Fęrsluflokkur: Enski boltinn

Handhafi sannleikans um žróun raforkuveršs

Žórdķs Kolbrśn Reykfjörš Gylfadóttir, išnašarrįšherra m.m., ritar pistil um žróun raforkuveršs į "Vettvangi" Morgunblašsins 21.04.2019, sem śtheimtir athugasemdir.  Hśn nefnir pistil sinn:

"Stašreyndir um raforkuverš",

eins og hśn sé handhafi sannleikans ķ žeim efnum, en eftir lestur pistilsins er ekki hęgt aš fallast į žaš. Žvķ fer reyndar fjarri, enda rökin sama og engin. 

Rįšherrann hóf pistilinn meš nokkuš hįreistum hętti, eins og žreyttur kennari, sem talar til tornęmra  nemenda sinna, en góšur kennari myndi sķšan ekki slengja fram getgįtum ķ fullyršingastķl įn rökstušnings, eins og išnašarrįšherra gerir sig seka um. Žaš, sem helzt hann varast vann, varš žó aš koma yfir hann. 

Lķtum į upphafiš:

(1) "Ķ opinberri umręšu er ęskilegt aš greina į milli stašreynda og skošana.  Žaš er bęši heilbrigt og ešlilegt, aš menn séu ósammįla og deili um mįl meš sannfęringu - og stašreyndir aš vopni."

(2) "Fullyršingar um, aš raforkuverš hafi hękkaš į Ķslandi vegna upptöku fyrsta og annars orkupakka ESB og muni hękka enn frekar viš upptöku žrišja orkupakkans, eiga ekki viš rök aš styšjast."

(3) "Žašan af sķšur er stoš fyrir fullyršingum ķ žį veru, aš óheimilt verši aš nišurgreiša hśshitunarkostnaš eša jafna dreifikostnaš raforku į milli dreifbżlis og žéttbżlis.  Slķkar įkvaršanir hafa frį 2002 veriš ķ höndum Alžingis og munu verša ža[r] įfram."

Um (1): Rįšherrann er ekki sterk į svellinu viš aš fylgja žessum įgętu rįšum kennarans.  Hśn hefur t.d. ekki fęrt neitt til umręšunnar um Žrišja orkupakkann (OP#3) annaš en hann sé beint framhald OP#2, og žess vegna sé ekkert įhorfsmįl aš samžykkja hann.  Žetta er efnislega kolrangt, nema 3 koma į eftir 2 ķ talnaröšinni, en žaš lęršum viš mörg 5-6 įra.  Žaš eru 3 meginbreytingar ķ OP#3 frį OP#2. 

Ķ fyrsta lagi veršur meš OP#3 gert aš skyldu aš innleiša markašskerfi aš hętti ESB meš frjįlsri samkeppni į heildsölu- og smįsölumarkaši meš rafmagn, en žaš er valfrjįlst nśna. Ef rįšherrann heyrir minnzt į frjįlsa samkeppni, vešrast hśn öll upp, einnig nś, žegar rafmagn į ķ hlut.  Hśn hefur falliš fyrir skilgreiningu ESB į rafmagni sem vöru, en höfundur žessa pistils er žar į öndveršum meiši viš hana. Rafmagn į ekki aš fjalla um sem vöru, heldur hérlendis sem orkuafurš nįttśruaušlinda Ķslands, sem nżta ber landsmönnum um allt land til hagsbóta.  Eru vinstri gręnir ekki sammįla žessari norręnu skilgreiningu, eša eru žeir gengnir ķ björg ESB, žar sem bśrókratar og aušjöfrar hafa fallizt ķ fašma ?  Öšru vķsi mér įšur brį. 

Žetta žżšir, aš heimili, atvinnurekstur opinberir ašilar og ašrir hérlendis fįi orkuna į lįgmarksverši, ž.e. m.v. tiltölulega lįga įvöxtunarkröfu af fjįrfestingunum ķ samanburši viš fjįrfestingar almennt.  Žetta mį réttlęta meš langri endingu mannvirkja og lķtilli įhęttu fjįrfesta. 

Rįšherrann viršist engan gaum hafa gefiš aš ašvörunaroršum į žessu vefsetri og vķšar viš žvķ, aš hśn sé aš leiša tķšari orkuskort og hęrra raforkuverš yfir landsmenn, af žvķ aš ķslenzka orkukerfiš er ķ grundvallaratrišum öšruvķsi en orkukerfi ESB. Žaš er gösslazt įfram įn nokkurrar frambęrilegrar įhęttugreiningar og haldiš daušahaldi ķ lögfręšilegar greinargeršir, sem ekki bera meš sér djśpstęša žekkingu į žeirri lögfręši, sem mįli skiptir ķ žessu sambandi, Evrópuréttinum.  

Ķ öšru lagi fjallar OP#3 um millilandavišskipti meš raforku, en OP#2 fjallar um innanlandsvišskipti meš raforku.  Į žessu tvennu er grundvallarmunur.  Žaš er tóm vitleysa rįšherrans og sumra annarra lögfręšinga, aš įkvęšin um millilandatengingar gildi hreinlega ekki hérlendis, af žvķ aš žęr eru ekki enn fyrir hendi.  Ķ Įlitsgerš Frišriks Įrna og Stefįns Mįs kemur žvert į móti fram, aš lķta veršur į gildissviš gerša og tilskipana OP#3, eins og sęstrengur muni verša lagšur til Ķslands. 

Žetta višurkennir išnašarrįšherra ķ verki meš žvķ aš setja fyrirvara ķ žingsįlyktun sķna um, aš sęstrengur verši ekki lagšur įn leyfis Alžingis.  Žessi fyrirvari er žó hreint pķp, žegar bśiš er aš aflétta hinum stjórnskipulega fyrirvara af öllum OP#3, eins og rökstutt er ķ umsögn til atvinnuveganefndar ķ višhengi meš žessari vefgrein.

Žrišji reginmunurinn į OP#2 og OP#3 er, aš ķ hinum sķšar nefnda er stofnaš til embęttis Landsreglara į Ķslandi, sem starfar į snęrum ACER, Orkustofnunar ESB, meš ESA sem afritandi milliliš fyrir formsins sakir, svo aš formsins fólk geti skżlt sér į bak viš "tveggja stoša kerfiš".  Ķslenzk stjórnvöld mega žó engin önnur afskipti hafa af žessum Landsreglara en aš leggja honum til fé af fjįrlögum, og af fjįrlögum į einnig aš renna fé til ACER. 

Išnašarrįšherra ętlar aš breyta embętti Orkumįlastjóra ķ bastarš meš žvķ aš lįta hann gegna embętti Landsreglara įsamt öšrum skyldum, sem verša įfram undir yfirstjórn rįšherra.  Žetta er skelfilegt fyrirkomulag, sem er til žess falliš aš hįmarka hér völd Landsreglara ķ staš žess aš lįgmarka žau, eins og Noršmenn samžykktu aš gera meš žvķ aš aš stofna embętti Landsreglara utan viš NVE, norsku orkustofnunina.  

Išnašarrįšherra hefur žannig efnislega ekkert til sķns mįls, žegar hśn stašhęfir, aš ekkert įhorfsmįl sé aš samžykkja OP#3, af žvķ aš hann sé beint framhald af OP#2.  Hvers vegna rignir upp ķ nefiš į henni, žegar OP#3 er annars vegar ?

Um (2): Rįšherranum er mikiš ķ mun aš sżna fram į, aš innleišing OP#1 meš nżjum raforkulögum įriš 2003 hafi leitt til lękkunar į kostnaši neytenda.  Ašferš hennar viš žetta er žó algerlega ótęk, žvķ aš hśn notar einvöršungu um 45 % heildarkostnašar įn VSK, sem er orkuhlutinn.  Žaš, sem skiptir neytendur mįli, er summan af orkuveršinu, flutningsgjaldinu, dreifingargjaldinu og jöfnunarkostnašinum auk viršisaukaskattsins, sem nś er 24,0 %.  Jafnvel žessi žröngi samanburšur, sem rįšherrann hefur vališ, sżnir engan įrangur į męlikvarša rįšherrans sjįlfs, sem hśn gerir grein fyrir seinna pistlinum: 

"Ķ skżrslu EFLU kemur fram, aš tekizt hafi aš innleiša samkeppni ķ vinnslu og sölu raforku og aš fyrirtękjum, sem keppi į žeim markaši, fari fjölgandi.  Verš į raforku ķ smįsölu hafi fariš lękkandi eftir setningu raforkulaga, hafi sķšan hękkaš aš nżju og sé nś svipaš aš raunvirši og žaš var fyrst eftir skipulagsbreytingarnar." 

Žótt litiš sé framhjį žessum annmarka viš ašferšarfręši rįšherrans, žį getur hśn aldrei sannaš eitt eša neitt meš žessu móti um žaš, hvort gamla eša nżja kerfiš (m.v. 2003) sé skilvirkara fyrir neytendur.  Žaš er vegna žess, aš meginkostnašarlišur raforkugeirans er fjįrmagnskostnašur, en rekstrarkostnašurinn er tiltölulega lįgur. Žó er hann umtalsveršur ķ jaršgufuvirkjunum. Mestu fjįrfestingar sögunnar ķ raforkugeiranum hérlendis voru skömmu fyrir aldamótin 2000.  Nś ętti kostnašurinn žess vegna aš vera aš sjatna.  Hvers vegna kemur žaš ekki fram ķ raforkuveršinu ?  Žaš getur veriš vegna aukinnar aršsemiskröfu fyrirtękjanna og/eša meiri rekstrarkostnašar fyrirtękjanna į hverja MWh vegna uppskiptingar ķ vinnslu, flutning, dreifingu og sölu samkvęmt OP#1 og OP#2.

Śr žvķ aš ekkert bendir til, aš samkeppnisfyrirkomulag OP#2 meš rafmagn hafi oršiš neytendum til hagsbóta, heldur žvert į móti, žegar litiš er į žróun heildarkostnašar įn VSK viš raforkukaup, viš hverju mį žį bśast af markašsvęšingunni ķ OP#3 ?  Ef kerfi, sem snišiš er viš eldsneytisknśiš raforkukerfi, er innleitt ķ raforkuvinnslukerfi, reist į  illfyrirsjįanlegum nįttśrukröftum, žį er hęttunni bošiš heim. Sś hętta felst ķ tķšum orkuskorti ķ kerfi, žar sem ešlisólķkar virkjanir meš ólķkt kostnašarmynztur keppa į frjįlsum markaši og enginn er né mį vera įbyrgur fyrir afhendingaröryggi raforkunnar.  Markašurinn į aš sjį um žaš og gerir žaš ķ ESB, en getur ekki gert žaš hér.  Žetta ręšir išnašarrįšherrann aldrei, en žetta er žó grundvallaratriši fyrir hagsmuni neytenda. Viš žurfum sérlausn, raforkumarkašskerfi, sem snišiš er aš ešli okkar nįttśrulegu orkulinda og aš fįkeppniumhverfi, meš aušlindastżringu į hendi rķkisins, svipaš og meš sjįvaraušlindina, og einhver veršur aš bera įbyrgš į afhendingaröryggi raforku.  

Viš žurfum ekki į aš halda išnašarrįšherra, sem sér bara tvö orš ķ orkupakkanum, "frjįls samkeppni", viršist hafa tekiš trś į žetta hugtak og bošar, aš žaš muni frelsa raforkugeirann, og sķšan fari bezt į aš lįta hann eiga sig.  Žaš er hrikaleg skekkja fólgin ķ žessu skilningsleysi rįšherrans.  Skekkjan er öll į einn veg.  Žaš hallar į neytendur, en birgjarnir fleyta rjómann ofan af, įhęttulķtiš.  Til aš bęta grįu ofan į svart kallar hśn žetta neytendavernd. 

Žegar dregur aš orkuskorti, hękkar raforkuveršiš į frjįlsum uppbošsmarkaši, en žaš er allt of seint til aš bregšast viš meš róttękum hętti til aš forša mjög miklu tjóni, sem hleypur į tugum milljarša ISK.  Žaš er mjög erfitt aš įętla veršžróun af einhverju viti eftir gildistöku OP#3, en žaš er lķklegt, aš mešalveršiš hękki talsvert af žessum sökum, eins og viš sįum ķ Noregi ķ fyrra vegna žurrka, en žį leit um tķma illa śt meš fyllingu mišlunarlóna.  

Ķ s.k. Kvikuskżrslu frį 2016 um aflsęstreng til Bretlands er reiknaš meš allt aš 100 % hękkun raforkuveršs m.v. nśverandi heildsöluverš į Ķslandi, ž.e. upp ķ 66 EUR/MWh śr 33 EUR/MWh. 

Flutningskerfiš veršur órekanlegt įn DC-strengs meš um 500 MW flutningsgetu yfir Sprengisand eftir sęstrengstengingu.  Kostnašur hans er įętlašur mrdISK 45.  400 kV loftlķnur nišur aš landtökustaš sęstrengs og tengivirki munu ekki kosta undir mrdISK 55, ž.e. heildarfjįrfesting aš lįgmarki mrdISK 100 (reiknaš meš, aš afrišlastöš og įrišlastöš viš enda sęstrengsins verši hluti sęstrengsverkefnisins). Žessa fjįrfestingu Landsnets žarf aš greiša meš gjaldskrįm Landsnets af almennum flutningi og stórišjuflutningi hérlendis samkvęmt OP#3.  M.v. nśverandi įrleg śtgjöld Landsnets gęti žetta kostaš tvöföldun į gjaldskrį hennar.  

Hvaša tökum Landsreglarinn mun taka dreifiveiturnar veit enginn, en žęr standa margar hverjar frammi fyrir mikilli fjįrfestingaržörf ķ jaršstrengjum og aflspennum, m.a. vegna orkuskiptanna.  Ef aukin įvöxtunarkrafa žeirra  (vegna fjįrfestingaržarfar, ekki aršsemikröfu, eins og t.d. ķ Reykjavķk) leišir til 10 % hękkunar gjaldskrįr dreifiveitna rafmagns, veršur mešalhękkun rafmagns um 64 % ķ landinu viš tengingu žess viš innri orkumarkaš ESB.

Um (3): Rįšherrann fullyršir, aš heimilt verši aš greiša nišur hśshitunarkostnaš eftir markašsvęšingu OP#3.  Hefur hśn fengiš bréflega tryggingu fyrir žvķ frį ESA, eša er žetta bara innantóm fullyršing śt ķ loftiš ? Slķkar nišurgreišslur, eins og śtjöfnun į hitunarkostnaši, eru óžekktar į orkumarkaši ESB,og žekkjast heldur ekki ķ Noregi.  Žar hafa uppsveiflur raforkuveršs žó bitnaš einstaklega illa į almenningi, vegna žess aš hśsnęši er yfirleitt rafhitaš ķ Noregi.  Jafnvel ķ verštoppunum hefur rķkisstjórnin ekki léš mįls į nišurgreišslu rafmagns, žrįtt fyrir sįrar kvartanir, t.d. frį eldri borgurum, sem rįša ekki viš rafmagnsreikninginn, žegar frjįls samkeppni virkar į žennan hįtt.  Eru żmsar sorgarsögur til af žvķ.

  Aš hygla einu upphitunarformi umfram annaš kann aš verša kęrt til ķslenzkra dómstóla, Samkeppniseftirlits eša ESA, eins og reyndin var į ķ Noregi, žar sem rķkisstušningur viš višarbrennsluofna meš hįrri nżtni og minni mengun fyrir vikiš var dreginn til baka vegna kęru um rķkisašstoš, sem skekkti frjįlsa samkeppni į sviši upphitunar.  Žaš er ekkert sjįlfgefiš į frjįlsum markaši eftir OP#3, žar sem Ķsland veršur aš lśta ströngum samkeppnireglum innri markašarins.  

Žegar atvinnurekstur er annars vegar, eru nišurgreišslur į rafmagni śr rķkissjóši hins vegar skżlaust taldar rķkisstušningur, sem skekki samkeppnistöšu į markaši.  Eftir OP#3 og višeigandi markašsvęšingu ķ kjölfariš mun ESA ekki taka slķkar nišurgreišslur ķ mįl. Žetta skapar tilvistarhęttu fyrir marga framleišendur hérlendis, sem žegar bśa viš hįtt kostnašarstig og eiga ķ haršri samkeppni viš innflutning.  Išnašarrįšherra hikar ekki viš aš fórna meiri hagsmunum fyrir minni į altari gošs sķns, sem heitir "frjįls samkeppni meš rafmagn" og hśn skilur ekki.  

Rįšherrann nefnir jöfnun dreifingarkostnašar į milli žéttbżlis og dreifbżlis.  Ašgerša- og śrręšaleysi išnašarrįšherra ķ žeim efnum er slįandi.  Ef einhver įhugi vęri hjį henni fyrir žessu réttlętismįli, žį vęru ašgeršir lengra komnar en raun ber vitni um.  Sérleyfi dreifiveitna į aš vera bundiš gjaldssvęši.  Innan sama gjaldssvęšis į ekki aš vera leyfilegt aš mismuna tveimur notendum meš sams konar notkun eftir bśsetu einni saman. Žetta hefur žó višgengizt frį 2003.  Nśna munar 11 %-38 % innan sömu dreifiveitu į milli žéttbżlis og dreifbżlis.  Almennt į ennfremur aš hygla notendum meš tiltölulega jafna (yfir sólarhringinn) og mikla orkunotkun.  

  • Rafhitunarkostnašur ķ dreifbżli (įn hitaveitu) ķ įr veršur vęntanlega um kISK 300 į fjölskyldu.
  • Eftir OP#3 og meš sęstreng mį bśast viš hękkun um 190 kISK/įr į nśvirši.
  • Hitaveitukostnašur ķ dreifbżli nemur ķ įr um kISK 240.
  • Reikna mį meš um 16 % hękkun į hitaveitu, ef rafmagn hękkar um 64 %.  Žaš er vegna mikillar raforkunotkunar hitaveitna vegna vatnsdęlingar.  Žį hękkar mešalhitaveitukostnašur ķ dreifbżli um 38 kISK/įr.    
Žessar tölur gefa til kynna, hversu mikiš hagsmunamįl žaš er fyrir almenning ķ landinu, aš rafmagnsverš taki ekki stökk.  Žaš er sömuleišis hagsmunamįl hans, aš žaš sé stöšugt og fyrirsjįanlegt yfir įriš.  OP#3 getur oršiš veršbólguvaldur hér og skapaš erfišleika ķ öllum rekstri.  
Ķ lok pistils sķns skrifaši išnašarrįšherra:
(4) "Bęši garšyrkjubęndur og bakarameistarar hafa lżst įhyggjum af hękkun raforkuveršs, ef žrišja raforkutilskipunin (svo !) veršur innleidd.  Žęr įhyggjur byggjast į fullyršingum um, aš innleišingin muni įn nokkurs vafa leiša til raforkusęstrengs til Evrópu.  Slķk fullyršing į ekki viš rök aš styšjast, žar sem įkvöršun um sęstreng veršur alfariš ķ höndum Alžingis og ķslenzkra stjórnvalda, eins og nįnar er śtlistaš ķ frumvarpi og žingsįlyktunartillögu, sem ég hef lagt fram į Alžingi."
(5)"  Innleišingin mun, ein og sér, ekki leiša til hęrra raforkuveršs į Ķslandi, hvorki til garšyrkjubęnda, bakara né nokkurra annarra.  Markmišiš er einmitt, aš meš aukinni samkeppni į sölu raforku muni verš lękka." 
 (Um 4)Fyrirvari išnašarrįšherra um, aš samžykki Alžingis žurfi fyrir sęstreng, er  eintómt pķp.  Ef ESA kęrir sig um aš hrinda žeim fyrirvara, og žaš ber ESA skylda til aš gera, žį veršur hann fljótlega eftir innleišingu dęmdur brotlegur viš EES-samninginn af EFTA-dómstólinum.  Ķslenzk löggjöf vķkur fyrir ESB-rétti.  Hvort eša hvenęr slķkur strengur kemur, er annaš mįl, en sęstrengsfjįrfesting, žótt įhęttusöm sé, freistar sumra, og orkuseljendur brenna ķ skinninu eftir mjög auknum hagnaši af raforkusölu hér innanlands. Žar veršur žeirra aukni hagnašur, ekki af śtflutninginum. Af honum hirša sęstrengseigendur hagnašinn.  Hvatarnir eru fyrir hendi. 
UM (5): Žótt enginn komi sęstrengurinn strax, hafa veriš leidd gild rök aš žvķ, aš innleišing frjįls uppbošsmarkašar fyrir raforku į Ķslandi, eins og ESB tķškar slķkt kerfi, muni alls ekki ganga upp į Ķslandi vegna ešlismunar į raforkukerfum og markašsįšstęšum į Ķslandi og ķ ESB-löndunum.  Slķk staša leišir óhjįkvęmilega til hękkunar mešalveršs į rafmagni.  Rįšherra trśir blint į frjįlsa samkeppni, einnig meš rafmagn, sem hśn heldur, aš sé sama varan og ķ ESB.   Žaš er villutrś į Ķslandi, žar sem rafmagn er hér framleitt meš gjörólķkum hętti m.v. ESB-löndin.  

Skrįr tengdar žessari bloggfęrslu:

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband