Skattlagning og sjávarútvegur

Það má furðu gegna, hversu rakalaus og jafnvel fjarstæðukenndur málflutningur er hafður uppi af uppivöðslusömu liði, sem oftar en ekki stendur vinstra megin í tilverunni og virðist vart líta glaðan dag vegna kvótakerfis í sjávarútvegi, sem það jafnvel kennir útgerðarmönnum um að hafa komið á koppinn til að "einoka" mið, sem séu í eigu þjóðarinnar. 

Það hefur grafið um sig andúð á einni atvinnustarfsemi, eða öllu heldur atvinnurekendum í tiltekinni atvinnustarfsemi, útgerðarmönnum, að því er virðist vegna furðuhugmynda um eignarhald á óveiddum afla.  Það er nauðsynlegt að reyna að halda uppi vitrænni umræðu um fiskveiðistjórnunarmál, því að lýðskrumarar fylla ella út í tómarúmið, og óprúttnir stjórnmálamenn o.fl. boða stórhættulegar kenningar, sem í raun fjalla um eignaupptöku fyrirtækja og þjóðnýtingu á atvinnugrein. 

Rétturinn til veiða:

Laugardaginn 7. apríl 2012 birtist í Morgunblaðinu gagnmerk grein eftir Birgi Tjörva Pétursson, hdl., "Til varnar eignarrétti í sjávarútvegi", sem áður hefur verið gerð að umtalsefni á þessu vefsetri, en nú verður vitnað til:

"Þegar takmarkanir voru gerðar á sókn á fiskimiðin á síðari hluta 20. aldar, höfðu veiðar verið mönnum meira eða minna frjálsar.  Alþingi setti þá reglur til að koma í veg fyrir algjört hrun fiskistofnanna.  Upphaflegir handhafar réttinda samkvæmt reglunum voru þeir, sem höfðu veiðireynslu yfir afmarkað tímabil.  Þeir höfðu löghelgað sér atvinnuréttindi, sem ekki urðu af þeim tekin, bótalaust.  Ýmsir hafa svo eignast réttindi síðar, annaðhvort á grundvelli veiðireynslu (svo sem í sóknarkerfum, sem rekin voru samhliða) eða fyrir kaup.  Hæstiréttur hefur staðfest í dómum sínum, að málefnalega hafi verið að því staðið að takmarka veiðar og að kerfi framseljanlegra réttinda fái staðist stjórnarskrá.  

Kerfið hefur fest sig smám saman í sessi á undanförnum 30 árum.  Viðskipti með veiðiheimildir hafa farið fram á þessum raunverulega grundvelli um árabil í góðri trú.  Sumir hafa selt veiðiréttindi sín varanlega út úr greininni.  Aðrir hafa keypt þau í trausti þess, að fjárfesting þeirra verði ekki að engu gerð.  Lánastofnanir hafa veitt lán gegn veði í réttindunum á sömu forsendum.  Í lögum og framkvæmd hefur almennt verið farið með réttindin sem eignir væru, s.s. í skattamálum.  Kerfið hefur reynst stuðla að meiri hagkvæmni í sjávarútvegi en víðast hvar annars staðar.  Þótt kerfið sé ekki gallalaust, verður vart séð, að málefnaleg rök hnígi að því að raska grundvelli þess.  Þvert á móti mæla veigamikil rök með því, að vernd réttindanna í kerfinu sé betur tryggð."

Það þarf engu við þetta að bæta um fullkomið lögmæti aflahlutdeildarkerfisins, s.k. kvótakerfis, við stjórnun fiskveiða á Íslandi.  Jafnframt sýnir ofangreindur texti lögmannsins, að gjafakvótaþvælan og meint spilling á sínum tíma í kringum upphaflegu úthlutun aflahlutdeildanna er gjörsamlega úr lausu lofti gripin.  Sú staðreynd, að flestir, er upphaflegu úthlutunina fengu, eru búnir að selja sinn kvóta, skiptir engu máli fyrir framtíðina og lögvarinn eignarrétt núverandi kvótahafa.  

Þjóðareignin: 

Það er landlægur misskilningur og/eða rangtúlkun á lögum frá Alþingi, að ríkið eigi óveiddan fisk í sjónum.  Miðin eru almenningur í lagalegum skilningi, þ.e. enginn eignarréttur er þar fyrir hendi, en lög nr 116/2006 veita ríkisvaldinu hins vegar óskoraðan rétt til að hlutast til um nýtingu sjávarauðlindarinnar innan lögsögu Íslands, eins og var til forna, þar sem héraðsþingin og í sumum tilvikum Alþingi ákváðu ítölu bænda til nýtingar á afrétti, sem var kallaður almenningur.  

Á grundvelli þessara laga ákvarðar ráðherra, hvaða tegundir skulu vera háðar aflatakmörkunum í magni, stað eða tíma.  Þetta er ágætt kerfi, svo lengi sem ráðherra fer eftir vísindalegri ráðgjöf til að tryggja hámarks afrakstur miðanna til langs tíma.  Gallinn er sá, að ráðherrar hafa með heimild frá Alþingi búið til undirkerfi fyrir tilteknar bátastærðir, veiðarfæri og staðsetningar og þá hafa þeir auðvitað orðið að klípa af veiðiheimildum aðalkerfisins, aflahlutdeildarkerfisins, að sama skapi.  Það eru mikil áhöld um þjóðhagslega hagkvæmni þessara undirkerfa, þar sem kostnaður á sóknareiningu undirkerfanna er miklu hærri en jaðarkostnaður, þ.e. kostnaður á viðbótar sóknareiningu, í aðalkerfinu, og gæðin og þar með einingarverðin eru oft, en ekki alltaf, lakari.  Nú verður aftur vitnað í téða grein Birgis Tjörva Péturssonar til að sýna fram á, að útgerðarmönnum ber engin lagaskylda til að greiða ríkinu einhvers konar leigugjald eða auðlindarentu fyrir afnotaréttinn af miðunum í krafti meints sameignarréttar þjóðarinnar af sömu miðum, sem er alls ekki fyrir hendi að mati flestra fræðimanna á sviði lögfræði.  Ef ríkið setur lög um slíkt leigugjald, eða tekur upp á því að bjóða út veiðiheimildir, jafngildir slíkt eignarnámi (afnotaréttur er eitt form eignarréttar) og þá bakar ríkið sér tvímælalaust himinháa skaðabótaskyldu vegna 72. greinar Stjórnarskráarinnar um eignarrétt:

"Fiskstofnarnir á Íslandsmiðum hafa aldrei verið í eigu neins frá því land byggðist.  Þeir hafa farið um miðin, sem teljast enn almenningur í lagalegum skilningi, eigendalausir á meðan óveiddir.  Viðurkennt hefur verið að þjóðarétti og landsrétti, m.a. í dómum Hæstaréttar, að Alþingi hafi í skjóli fullveldisréttar síns heimild til að setja reglur um nýtingu þessarar auðlindar.  Fullveldisréttur þessi, sem Alþingi fer með í umboði kjósenda, er ekki eignarréttur.  Hann felur ekki í sér sameignarrétt þjóðarinnar.  

Yfirlýsing 1. gr. laga um stjórn fiskveiða, nr 116/2006, um að nytjastofnar sjávar séu sameign þjóðarinnar, hefur enga eignarréttarlega merkingu.  Það hefur verið næsta óumdeilt meðal fræðimanna á sviði lögfræði."

Tilvitnuð lagagrein um sameign þjóðarinnar á nytjastofnum sjávar hefur orðið lýðskrumurum innan og utan Alþingis tilefni til að þyrla upp gríðarlegu moldviðri um það, að útgerðarmenn hafi ekki lagalegan rétt á að nýta þann afnotarétt, sem þeim hefur verið úthlutaður, a.m.k. ekki án endurgjalds.  Bábiljan gengur jafnvel svo langt, að því er haldið fram, að þeir hafi slegið eign sinni á þjóðareign, sem þá hafi eignarréttarlega merkingu, og einoki hana.  Með þessu er auðvitað verið að þjófkenna útgerðarmenn, og er þessi rangtúlkun laganna fyrir neðan allar hellur og alger öfugsnúningur á viðtekinni lagatúlkun og uppkvaðningu dóma um afnotarétt útgerðarmanna og veiðiheimildir sem andlag veðréttar.  Um þessa kýrskýru og mikilvægu lagatúlkun fyrir núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi skrifar Birgir Tjörvi í sömu grein:

Það fær ekki staðist nokkra lögfræðilega skoðun, að þjóðin eigi rétt á leigugjaldi fyrir fiskveiðirétt, eins og t.d. fasteignareigandi fyrir leigu fasteignar sinnar, enda er hún hvorki eigandi nytjastofnanna né réttindanna til að veiða þá.  Að sjálfsögðu getur Alþingi eigi að síður, standi vilji til þess, lagt skatt eða aðrar kvaðir á þá, sem eiga fiskveiðiréttindin, að virtum ákvæðum stjórnarskrár.  En það er ekki á grundvelli eignarréttar þjóðarinnar, svo mikið er víst."

Þetta er ljómandi skýr lagagrundvöllur, sem reisa verður fiskveiðistjórnunarkerfið á ásamt skattheimtu af veiðiréttarhöfum.  Þeir, sem óánægðir eru með þennan grundvöll, skyldu hafa í huga, að Stjórnarskráartillögur s.k. Stjórnlaganefndar eru reistar á þessum sama grunni, sbr t.d. grein Skúla Magnússonar, dósents, í Fréttablaðinu 28. marz 2012, þar sem stóð:

"Í ákvæði stjórnlaganefndar felst, að "þjóðareign" vísar ekki til eignarréttar í lagalegum skilningi - hvorki ríkiseignar né sérstaks (nýs) eignarforms."

Af þessu sést, hversu gróft lýðskrum átti sér stað að hálfu ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur og vinstri flokkanna t.d. við hina dæmalaust illa útfærðu þjóðaratkvæðagreiðslu um drög að nýrri Stjórnarskrá, þar sem ein spurninganna fjallaði um eignarhald á auðlindunum.  Lýðskrumarar hafa afvegaleitt fjölda manns á grundvelli "þjóðareignar" og gefið í skyn, að fólk ætti rétt á ávísun í pósti fyrir leigu á eign sinni.  Slíkt er fjarri öllu lagi, enda áreiðanlega miklu hagkvæmara að beita hefðbundnu skattkerfi á handhafa afnotaréttarins. 

Skattlagningin:

Við skattlagningu lögaðila (fyrirtækja) og einstaklinga ber stjórnvöldum, sem með skattlagningarvaldið fara, að gæta meðalhófs og jafnræðis á meðal þegnanna.  Fullyrða má, að þessar grundvallarreglur skattlagningar hafa verið þverbrotnar á sjávarútveginum við álagningu svokallaðra veiðigjalda.  Meðalhófið er þverbrotið með þeim falsrökum, að sjávarútvegurinn hafi aðgang að "ókeypis" hráefni, sem þjóðin "eigi".  Hið síðar nefnda hefur verið hrakið á grundvelli lögskýringa og söguskýringa hér að ofan, og hið fyrr nefnda stenzt heldur alls ekki, því að það er afar kostnaðarsamt að gera út með nútímakröfum og nýta alla yfir 700 000 km2 lögsöguna og sækja jafnvel fjarlægari mið utan hennar.

Því fer víðs fjarri, að jafnræðis við skattlagninguna sé gætt, því að það er farið inn á alveg nýjar brautir, sem aðrir lögaðilar þurfa ekki að sæta.  Hér er átt við þá fráleitu aðferð að skattleggja framlegð sjávarútvegsfyrirtækja í stað hagnaðar.  Framlegðin er mismunur tekna og breytilegs kostnaðar fyrirtækja, þ.e. sá hluti teknanna, sem þau hafa upp í fastan kostnað og hagnað.  Þess háttar skattlagning jafngildir aðför að tilvist fyrirtækjanna, eins og dæmin sanna, því að þau munu þá mörg hver lenda í vandræðum með að standa í skilum með skuldir sínar, og lánshæfni þeirra rýrnar, svo að tæknivæðingu, vexti og viðgangi þeirra verður mjög þröngur stakkur sniðinn.  Samkeppnihæfni þeirra um starfsfólk og á mörkuðum erlendis er þar með augljóslega ógnað af þeim, sem sízt skyldi.   

Það er ekki nóg með þetta, heldur hefur fjármálaráðuneytið valið þá óheyrðu aðferð við ákvörðun skattstofns að reikna út heildar framlegð greinarinnar að úrvinnslunni meðtalinni og deila henni hlutfallslega niður á fyrirtækin án tillits til raunverulegrar afkomu þeirra.  Þetta er ómálefnaleg aðferð við skattheimtu, sem ríða mun fjárhagslega veikari útgerðunum að fullu, enda eru fyrirtæki þegar tekin að leggja upp laupana og önnur boða, að þau muni ekki geta staðið undir þessum ómálefnalegu byrðum í 3 ár, enda áttu þessar byrðar að fara vaxandi á næstu árum samkvæmt lögum ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur.  Þar er um að ræða ólög og svo óvönduð, að skattayfirvöld geta ekki unnið eftir þeim.  Fyrir árið 2013 átti að leggja hagtölur ársins 2011 frá Hagstofunni til grundvallar, en þær eru enn óvissu undirorpnar og endurspegla ekki greiðslugetu ársins 2013.  Áreiðanlegar hagtölur eru ekki útbærar til Skattstjóra samkvæmt lögum.  Þessi ólög ber Alþingi að afnema með öllu hið fyrsta, enda eru þau lögfræðilegur óskapnaður og vitna um stjórnmálalegt ofstæki, sem á engan rétt á sér í siðuðu samfélagi.

Við skattlagningu sjávarútvegsfyrirtækja ber að gæta jafnræðis og meðalhófs og leggja þess vegna hagnað hvers fyrirtækis til grundvallar.  Ragnar Árnason, prófessor í fiskihagfræði við Háskóla Íslands, hefur manna mest rannsakað og ritað um sjávarútvegshagfræði.  Hann telur veiðigjöldin vera "óðs manns æði".  Samkvæmt fréttaskýringu Baldurs Arnarsonar skrifar Ragnar eftirfarandi í umsögn sinni um veiðigjaldafrumvarpið:

"Það er óðs manns æði að skattleggja atvinnuvegi umfram það, sem gengur og gerist erlendis.  Það verður aðeins til að veikja þá atvinnuvegi og þar með efnahag þjóðarinnar og skatttekjur hins opinbera.  Þetta á við um sjávarútveg ekki síður en aðra atvinnuvegi.  Fullyrðingar um, að skattlagning á sjávarútveg hafi engin áhrif á starfsemi hans eða rekstur eru byggðar á sandi og eiga sér ekki stuðning í hagfræði." 

Ragnar hefur eftirfarandi að segja um hina alræmdu auðlindarentu, sem margir japla á án þess að sýna skilning á hugtakinu, enda hefur téð auðlindarenta í raun enn ekki fundizt með óyggjandi hætti:

"Því er haldið fram í greinargerð (athugasemdum) og í fylgiskjali, að með þessum gjöldum sé verið að skattleggja svokallaða auðlindarentu í sjávarútvegi.  Það er hins vegar fjarri lagi.  Bæði er, að höfundar frumvarpsins (og fylgiskjals) virðast hafa afskplega takmarkaðan skilning á því, hvað auðlindarenta er, og raunar renta yfirleitt, og mistúlka þau fræði í grundvallaratriðum og hitt, að skattur sá, sem gerð er tillaga um, er alls ekki til þess fallinn að leggjast á auðlindarentu sérstaklega.  Skatturinn er í rauninni einfaldlega framleiðslugjald (eða veltuskattur)." 

Opið bréf sveitarstjórnarmanna í Vestmannaeyjum og í Fjarðabyggð til þingmanna Suðurkjördæmis og Norðausturkjördæmis í Morgunblaðinu 29. júní 2013 er ákall til þingmanna um að þyrma landsbyggðinni við þeirri yfirþyrmandi blóðtöku, sem téð skattlagning á sjávarútveginn og þar með óbeint á sjávarbyggðirnar er.  Þar kemur fram, að fjáraustur frá sjávarútvegsfyrirtækjunum frá Vestmannaeyjum í ríkishizlurnar (veiðigjöld, kolefnisgjöld, tekjuskattur) og í "potta" á næsta fiskveiðiári verði 5,7 milljarðar kr og frá Fjarðabyggð að sama skapi 4,5 milljarðar kr.  Alls eru þetta 10,2 milljarðar kr frá tveimur sveitarfélögum.  Hér á sér stað blóðtaka úr hinum dreifðu byggðum landsins, sem nær engri átt.  Þetta er 2,3 sinnum hærri upphæð en nemur einvörðungu tekjuskatti og kolefnisgjöldum.  Tekjuskattur af þessum fyrirtækjum og skattur af auknum umsvifum mundi hækka, ef hin ósanngjörnu og illa ígrunduðu veiðigjöld yrðu afnumin, og þar með væri sjávarútvegsbyggðum ekki lengur mismunað jafnherfilega og nú er raunin. 

 

  

        

 

 

 

 

        

 

 

Dósent drepur niður penna

Landsmenn hafa mátt búa við það frá Hruni, að gelli í dósenti nokkrum, Jóni Steinssyni, frá Columbia háskóla í Nýju Jórvík á öldum ljósvakans í hvert sinn, sem RÚVurum hefur þótt þörf á að bæta í vinstri slagsíðu hins íslenzka Tass-útvarps nútímans.  Fræðimannahroki hins vesturheimska dósents leynir sér hvergi, en meir er hann grunaður um stjórnmálalega slagsíðu en fræðilega. 

Téður dósent drap niður penna í Fréttablaðinu 15. júní 2013.  Grein þessi er engum dósent fræðilega sæmandi að mati höfundar þessa pistils.  Þar eru frasar á borð við: "Veiðigjaldið á að tryggja, að þjóðin njóti sanngjarns hluta þess auðlindaarðs, sem sjávarauðlindin skilar".  Hvað í ósköpunum er "sanngjarnt" í þessu sambandi ?  Hvers vegna fæ ég, sem ekki hef hætt einni krónu til útgerðarstarfsemi, ekki heimsenda ávísun frá útgerðinni fyrir hver jól ?  Það, sem einum þykir sanngjarnt í þessu sambandi, þykir öðrum ósanngjarnt.  Mér þykir ósanngjarnt, að fé sé rifið af framlegð útgerðarinnar, ekki reiknað af hagnaði hennar, og því hent í ríkiskassann.  Miklu sanngjarnara hefði verið að losa útgerðina algerlega undan þessari rányrkju skattmanns, svo að hún geti endurnýjað hjá sér skipastól, sem er orðinn of gamall og stendur núorðið þeim norska og færeyska að baki.  Tekjur ríkissjóðs kæmu þá af virðisaukaskatti umsvifanna og tekjuskatti fyrirtækjanna og starfsmanna þeirra.   

Þessi dósent vill bjóða afnotaréttinn að sjávarauðlindinni upp.  Hvar annars staðar er það gert ?  Þetta er óhemju heimskuleg hugmynd.  Með þessu yrði girt fyrir langtímahugsun í sjávarútvegi með rányrkju og brottkasti sem afleiðingu.  Sjávarútvegurinn mundi drabbast niður, því að hvaða heilvita maður mundi fjárfesta í grein, sem hann vissi ekki, hvort hann getur stundað lengur en í eitt ár ?  Málflutningur af þessu tagi gerir dósentinn að ómerkingi. 

Þessi maður, sem titlar sig dósent í hagfræði við vesturheimskan háskóla, gerir sig síðar í téðri grein sekan um að þekkja ekki muninn á framlegð og arði.  Hann skilgreinir "auðlindaarðinn" sem mismuninn á tekjum útgerðarinnar, launagreiðslum, viðhaldskostnaði, "öðru þess háttar" og "eðlilegum arði af því fé, sem útgerðin hefur lagt í reksturinn".  Þannig fær hann 56 mia kr árið 2011 "á verðlagi ársins 2012".  Þetta er tóm vitleysa hjá dósentinum eða "alger steypa", eins og sumir taka til orða nú á dögum.

Það, sem vesalings dósentinn er að burðast við að reikna, er framlegð útgerðarinnar, en með framlegðinni verður hún að standa straum af afborgunum og vöxtum af lánum sínum, afskrifa, fjárfesta og greiða venjulega skatta og síðan arð.  Þegar auðlindagjaldið er reiknað af framlegðinni, eins og dósentinn gerir og Steingrímur, jarðfræðingur, einnig, þá verður einmitt minna eftir til endurnýjunar og tækniþróunar, sem leiða mun óhjákvæmilega til hrörnunar flotans, lakari samkeppnistöðu íslenzku útgerðarinnar á erlendum mörkuðum og þar af leiðandi versnandi lífskjara íslenzku þjóðarinnar.  Þetta samhengi er vinstri mönnum fyrirmunað að skilja.  Þeir lemja hausnum við steininn, enda er hér um að ræða eignaupptöku, sem hefur þegar gengið frá litlum og veikum útgerðum  og mun tortíma öllum einkafyrirtækjum í útgerð á einum áratugi.  Með misnotkun skattheimtuvalds á hendur útgerðinni er söguð í sundur greinin, sem íslenzka samfélagið situr á.

Einhverjir starfsmenn Háskóla Íslands munu hafa hleypt af stað undirskriftasöfnun við áskorun til þingsins um að hætta við að breyta Steingrímslögunum um ofurgjaldtöku á útgerðina, sem eru þó óframkvæmanleg, af því að skattayfirvöld hafa ekki aðgang að nauðsynlegum gögnum til að leggja svíðingsgjaldið á.  Stjórnarandstaðan fékk móðursýkiskast yfir því, að forsprökkunum var boðið til Alþingis til að ræða málið og yfirmenn þeirra fengu afrit fundarboðsins.  Það er óskiljanlegt, hvers vegna yfirmenn þeirra máttu ekki frétta af þessu fundarboði.  Maður skyldi þó halda, að betra væri, að þeir vissu, hvers vegna starfsmenn hlypu úr vinnunni.  Hafði stjórnarandstaðan e.t.v. grun um, að þessir tvímenningar hefðu verið að svíkjast um í vinnunni með því að gaufa við vitlausustu undirskriftasöfnun, sem um getur ? 

Því hefur verið haldið fram, að þessi undirskriftasöfnun eigi engan rétt á sér, af því að hún hvetji til þjóðaratkvæðagreiðslu um skattamál.  Það eru einfeldningsleg rök.  Eru ekki flestir þeirrar skoðunar, að Icesave-þjóðaratkvæðagreiðslurnar hafi verið býsna vel heppnaðar, og fjölluðu þær þó um skattamál, þegar öllu er á botninn hvolft ?  Það, sem gerir þessa undirskriftasöfnun hins vegar algerlega ótæka, er, að með henni er almenningur hvattur til að greiða atkvæði um, að einhver annar greiði skattana fyrir hann, í þessu tilviki tiltekinn atvinnurekstur, þ.e. sjávarútvegurinn.  Þetta er ósiðlegt og ber keim af einelti, þar sem meirihlutinn mundi kúga lítinn minnihluta til mikilla fjárútláta í þeirri von að þurfa að greiða minna sjálfur í framtíðinni, sem að vísu er algerlega borin von.  Það er alveg öfugt.  Öflugur sjávarútvegur mun vafalaust létta meira undir með skattborgurunum í framtíðinni en veiklaður sjávarútvegur.   Að leggja upp með svona lágkúru í undirskriftasöfnun er algerlega óboðlegt.      

Borgaralega þenkjandi öfl eru þeirrar skoðunar, og ráðherrar Laugarvatnsstjórnarinnar hafa sumir lýst sams konar viðhorfum, að fjárfestingar í sjávarútvegi séu mjög arðsamar og muni þess vegna skapa góðan hagvöxt tiltölulega fljótt.  Hagvöxtur er undirstaða raunkjarabóta, sem mun að u.þ.b. 40 % skila sér í opinbera sjóði.  Þess vegna ber að afnema grimmileg rangindi, sem sjávarútvegurinn, og þar með aðallega landsbyggðin, er beittur með ofsköttun miðað við aðra atvinnuvegi, og hvetja hann þess í stað til fjárfestinga.  Allir munu græða á því, ekki sízt ríkissjóður, en Jón Steinsson, dósent, mun þó sitja eftir "með skeggið í póstkassanum" sem og þingmenn stjórnarandstöðunnar, sem liggja nú á því lúasagi að veifa hugsanlegum blóðpeningum frá útgerðinni framan í væntanlega peningaþega.  Slæm var nú frammistaða þeirra með stjórnartaumana í sínum höndum, en þetta er algerlega síðasta sort og sýnir fíflagang vinstri flokkanna í hnotskurn.

Téður dósent fullyrðir, að veiðigjaldið sé langhagkvæmasta tekjulind ríkissjóðs.  Þetta er afar ófræðimannsleg fullyrðing, enda fer réttmæti hennar algerlega eftir því, hvernig gjaldið er lagt á.  Greinargerðir umsagnaraðila um frumvarpið, þ.á.m. úr fræðimanna samfélaginu, báru með sér mjög miklar efasemdir um, að rétt væri að álagningunni staðið, svo að Jón Steinsson er staddur úti á berangri með fullyrðingu sína.  Hér skal vitna orðrétt í dósentinn, þó að málflutningur hans nái ekki máli:

"Það er vegna þess, að veiðigjaldið er einungis lagt á umframhagnað-þ.e. hagnað umfram þann hagnað, sem útgerðin þyrfti til þess að fá eðlilegan arð af því fé, sem lagt hefur verið í reksturinn.  Þar sem gjaldheimtunni er hagað með þessum hætti, hefur hún ekki áhrif á hegðun fyrirtækjanna (nema hvað þau greiða vitaskuld lægri arðgreiðslur til eigenda sinna).  Með öðrum orðum, jafnmargir fiskar verða dregnir úr sjó og jafnmikil verðmæti búin til úr þeim, hvort sem veiðigjaldið er tíu mia kr eða þrjátíu mia kr.  Hagnaður útgerðarinnar er ævintýralegur í báðum tilvikum."

Það er með ólíkindum, að kennari við bandarískan háskóla skuli gera sig sekan um annað eins skilningsleysi og rangfærslur staðreynda og þarna koma fram.  Er hann virkilega að kenna bandarískum stúdentum hagfræði af þessu tagi ?  Málflutningurinn mundi sóma sér úr penna kennara við Havana háskóla á Kúbu, þó ekki í hagfræði, heldur í marxískum fræðum um það, hvernig koma á auðvaldinu á kné og svæla atvinnustarfsemi undir ríkið.  Téður dósent gerir þarna engan greinarmun á framlegð upp í fastan kostnað annars vegar og hins vegar hagnaði.  Slíkt rugl er dauðasök fyrir umræðu um atvinnumál. 

Ef sjónarmið Jóns Steinssonar, dósents, hefðu verið ríkjandi á 19. öld, þá mundu sjómenn enn róa til fiskjar á árabátum, þilskipaútgerð hefði aldrei hafizt hvað þá vélbátaútgerð og togaravæðing.  Fiskar væru að sönnu dregnir enn úr sjó, en vegna skattlagningar, sem hirðir lungann úr framlegðinni, þá hefði engin fjárfestingargeta myndazt, og þess vegna hefði enginn lánað til fjárfestinga, og engin þróun orðið.  Ísland væri þá enn fátækt land, og fiskimið Íslands væru þá örugglega nýtt af útgerðum annarra landa, sem væru miklu tæknivæddari en sú íslenzka.  

Íslenzkur sjávarútvegur á í harðvítugri samkeppni við erlendan sjávarútveg, sem jafnvel er stórlega niðurgreiddur af hinu opinbera.  Íslendingar saga þess vegna í sundur greinina, sem þeir sitja á, með því að beita sjávarútveginn skattlagningu, sem gerir honum erfitt fyrir í samkeppninni, ekki sízt með vanhugsaðri og/eða hatursfullri eignaupptöku, sem á sér enga hliðstæðu í nágrannalöndunum og alls ekki í Bandaríkjunum, þó að þaðan berist nú gjallandi boðskapur, sem á sér engan hljómgrunn þar.  

    

 

   

   

 

 

Ógöngur opinberra orkufyrirtækja

Það kom mörgum leikmanni í opna skjöldu, að stöðugt þurfi að bora viðhaldsholur á háhitasvæðum, þar sem mikil aflvinnsla er stunduð, því að lykilorð tengt þessari umræðu er sjálfbærni.  Þetta ástand vitnar um ójafnvægi í viðkomandi gufuforðageymi, þar sem allt of hröð nýting hefur leitt til ofálags á gufuforðageyminn.  Þegar virkjunaráfangi er tífaldur ráðlagður áfangi að hálfu jarðvísindamanna að stærð, er ekki nema von, að keraldið leki.  Stjórnmálamenn Reykjavíkurborgar hafa leikið fjárhag Orkuveitu Reykjavíkur (OR) svo grátt, að hún hefur varla efni á þeim mótvægisaðgerðum, sem nauðsynlegar eru.  Hver hola kostar um 0,5 milljarða kr og tenging við Hverahlíð 2-3 milljarða kr.  Eigendurnir, skattborgararnir, sitja uppi "með skeggið í póstkassanum" eftir að hafa valið fólk á borð við Dag og Svandísi í sveitarstjórnarkosningum.

 Það er augljóst mál, að nýting t.d. jarðgufunnar á Hellisheiði er ósjálfbær, ef dregur niður í nýttum gufugeymi neðanjarðar um 2,3 % á ári.  Þetta er meira en tvöfaldur venjulegur niðurdráttur og þýðir kostnaðarauka um a.m.k. 0,5 milljarða kr á ári, sem Guðmundur Þórodsson, fyrrverandi forstjóri OR segir, að hafi verið vitað frá upphafi, og hann hlýtur þá einnig að hafa reiknað inn í kostnaðarverð raforkunnar og samið um orkusölu út frá því. 

Í þessu ljósi skýtur skökku við, að engar viðhaldsholur skuli hafa verið boraðar hingað til, heldur hafi OR látið skeika að sköpuðu og sé nú komið í þá stöðu, að þurfa að kaupa raforku frá Landsvirkjun til að uppfylla raforkusamninga sína.  Hætt er við, að þetta sé OR mun óhagkvæmari kostur en að bæta 0,5 milljörðum kr við árlegan rekstrarkostnað sinn.  Er þetta ekki dæmigerð strútshegðun hins opinbera fyrirtækis, sem stjórnað er aðallega af sveitarstjórnarmönnum í Reykjavík ? Bágur hagur Orkuveitunnar skýtur ekki stoðum undir málflutning Guðmundar Þóroddssonar, þó að þess beri að geta, að fjármálastjórnun fyrirtækisins var í ólestri og olli því miklu tjóni.  Á öllum sviðum var tekin áhætta, sem kom því í koll.  Einkafyrirtæki hefði ekki getað hagað sér með þessum hætti, enda væri það þá vísast gjaldþrota nú.   

Hið alvarlega í þessu máli er ráðstöfun háhita jarðvarmaauðlindarinnar, sem er í næsta nágrenni Reykjavíkur.  Hér er átt við það, að nýtingarmáti OR með um 300 MW vinnslu raforku felur í sér orkusóun, sem nemur um 1700 MW.  Ef þetta er ósjálfbær vinnsla, er þessi sóun algerlega óásættanleg, af því að þá eyðileggur OR vinnslumöguleika framtíðarinnar á hagkvæmu heitu vatni til upphitunar húsnæðis á höfuðborgarsvæðinu, og hvaðan á þá að leiða hitaveituvatn til höfuðborgarsvæðisins ?  Hið merkilega er, að höfundur þessa pistils er hér sammála Sóleyju Tómasdóttur um, að OR verður að snúa af þessari braut með framtíðar hagsmuni íbúanna í huga.  Téð orkusóun er óviðunandi.

Það verður hið snarasta að finna út, hvort Hellisheiðarsvæðið annar 300 MW raforkuvinnslu með fleiri vinnsluholum, þannig að hvíla megi svæði og leyfa gufuþrýstingi að byggjast þar upp að nýju.  Ef þetta tekst, verður unnt að huga að aflaukningu í 30-50 MW skrefum, en þó er lítil skynsemi í því, nema sem aukaafurð framleiðslu á heitu vatni, því að þá eykst nýtnin úr undir 15 % í yfir 50 %. 

Guðmundur Þóroddsson talar um, að framleiðslugeta alls jarðgufuforða Hengilskerfisins sé 1000 MW af raforku.  Í ljósi reynslunnar er af og frá, að slík afltaka sé sjálfbær, enda telur Ari Trausti Guðmundsson, jarðeðlisfræðingur, að þetta hámark liggi nær 350 MW samkvæmt viðtali í Fréttablaðinu 15. júni 2013.  Ályktunin er sú, að í mesta lagi geti orðið raunhæft eftir 5-10 ár að bæta við 40 MWe gufuhverfli og 40 MW rafala.  I upphafi hafa verið gerð mikil mistök við áætlunargerð um aflgetu svæðisins og gráu bætt ofan á svart með allt of hraðri virkjanauppbyggingu.  Í þessu sambandi er hundalógík að bera því við, að markaðurinn hafi heimtað meiri orku. 

Af tölum, sem gefnar eru upp um Sleggjuna, sem er 90 MW virkjun á 24 milljarða kr, er unnt að fullyrða eftir einfalda útreikninga, að ekki er nokkur viðskiptalegur grundvöllur fyrir orkusölu til stóriðju frá þessari virkjun.  Arðsemisjónarmið hafa einfaldlega ekki verið höfð að leiðarljósi, þegar stjórnmálamenn í borgarstjórn Reykjavíkur veittu blessun sína yfir þessa samninga.  Stjórnmálamenn eru búnir að koma eigendum OR, skattborgurum sveitarfélaganna, sem hlut eiga að máli, í stórvanda.  Það ætti að leitast við að draga úr fjárhagslegri ábyrgð skattborgaranna á þessu gönuhlaupi eftir fremsta megni og nauðsynlegt er að skilja að vinnsluhluta heits og kalds vatns og rafmagns, fjárhagslega, eins og unnt er, því að ella er hætt við, að kaupendur heits vatns og jafnvel kalds líka séu að greiða raforkuverðið niður, en raforkan á að vera á samkeppnimarkaði.   

Það er ábyrgðarleysi af eigendum og rekstraraðilum jarðvarmavera í grennd við þéttbýli að virkja 300 MW að mestu á 5-10 árum á jarðhitasvæði, sem stendur ofan á stórum hvikupotti, sem gefur frá sér eiturgös, án þess að vita, hvernig á að gera eiturgas á borð við H2S skaðlaust og hindra þá um leið umtalsvert tjón á viðkvæmum og dýrum búnaði í sama þéttbýli af völdum tæringar.  Brennisteinsvetni í andrúmsloftinu hvarfast og myndar lituð, lítt vatnsleysanleg sambönd með málmum á borð við silfur, kopar, tin, blý í súru umhverfi, en með nikkel, járni, sinki og mangan í lútuðu umhverfi.

Heilsufarsáhrifin eru háð styrk gassins, sem er sterkt taugaeitur, bindst hemóglóbíni blóðsins og ryður þar burt súrefni og myndar veika sýru í rökum lungunum.  Hið oxaða gas brennisteinsvetnis er enn viðsjárverðara og myndar astma í viðkvæmum einstaklingum.  Það blasir við út frá mælingum á þessum gösum á höfuðborgarsvæðinu, að heilbrigðisyfirvöld hafa sofið á verðinum og umhverfisyfirvöld hafa sett kíkinn fyrir blinda augað.  Heilsufar höfuðborgarbúa líður fyrir sofandahátt yfirvaldanna.  Skylt þessu sleifarlagi er eftirlitsleysið með áburði bænda. Með tveggja ára millibili er greindur ofstyrkur Kadmiums í áburði.  Kadmium er þungmálmur, sem safnast fyrir í vefjum líkamans. Hvers vegna eru viðbrögð yfirvalda svo ræfilsleg, sem raun ber vitni um ?  Engar sektir og engin svipting við endurtekið brot eftir tvö ár !  Eftirlitsiðnaðurinn hefur vaxið mjög að umfangi á undanförnum árum, en hann virðist engan veginn vera nógu skilvirkur.  Er úthýsing e.t.v. lausnin, eins og á sviði rafmagnsöryggismála ? 

Öfugsnúin viðhorf Svandísar Svavarsdóttur til umhverfismála, sem hún stillir alltaf upp gegn framförum í atvinnumálum, endurspeglast í þessum sofandahætti og að setja hvern steininn á fætur öðrum í götu vatnsaflsvirkjana.  Hvers vegna leyfði Svandís Svavarsdóttir þessari gríðarlegu og hættulegu mengun á Hellisheiði að viðgangst, en lagðist öndverð gegn virkjunum í Neðri-Þjórsá, þar sem engin mengun verður samfara virkjunum ?  Það er einhver stjórnmálafnykur af þessum málatilbúnaði hennar, en hvorki umhyggja fyrir fólki né náttúru í sinni víðustu mynd. 

Laugarvatnsstjórnin á og ætlar að snúa þessari óheillaþróun í virkjunarmálum við.  Allar vatnsaflsvirkjanir á undan Kárahnjúkavirkjun voru sjálfbærar og afturkræfar, en Kárahnjúkavirkjun var óvenjuleg að því leyti, að hún fólst í einstæðum vatnaflutningum.  Lagarfljótið ber ekki sitt barr með foraðið Jökulsá á Brú innanborðs.  Í þessu sambandi ber að hafa í huga, að þessir vatnaflutningar urðu að raunveruleika, eftir að alræmdir "umhverfisverndarsinnar" lögðust af mikilli hörku gegn lóni á Eyjabökkum vegna meintrar truflunar á hamskiptum gæsa.  Það er ekki öll vitleysan eins, að Kárahnjúkavirkjun skuli þannig með vissum hætti mega rekja til "umhverfisverndarsinna".  Það skal taka fram, að Kárahnjúkavirkjun var verkfræðilegt afrek.  

Landsvirkjun var stofnuð árið 1965 af ríkinu og Reykjavíkurborg til að koma íslenzka raforkukerfinu og þar með atvinnulífinu á Íslandi inn í 20. öldina.  Íslenzka Álfélagið var stofnað með lögum frá Alþingi árið 1966 og skyldi kaupa orku af Landsvirkjun samkvæmt framlengjanlegum orkusamningi til 35 ára til starfrækslu álvers í Straumsvík.  Ötulustu brautryðjendur þessarar gifturíku stefnumörkunar í atvinnusögu landsins voru sjálfstæðismennirnir Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra, og Jóhann Hafstein, iðnaðarráðherra.  Kratar Viðreisnarstjórnarinnar studdu gjörninginn, enda hefur iðnvæðing landsins bætt hag hins vinnandi manns ótæpilega. Arftaki Alþýðuflokksins, Samfylkingin, er hins vegar viðrini, sem á engar rætur í verkalýðshreyfingunni, heldur er hún tannlaust tól háskólamenntaðra ríkisstarfsmanna og fáeinna (annarra) sérvitringa.  Þetta viðrini hefur nú orðið bert að blekkingum um ríkisfjármálin fyrir kosningar í tilraun til að svíkja sig enn einu sinni inn á kjósendur. Það mistókst.  Ástæða er til að taka saman hvítbók um samskipti Íslands og Evrópusambandsins, ESB, 2008-2013, með samtölum og minnisblöðum ráðherra, samninganefndarinnar og embættismanna utanríkisráðuneytisins, sem varpa mun ljósi á vinnubrögð stjórnsýslu og stjórnmálaflokkanna, sem við sögu koma.

Á 7. áratug 20. aldar, eins og nú, voru forstokkuð vinstri öfl mjög æst yfir virkjanaáformum, en ekki af umhverfisástæðum, eins og látið er í veðri vaka nú, heldur vegna orkusölusamnings við erlent fyrirtæki, Alusuisse, og vegna ágreinings um tilhögun viðkomandi virkjunar, Búrfells, sem úrtölumenn töldu ekki geta virkað almennilega á vetrum vegna stingulíss.  Þeim er ekki lengur stætt á að leggjast gegn erlendum fjárfestingum og alþjóðlegri samvinnu, svo að þau hörfuðu í mengunarvígið, sem er unnt að gera að tilfinningahlöðnu umræðuefni, þar sem rök eiga stundum erfiða aðkomu.  Þegar hins vegar kom í ljós, að sjórinn úti fyrir Straumsvík er hreinn og lífríkið heilbrigt, gróðurinn í grennd eðlilegur og losun út í andrúmsloft langt innan marka yfirvalda,  þá var gerð atlaga að virkjununum sjálfum.

Það skal viðurkenna, að þar eru enn "svín á skóginum", eins og rakið var hér að ofan, og hér skal jafnframt halda því fram, að væru téð orkufyrirtæki í einkaeign og ekki stjórnað af stjórnmálamönnum, þá hefðu þau ekki "traðkað í salatinu" með jafnalvarlegum afleiðingum og raun ber vitni um. 

Einkafyrirtæki hefði ekki lagt í jafnstórtækar fjárfestingar á Hellisheiðinni gegn beztu þekkingu á því, hvernig nýta á háhitasvæði með hámarksárangri og viðunandi áhættu.  Áhættuna tóku stjórnmálamenn á borð við Don Alfredo og lék Dagur, læknir, þar einnig allstórt hlutverk ásamt Svandísi Svavarsdóttur, sérkennara.  Áhættutakan var hroðalega illa eða ekkert ígrunduð, heldur vaðið áfram, og hin fjárhagslega áhætta svo geigvænleg, að fyrirtækið, Orkuveita Reykjavíkur, er nú lömuð í skuldafjötrum og verður svo um mörg ókomin ár.  Ef orkusölusamningarnir hafa verið á svipuðum nótum og arðsamt var fyrir Landsvirkjun með sínar hagkvæmu og endingargóðu vatnsaflsvirkjanir að gera á sínum tíma, þá er OR og aðallega Reykvíkingar í vondum málum núna og til frambúðar. Arðsemiútreikningar orkusölunnar frá Hellisheiðarvirkjunum hafa, að því er bezt er vitað, ekki verið birtir.  Þola þeir ekki dagsljósið ?  Neytendur og Samkeppnistofnun eiga heimtingu á að vita, hvort vatnssalan er að greiða raforkuna niður hjá OR.  Nýjustu upplýsingar frá HS Orku og Norðuráli eru um, að ekki gangi saman með fyrirtækjunum um orkusölu til Helguvíkur.  Þær fréttir benda til, að jarðvarmaorkuver séu í raun ekki samkeppnihæf um orkusölu til álvera.   

Landsvirkjun var hrakin úr Eyjabökkum af fólki, sem kallar sig umhverfisverndarsinna, en hefur misjafnlega mikið vit á íslenzkri náttúru.  Sumir þeirra fara varla út fyrir 101 Reykjavík og kunna ekki einu sinni að tjalda, þó að með áróðri sínum séu þeir reyndar vanir að tjalda til einnar nætur.  Eftir Eyjabakka ákváðu stjórnmálamenn, að Landsvirkjun skyldi fara í stórtæka vatnaflutninga.  Virkjunin var verkfræðilegt afrek, en í valnum lá Lagarfljótið.  Það var mikil fórn, sem stjórnmálamenn eiga sök á, en geta samtímis þakkað sér stóreflda innviði Austurlands, og vex landsfjórðunginum nú fiskur um hrygg með hverju árinu, enda er hann orðinn útflutningsvél íslenzka hagkerfisins með gríðarlegri framleiðni í öflugum sjávarútvegi og iðnaði.  Allt orkar tvímælis, þá gert er.     

               

         

Fruntaháttur fréttamanns

Framferði Sigríðar Hagalín Björnsdóttur á Bessastöðum í gær var fyrir neðan allar hellur.  Hún gekk þar í skrokk á forsetahjónunum, eins og þau væru lögbrjótar.  Ókurteisi og dónaskapur fréttamanna ríður ekki við einteyming, ef reyna á að koma stjórnmálalegu höggi á andstæðinga RÚV, en svo virðist sem forseti lýðveldisins eigi ekki upp á pallborðið hjá sumum fréttamönnum um þessar mundir.   Hann hefur t.d. bent á nýja fleti í samskiptum ESB og Íslands, og slíkt virðist ekki vera til vinsælda fallið í vissum kreðsum.

Það er alrangt, sem haldið hefur verið fram, að forsetahjónin hafi notið sérmeðferðar yfirvalda, þegar Dorrit flutti lögheimili sitt til Stóra-Bretlands.  Öllum íslenzkum hjónum stendur þetta vandræðalaust til boða, og það er ekki eins og forsetafrúin hafi verið að flýja í skattaskjól, því að tvísköttunarsamningur Íslands og Bretlands er í gildi. 

Það er hrein háðung á 21. öldinni að þvinga hjón til að hafa sama lögheimili.  Moldviðrið í kringum þetta mál forsetahjónanna, sem á að vera þeirra einkamál, sýnir, hversu grunnt er á miðaldahugarfari og jafnvel svartnætti í opinberri umræðu á Íslandi.  Galdrafár miðalda og átthagafjötrar koma í hugann.  Það ber þegar í stað að afnema lögin um þetta efni, vegna þess að það er ekkert farið eftir þeim og þau eru úrelt.   

  

Einstrengingsháttur í atvinnumálum

Frjálslynd ríkisstjórn hefur tekið við völdum í landinu af forpokuðu afturhaldi.  Það eru himinn og haf á milli stjórnarhátta slíkra afla.  Borgaralega viðhorfið er að leyfa þúsund blómum að blómstra, þó að þetta sé haft eftir illvígum fjöldamorðingja, Mao Tse Tung, fyrrverandi formanni kínverska kommúnistaflokksins, á meðan forpokunin felst í að fordæma vissar atvinnugreinar, leggja stein í götu atvinnulífsins almennt og leika hvern tafarleikinn á fætur öðrum, eins og Svandís Svavarsdóttir varð alræmd fyrir.  

Afleiðingin af þessu eru fjárfestingar í sögulegu lágmarki, hagkerfisstöðnun og geigvænlegur halli á rekstri ríkissjóðs með botnlausri skuldasöfnun hins opinbera sem afleiðingu.  Hrokagikkir afturhaldsins á borð við téða Svandísi reyna enn að þyrla upp moldviðri til að hylja sporin og tuða um góðan viðskilnað hjá sér, þegar hið sanna er, að þjóðfélagið er á bjargbrún greiðslufalls hins opinbera vegna óstjórnar, þröngsýni í stjórnarháttum, mistaka og getuleysis við að leiða vandasöm viðfangsefni til lykta.  Eitt viðfangsefnanna er að straumlínulaga stjórnkerfið.  Umhverfisráðuneytinu hefur verið misbeitt til að þvælast fyrir, og það hefur ekki aukið við faglega umfjöllun, heldur aukið andstæðurnar í stjórnkerfinu.  Auðvitað er það rétt hjá dýralækni framsóknarmanna í ríkisstjórn, að hafa þarf umhverfislegar afleiðingar í huga við allar ákvarðanir í öllum ráðuneytum, en ekki að kasta málefnum á milli ráðuneyta og láta hina umhverfislegu ábyrgð aðeins liggja á einum stað.  Með því að leggja umhverfisráðuneytið niður má spara í rekstri ríkisins og flýta fyrir afgreiðslu mála, sem sparar öllu þjóðfélaginu stórfé.  Umhverfismeðvitund þarf að vaxa í stjórnsýslunni.  Hún hefur t.d. ekki verið upp á marga fiska varðandi ferðamennskuna, eins og æ betur er að koma í ljós. Lausnin er hins vegar ekki að banna fólki að njóta náttúrunnar, heldur að sjá til, að slíkt gerist með sjálfbærum og afturkræfum hætti.

Annað dæmi um öfugsnúna umhverfisvernd er glannaskapur R-listans, sem fór með völdin í Reykjavík, þegar Orkuveita Reykjavíkur (OR) tók áhættu í blóra við greinargerðir jarðvísindamanna og viðvaranir sjálfstæðismanna í minnihluta borgarstjórnar, sem nú er að koma fyrirtækinu, OR, og Reykjavíkurborg hroðalega í koll.  Stjórnmálamenn hafa riðið OR svo á slig, að óvíst er, að fyrirtækið ráði við þá stöðu, sem nú er komin upp, þegar ofan á geigvænlega skuldastöðu bætist tekjumissir og jafnvel útgjaldaauki við orkukaup af Landsvirkjun eða öðrum til að standa við gerða orkusölusamninga.  Það er alveg ljóst, að stjórnmálamenn ráða ekki við að stunda fyrirtækjarekstur af þessu tagi einir.  Þar að auki brýtur vinnslumynztur OR gegn samkeppnireglum á raforkumarkaði, þar sem einokunarstarfsemin hitaveiturekstur er stunduð af sama fyrirtæki.  Nú ógnar ofnýting jarðhitasvæða á Hellisheiði í þágu raforkuvinnslu hitaveitustarfseminni, sem er þó hið mikla hagsmunamál íbúa höfuðborgarsvæðisins, að sé sjálfbær.

Að fást við kröfuhafa föllnu bankanna var ekki á færi vinstri manna, enda verður sú viðureign Heljarslóðarorrusta.  Afturhaldið hafði ekki einu sinni manndóm í sér til að krefjast þess með lagasetningu frá Alþingi að skrá um nöfn, kennitölur og heimilisföng kröfuhafanna verði birt opinberlega.  Þetta er þó fyrsta atriðið í viðureigninni við kröfuhafanna.  Þeir, sem leggjast gegn slíkri lagasetningu, munu óhjákvæmilega liggja undir grun um að ganga erinda þeirra, sem makað hafa krókinn á þrotabúunum.  Slitastjórnirnar ná ekki máli.  Þær skammta sér þóknun, sem virðist ekki standa í réttu hlutfalli við árangurinn af störfum þeirra.  Hvers vegna er vinnu þeirra ekki lokið ?  Slitastjórn "Lehman Brothers", sem keyrðir voru í gjaldþrot 15. september 2008 af Seðlabanka Bandaríkjanna og fjármálaráðuneyti ríkisstjórnar BNA, hefur þegar lokið störfum.  Starfi slitastjórnanna á Íslandi má hins vegar helzt líkja við skít, sem sígur fyrir barð.  

      Hér til hliðar er graf um álverð samkvæmt stöðunni 7. júní 2013.  Grafið sýnir rísandi álverð með afhendingartíma, sem gefur til kynna væntingar markaðarins um hærra álverð í nánustu framtíð.  Verðið 2300 USD/t, sem vænta má um næstu áramót, er viðunandi fyrir alla álframleiðendur á Íslandi.  Fyrir nýtt álver á Íslandi er lágmarksverð 2500 USD/t til að standa straum af miklum stofnkostnaði fyrstu 5 rekstrarárin.  Að 1-2 árum liðnum má gera ráð fyrir hærra verði en téðu lágmarki vegna aukinnar eftirspurnar og lokunar gamalla úreltra álvera. 

Það er þess vegna ólíklegt, að afturhaldinu verði að von sinni um, að enginn fjárfestir hafi hug á að kanna möguleika á frekari orkukaupum til álvinnslu.  Þá veltur mest á stjórnvöldum um niðurstöðuna.  Ríkið á stærsta orkuframleiðandann með húð og hári, og sá á meirihlutann í flutningsfyrirtækinu.  Það er réttmæt gagnrýni, sem sett hefur verið fram á flutningsfyrirtækið, að það stundi bútasaum, þegar kemur að umhverfismati.  Landsnet hefur gefið út kerfisáætlun með ýmsum sviðsmyndum, sem háðar eru þróun orkumarkaðar, og eðlilegt næsta skref til að vinna tíma er að kynna áætlun um umhverfismat á hagkvæmustu lausnunum m.v. fyrirsjáanlega þörf, s.s. Sprengisandslínu til að tengja saman meginorkuvinnslusvæðin með öflugum hætti, en öflug lína á milli landshluta er brýn nauðsyn til að draga úr tjóni vegna orkuskorts og til að stofnkerfið sé ekki dragbítur á atvinnuuppbyggingu á landsbyggðinni. 

Landsnet hefur líka verið gagnrýnt fyrir að fara með úreltar tölur um kostnaðarmun á 220 kV loftlínu og jarðstreng.  Það er tiltölulega auðvelt að fá óvilhallt mat á þessum kostnaðarmun.  Nú eru Danir að færa loftlínur sínar í jörðu að miklu leyti.  Þessu verkefni stjórnar Íslendingur, Dr Unnur Stella Guðmundsdóttir.  Það ættu að vera hæg heimatökin að leita í smiðju til hennar.

Í hönnun eru líka lítt áberandi möstur fyrir loftlínur með nýjum tökum á burðarþolsfræði.  Það er áreiðanlega með góðum vilja unnt að ná samkomulagi um jarðstrengi á viðkvæmustu svæðunum og jarðstrengjavæðingu upp í 132 kV á næstu 25 árum.   

Eigandi Landsvirkjunar, fjármála-og efnahagsráðherra fyrir hönd ríkisins, þarf að berja í brestina í stjórn Landsvirkjunar.  Það er kunnara en frá þurfi að segja, að gæluverkefni þar á bæ hafa vakið undrun margra, svo og verðlagningarstefna fyrirtækisins, sem hvorki tekur tillit til jaðarkostnaðarverðs raforku í landinu né þróunar orkuverðs á heimsvísu.  Sem dæmi um hið síðast nefnda má nefna, að vegna nýrrar tækni við gasöflun úr jörðu í Bandaríkjunum og Kanada hefur gasverð í Norður-Ameríku lækkað um 70 % á fáeinum árum.  Eigandinn verður að fá viðskiptalega sinnað fólk í stjórn fyrirtækisins, þ.e. fólk, sem hefur getið sér gott orðspor í viðskiptum, og forystu með jarðsamband, sem eyðir ekki kröftunum í sýndarmennsku.

Næsta skrefið varðandi Landsvirkjun þarf síðan að verða að gera hana óháðari ríkisvaldinu en nú er til að skapa meiri stöðugleika við stjórnun hennar og efla langtímasýn stærsta orkuvinnslufyrirtækis landsins.  Það verður hins vegar alltaf að vera grunnstef fyrirtækisins að þjóna þjóðinni og atvinnuvegum landsins með hagstæðustu þjónustu í Evrópu, og þótt víðar væri leitað.  Núverandi forstjóri hefur ekki fylgt þessari línu, heldur boðað spákaupmennsku.  Ef sæstrengshugmyndir hans yrðu að veruleika, mundi orkuverð á Íslandi stórhækka til almennings og samkeppnistaða atvinnuveganna stórversna.  Að mismuna þegnum á EES-svæðinu með einhvers konar millifærslum úr sjóðum Landsvirkjunar stríðir gegn reglum ESB um jafnræði.

Á næstu árum verður verðmæti Landsvirkjunar líklega metið 400-500 milljarðar kr.  Til að bæta rekstur fyrirtækisins, eins og að framan var tíundað, þarf að fá nýja eigendur inn og draga eignarhlut ríkisins niður í 60 % - 75 % í byrjun.  Með þessu móti verður dregið úr stjórnmálalegu reiptogi um fyrirtækið og meira hugað að arðsemi, þó að girt verði fyrir spákaupmennsku og sett í stefnumörkun, að hlutverk fyrirtækisins sé að vera íslenzku athafnalífi og fyrirtækjum bakhjarl fremur en að skara eld að eigin köku.  Arðsemin þarf þannig að koma frá arðsömum samningum við stóriðjuna og frá aðhaldi í rekstri.  Landsvirkjun getur selt almenningsveitum í landinu orku á lægsta verði, sem þekkist, vegna hagkvæmra virkjana sinna og hagstæðra samninga við stóriðjuna, sem skapa tekjur í gjaldeyri og greiða upp virkjanirnar á um 20 % af endingartíma mannvirkjanna.

Grundvöllur sóknar í atvinnumálum, sem Laugarvatnsstjórnin hefur boðað, hvort heldur er á sviði fiskeldis, sjávarútvegs, landbúnaðar eða iðnaðar, er menntun.  Þar hefur nýr menntamálaráðherra heldur betur verk að vinna, því að sjónhverfingameistaranum, forvera hans, var síður en svo annt um, að menntakerfið þjónaði þörfum atvinnulífsins.  Menntakerfi landsins hefur dregizt aftur úr menntakerfi annarra þjóða, eins og alþjóðlegar kannanir á borð við PISA o.fl. hafa sorglega sýnt.

Nýr mennta-og menningarmálaráðherra ætti af siglfirzkri seiglu og vestfirzkri vígfimi að róta upp í stöðnuðu kerfi, sem álfur út úr hól hefur stjórnað allt of lengi, hækka laun duglegra kennara, sem sýna betri árangur en aðrir, og ekki vera feiminn við að auka samkeppni innan kerfisins, t.d. á milli skóla.  Hann ætti að einbeita sér að því að auka bæði magn og gæði verklegs náms og gæta vel að því, að engin námsbraut sé botnlangi.  Tilraunastofur þarf að reisa og tæknivæða aðstöðu til verklegs náms.  Mesta sinnuleysi Katrínar Jakobsdóttur, fyrrverandi menntamálaráðherra, kom fram í því að láta stórfellt brottfall, einkum drengja, viðgangast.  Þetta jafngildir hræðilegri sóun hæfileika og er hrikalegur áfellisdómur yfir kerfinu og stjórnendum þess.  Lausnin er að auka veg verklegs náms og tæknináms, þ.e. að auka raunverulega fjölbreytni, en hún sé ekki bara látbragðsleikur í ræðupúlti einhverra búálfa, sem hafa veruleikafirrtar hugmyndir um hlutverk menntakerfisins.   

Illugi Gunnarsson þarf ekki að finna upp hjólið, enda hefur hann ekki tíma til þess.  Teikningin er til, og hún er með þýzkum texta.  Þýzka meistarakerfið, sem aðlaga má íslenzkum aðstæðum, fóðraði þýzka efnahagsundrið, "Wirtschaftswunder", og er enn undirstaða útflutningsdrifinnar kraftvélar þýzka iðnaðarins.  Gæðastimpill kerfisins er, að atvinnuleysi þýzkrar æsku er meðal hins lægsta, sem þekkist, eða 7,6 % um þessar mundir.

   

 

               

  

Kviðrista í kjölfar kosninga

Öllum er í fersku minni sögulegt afhroð afturhaldsins í Alþingiskosningunum 27. apríl 2013.  Þar fékk afturhaldið ærlega á baukinn fyrir andstöðu sína við öll framfaramál á Íslandi, er til tekjuauka þjóðarbúsins gátu horft, fyrir undirgefni sína og auðsveipni við erlend ríki og Evrópusambandið-ESB og fyrir ósanngjarnt arðrán sitt á formi ósvífinnar skattheimtu, þar sem þeir, sem aukalega leggja á sig erfiði, oft við heimilisstofnun, eru skattpíndir mest.  Mannvitsbrekkur afturhaldsins tala nú um að hafa misst tengslin við fólkið og þykjast horfa upp á handstýrða iðnvæðingu landsins.   Allt er það hlálegt og vandræðalegt tal.

Afturhaldið hugði á hefndir eftir ófarir Alþingiskosninga, og var vettvangurinn valinn sveitarstjórnarkosningar að ári.  Nú hefur Samfylkingin í Reykjavík með fyrrverandi varaformann flokksins í broddi fylkingar, sem er sannkölluð kjósendafæla vegna leiðinda, og er í borgarstjórn með kjölturakka í eftirdragi, hins vegar séð til þess, að lýðum verður ljóst um allt land, að þessi ósköp sinna ekki almannaheill, heldur sérhagsmunum, þ.e. hagsmunum fárra, og aðallega sérgæðingshætti og sérvizku. 

Dagur ei meir hefur kynnt almenningi drög að Aðalskipulagi Reykjavíkur.  Drög þessi eru svo meingölluð, að þau eru ekki pappírsins virði og eiga ekki erindi annað en beint í ruslafötuna. Þau munu verða skólabókardæmi um víti til varnaðar, þar sem þröngsýnir og ýtnir stjórnmálamenn láta meiri hagsmuni víkja fyrir minni.  Það má furðu gegna, að farið skuli nú á flot með mál, sem vænn meirihluta borgarbúa er andsnúinn og landsmenn almennt andvígir.

Ekki nóg með þetta, heldur hefur úttekt á stjórnsýslu Reykjavíkurborgar leitt í ljós, að stjórnkerfi borgarinnar er í skötulíki.  Ritað var beinum orðum í úttektarskýrslu, að yfir borginni væri enginn framkvæmdastjóri, ábyrgðarskipting væri óljós og boðleiðir flóknar.  Stjórnun borgarinnar og þar með þjónustan við borgarana og meðferð skattfjár er þar af leiðandi óskilvirk.  Með öðrum orðum stundar meirihlutinn í borgarstjórn stjórnleysi og sóun almannafjár.  Svo kallaður borgarstjóri virkar engan veginn sem slíkur, heldur er hann skemmtanastjóri borgarinnar og kemur fram sem slíkur í ýmsum gervum.  Þetta minnir á úrkynjun Rómverja á sinni tíð.  Sá, sem spilar undir á meðan Róm brennur, er hins vegar Dagur ei meir.       

Núverandi borgaryfirvöld reka sérlundaða og þröngsýna stefnu um þrengingu byggðar, sem þau kalla byggðaþéttingu og er ættuð úr erlendum arkitektaskólum, þar sem landleysi er vandamál. 

Þetta á hins vegar ekki upp á pallborðið hjá mörgum hérlendis, sem fremur kjósa gott andrými í kringum sig.  Sérvizka borgaryfirvalda hefur fælt fjölda manns frá því að búa sér bólstað í Reykjavík.  Þessi fjölmenni hópur hefur flutt til nágrannasveitarfélaganna, sem hafa þanizt út, og borgaryfirvöld setið eftir "með skeggið í póstkassanum", eins og Norðmenn taka til orða.  Borgaryfirvöld hafa látið undir höfuð leggjast að skapa framboð hentugra lóða fyrir barnafjölskyldur, og þess vegna fækkar börnum í borginni.  Það er þó ekki vegna úrkynjunar, nema hún sé í borgarstjórn.  Borgin hrörnar undir óstjórn dagdraumamanns um stjörnustríðshetjur og ákvarðanafælins læknis.    

Það er vel skiljanlegt, að fólk á ákveðnu aldursskeiði kjósi að setjast að í vesturhluta borgarinnar, og fínast þykir nú í mörgum borgum að búa á hafnarsvæðum, þar sem áður var mikil atvinnustarfsemi.  Þegar fólk eignast börn, verða straumhvörf, og þá verða oftast önnur viðhorf ráðandi.  Barnafjölskyldur sækja í blómleg úthverfi, en sérvitringarnir í borgarstjórn kæra sig ekki um slíka byggð.  Þessi hrikalega forsjárhyggja er andstæð almannahagsmunum og hefur valdið fólksfækkun í borginni.  Það er vel stætt miðaldra fólk, sem sækir í húsnæði, þar sem þrenging byggðar á sér stað.  Þetta er yfirleitt dýrt húsnæði og hentar illa barnafólki.  Af þessum sökum er það algerlega undir hælinn lagt, hvort spurn verður eftir íbúðum í Vatnsmýrinni.  Það væri nú eftir ráðsmennskunni í Reykjavík að hrekja flugvöllinn úr Vatnsmýrinni og standa svo uppi með óseljanlegar lóðir þar.  Þessi ráðsmennska borgarstjórnar, sem líklega er að meirihluta til skipuð vesturbæingum, er með slíkum endemum, að réttast er, að Alþingi taki af skarið um það með lagasetningu, að á ríkislóðinni í Vatnsmýrinni skuli stunduð flugstarfsemi, þ.e. farþegaflug með áætlunarflugi og leiguflugi, sjúkraflug, kennsluflug og einkaflug. 

Sveitarfélagið hefur skipulagsvaldið, en ef skipuleggjendunum þóknast að skipuleggja eitthvað nýtt á eignarlóð annarra, þá stöðvast téð skipulag við eignarréttinn.  Úr geta orðið málaferli, en eignarrétturinn ræður, nema þjóðarhagsmunir liggi við.  Í þessu tilviki liggja þjóðarhagsmunir við, að eignarrétturinn fái að halda sér og núverandi starfsemi í Vatnsmýrinni að blómstra.  Svo kann að fara, að skaðabótamál verði höfðað gegn borginni, ef hún torveldar svo rekstrarskilyrði á flugvellinum í Vatnsmýri, að hann verði óstarfhæfur, en það mun gerast með fækkun flugbrauta, ef engin slík kemur í staðinn annars staðar.  Á Lönguskerjum nálgast flugvallarskilyrði mest að verða sambærileg við Vatnsmýrarvöllinn.  Sambærilegur flugvöllur þar gæti kostað um 40 milljarða kr, og þetta er þá væntanlega skaðabótarkrafan, sem óvitar borgarstjórnar baka borginni með samþykkt Aðalskipulags, en enn er aðeins um drög að ræða.  

Með drögum að Aðalskipulagi kastar tólfunum.  Þar kynna Dagur ei meir og skemmtanastjórinn, sem nýlega er þó búinn að skrifa undir samkomulag við fyrrverandi innanríkisráðherra um byggingu flugafgreiðsluhúss fyrir farþegaflug og vöruflutninga, áform sín um að hrekja Reykjavíkurflugvöll, miðstöð innanlandsflugs, einkaflugs og kennsluflugs, ásamt varavelli alþjóðaflugs, úr Vatnsmýrinni, og þar með að lama þessa starfsemi algerlega strax árið 2016, því að fáránlegt er að halda úti Reykjavíkurflugvelli með einni flugbraut, þó að Dagur ei meir telji öðrum það gerlegt.  Þarna á að fórna gríðarlegum almannahagsmunum, atvinnustarfsemi með a.m.k. 1700 störfum, tómstundaaðstöðu, flugöryggi, sjúkraflugi og samgönguæð fyrir óljósa og þokukennda hagsmuni um 4000 íbúðaeigenda, sem kjósa að búa sem næst miðborginni.  Þetta er auðvitað fyrir neðan allar hellur, og engin vitglóra í þessu ráðslagi, enda er það segin saga, að mál, sem Samfylkingin ber fyrir brjósti, eru undantekningarlaust sérvitringsleg gæluverkefni, sem oftar en ekki fela í sér hættu á stórtapi.  Nægir að minna á gjörsamlega misheppnaða lagasmíð Samfylkingar á síðasta kjörtímabili. 

Stór hluti borgarstjórnar er haldinn sjálfstortímingaráráttu.  Reykjavíkurborg er núna samgöngumiðstöð landsins, en hún mun missa fjölmarga erlenda ferðamenn, sem kjósa að fljúga á milli viðkomustaða á Íslandi.  Þeir munu fljúga beint frá Keflavíkurflugvelli.  Innlendum farþegum innanlandsflugs mun stórfækka, sem leiðir til fjölgunar á vegunum.  Það er ekki þjóðhagslega hagkvæmt. 

Þjónustustigið við sjúka og slasaða stórversnar.  Nú eru flogin um 1000 sjúkraflug á ári til Reykjavíkur.  Flutningstími sjúklings mun tvöfaldast hið minnsta við flutning um Keflavíkurflugvöll.  Sjúkraflug fer mjög illa saman með alþjóðaflugi og herflugi og kosta verður upp á hraðafgreiðslu sjúkraflugs þar. 

Að leggja af Reykjavíkurflugvöll setur kennsluflug í algjört uppnám, því að það á engan veginn heima með þeirri umferð, sem er um Keflavík.  Til að viðhalda fullu öryggisstigi Reykjavíkurflugvallar þarf hann á að halda öllum sínum þremur flugbrautum.  Ekkert minna en hámarks öryggi er viðunandi. Um það ætti ofangreind lagasetning Alþingis að fjalla.

Ísland hefur þá sérstöðu í samgöngumálum að vera án járnbrautarlesta.  Þegar um samgöngur á milli landshluta er að ræða, má segja, að flugið hafi komið í staðinn.  Þetta er mjög hagkvæmur valkostur við einkabíl og langferðabíla (rútur), en kannski borgarstjórnin hugsi sér strætóferðir í fjarlæga landshluta sem valkost við flugið.  Hún hefur reynt að þrengja að fluginu með yfirgengilegum hætti, og afturhaldsríkisstjórnin 2009-2013 gerði sitt til að fækka farþegum og kippa afkomugrunninum undan áætlunarfluginu með þreföldun skattheimtu af greininni.  Allt er þetta á sömu bókina lært.  Afturhaldið leggur ábatasamar atvinnugreinar í einelti til að geta komið að eigin sérvizku og niðurgreitt hana.  Nú er komið að því að vinda ofan af vitleysunni og leyfa atvinnulífinu að blómstra, launþegum og samfélaginu öllu í hag.