Kísiliðnaðurinn

Það hefur ekki farið fram hjá neinum, að framleiðendur kísilafurða hafa fengið augastað á Íslandi.  Það er engum vafa undirorpið, að meginástæða þess er raforkan á Íslandi, en markaðsaðgengi að Kína og ESB er einnig afar hjálplegt.  Þessi áhugi kísilframleiðenda á Íslendi er afar ánægjulegur, en örlítið hefur skort á upplýsta umræðu um þessa starfsemi og jafnvel örlað á því, að álverin í landinu þyki eftirbátar kísilvera, hvað umhverfismál varðar.  Álverin þurfa þó ekki að bera kvíðboga fyrir þessum samanburði, eins og hér verður lítillega gerð grein fyrir.

 Þorsteinn Ásgrímsson, blaðamaður, gerði því skóna í umfjöllun sinni í Morgunblaðinu 27. júní 2014, að álverin væru eftirbátar kísilmálmveranna, og Ólafur Teitur Guðnason hrakti það að sínu leyti í grein í Morgunblaðinu 24. júlí 2014. Við þennan samanburð ber þó að hafa í huga, að ferlar álvinnslu og kísilmálmvinnslu eru gjörólíkir og eiginleikar efnanna, sem í hlut eiga, eru líka ólíkir. 

Sannleikurinn er sá, að kísilmálmvinnslan er í meiri mæli í þróun en álvinnslan.  Sú síðar nefnda fylgir í grundvallaratriðum Hall-Herault-ferlinu frá 1886, þó að framleiðni og gæði séu í stöðugri framför.  Framleiðsluferli kísilmálms er yngra, það er flókið og beztun ferlisins er vandasöm.  Úr kísilmálminum er m.a. unninn sólarkísill, sem er mjög hreint efni og notað í sólarsellur.  Silicor Materials, sem ætlar að framleiða sólarkísil á Grundartanga, mun hafa þróað nýja aðferð við vinnsluna, sem virðist mannaflafrekt, því að samkvæmt upplýsingum fyrirtækisins verða 400 manns starfandi við að framleiða 19 kt/a.  Ef þetta er rétt, verður framleiðni vinnuafls við sólarkísilinn aðeins um 10 % af framleiðni álversins í Straumsvík. 

Í Noregi er framleitt tiltölulega mikið af kísilmálmi, og þeir hafa verið leiðandi í þróun framleiðsluferlisins.  Við tækniháskólann í Þrándheimi, NTNU, eru stundaðar rannsóknir á framleiðsluferlinu með hámörkun framleiðni og lágmörkun mengunar í huga.

Ástæðan fyrir vali framleiðenda á Noregi er sú sama og fyrir valinu á Íslandi nú.  Ferlið er orkukræft, 11-13 MWh/t, sem er svipað og fer til rafgreiningar súráls til að mynda ál, en það er í flestum tilvikum 12-14 MWh/t Al.  Kísilmálmur er framleiddur í ljósbogaofnum, og framleiðnin er háð hitastiginu í ofninum, sem er yfirleitt um 2000°C, sem er tvöfalt hærra en í rafgreiningarkerum álvera.  Ljósbogaofn og rafgreiningarker eru í eðli sínu gjörólík framleiðslutæki. 

Í ljósbogaofni verða mikil straumhögg, því að straumurinn frá kolaforskautinu til kolabakskautsins sveiflast á milli núll og skammhlaupsstraums, en í rafgreiningarkerum er straumurinn jafn.  Þetta sveiflukennda álag kísilmálmvera útheimtir dýran og viðamikinn álagsjöfnunarbúnað ásamt hreinsibúnað eða síur fyrir yfirsveiflur (harmonics), ef vel á að vera.  Að öðrum kosti munu þau menga hið litla (og sæta) raforkukerfi Íslands, sem þá hefur í för með sér aukin töp stofnkerfisins og allra notenda og jafnvel truflanir og tjón á búnaði.  

Til álveranna eru gerðar strangar kröfur til mengunarvarna rafkerfisins og verður að gera sömu kröfur til kísilmálmveranna um svo kallaðan bjögunarstuðul.  Á svæðum, þar sem rafkerfið er veikt, eins og t.d. á Norð-Austurlandi, er hér um að ræða rafmagnsverkfræðilega heillandi viðfangsefni.  Verður að vona, að iðnaðarráðherra gefi þessu gaum og veiti engan afslátt á kröfum um mengunarvarnir, hvorki á rafkerfinu né láði, legi og lofti, þó að hún hafi veitt tímabundnar undanþágur frá opinberum gjöldum til að laða hingað að fjárfesta.  Það er í sjálfu sér réttlætanlegt til að fiska þessar fjárfestingar, ef tæknihlið þessara vera verður í lagi.  Meðal annarra orða; hefur eitthvað frétzt af umhverfismati kísilmálmveranna og sólarkísilversins ?  Einhvers staðar heyrðist því fleygt, að þessi ver þyrftu ekki að fara í umhverfismat, en það er mikill misskilningur.  Það verður að kemba öllum með einum kambi í þessum efnum. 

Efnahvörfin við kísilmálmvinnsluna eru fjölmörg, en meginefnahvarfið er eftirfarandi:

• SiO2(s,l) + 2C(s) = Si(l) + 2CO(g)

Þar sem koleinildi (CO) er óstöðug lofttegund, verður hér gert ráð fyrir, að allt koleinildi í formúlunni að ofan hvarfist í koltvíildi, CO2.  Kolefnið í ferlinu kemur frá forskauti ljósbogaofnsins, en eðlilega mæðir mjög mikið á því í 2000°C hita og í straumrás, sem ýmist er rofin eða skammhleypt.  Fyrir hvert tonn af kvarts sandi, sem mokað er í ofninn, þarf 0,4 t af kolum, koksi og biki.  Til samanburðar þarf "aðeins" netto 0,2 t af kolefni fyrir hvert tonn af súráli, sem matað er í rafgreiningarker álvera. 

Það eru nokkur önnur efnaferli í gangi í ljósbogaofninum, háð hitastigi, svo að losun koltvíildis út í andrúmsloftið er í raun meiri en ofangreind formúla gefur til kynna. Niðurstaðan er sú, að framleiðsluferli kísilmálms er mjög losandi á gróðurhúsalofttegundir.  Það myndast samkvæmt aðalformúlunni 3,0 t af koltvíildi fyrir hvert framleitt tonn af kísilmálmi, en er í raun allt að 80 % meira.  Samanburðartala fyrir álver með góð, tæknileg tök á rekstrinum, eins og tíðkast á Íslandi, er 1,6 t CO2/t Al.  Eftir stendur samt sem áður, að kísilmálmurinn og álið eru umhverfisvæn efni, sem draga úr losun gróðurhúsalofttegunda á endingartíma sínum.  Ástæðan í tilviki kísilsins er sú, að kísilmálmur er hráefni fyrir framleiðslu á sólarkísli, sem notaður er í sólarrafala, sem breyta sólargeislum í rafstraum, og fer notkun þeirra og nýtni mjög vaxandi, t.d. í Bæjaralandi og í Baden-Würtenberg.  Silicor á Grundartanga á að framleiða 19 kt/a af sólarkísli og losa við það aðeins 1 kt/a af CO2 eða 0,05 t CO2/t Si.  Framleiðsluferli sólarkísils virðist lítt mengandi, en gríðarlega orkukræft eða 32 MWh/t Si.

Í tilviki álsins er ástæða umhverfisvænleikans lágur eðlisþungi málmsins og mikill styrkur álmelma, svo að hvert kg áls getur leyst 2 kg stáls af hólmi í fartækjum og þar með sparað eldsneyti.

Þessum samanburði á mengun ál- og kísilvera á formi gróðurhúsalofttegundarinnar koltvíildis, CO2, má halda áfram og athuga, hver hún er á orkueiningu í hvoru tilviki.  Þá kemur í ljós, að við álvinnslu myndast 0,12 t CO2 / MWh, og við kísilmálmvinnsluna myndast 0,38 t CO2 / MWh.  Það er þreföld myndun gróðurhúsalofttegunda á hverja orkueiningu við framleiðslu kísilmálms á við myndun þeirra við álvinnsluna.  Talsmenn þessara greina ættu ekki að metast á um mengun iðnaðarins.  Báðum verður að treysta til að nota beztu tækni til að lágmarka hana.    

Þess ber að geta hér, að upplýsingar um væntanlega 3 framleiðendur kísilmálms á Íslandi benda til mismunandi framleiðsluferla, sem kemur heim og saman við það, sem skrifað er hér að ofan um, að framleiðsluferlið sé enn í mótun.  Þetta kemur fram í eftirfarandi samanburði:

• United Silicon:100 kt/a af Si, 3,6 t CO2/t Si, 15,5 kg SO2/t Si, 160 MW toppur, 1200 GWh/a
• Thorsil: 110 kt/a af Si, 4,5 t CO2/t Si, 17,7 kg SO2/t Si, 174 MW, (nýtingartími topps = 7586 klst/a), 1320 GWh/a
• PCC: 66 kt/a af Si, 5,5 t CO2/t Si, 12,6 kg SO2/t Si, 104 MW, (nýtingartími topps = 7615 klst/a), 792 GWh/a

Af sólarkísli ætlar Silicor aðeins að framleiða 19 kt/a, en þarf til þess 85 MW eða á að gizka 600 GWh/a. 

Þetta yfirlit sýnir, að framleiðsluferli kísilmálmveranna eru talsvert mikið meira mengandi en framleiðsluferli álveranna, þegar litið er til gróðurhúsalofttegunda.   Yfirvöld hérlendis verða að krefjast BAT, beztu fáanlegu framleiðslutækni, af þeim öllum.  Þá er ljóst, að sé allt með felldu í orkusamningunum, þá verða kísilmálmverksmiðjurnar að greiða hærra einingarverð fyrir orkuna, af því að þær nýta uppsett afl í virkjunum ver en álverin og hagvæmni stærðarinnar verður ekki við komið í sama mæli og í virkjunum fyrir álverin.  Síðan eru alls konar annars konar þættir, t.d. tenging við vísitölur, lágmarkskaup, skipting forgangsorku og afgangsorku, aflstuðull og bjögunarstuðull, sem ætti að gefa upp, þó að verðformúlu orkunnar verði haldið leyndri.   

Spurning er, hvort kísilverin verði að kaupa sér koltvíildiskvóta, en ekkert hefur heyrzt um það.  Núverandi verð á honum er um 5 EUR/t CO2.  Það yrði tilfinnanlegur kostnaðarauki fyrir þessi nýju ver. 

Það hefur heldur ekkert verið gefið upp um raforkuverð til kísilveranna, ekki einu sinni, hvort það er tengt við afurðaverðið eða ekki.  Það er jafnvel sveipað þoku á hvaða stigi orkusamningar eru.  Almenningi er þó kunnugt um í grundvallaratriðum, hvernig þeim málum er háttað hjá álverunum,þó að ekki hafi verið upplýst um sjálft einingarverðið.  Það eru orkuseljendurnir, sem vilja viðhalda þessum leyndarhjúpi. 

Það er ljóst, að kostnaður orkuframleiðandans á hverja MWh (megawattstund) til kísilmálmvers er hærri en til álvers vegna sveiflukennds álags hins fyrrnefnda, en tiltölulega jafns álags hins síðar nefnda.  Jafnframt eru kaupin meiri hjá álverunum, svo að hagkvæmni stærðarinnar er meira ríkjandi í viðskiptunum við þau.  Það verður líka að krefjast þess, að krafan um aflstuðul sé ekki lægri en 0,98 og að svokallaður bjögunarstuðull, sem er mælikvarði á mengun raforkukerfisins, verði undir 1,5 % af málspennu á inntaki kísilveranna.  Kísilverin munu eiga fullt í fangi með að uppfylla þetta vegna framleiðslutækja sinna, ljósbogaofnanna, sem eru erfitt (sveiflukennt) álag á lítið og veikt raforkukerfi. 

Norðmenn eru ekki lengur samkeppnihæfir á sviði raforkuviðskipta við orkukræfan iðnað.  Það eru Íslendingar hins vegar, ef rétt er á haldið.  Þetta er meginástæða þess, að flóðbylgja kísilmálmvera skellur nú á Íslandi.  Evrópu skortir efnið, og það er ánægjulegt, að þessi iðnaður skuli þá hafa leitað til Íslands í stað Noregs, og það ber að taka vinsamlega við honum.  Á móti verður að gera þá kröfu, að verkfræðilega verði staðið að framkvæmdum og rekstri, eins og bezt verður á kosið.  Fúsk og handabakavinnubrögð skipulagningar, uppdrátta, framkvæmda og rekstrar, munu koma harðast niður á eigendunum, þegar fram í sækir, svo að gæði ber að hafa í fyrirrúmi á öllum sviðum frá upphafi.  Það ber að vanda, sem vel og lengi á að standa.

  

 

  

 

 

 

 

      

  

 

 

Af orkumálum Evrópu

Nú hefur nýskipaður forseti Framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins - ESB - í innsetningarræðu gert grein fyrir sínum helztu stefnumiðum.  Hann ætlar ekki að stækka ESB á næstu 5 árum, og af því leiðir, að hann ætlar ekki að setja tíma og fjármuni sambandsins í viðræður, sem ekki eru í gangi núna. 

Það er engum blöðum um það að fletta, að efnislega stöðvaði fyrrverandi utanríkisráðherra, Össur Skarphéðinsson, viðræðurnar í janúar 2013, eftir að ESB hafði reynzt ófáanlegt til að ræða sjávarútvegs- og landbúnaðarmál við hann og menn hans á forsendum skilmála Alþingis.  Núverandi utanríkisráðherra, Gunnar Bragi Sveinsson, sleit þessum viðræðum með því að leysa samninganefndina frá störfum og tilkynna ESB um afstöðu ríkisstjórnarinnar til inngönguferlis.  Þess vegna sagði Juncker við Íslendinga, hvað sem líður farsakenndum furðutúlkunum Árna Páls, formanns Samfylkingar, í ræðu sinni, að ESB yrði því miður ekki tilbúið til að taka upp þráðinn fyrr en árið 2019.  Aðstoðarkona Junckers hefur síðan nafngreint þær þjóðir, sem Juncker átti við, og er Ísland þar á meðal. Enn verður Árni Páll að gjalti.

Carl Bildt virðist vera óánægður með þessa þróun mála, en hvorki Stórsvíinn né smámörlandinn fá nokkru breytt um "fait accompli" - frágengið mál í Brüssel.

Þessi frestun kemur sér ágætlega fyrir Íslendinga.  Á næstu 5 árum mun þróun ESB skýrast, og vonandi mun íslenzka hagkerfinu vaxa svo fiskur um hrygg, að landsmenn geti keikir gengið til samninga við þá, sem þá lystir að starfa nánar með.  Hvernig fer með núverandi umsókn, er nánast formsatriði.  Hún er dauð og hrökk upp af á meðulum frá ESB.  Það er aðeins eftir að auglýsa útförina, og hún mun fara fram án viðhafnar, þó tæplega í kyrrþey. 

Á sviði orkumála er margt á döfinni hjá ESB, enda hafa orðið atburðir og reyndar stefnumótun, sem knýja nú þróunina áfram.  Fróðlegt er fyrir Íslendinga að fylgjast með þessu, þó að Ísland sé of fjarri Bretlandi og meginlandinu til að geta með góðu móti tengzt þessari þróun, nema óbeint, og vegna vaxandi innflutningsþarfar Evrópu á orkukræfum vörum, sem gerir Íslendingum kleift að flytja utan alla orku, sem þeir kæra sig um að virkja, sem framleiðsluvörur með orku sem framleiðsluþátt.

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að þýzka ríkisstjórnin hefur ákveðið að loka kjarnorkuverum landsins fyrir 2030.  Þá á að vinna a.m.k. 20 % raforkunnar úr endurnýjanlegum orkulindum í öllum ESB löndunum árið 2020. 

Þriðji hvatinn og ekki sá minnsti er stríð ESB við Rússa út af Úkraínu.  Það harðnar enn, og það verður að skrifa dráp á tæplega 300 manns, er glæpamenn, sem starfa í skjóli rússnesku ríkisstjórnarinnar, hvort sem þeir eru í rússneskum herklæðum eða í felubúningum, og þiggja af þeim vopn, skutu niður farþegaflugvél með tæplega 300 manns innanborðs í lofthelgi Úkraínu.  Það er glæpsamlegur verknaður, sem ógnar friði í Evrópu og Rússar bera ábyrgð á, þó að þeir beri af sér sakir, sem er lítilmannlegt.  Ekkert annað en kúvending Rússa í málefnum Austur-Úkraínu er siðferðislega ásættanlegt, en Pútín er búinn að koma sér í úlfakreppu og á óhægt um vik. Slíkir stjórnmálamenn eru hættulegir og þá þarf að fjarlægja.  

ESB er nú þegar búið að setja í gang 250 rafmagns- og gasverkefni til að verða í minni mæli háð Rússum um orku.  Eitt af þeim er að stuðla að nýtingu gríðarlegra jarðgaslinda, sem nýlega hafa fundizt undir botni austanverðs Miðjarðarhafs.  Eru mestu lindirnar í lögsögu Ísraels og Kýpur að því, er virðist.  Árið 2017 á að ljúka fyrsta áfanga lagnar lengsta sæstrengs í heimi.  Lögnin verður alls 1520 km löng í þremur hlutum.  

Strengurinn mun flytja rafmagn, sem framleitt verður í Ísrael og á Kýpur og sent verður um Kýpur og Krít til meginlands Grikklands, þar sem það mun fara inn á stofnkerfi Evrópu, líklega eftir talsverðar styrkingar á rafkerfinu.  Það verða líka tengingar við stofnkerfi Kýpur og Krítar til að draga verulega úr eldsneytis- og rafmagnskostnaði eyjarskeggjanna. 

Leiðin er sem sagt alls 1520 km löng, þar af eru 3 hlutar sæstrengir, 330 km, 880 km og 310 km.  Frá tæknilegu sjónarmiði er það lengd hvers hluta, sem máli skiptir, því að í áfangastöðunum á landi gefst tækifæri til að hækka spennuna og vega þannig upp spennufall á leiðinni.  Af þessum sökum mun Miðjarðarhafsstrengurinn geta notazt við kerfisspennu, sem sæstrengir hafa þegar verið gerðir fyrir, en Íslandsstrengurinn þarf líklega enn hærri spennu til að töpin verði fjárhagslega viðráðanleg.

Hvers vegna reiknar Landsvirkjun ekki með viðkomu í Færeyjum fyrir sinn sæstreng ?  Þá væri hægt að selja Fæeyingum rafmagn og minnka flutningstöpin.  Mest öll raforka Færeyinga er unnin með jarðefnaeldsneyti.  Það kann að verða viðskiptagrundvöllur fyrir sölu rafmagns frá Íslandi með viðkomustað í Færeyjum á leið til Skotlands, ef einhvern tíma finnst viðskiptagrundvöllur fyrir streng á milli Íslands og Skotlands, sem höfundur þessa pistils reyndar telur hverfandi líkur á.  Öðru máli gegnir um minni og styttri streng til Færeyja.  

Téðir sæstrengir í Miðjarðarhafinu verða á dýpi allt að 2,2 km, sem er tvöfalt mesta dýpi áformaðs sæstrengs frá Íslandi til Skotlands.  Sá hluti Miðjarðarhafsstrengsins, sem verður á mestu dýpi, verður með álleiðara í stað koparleiðara annars staðar.  Þetta þýðir tæknilegt gegnumbrot við hönnun nægilega sterkra strengja fyrir hinn feiknarlega togkraft, sem þeir verða fyrir við lögn á mikið dýpi.  Ber að fagna því, og verður þá einni tæknilegri hindrun af nokkrum slíkum rutt úr vegi Íslandsstrengsins. 

Það hafa verið uppi miklar efasemdir um hagkvæmni þess að leggja 1000 km langan sæstreng frá Íslandi með aðeins 700 MW flutningsgetu, svo að ekki sé nú minnzt á véfréttir af hugmynd úr Háaleitinu um að flytja aðeins núverandi yfirfallsorku um hann.  Fjárfestar munu missa neðri kjálkann niður á bringu, þegar þeir heyra um slíka nýtingu á 500 milljarða kr fjárfestingu. 

Téður Miðjarðarhafsstrengur mun geta flutt 2000 MW eða 2,0 GW.  Það er svipað og allt uppsett afl í vatnsafls- og jarðgufuvirkjunum Íslands.  Orkulindir Íslands eru litlar á alþjóðlegan mælikvarða, ef hugsanlegum olíu- og gaslindum er sleppt, en mjög miklar á innlendan mælikvarða vegna fámennis.  Kostnaðaráætlun Miðjarðarhafsstrengsins með endabúnaði hljóðar upp á 3,5 milljarða evra eða 4,7 milljarða USD.  Strengurinn á að geta flutt jafnstrauminn í báðar áttir, eins og áform eru uppi um með þann íslenzka.  

Einingarkostnaður Miðjarðarhafsstrengsins er 3,1 MUSD/km, en þess íslenzka 4,0 MUSD/km samkvæmt kostnaðaráætlun Hagfræðideildar Háskóla Íslands.  Mismunurinn, tæp 30 %, kann að stafa af dýpri legu Íslandsstrengsins.  

Íslandsstrengurinn hefur of litla flutningsgetu fyrir hagkvæman rekstur á svo löngum og sterkbyggðum sæstreng, en aflflutningur um hann, 700 MW, verður jafnframt of mikill fyrir tengingu við hið litla íslenzka stofnkerfi rafmagns og getur hreinlega myrkvað landið við bilun. 

Íslandsstrengurinn er þess vegna sem stendur óburðug hugmynd frá viðskiptalegu og tæknilegu sjónarmiði.  Í hausthefti tímaritsins Þjóðmála mun verða sýnt fram á, að síðasta útgáfa af viðskiptahugmynd Landsvirkjunarmanna um að flytja raforkuna fram og til baka eftir strengnum, geyma hana að næturþeli í íslenzkum miðlunarlónum og nota hana endanlega sem jöfnunarrafmagn til að jafna bilið á milli framboðs og eftirspurnar á Bretlandseyjum að deginum gengur ekki upp, viðskiptalega, því að þá þarf tvisvar að borga háan flutningskostnað um strenginn, sem leggst ofan á verð næturrafmagns frá Bretlandi, þannig að kostnaðurinn við afhendingu að deginum á Bretlandi verður:    K = 50 + 2 x 140 =330 USD/MWh. 

Með þessar upplýsingar við hendina er áhugavert að bera saman flutningskostnað um Miðjarðarhafsstrenginn og Atlantshafsstrenginn á milli Íslands og Skotlands.  Höfundur þessa pistils hefur áður reiknað út flutningskostnað um þann síðarnefnda, 140 USD/MWh, og með sömu forsendum fékk hann út fyrir þann fyrrnefnda 65 USD/MWh, sem skapar grundvöll fyrir viðskipti með orku til Evrópu.  Þannig er flutningskostnaður Ísraelsstrengs til Evrópu innan við helmingur af flutningskostnaði Íslandsstrengs til Evrópu.  Mismuninn má aðallega skýra með hagkvæmni stærðarinnar.  Íslandsstrengurinn er allt of lítill til að bera sig, þó að einhverjum hafi tekizt að reikna flutningskostnað um hann 40 USD/MWh, þá skal hér bera brigður á þá útreikninga, og nægir að bera sæstrengskostnaðinn saman við kostnaðinn af Kárahnjúkavirkjun, sem framleiðir svipað orkumagn og strengurinn á að flytja á hverju ári.  Hún kostaði aðeins fjórðung af kostnaðaráætlun sæstrengs, hefur a.m.k. tvöfaldan afskriftartíma, 1/3 af hlutfallslegum rekstrarkostnaði og ávöxtunarkrafan var mun lægri, þar sem áhætta fjárfestingar Kárahnjúkavirkjunar var mjög lítil vegna langtíma orkusamnings um trygg viðskipti við Alcoa.  Hvernig dettur mönnum þá í hug að kynna flutningskostnað 40 USD/MWh til sögunnar, sem er aðeins u.þ.b. tvöfaldur vinnslukostnaður í Kárahnjúkum ?

Kýpurbúar greiða einna hæst verð fyrir rafmagn í Evrópu eða 26 Ecent/kWh, sem jafngildir 350 USD/MWh.  Til samanburðar greiða Ísraelsmenn 110 USD/MWh í smásölu.  Þá má gera ráð fyrir heildsöluverði á hvorum stað um 180 USD/MWh og 60 USD/MWh.  Gera má ráð fyrir, að vinnslukostnaður raforku í stóru gasorkuveri í Ísrael verði ekki hærri en 50 USD/MWh.  Þá verður kostnaður raforku, sem afhent er við strengenda á Grikklandi, um 115 USD/MWh, sem er svipað og markaðsverð á meginlandi Evrópu um þessar mundir.  Raforkuverð á Kýpur mun stórlækka og líklega einnig á Krít.  Hér er þess vegna grundvöllur til viðskipta í mótsetningu við tenginguna Ísland-Skotland, og tæknilegu vandamálin með tengingu sæstrengs við stofnkerfi, sem er aðeins þrefalt að stærð á við flutningsgetu strengs, verða ekki fyrir hendi.   

"Spurn eftir rafmagni í Evrópu er einstök. . . . Við teljum, að í framtíðinni muni jafnvel verða markaður fyrir annan streng", sagði Nasos Ktorides, stjórnarformaður í PPC-Quantum Energy, sem er samstarfsvettvangur Kýpur Quantum Energy og PPC Grikklands, sem er þeirra Landsvirkjun.  Þetta er áreiðanlega rétt mat. 

Í þessari stöðu eru viðskiptatækifæri Íslands hins vegar ekki fólgin í sæstreng, heldur að nýta raforkuna hér innanlands til að framleiða vörur fyrir evrópskan markað.  Því orkukræfari sem framleiðslan er, þeim mun meiri ávinningur verður af viðskiptunum í ljósi orkuskortsins í Evrópu og baráttunnar við Rússland. 

    

             

Afnám hafta

Viðreisnarstjórnin, 1959-1971, var ríkisstjórn undir forystu Sjálfstæðisflokksins.  Með ráðherrum flokksins voru ráðherrar úr Alþýðuflokki í ríkisstjórninni.  Hún tók við af minnihlutastjórn Alþýðuflokksins, en þar áður hafði setið vinstri stjórn, 1956-1958, undir forsæti framsóknarmannsins Hermanns Jónassonar.  Undir handarjaðri Viðreisnarstjórnarinnar bötnuðu kjör landsmanna mikið, enda hafði hún einstaklingsfrelsi til athafna, virkjun orkulinda í stórum stíl og viðskiptafrelsi, á stefnuskrá sinni. 

Árangur Viðreisnarstjórnarinnar mældur í kjörum almennings er lofsöngur til athafnafrelsis.  Henni entust þó ekki lífdagar til að afnema fjármagnshöftin.  Þau voru afnumin í áföngum á 9. og 10. áratugi 20. aldarinnar eða um tveimur áratugum eftir að Viðreisnarstjórnin sat að völdum.  Þann 10. júlí 2014 voru 44 ár liðin frá hinum voveiflega atburði á Þingvöllum, er forsætisráðherra Viðreisnarstjórnarinnar, Bjarni Benediktsson, brann inni ásamt konu sinni og dóttursyni.  Þetta er einn af þeim atburðum, þar sem staður og stund, er fréttin barst, greyptist í minni.   

Landsmenn hafa nú búið við fjármagnshöft síðan haustið 2008 eða í tæp 6 ár.  Frá því að ríkisstjórnarskipti urðu vorið 2013, hefur hagkerfið hins vegar tekið vel við sér, hagvöxtur er líklega sá mesti í Evrópu þessi misserin, og honum er spáð á rólinu 3 %- 6 % næstu árin.  Þar með eru landsmenn að sækja til bættra lífskjara eftir afturför 2008-2010 og stöðnun tímabilið 2011-2012.  Það er alls ekki sama fyrir hag hins vinnandi manns, hverjir eru við völd í landinu.  Það má nú hver finna á eigin skinni. 

Það fylgir hins vegar böggull skammrifi.  Um þetta skrifar Þorsteinn Víglundsson í Fréttablaðið 8. júlí 2014 undir fyrirsögninni: "Fjármagnshöftin - vernd eða vá":

Fjármagnshöftin eru stærsta ógnin við efnahagslegan stöðugleika hér á landi.  Afnám þeirra er því nauðsynleg forsenda heilbrigðs og stöðugs efnahagslífs og batnandi lífskjara hér á landi.".

Þrýstingshvetjandi og bólumyndandi er allt of mikið peningamagn í umferð.  Það hefur aukizt frá árinu 1998 úr 40 % af VLF (vergri landsframleiðslu) í um 90 % nú eða meira en tvöfaldazt sem hlutfall af stærð hagkerfisins.  Það eru hundruðir milljarða ISK, sem skortir verkefni í lokuðu hagkerfi, og með minnkandi fjármagnsþörf hins opinbera með bættri eignastöðu (minni skuldum) munu þessir peningar sprengja upp eignamarkaðinn og verðlagið í landinu.  Það hefur verið spáð öðru hruni árið 2016, ef fjármagnshöftunum verður ekki aflétt.   

Lífeyrissjóðirnir eru stærstu leikendur á þessu sviði, og þurfa þeir að fjárfesta fyrir 130 milljarða ISK kr á ári.  Það er mikilvægt fyrir framtíðar lífeyri landsmanna, að þetta fé fái verðug verkefni og að fjárfestingar þeirra skili a.m.k. 3,5 % árlegri ávöxtun að jafnaði yfir hvern áratug.  Að öðrum kosti kann að þurfa að hækka aldur lífeyrisréttinda og/eða lækka lífeyrinn.  Höftin snerta hag allra, þó að með misgreinilegum hætti sé.   

Vinstri stjórn Jóhönnu og Steingríms, sem í orði kveðnu vildi uppfylla ákvæði Maastricht-sáttmála ESB-ríkjanna, er snýst um peningamál, gerði ekkert til að losa um fjármagnshöftin, en festi þau fremur í sessi, enda veita þau forsjárhyggjusinnuðum stjórnmálamönnum völd til að deila og drottna.  Við sitjum enn uppi með dýrkeypt dekur vinstri stjórnarinnar við kröfuhafa gömlu bankanna og afhendingu á nýju bönkunum til þeirra ásamt mikilli peningalegri eign, sem talin er munu streyma úr landi sem gjaldeyrir, ef höftin verða afnumin núna.  Stýrinefnd ríkisstjórnarinnar um afnám hafta mun áhættugreina þetta allt saman.  Það er mikilvægt að gæta jafnræðis við afnám hafta í áföngum, og þess vegna er ófýsilegt að opna einvörðungu fyrir fjárfestingar lífeyrissjóðanna erlendis.  Afnám hafta þarf að verða fyrir tilstilli almennra aðgerða.  Nóg er að gert með sértækum aðgerðum misheppnaðs Seðlabankastjóra, sem óneitanlega skekkja samkeppnistöðuna í landinu.  

Það þarf að fjármagna "skuldaleiðréttingu" ríkisstjórnarinnar með skattlagningu á þrotabúin, og slíkt mun flýta fyrir uppgjöri þrotabúanna, sem löngu er tímabært.  Þessi þrotabú á ekki síður að taka til gjaldþrotaskipta en önnur.   

Til að draga úr þrýstingi á gengi krónunnar niður á við við afnám haftanna væri ráð fyrst að efna til lokaðs hlutafjárútboðs á bönkunum og á Landsvirkjun, sem væri skilyrt þannig, að kaupin yrðu að minnka peningamagn í umferð á Íslandi og hlutafjárbinding yrði í t.d. 5 ár.  Á því tímabili mættu hinir nýju hluthafar aðeins selja t.d. 1/5 af hlutafé sínu á hverju ári og ríkissjóður ætti forkaupsrétt á þessum hlutabréfum.

Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn (AGS) er varðhundur fjármagnseigenda, og í því ljósi verður að skoða ráðleggingar hans um drátt á afnámi hafta til 2016-2018.  Slíkur dráttur er allt  of dýrkeyptur og algerlega óþarfur.  AGS lætur alltaf eins og allt fjármagn í erlendri eigu hér innanlands muni streyma úr landi við afnám hafta.  Það eru litlar líkur á slíku, ef ríkisstjórnin og Seðlabankinn undir almennilegri stjórn, búa hér til hagfellt fjárfestingarumhverfi, þau hafa í hendi sér að gera.  Á næstu 12 mánuðum á ríkisstjórnin að taka nokkur markviss skref til að draga úr líkum á miklu gengisfalli og síðan að stinga sér til sunds.  Hagkerfið verður eins og sundmaður.  Það mun fljótlega koma upp aftur og taka traust sundtök.  Vilji er allt, sem þarf.

Um vandann af miklu peningamagni í umferð skrifaði Þorsteinn Víglundsson í téðri grein:

"Peningamagn í umferð og eignir lífeyrissjóða hafa nær aldrei verið meiri sem hlutfall af landsframleiðslu.  Þetta fjármagn er læst inni í fjármagnshöftum og getur einvörðungu leitað í innlenda fjárfestingarkosti.  Nægum fjárfestingarkostum innanlands er ekki til að dreifa fyrir allt þetta fjármagn, og það mun þrýsta eignaverði upp á komandi misserum."

Niðurstaða Þorsteins Víglundssonar er, "að lykilforsenda þess, að hægt verði að koma í veg fyrir ofhitnun hagkerfisins, er hratt afnám fjármagnshafta.  Efnahagsleg áhætta afnáms hafta er mun minni en hættan, sem fylgir enn einni rússibanareið íslensks efnahagslífs með kunnuglegri kollsteypu í lok ferðar".  

Þessi niðurstaða Þorsteins er að öllum líkindum rétt, og má í því sambandi minnast á snöggt afnám fjármagnshafta dr Ludwigs Erhards, efnahagsmálaráðherra Vestur-Þýzkalands, sem heppnaðist mun betur en aðstoðarmenn Erhards og vestrænu hernámsveldin bjuggust við.  Búrókratar hafa tilhneigingu til að vilja viðhalda höftum.  Þess vegna þurfa stjórnmálamenn hugrekki til slíkra ákvarðana, og núverandi fjármála- og efnahagsráðherra Íslands hefur það, sem til þarf.  

Karlinn í brúnni í Bonn hafði hins vegar skapað forsendur fyrir "Marktwirtschaft" eða markaðshagkerfi í kjölfar stríðshagkerfis Þriðja ríkisins.  Markið (DEM) stóðst álagið, af því að almenningur trúði á framtíðarstyrk þess.  

Að sama skapi þarf að sýna fram á það, að íslenzka hagkerfið sé svo öflugt, að það geti aflað töluvert (t.d. 10 % á næstu árum) meiri gjaldeyris en neyzlunni nemur.  Þá fyrst skapast grundvöllur trausts á styrk íslenzku krónunnar, en það þarf fleira jákvætt til að skapa stöðugleika.  Háir vextir eiga að slá á þenslu, en þeir draga að spákaupmenn og valda gengisskráningu, sem er útflutningsatvinnuvegunum erfið.  Það verður fróðlegt að hlýða á boðskap nýs Seðlabankastjóra um skilyrði afnáms fjármagnshafta, stöðugleika gengisins og hagvaxtar.  Eitt atriði verður þó að vera fyrir hendi, hvernig sem allt veltist, til að hagstjórn fái góða einkunn: agi.  

 

  

 

 

 

  

 

"Bréf til Ögmundar og Brynjars"

Ögmundi Jónassyni, fyrrverandi ráðherra Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, VG, í vinstri stjórninni 2009-2013, hefur borizt bréf.  Það fékk hann sem formaður Stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis.  Sama bréf var stílað á Brynjar Níelsson, lögfræðing og þingmann sjálfstæðismanna í Reykjavík, sem situr í sömu nefnd og er formaður undirnefndar téðrar þingnefndar. 

Höfundur bréfsins er hinn vígreifi Víglundur Þorsteinsson, sem einnig er lögfræðingur, og þekktur úr athafnalífinu.  Bréfið var birt í Morgunblaðinu 2. júlí 2014, og er fyrirsögn þessa pistils fengin að láni frá Morgunblaðsgreininni. 

Það er reyfarakenndur bragur á bréfinu og ljóst, að  söguleg uppljóstrun um myrkraverk ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur er í farvatninu, enda nefnir Víglundur "nýjan lítinn símamann" til sögunnar. 

Formlega fjallar bréfið um "stofnúrskurð FME (Fjármálaeftirlitsins, innsk. höf.) um stofnefnahag nýju ríkisbankanna frá október 2008", en efnislega er um stórpólitískt mál að ræða, þar sem flett er ofan af vinnubrögðum ráðherra í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur, sem taka út yfir allan þjófabálk og hljóta að sæta sakamálarannsókn.  Landsdómur hefur verið kvaddur saman að minna tilefni, og var það einmitt gert að frumkvæði aðalsögupersónu þessa furðulega sorgarleiks.   Það er einboðið, að Alþingi fái öll gögn tengd þessu máli til umfjöllunar.  Það er t.d. nauðsynlegt að upplýsa, hvers vegna þáverandi fjármálaráðherra, Steingrímur J. Sigfússon, sá sér þann kost vænstan að stofna til "stýrinefndar", hverrar hlutverk virðist aðallega hafa verið að finna leiðir til að ganga á svig við Neyðarlögin og til þess að ganga að ýmsum kröfum kröfuhafa bankanna.  Má ekki kalla slíka sök landráð, ef sönn reynist ?

Víglundur dregur eftirfarandi ályktun eftir að hafa kynnt sér gögnin:

"Þegar þessir úrskurðir eru virtir og horft til þeirrar vinnu, sem fyrrverandi fjármálaráðherra, Steingrímur J. Sigfússon, setti af stað um samninga við erlendu kröfuhafana, svo og þeir samningar, sem hann gerði við þá í framhaldi af vinnu hinnar sérstöku stýrinefndar og það, sem í kjölfarið fylgdi í öllum þremur bönkunum - aðgerðirnar við að breyta niðurstöðum þessara stofnúrskurða til ábata fyrir erlendu kröfuhafana - fer ekki á milli mála, að upp vakna sterkar og rökstuddar grunsemdir um, að sú vinna hafi verið eitt stórfellt samræmt atferli fjársvika og misneytingar."

Á grundvelli gagna, sem Víglundi hafa borizt eftir duldum leiðum, getur hann ekki orða bundizt, heldur sendir tveimur Alþingismönnum áskorun um að setja af stað rannsókn á máli, þar sem að forgöngu fyrrverandi fjármála- og efnahagsráðherra, fyrrverandi formanns Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, Steingríms Jóhanns Sigfússonar, virðist hafa verið unnið gegn hagsmunum íslenzku þjóðarinnar á bak við tjöldin. 

Rannsaka þarf, hvað vakað hefur fyrir vinstri stjórninni með slíkri þjónkun við erlent bankaauðvald.  Það virðist fullt tilefni til sakamálarannsóknar, og þar sem spjótin í þessu tilviki beinast aðallega að aðalhvatamanni að kvaðningu Landsdóms til starfa á dögum vinstri stjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur, kemur til greina að láta kauða smakka á þeim meðulum, sem hann bruggaði öðrum sjálfur. 

Upplýsingar Víglundar um fjárflutning til kröfuhafanna að frumkvæði ráðherra í ríkisstjórninni 2009-2013 snúast ekki um neinar smáupphæðir:

"Umfang þessarar vinnu/svika/misneytingar er orðið slíkt, að hún hefur fært hinum erlendu kröfuhöfum allt að 400 milljarða kr í ábata umfram Neyðarlögin og úrskurði FME.  Sýnist mér í ljósi þessara nýju upplýsinga, að skoða verði allt þetta mál hjá Stjórnskipunar- og eftirlitsnefndinni.  Ef skoðun leiðir til þeirrar niðurstöðu, að rétt sé að kæra allt þetta atferli, er eðlilegast í ljósi umfangs hinna meintu brota og þess, hversu margir þolendurnir eru, að nefndin hafi að því frumkvæði."

Ekki verður öðru trúað, en Brynjar og félagar hans í Sjálfstæðisflokki á Alþingi geri að því gangskör að afla téðra gagna og hafa að því nokkurt frumkvæði að leiða sannleikann í ljós.  Hvort Ögmundur verði gagnlegur við þá vinnu, skal láta ósagt að svo stöddu.  Nægir að vitna til orðtaksins: "lengi skal manninn reyna", en hann kann að eiga óhægt um vik innan VG, gangi hann nú veg sannleikans.  Hér skal gizka á, að þríeykið Jóhanna, Steingrímur og Össur hafi samið umburðarbréf til téðrar stýrinefndar um að þóknast kröfuhöfum í hvívetna í þeirri von, að slíkt mætti greiða fyrir umsókninni um aðild að Evrópusambandinu, og kæmi það upp úr dúrnum, er það enn ein staðfestingin á, hversu mikil óþurftarför sú vegferð öll hefur verið frá upphafi til enda. 

RÚV hefur ekki eytt miklu púðri á þetta mál, og er þó alls enginn sparðatíningur hér á ferð á borð við ýmislegt það, sem landsmönnum er endalaust velt upp úr á vettvangi þessa ríkisfjölmiðils.  Fréttastofa RÚV hefur hingað til reynt að þegja þetta eldfima mál í hel, og ber það rannsóknarblaðamennskunni á þeim bæ ófagurt vitni. 

Það minnir á annað mál, sem hlotið hefur miklu minni umfjöllun RÚV en efni standa til, en það er stóra launadeilumál Seðlabankastjóra.  Þar véluðu fyrrverandi formaður bankaráðs Seðlabankans og Seðlabankastjóri um það að láta bankann borga málskostnað bankans og bankastjórans, þó að í málatilbúnaði bankans fyrir Héraðsdómi og Hæstarétti hafi verið krafizt greiðslu málskostnaðar að hálfu sóknaraðilans. 

Bæði eru þau skötuhjúin talin vera verulega tengd Samfylkingunni, og bæði sýna þau af sér alvarlegt dómgreindarleysi í starfi og beinlínis brot í starfi, að því er virðist.  Bankaráð Seðlabankans er fjölskipað stjórnvald, þar sem formaðurinn má ekki hlaupa með reikninga bankastjórans til gjaldkera bankans og óska eftir greiðslu.  Þessi lögfræðingur og Samfylkingarkona traðkaði þarna heldur betur í salatbeðinu og braut reglur bankans.  Heilög elítan lætur sér ekki allt fyrir brjósti brenna.  

Hvers vegna hefur fréttastofa RÚV ekki gert sér neitt far um að rannsaka þetta mál, nú þegar sá, sem taldi sig hlunnfarinn, vill endilega fá að halda áfram, þó að við blasi eftir 5 ára feril, að nauðsynlegt er að skipta um æðsta stjórnanda Seðlabankans.  Núverandi Seðlabankastjóri er trausti rúinn á Íslandi, hvað sem þau segja í Basel. 

Kapítuli út af fyrir sig er svo "rannsókn" Ríkisendurskoðunar á ferlinu, sem leiddi til þess, að reikningurinn, sem Seðlabankastjóri fékk sendan með pósti heim til sín, var greiddur í algeru heimildarleysi af Seðlabankanum.  Innra eftirlit bankans setti kíkinn fyrir blinda augað og Ríkisendurskoðandi var vanhæfur í málinu vegna venzla við Innri endurskoðandann.  Eftirlitsiðnaðurinn sýnir hvað eftir annað tannleysi sitt og óhæfni.  "Something is rotten in the State of Danemark", var einu sinni skrifað, en hér eru rotnu eplin á hverju strái.   

  

 

 

 

  

 

"Kapallinn gengur ekki upp"

Í tímaritinu Þjóðmálum, sumarhefti 2014, birtist greinin "Viðskiptatækifæri sæstrengs" með undirfyrirsögn, "Breytingar í orkumálum Evrópu", eftir Björgvin Skúla Sigurðsson, framkvæmdastjóra Markaðs- og viðskiptaþróunarsviðs Landsvirkjunar. 

Við þessa grein er margt að athuga, en yfirbragð greinarinnar ber með sér, hversu illa ígrundað og vanreifað rannsóknarverkefni Landsvirkjunar um aflsæstreng á milli Íslands og Skotlands er.  Verður þessum orðum staður fundinn á téðum vettvangi, en hér er rík ástæða til að bera niður í viðtal Stefáns Gunnars Sveinssonar við dr Baldur Elíasson í Morgunblaðinu þann 24. júní 2014 um þetta málefni.

Í alla staði er vert að gefa gaum að orðum dr Baldurs, því að þar fer óvilhallur sérfræðingur með mikla reynslu og víða yfirsýn.  Dr Baldur tjáir skoðun sína hispurslaust:

"Ég tel þetta vera glapræði".

Þetta er einmitt sama mat og höfundur þessa pistils hefur sett fram nokkrum sinnum á þessum vettvangi og í Þjóðmálum.  Höfundur reiknaði út á grundvelli kostnaðaráætlunar, USD 4,0 milljarðar, að fjárhagslegan rekstrargrundvöll skorti algerlega fyrir téðan sæstreng, enda næmi flutningskostnaður 140 USD/MWh m.v. fyrrgreindan stofnkostnað, afltöp og viðhaldskostnað. 

Ef orkuverð inn á strenginn hérlendis nemur 40 USD/MWh, þurfa að fást 180 USD/MWh fyrir orkuna Skotlandsmegin, en slíkt verð er ófáanlegt, nema fyrir skammtímatoppa, og engum heilvita manni dettur í hug að leggja í slíka fjárfestingu fyrir nýtingartíma, sem er e.t.v. 500 klst/a.

Um líklegan stofnkostnað hefur dr Baldur þetta að segja:

"Það hefur verið talað um fimm milljarða dollara í þessu samhengi.  Það er að mínu mati allt of lág tala."  Dr Baldri þykja USD 10 milljarðar sennilegri tala fyrir stofnkostnaðinn.  Höfundur þessa pistils er þessu sammála og hefur alltaf talið kostnaðartölur á vegum ráðgjafa Landsvirkjunar um sæstrenginn vera illa ígrundaðar og jafnvel birtar af takmarkaðri ábyrgð til að halda lífi í dauðvona hugmynd.  Með lágmarks kostnaðaráætlun höfundar er sæstrengurinn vonlaus viðskiptahugmynd, hvað þá með líklegasta kostnaðinum.  Það er einkennilegt, að Landsvirkjun skuli ekki skrínleggja þessa verkefnishugmynd, sem engu einkafyrirtæki dytti í hug að halda áfram með á grundvelli þeirra upplýsinga, sem aflað hefur verið.  Þessi leið er enginn valkostur fyrir Landsvirkjun til orkusölu.  Það sjá allir, sem virða fyrir sér kostnað og líklegt markaðsverð á Bretlandi, þ.á.m. núverandi og væntanlegir viðskiptavinir Landsvirkjunar.

Dr Baldur nefnir ekki, að hugmynd Landsvirkjunar er að flytja orku í báðar áttir eftir strengnum, og þar með þarf afriðil og áriðil við hvorn enda, sem eykur töp og kostnað.

"Þá segir Baldur, að það magn, sem kapallinn ætti að flytja, sé nánast hlægilega lítið.  "Talað er um, að kapallinn muni flytja 700 MW, en það er hér um bil það, sem fer í álverksmiðjuna á Reyðarfirði."  .... Þegar haft sé í huga, að það þyrfti að virkja meira til að fá þessi 700 MW, segir Baldur, að þar af leiði, að skynsamlegra sé að vinna úr orkunni hér.  Þá bætist við, að það verð, sem fengist fyrir raforkuna erlendis, myndi líklega ekki duga fyrir útlögðum kostnaði við strenginn.  Raforkuverð erlendis sé mjög lágt, og aðrir orkugjafar séu að ryðja sér þar til rúms.  Baldur nefnir sem dæmi, að framleiðsla á jarðgasi, sem unnið er úr jörðu með leirsteinsbroti, muni líklega færast í vöxt á komandi árum." 

 

Þessu hefur pistilhöfundur einnig haldið fram sem rökum gegn því, að sala raforku um sæstreng geti orðið arðsöm, og í raun sé verkefnið gríðarlega áhættusamt, og þess vegna algerlega ástæðulaust að rannsaka það nánar með það í huga að leggja út í framkvæmd. 

Þess má geta, að Björgvin Skúli Sigurðsson/Landsvirkjun hefur haldið því fram, að viðskiptahugmyndin að baki strengnum sé, að Landsvirkjun taki þátt í reglunarmarkaði á Stóra-Bretlandi til að halda jafnvægi þar á milli framboðs og eftirspurnar.  Aflið, sem til ráðstöfunar er á Íslandi til slíkra nota er dropi í haf téðs reglunarmarkaðar og aðeins um 1/10 hluti af flutningsgetu væntanlegs sæstrengs.  Björgvin Skúli þarf að útskýra, hvort hugmyndin sé, að raforkunotendur á Íslandi taki þátt í þessum jöfnunarorkumarkaði á Bretlandi.  Það er hæpið, að þeir sjái sér í hag í slíkum aðgerðum, sem geta haft mjög truflandi áhrif á rekstur þeirra.  Orkuflutningar slíkrar jöfnunar-og reglunarorku yrðu væntanlega svo litlir, þ.e.a.s. nýtingartími sæstrengsins svo lágur við þessar aðstæður, að hann gæti ekki staðið undir kostnaði af sæstrengnum, þó að aflgeta strengsins yrði fullnýtt í stuttum lotum. 

Æskilegt væri, að Björgvin Skúli mundi gera grein fyrir, hversu mikið reglunarafl og hversu langan nýtingartíma á málraun strengsins hann áætlar að ná samningum um við Breta.  Þetta er annars konar brúk á sæstreng en Norðmenn stunda.  Þeir keyra gjarna niður toppálag á aflstöðvar á meginlandinu, en keppa þar við niðurgreidda vindorku og sólarorku.  Tækniþróun veldur lækkandi vinnslukostnaði þeirra þessarar endurnýjanlegu raforku, og þess vegna er óráðlegt fyrir Íslendinga, sem mundu búa við miklu hærri flutningskostnað en Norðmenn, að gera út á þann markað. 

Á milli toppálagstímabila, þegar orkuverð er í lágmarki, t.d. á nóttunni, flytja þeir orku til Noregs til að spara vatn í miðlunarlónum, enda eru engin framkvæmdaleyfi fyrir hendi þar fyrir nýjum miðlunarlónum eða stækkun eldri lóna. 

Á Íslandi er hins vegar enn fyrir hendi sá möguleiki að auka miðlunargetu lónanna, og það er reyndar brýnt, ef orkuskerðingar eiga ekki verða daglegt brauð hér yfir vetrartímann.  Allur flutningur á raforku til Íslands hlyti að hækka raforkuverðið innanlands umtalsvert, því að flutningskostnaðurinn einn og sér nemur margföldu jaðarkostnaðarverði frá nýjum virkjunum á Íslandi.   

Landsvirkjun taldi svo mikilvægt að svara gagnrýni dr Baldurs á sæstrengshugmyndir þar á bæ, að daginn eftir, 25. júní 2014, tjáði forstjóri hennar, Hörður Arnarson, sig í hefðbundnum véfréttastíl sínum um sæstrenginn, en síðan veitist hann að dr Baldri með því að segja "ummæli fyrrverandi starfsmanns ABB koma á óvart í ljósi þess, að fyrirtækið hafi unnið að skýrslu um sæstrenginn.  Í henni kemur fram, að verkefnið er tæknilega framkvæmanlegt.  Ósamræmi sé á milli þess, sem Baldur segi og þess, sem er í skýrslunni."

Með þessum orðum gerir Hörður því skóna, að dr Baldur sé úti á þekju.  Höfundur þessa pistils er þveröfugrar skoðunar um téð misræmi.  Dr Baldur leggur faglegt mat á málið og kemst að þeirri niðurstöðu, að verkefnið "aflsæstrengur á milli Íslands og Skotlands sé glapræði", en fyrirtæki, sem að samningu téðrar fýsileikaskýrslu komu, hafa hagsmuni af að halda "vitleysunni" áfram, því að hún gefur vel í aðra hönd úr vösum eigenda Landsvirkjunar.  Slík tilhneiging til ráðgjafar er vel þekkt, og þess vegna verður kaupandi tæknilegrar ráðgjafar jafnan að hafa yfir að ráða verkfræðilegri þekkingu, getu og vilja, til að stjórna vinnu af þessu tagi með gagnrýnu hugarfari, en ekki að taka við hvaða "bolaskít" sem er af auðmýkt. 

Að verkefnið sé orðið tæknilega framkvæmanlegt eru út af fyrir sig tíðindi, en þau hafa ekki mikla merkingu ein og sér.  Með verður að fylgja kostnaðaráætlun fjárfestingar og rekstrar ásamt áreiðanleikamati búnaðar í rekstri, t.d. á formi meðaltíma á milli bilana eða árlegs tiltækileika búnaðar fyrir rekstur, og er þá bæði átt við viðhalds- og bilunartíma.  Höfundur þessa pistils vill bera brigður á, að frumhönnun þessa verkefnis sé tilbúin til framhalds, sem nokkurt ábyrgt fyrirtæki mundi telja hæft til markaðssetningar.  Véfréttastíll í framsetningu efnis, sem fáir kunna skil á, getur hæglega leitt til rangtúlkunar og misskilnings.   

Eftirfarandi er síðan haft orðrétt eftir Herði í tilvitnuðu viðtali:

"Mikil þróun hefur verið í sæstrengjum undanfarin ár.  Bæði hafa verið lagðir sæstrengir, sem fara á tvöfalt það dýpi, sem við færum mögulega á, ef til þess kæmi.  Eins er búið að leggja strengi á landi, sem fara tvöfalda þá vegalengd."

Hér eru tvær fullyrðingar á ferð, sem geta hugsanlega verið réttar, en eiga nánast örugglega ekki við sambærilegan sæstreng og þann, sem hugmyndin er að leggja á milli Íslands og Skotlands.  Fyrri fullyrðingin felur í sér, að, sæstrengur hafi verið lagður á um 2,0 km dýpi.  Hvar var það, hvenær, og hvers konar strengur átti þar í hlut ?  Hvers vegna útskýrir forstjórinn téð stórtíðindi ekki nánar ?  Leynist fiskur undir steini ?

Seinni fullyrðingin krefst líka nánari útskýringa, því að hún gæti verið verulega villandi.  Var þetta e.t.v. riðstraumsstrengur á landi með mörgum útjöfnunarstöðvum á leiðinni ?  Ef þetta var jafnstraumsstrengur, um 2000 km langur, væri fróðlegt að fá upp gefnar kennistærðir hans, s.s. rekstrarspennu, málafl, leiðaraþversnið og töp við málafl og venjulega rekstrarspennu.  Það er óþolandi, að forstjóri Landsvirkjunar slái um sig með stórtíðindum án þess að gera nánari grein fyrir tilurð og tilvist þeirra. 

Enn heggur Hörður í sama knérunn og véfengir orð dr Baldurs:

"Raforkuverð í Bretlandi er mjög hátt.  Þeir semja nú um raforkuverð frá nýju kjarnorkuveri fyrir yfir 150 USD/MWh." 

Herði má benda á, að þetta raforkuverð dugar varla fyrir flutningskostnaði raforku um téðan sæstreng frá Íslandi til Skotlands.  M.v. kostnað fjárfestingar í sæstreng og endabúnaði hans, USD 4,0 milljarða, verður flutningskostnaður 140 USD/MWh, en dr Baldur Elíasson telur hins vegar kostnaðinn munu verða a.m.k. tvöfalt hærri, svo að samningur til 25 ára um 150 USD/MWh mundi leiða til stórtaps á strengnum, og orkuvinnslufyrirtæki á Íslandi fengi ekkert fyrir sinn snúð.  Orð dr Baldurs standa, því að téð verð fyrir orku er ekki markaðsverð á Bretlandi, heldur verð til kjarnorkuvers, þar sem reitt er fram fé úr ríkiskassanum brezka og bætt ofan á markaðasverð orkunnar, sem er undir 100 USD/MWh, til að hvetja til vinnslu raforku án myndunar gróðurhúsalofttegunda. 

Í BNA er raforkuverðið undir helmingi af ofangreindu verði eftir tilkomu jarðgass, sem unnið er með nýrri tækni, sundrunaraðferðinni (e. "fracking").  Það er ábyrgðarleysi af forstjóra Landsvirkjunar að reka sæstrengsverkefnið áfram á grundvelli stórfelldra og langvinnra niðurgreiðslna úr brezka ríkissjóðinum, og ótrúlegt, að sú skuli vera staðan hjá íslenzku ríkisfyrirtæki árið 2014.  Iðnaðar-og viðskiptaráðherra hefur gert sitt til að draga úr tjóninu af ranghugmyndum og barnaskap stjórnenda Landsvirkjunar, en stjórn fyrirtækis og eigandinn verða að bæta um betur.  

Er nema von, að dr Baldur Elíasson lýsi opinberlega þessum sæstrengshugmyndum sem "glapræði" ?

Er ekki tímabært að hætta að villa mönnum sýn um þróun íslenzka raforkukerfisins og hætta að eyða tíma og fjármunum í viðskiptahugmynd, sem aldrei getur orðið barn í brók ?