Umhverfissambandiš

Innan Evrópusambandsins, ESB, fer grķšarlegur tķmi ķ aš ręša į hįfleygum nótum um umhverfisvernd.  Ķmynd ESB er umhverfisvęn, og ESB hefur tekiš forystu ķ aš setja hįleit markmiš, en minna er um efndirnar, og įrangurinn er sorglega lķtill. Markašurinn hefur ekki veriš virkjašur ķ sama męli og t.d. ķ BNA, Bandarķkjum Noršur-Amerķku. 

Samt mun ESB sennilega nį markmišum sķnum um samdrįtt ķ losun gróšurhśsalofttegunda įriš 2020, en žaš veršur ašallega vegna ömurlegs efnahagsįstands į svęšinu. Framleišsluöflin eru illa nżtt ķ 11 % atvinnuleysi aš mešaltali fyrir allt svęšiš, enda horfir óbjörgulega meš hagvöxtinn į žessum įratugi, og vķša į svęšinu er samdrįttur um žessar mundir og hefur veriš lengi sums stašar. Hnignun blasir hvarvetna viš, og elli kerling lęsir nś klónum ķ samfélög Evrópu og er lķklega megingerandinn į meginlandinu um žessar mundir og skįkar žį jafnvel Frau Angelu Merkel, kanzlara.

"Die Energiewende" eša kśvending Žżzkalands ķ orkumįlum meš stöšvun kjarnorkuvera og grķšar aukningu į uppsettu afli sólarhlaša og vindrafstöšva er misheppnuš, enda ógnar hśn samkeppnigetu Žżzkalands vegna grķšarlega hįs orkuveršs og į žįtt ķ došanum žar nśna.  Hiš sįrgrętilega er, aš žetta hefur samt "engu" skilaš ķ umhverfisvernd, žvķ aš Žjóšverjar og ESB-löndin almennt brenna nś meiru af kolum ķ raforkuverum en nokkru sinni fyrr. Žetta er ótrślegt, en satt.

Žetta stafar af žvķ, aš Bandarķkjamenn, sem ekki stįta af jafngóšu oršspori ķ umhverfisvernd og Žjóšverjar, hafa stórdregiš śr brennslu kola, žvķ aš jaršgasvinnsla Bandarķkjamanna meš bergbroti eša setlagasundrun hefur żtt kolum śt af markašinum, og žar meš hefur dregiš śr mengun ķ BNA.  Kolavinnslufyrirtękin hafa žį hrakizt ķ śtflutning meš kolin, og Evrópumenn hafa keypt žau į lįgu verši og brennt žeim, sem er kaldhęšnislegt ķ ljósi hįleitra umhverfisverndar markmiša.

Į nżjasta toppfundi sķnum 23.- 24. október 2014 samžykktu ęšstu menn ašildarrķkja ESB, aš losun rķkja žeirra į gróšurhśsalofttegundum skyldi įriš 2030 verša 40 % minni en įriš 1990. Žetta eru augljóslega mjög krefjandi markmiš. Til aš nį žessu markmiši skulu rķkin setja sér lagalega skuldbindandi markmiš. Žetta markmiš kemur ķ kjölfar annars, sem sett var įriš 2007 um 20 % samdrįtt losunar įriš 2020.

Nżja markmišinu er ętlaš aš ryšja brautina fyrir endanlegt markmiš um 80 % - 95 % samdrįtt losunar fyrir įriš 2050.

Žessi markmiš verša mörgum rķkjum žung ķ skauti, enda var hart tekizt į um žau. Lönd į borš viš Pólland, sem framleiša 90 % af raforku sinni meš kolum, munu žurfa žjóšarįtak til aš umbylta orkuvinnslu sinni, og žau hafa vart efnahagslega burši til žess. Ķrar žurftu undanžįgu fyrir kśastofn sinn, sem leysir gas śr lęšingi śr meltingarvegi sķnum į formi methans, sem er a.m.k. 20 sinnum sterkari gróšurhśsalofttegund en koltvķildi, og svo mętti lengi telja. 

Vegna efnahagsdošans, sem hrjįš hefur Evrópu frį 2008, hefur hśn dregizt afur śr öšrum ķ framleišslu og mengar žess vegna tiltölulega minna en ella. Įriš 2012 nam losun Evrópu į gróšurhśsalofttegundum ašeins 11 % af heimslosun og fer minnkandi, en losun BNA nam 16 % į mešan Kķna stóš fyrir losun 29 %. Mengunarvandamįl heimsins heitir Kķna, og kķnversk stjórnvöld hafa nś višurkennt vandamįliš og sett mikiš fé ķ aš žróa Žórķum-kjarnorkuver til aš leysa sķn kolakyntu raforkuver af hólmi.   

Mikiš offramboš er į losunarheimildum koltvķildis ķ Evrópusambandinu, svo aš nś nemur verš žeirra ašeins 6 EUR/t af CO2. Įrangurinn af loftslagsstefnu ESB er dapurlegur.  Ķ Evrópu er nś brennt meiru af kolum en nokkru sinni fyrr, og orkuveršiš er hiš hęsta ķ heiminum og er žung byrši į hagkerfinu. Gręn oršręša evrópskra embęttismanna hefur reyndar nżlega snśizt į sveif meš hagvexti; meš miklu atvinnuleysi og stöšnun hagkerfisins munu borgararnir taka frekari orkuveršshękkunum žunglega.  Kjósendur ķ Evrópu eru aš missa žolinmęšina gagnvart stjórnmįlamönnum, sem móta stefnu, sem kostar žį stórfé įn sżnilegs įrangurs. Mistekizt hefur aš virkja markašinn til dįša žrįtt fyrir gķfurlegar nišurgreišslur į "gręnni" raforkuvinnslu. Hérlendis hafa menn fengiš žį fįrįnlegu hugmynd aš gera śt į žennan vafasama markaš meš žvķ aš hvetja til lagningar sęstrengs į milli Ķslands og Skotlands til aš selja orku utan. Žykir sumum, aš įhęttan ķ islenzka hagkerfinu muni minnka viš slķka tengingu, en ašrir sjį henni allt til forįttu, enda viršist įhugi fjįrfesta vera af skornum  skammti. Slķkt verkefni er svo dżrt, aš slķk orkusala getur ekki oršiš aršsöm, og žjóšhagslega hagkvęmt veršur aldrei aš senda raforku śr landi ķ staš žess aš nżta hana innanlands ķ žįgu śtflutningsišnašar eša gjaldeyrisskapandi athafna.   

Allar žessar fórnir eru fęršar til aš stöšva hlżnun jaršar.  Nś hefur hśn hins vegar žegar stöšvazt af óljósum įstęšum, svo aš deginum er ljósara, aš lķkönum vķsindamanna af hegšun gufuhvolfsins er verulega įbótavant. Frį 1950 hefur hitastig žess hękkaš um 0,7°C og um 1°C frį 1900, en sķšast lišin 15 įr hefur mešalhitastig viš yfirborš jaršar stašiš ķ staš.

Į įratuginum 2000-2010 losaši mannkyniš um 100 milljarša tonna af koltvķildi śt ķ andrśmsloftiš.  Žaš er u.ž.b. fjóršungur af allri losun mannkyns frį 1750. Samt hękkaši hitastigiš ekkert.  Hvers vegna ?  Žekkingu manna į lögmįlum, sem stżra hitnun andrśmsloftsins, er greinilega mjög įbótavant.

Koltvķildiš sjįlft sogar til sķn innrautt ljós (hitageisla) ķ žekktum męli. Viš tvöföldun styrks koltvķildis hękkar hitastigiš um 1,0°C.  Fyrir išnvęšingu, 1750, nam koltvķildisstyrkur andrśmslofts 280 ppm, svo aš viš 560 ppm ętti žį hitastig viš yfirborš jaršar aš hękka um 1,0°C, sem er ekki stórhęttulegt.  Ķ raun er hitnunin žó meiri vegna aukaįhrifa af völdum gufu og skżja ķ andrśmsloftinu, sem aukast meš hitastigi.  Sót og önnur efni, t.d. SO2, brennisteinstvķildi, hafa žó įhrif ķ bįšar įttir.  Eldgos senda frį sér óhemju magn af ösku og gösum, t.d. SO2, śt ķ andrśmsloftiš. 

Žaš hefur veriš reiknaš śt, aš gosiš ķ Holuhrauni sendi um 2500 t/klst af SO2 śt ķ andrśmsloftiš.  Umferšin į Ķslandi losar um 2000 t/įr og mįlmframleišslan į Ķslandi losar um 12000 t/įr af SO2.  Į 6 klst losar Holuhraun jafnmikiš og umferš og stórišja į einu įri.  Standi žetta gos yfir ķ hįlft įr, eins og įętlaš hefur veriš śt frį sighrašanum ķ Bįršarbungu, mun žetta eina gos losa įlķka mikiš af SO2 śt ķ andrśmsloftiš eins og nśverandi umferš og stórišja į Ķslandi į 720 įrum. Af žessu sést, hversu lķtiš munar um mengunarįhrif Ķslendinga ķ samanburši viš "mengun" nįttśrunnar sjįlfrar.

Žrįtt fyrir žessa vitneskju er lagt śt ķ grķšarlegar fjįrfestingar til aš draga śr mengun frį starfsemi mannanna. Žęr eru ķ fęstum tilvikum réttlętanlegar į heimsvķsu, en geta hins vegar veriš žaš vegna nęrumhverfis og vegna ašbśnašar į vinnustaš. Žetta į t.d. viš um hreinsun flśors į gasformi og bundnum rykögnum ķ kerreyk įlveranna. Votvöskun brennisteins į ekki rétt į sér į Ķslandi, af žvķ aš jaršvegurinn er basķskur.  Žess vegna er ólķklegt, aš lķfrķki ķslenzkra vatna muni bķša hnekki af sśru regni vegna grķšarlegrar SO2 mengunar śr Holuhrauni. 

Lķfrķki vatna og skóga į hinum Noršurlöndunum og į Bretlandi og vķšar beiš hins vegar mikinn hnekki į tķmabilinu 1960-1980 vegna sśrs regns af völdum óheftrar losunar frį kolabrennslu į meginlandi Evrópu og į Bretlandi.  Bylting til hins betra hefur oršiš ķ žessum efnum.  Mikiš mengunarvarnarįtak į 9. įratugnum gjörbreytti stöšunni til hins betra varšandi brennisteinslosun og losun annarra efna, s.s. flśors. Mengunarvarnatękninni hefur fleygt fram į sķšast lišnum 30 įrum.       

 

          

  

 

        


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband