnisins, íslenzka, og er alveg makalaust að reisa jafnstóra viðskiptahugmynd og þessa á stuðningskerfi brezku ríkisstjórnarinnar við innlendan iðnað og byggðir Bretlands, þ.e.a.s.:

"65 % af kostnaði við framkvæmdir og tryggja raforkuverð, sem samsvarar 150 USD/MWh til 35 ára.  Sams konar stuðningskerfi er fyrir hendi fyrir vindorkugarða, og þar fer raforkuverðið upp í allt að 200 dali".  (Samkvæmt gögnum LV um kostnað vegna tilraunamyllanna tveggja fékk höfundur út vinnslukostnað 90 USD/MWh, sem er ekki hálfdrættingur á við brezka kostnaðinn, enda eru vindmyllurnar þar í mörgum tilvikum úti fyrir landi (off-shore).)

Það er ógæfuleg hugmynd að reisa þetta verkefni á ríkisaðstoð, og það er ólíklegt, að brezk stjórnvöld hafi nokkurn áhuga á jafnóhagkvæmu fyrirbrigði og sæstreng frá Íslandi, sem getur aðeins flutt sáralitla orku á þeirra mælikvarða, nema framleiðsla á búnaðinum falli að miklu leyti í hlut brezks iðnaðar. 

Brezk stjórnvöld hafa hins vegar aðra valkosti.  Búið er að ákveða 2 nýja sæstrengi frá Noregi til Englands með mun meiri flutningsgetu en strengurinn frá Íslandi á að anna, og þessir strengir eru mun ódýrari vegna styttri vegalengdar og grunnsævis.

Samt er Björgvin Skúli ekki úrkula vonar:

"Það, sem liggur fyrir núna, er að hefja viðræður við bresk stjórnvöld um, hvort þau hafi áhuga á slíkum sæstreng.  Ef svo er, sem margt bendir til, þá hver aðkoma þeirra yrði - einkum hvort Bretar séu reiðubúnir að taka stóran hluta þeirrar fjárhagslegu áhættu, sem fylgir slíku verkefni." 

Með þessum orðum skýtur Björgvin Skúli sig í fótinn og viðurkennir, að sæstrengsverkefnið geti ekki borið sig fjárhagslega og að einkaframtakið muni engan áhuga hafa á þessu verkefni án ríkisstuðnings. 

Það er niðurlægjandi fyrir Íslendinga að vita af því, að stærsta orkufyrirtæki landsins, ríkisfyrirtækið Landsvirkjun, skuli ganga með betlistaf í hendi frammi fyrir stjórnmálamönnum í White Hall eða Westminster í Lundúnum og biðji brezk stjórnvöld um að greiða fyrir því, að íslenzk orka geti streymt beint til Bretlands til að búa til verðmæti þar í stað þess að verða nýtt á Íslandi án niðurgreiðslna að hálfu hins opinbera.  Þessa smán verður ríkisstjórn og/eða Alþingi að stöðva þegar í stað. 

Þegar Atvinnuveganefnd Alþingis fól Iðnaðarráðuneytinu að rannsaka ýmsar afleiðingar þess fyrir Íslendinga að tengja raforkukerfi landsins við erlent raforkukerfi, hefur sá möguleiki varla verið ræddur, að fjárhagslegt skilyrði verkefnisins yrði gríðarlegur erlendur opinber stuðningur. 

Á þessu vefsetri hefur verið látin í ljós undrun yfir því, að iðnaðar- og viðskiptaráðherra skuli láta ráðuneyti sitt vinna að alls konar athugunum tengdum sæstreng, sem taldar voru upp.  Það er ljúflega hægt að draga í land með þessa gagnrýni, því að vitaskuld ber ráðuneytinu skylda til að fylgja fyrirmælum Alþingis.  Það verður hins vegar að fara fram á það, að Atvinnuveganefnd ræði þessi mál í ljósi nýjustu upplýsinga og losi þá vonandi ráðuneytið um sinn undan téðum skyldum þangað til horfur í orkumálum Evrópu skýrast betur, en þau eru nú mjög í brennidepli vegna hreðjataks rússneska björnsins á gasflutningum til flestra landa Evrópusambandsins og dólgslegrar framkomu við Úkraínumenn.       

  

 

 

        

  

 

 

  

Athugasemdir

[Halldór Egill Guðnason, 23.10.2014 kl. 17:32]

Er nokkur maður að velta þessu fyrir sér af einhverri alvöru? Jú, kannski urriðakynlífsfræðingur og fullveldisafsalssinni, en trauðla mikið fleiri. Þetta sæstrengsrugl er þvílík dauðans della, að maður furðar sig á því að menn skuli yfir höfuð vera að hugsa um þetta, hvað þá eyða í þetta opinberu fé.

[Bjarni Jónsson, 23.10.2014 kl. 18:57]

Ég er sammála þér, Halldór Egill. 

Keisarinn er ekki í neinu, og barnið er búið að koma auga á það.  Samt dansar hann enn sinn menúett á sviðinu og lætur sem hann sé í fínum fötum.  Það er illa komið fyrir okkur, landsins börnum, að á Alþingi skuli ekki vera búið að binda enda á þá sóun tíma og fjármuna, sem á sér stað í ráðuneyti og ríkisreknu orkufyrirtæki, á meðan lagður er trúnaður á innantóman fullyrðingaflaum um gríðarlega arðsemi verkefnis, sem er algerlega vanreifað.  Ég spái því, að þetta fari þó að koðna niður, þegar leit hefst að fjárfestum.  Bretar verða fljótir að sjá, hvílíkt fjárhagslegt kviksyndi þetta verkefni er.