"Viðrinishugtakið" auðlindarenta

Hugtak, sem erfitt hefur verið að henda reiður á, "auðlindarenta", hefur verið notað til að réttlæta viðbótar skattheimtu af fyrirtækjum í vissum greinum, einkum sjávarútvegi. Raunverulega er ekki mögulegt að greina, hversu stór hluti hagnaðar fyrirtækis stafar af aðgangi að auðlind, hvort sem hann er keyptur, leigður eða gjaldfrjáls.  Þess vegna er mikill misskilningur á ferð um hugtakið auðlindarenta og kalla má það "viðrinishugtak".  Mjög gróf einföldun við að leggja mat á þetta er að athuga mun á hagnaði atvinnugreinar með aðgang að takmarkaðri auðlind og hagnaði annarra atvinnugreina.  Þegar sjávarútvegur á í hlut, hefur þessi aðferð aldrei gefið til kynna umframhagnað yfir 5 ára tímabil eða lengur.  Þess vegna er það þjóðsaga, að í íslenzkum sjávarútvegi leynist auðlindarenta. 

Óvitaskapur fyrstu ríkisstjórnar K. Frost. felst í því að nota augljóslega falskar forsendur til að hækka hagnað útgerðanna með verðviðmiðun á bolfiski frá uppboðsmörkuðum á Íslandi, sem eru jaðarmarkaðir undir áhrifum verðtilboða erlendra, niðurgreiddra fiskverkenda og á uppsjávarfiski með tilvísun til ósambærilegrar verðmyndunar í Noregi, sem er ekki frjáls.  Þetta eru lúalegar aðfarir ríkisvalds, sem er beinlínis í herleiðangri gegn grunnatvinnuvegi landsins og þar með gegn sjávarbyggðum vítt og breitt um landið.  

Þann 7. júlí 2025 birtist grein í Morgunblaðinu eftir þann, sem mest fræðilegt vit hefur á þessum málum hérlendis að beztu manna yfirsýn. Þetta er Ragnar Árnason, prófessor emeritus í hagfræði, sem sérhæft hefur sig í fiskihagfræði.  Greinin bar yfirskriftina:

"Kvótaverð, renta og meint auðlindarenta - Ásgeiri Daníelssyni svarað".

Þar er ýmis gullkorn að finna fyrir leikmann á þessu sviði, sem engan á kvótann:

"ÁD (Ásgeir Daníelsson) byggir mjög á því, sem hann kallar auðlindarentu í grein sinni.  Gallinn við þann málflutning er, að hagnað í atvinnuvegum er ekki unnt að rekja til þeirra náttúruauðlinda, sem þeir kunna að nýta. Ástæðan er einföld.  Þegar aðföng eru mörg, eins og alltaf er í framleiðslu og svo sannarlega í fiskveiðum, er það alþekkt hagfræðileg niðurstaða, að ekki er unnt að heimfæra hagnaðinn eða hluta hans til einhverra einna aðfanga, eins og tiltekinnar náttúruauðlindar.  Öll aðföng, þ.m.t. vinnuaflið, tæknin, fjármunirnir og stjórnunin, eiga hér sameiginlegan hlut að máli, og þáttur hverra og einna er ekki aðgreinanlegur og því ekki mælanlegur.  Af þessari ástæðu er það afar villandi, svo [að] ekki sé meira sagt, að kenna hagnað við einhver tiltekin aðföng, sem notuð eru í framleiðslunni, hvort sem það er vinnuaflið í s.k. vinnugildiskenningu sósíalismans áður fyrr eða náttúruauðlindir nú á dögum.  

Til að sjá, hversu fráleitt það er að telja, að hagnaður í fiskveiðum stafi frá auðlindinni og engu öðru, nægir að leiða hugann að því, að þessi hagnaður var sáralítill á 6. og 7. áratug síðustu aldar, þegar fiskistofnar voru miklu stærri en nú."

Ráðherrarnir, t.d. Hanna Katrín Friðriksson, atvinnuvegaráðherra, bera greinilega ekkert skynbragð á þessi mál og hafa ekki helztu hugtök á valdi sínu.  Hrokinn og einfeldnin eru of mikil til að leita sér ráðgjafar hjá fiskihagfræðingum, sem henni væri þó í lófa lagið, áður en vaðið er áfram út í óvissu stefnumáls, sem orðið hefur til í lýðskrumi og einhvers konar refsiáráttu gagnvart atvinnurekstri, sem staðið hefur sig vel í alþjóðlegri samkeppni, en er einmitt undir hæl samkeppni mjög stórra fyrirtækja, sem að hluta njóta fjárhagslegrar fyrirgreiðslu opinberra aðila í landi sínu. Þessi samkeppni er ein af ástæðum þess, að engin merki um auðlindarentu hafa fundizt í íslenzkum sjávarútvegi.  Það er dæmigert fyrir ríkisstjórn vinstri manna að gera sér enga grein fyrir, hversu hættulegt það er þessum grunnatvinnuvegi, að ríkisvaldið skuli nú ætla að höggva í knérunn hans.  Þar eru ljóslega óvitar á ferð eða stjórnmálamenn, sem finna ekki til ábyrgðar gjörða sinna.  

"Renta [hagræn renta] getur bæði verið meiri og minni en hagnaður. Renta getur t.d. verið jákvæð, þótt hagnaður sé neikvæður.  Tilvera rentu er því ekki mælikvarði á getu til að greiða skatta.  Því er það einungis til að flækja málið og villa fólki sýn að blanda rentu, svo [að] ekki sé minnzt á viðrinishugtakið  auðlindarentu, inn í umfjöllun um skattlagningu á sjávarútveg."

Með þessu hrekur Ragnar Árnason meginrökin að baki s.k. auðlindagjöldum eða viðbótar skattheimtu af sjávarútvegi.  Það er ekki hægt að mæla rentu fyrirtækjanna af aðgangi að takmörkuðum auðlindum eða auðlindum yfirleitt.  Þar að auki er ekkert, sem bendir til, að nokkur renta stafi af hinni takmörkuðu auðlind sjávarútvegsins, sem aðgangur hefur verið keyptur að á markaði vegna þess, að hagnaður þessara fyrirtækja er engu meiri en annarra hérlendis að jafnaði. Það eru til rökréttar skýringar á því.  Önnur er hörð samkeppni á erlendum mörkuðum, þar sem um 95 % framleiðslunnar er umsett.  Hin er sveiflukennd fiskgengd á miðunum og í raun minnkandi leyfilegur afli undanfarið. 

Af þessum sökum er hækkun veiðigjaldanna alger óvitaskapur.  Ríkisvaldið í óvitaskap sínum sagar í sundur greinina, sem það situr á, og með fylgja sjávarútvegssveitarfélögin og þjóðarhagur allur.  Þetta eru dæmigerðir sósíalistískir stjórnarhættir, sem alltaf leiða til aukinnar fátæktar almennings.   

 

 

 

Stjórnarflokkunum eru mjög mislagðar hendur - einnig í orkumálum

Það fara ekki saman orð og athafnir hjá Samfylkingunni í veigamiklum málum.  Þannig hafði hún á orði fram yfir síðustu Alþingiskosningar, að hún hygðist "rjúfa kyrrstöðu" orkumálanna.  Þegar til kastanna kom, heyktist hún svo rækilega á því, að orkuskortur blasir við a.m.k. næsta áratuginn. 

Svo  virðist sem ráðherrana skorti allan dug til að taka til hendinni og gera það, sem gera þarf til að viðhalda traustum hagvexti í landinu.  Þess í stað hengja þau sig í gamlar bábiljur vinstrisins. Þriðji áfangi rammaáætlunar var nýlega til umræðu á Alþingi, og þar heyktust stjórnarliðar á að tryggja landinu næga raforku næsta áratuginn.  Um var að ræða vatnsaflsvirkjanir með orkugetu samtals 3517 GWh/ár.  Minni hluti Umhverfis- og samgöngunefndar vildi setja allar virkjanirnar í nýtingarflokk, en meiri hlutinn samþykkti aðeins 760 GWh/ár í nýtingarflokk og heyktist þar með á að "rjúfa kyrrstöðuna".  Þetta er upp í nös á ketti m.v. við viðbótar þörfina á næstu 10 árum til 2035 samkvæmt Landsneti, sem nemur 5000 GWh/ár.  Vinstri flokkarnir féllu á orkuöflunarprófinu og kom engum á óvart. 

Þann 21. júní 2025 birtist stutt og fróðleg grein í Morgunblaðinu eftir varaformann Sjálfstæðisflokksins, þingmanninn Jens Garðar Helgason.   Hún hófst þannig:

"Í ræðu og riti hefur ráðherrum, þingmönnum og talsmönnum ríkisstjórnarinnar orðið tíðrætt um að rjúfa "kyrrstöðuna" í orkumálum. Vakti það von í brjósti, að flokkar, sem margir hverjir hafa áður barizt gegn frekari orkuöflun á Íslandi, væru búnir að sjá ljósið í þessum efnum.  En svo er hins vegar ekki.  Flokkarnir eru samir við sig, þá ekki sízt flokkur forsætisráðherra, Samfylkingin." 

Einu sinni afturhald, ávallt afturhald, má segja um þá vinstri moðsuðu, sem nú er við stjórnvölinn á Íslandi og hefur ekki áhuga á öðru, eðli sínu samkvæm, en að kasta skít í tannhjól atvinnulífsins og skilur ekki frekar en Karl Marx, hvað knýr áfram þessi tannhjól og þar með hag almennings í landinu.  Forystusauðir ríkisstjórnarinnar eru sljóir og hafa enga grein gert sér fyrir því, hvaða áhrif gríðarlegar skattahækkanir á grunnatvinnuvegina hafa á hagvöxt í landinu.  Sauðirnir drepa efnahagslífið í dróma með því að fara ránshendi um fjármuni grunnatvinnuveganna og í tilviki sjávarútvegsins er það gert undir yfirskini auðlindarentu, sem ríkissjóður eigi rétt á.  Ekkert er fjær lagi.  Hvorki skilja sauðirnir hugtakið auðlindarenta né kunna þeir að reikna, hvað af hagnaði sjávarútvegsins stafar af henni.  Sósíalistarnir ala á öfund og hrifsa auð frá sjávarútvegsbyggðum til ríkisins.  Þetta er sósíalistísk forsjárhyggja, sem er ekki þjóðhagslega hagkvæm hugmyndafræði og leiðir yfirleitt til fátæktar. 

"Í dag eru á sjóndeildarhringnum 5 virkjanakostir og stækkanir hjá Landsvirkjun.  Þeir eru:

1. Stækkun Þeistareykjavirkjunar (590 GWh/a)
2. Stækkun Sigöldu (10 GWh/a)
3. Vaðölduver (440 GWh/a)
4. Blöndulundur (350 GWh/a)
5. Hvammsvirkjun (720 GWh/a)

Samtals eru þetta 2110 GWh/a. 

Að viðbættum 760 GWh frá meirihluta umhverfis- og samgöngunefndar þá eru þannig alls 2870 GWh/a í nýtingarflokki.  Til samanburðar gerir spá Landsnets ráð fyrir því, að orkuþörf til ársins 2035 muni aukast um 5000 GWh/a."

  Frammistaða stjórnarmeirihlutans er enn algerlega ófullnægjandi fyrir áætlaða orkuþörf landsins næsta áratuginn.  Með því að lúta leiðsögn þessa meirihluta um málefni landsins stefnir í háa verðbólgu m.v. mörk Seðlabankans, mikinn halla á ríkissjóði og þar með skuldasöfnun á kostnað komandi kynslóða, minni fjárfestingar atvinnuveganna en undanfarin ár og lítinn hagvöxt.  Ofan á þetta bætist orkuskortur, sem leiða mun til hækkunar raforkuverðs og mikils tekjutaps atvinnuvega og samfélags. Allt eru þetta gamalkunnir fylgikvillar sósíalismans, en núverandi stjórnarflokkar villtu á sér heimildir í aðdraganda Alþingiskosninga og þóttust mundu standa að nýju framfaraskeiði í sögu þjóðarinnar, eftir að afturhaldið VG hafði staðið allt of lengi á bremsunum.  Nú sitja landsmenn uppi með viðbrunninn graut sósíalismans, þar sem kokkarnir ætla að eyða fé og tíma í innanlandsdeilur um Evrópusambandið og bjölluat í Berlaymont.