Sorgarsaga af sæstreng

Enn gengur hann aftur, draugurinn, sem ætlað er það hlutverk að flytja raforku á milli Íslands og Skotlands í báðar áttir eftir því, hvernig kaupin gerast á eyrinni.  Særingamaðurinn, Hörður Arnarson, forstjóri ríkisfyrirtækisins Landsvirkjunar, notaði tækifærið á "Ársfundi" LV 21.03.2013, og magnaði drauginn upp með stórkarlalegum fullyrðingum, sem koma ýmsum, sæmilega sjóuðum, algerlega í opna skjöldu, og verða nokkrar slíkar gerðar að umfjöllunarefni hér með vísun til fréttar Björns Jóhanns Björnssonar í Morgunblaðinu 22. marz 2013 undir fyrirsögninni: "Ónýtt raforka 15-20 milljarða króna virði".

Haft er eftir forstjóranum, að téð ónýtt orkuvinnslugeta nemi 2,0 TWh/a (terawattstundir á ári, terawattstund=milljón Megawattstundir).  Þetta jafngildir því, að allt árið um kring sé ónotuð aflgeta í íslenzka raforkukerfinu, sem nemur 230 MW eða heilli Búrfellsvirkjun í meira en 10 mánuði ársins.  Hér fer eitthvað mikið á milli mála.  Hvar í ósköpunum er alla þessa aflgetu að finna, og hlýtur hún ekki að vera dæmi um offjárfestingu, ef rétt er með farið ?   

Forstjórinn gleymir því, að vegna fyrirbyggjandi viðhalds og vegna bilana eru sjaldnast allar einingar kerfisins tiltækar.  Þá sleppir hann því einnig, að í kerfinu verður jafnan að vera fyrir hendi reiðuafl og varaorka, sem óðs manns æði er að reiða sig á, að komi gegnum 1200 km langan sæstreng.  Hefur hann gert greiningu í hermilíkani á svipulli hegðun samtengds kerfis Íslands og Evrópu við truflanir ?

Það kemur heldur ekki fram, hvort téðar 2,0 TWh/a af raforku eru forgangsorka eða afgangsorka eða hvort tveggja.  Hörður hugsar sér greinilega að tæma hér miðlunarlónin eins hratt og markaðurinn erlendis leyfir að vetrinum og standa svo slyppur og snauður þar til leysingar hefjast og flytja þá inn dýra orku frá Evrópu á meðan lónin eru tóm.  Þetta er ógæfuleg framtíðarsýn fyrir raforkunotendur á Íslandi.  Þeir yrðu með þessu móti leiksoppar spákaupmennsku með raforku. Herra Herði má tilkynna það strax, að afhendingaröryggi raforku, sem þetta ráðslag mundi leiða af sér, er algerlega óásættanlegt fyrir almenning, stóriðju og alla aðra raforkunotendur á Íslandi.  Hugmyndin er andvana fædd.  

 Hvers vegna í ósköpunum lækkar Landsvirkjun þá ekki hjá sér verðið til að auka sölumagnið, úr því að mikið umframframboð er, eða þróar öflugan markað fyrir ótryggða raforku ?  Fiskimjölsverksmiðjur mundu flýta rafvæðingu hjá sér fyrir vikið. Landsvirkjun hefur farið þveröfuga leið undanfarið og rift einhliða samningum um ótryggða orku, gróðurhúsabændum og fleirum til tjóns, með þeim rökum, að næg orka væri ekki fyrir hendi í kerfinu.  Það rekur sig hvað á annars horn.  Til hvers var verið að hafa fundarmenn á téðum "Ársfundi" að fíflum ? 

Ef reiknað er með, að 20 milljarðar kr fáist fyrir 2,0 TWh raforku á Skotlandi, þá svarar það til einingarverðsins 80 USmill/kWh, sem er reyndar algerlega óraunhæft að búast við að fá að jafnaði á næstu árum, þegar ný tækni, setlagasundrun ("fracking"), hefur valdið a.m.k. þriðjungs lækkun orkuverðs í BNA, svo að jafnvel í Evrópu sjást nú verð niður í 30 mill/kWh á skammtímamarkaði.

Hverju er Hörður Arnarson bættari með það að fá 20 milljarða kr fyrir 2,0 TWh/a frá kaupanda á Skotlandi, þegar hann mun þurfa að greiða sæstrengseiganda 76 milljarða kr á ári fyrir afnot af flutningsmannvirkjunum, streng, áriðlum, afriðlum og loftlínum, svo að sæstrengseigandinn nái viðunandi arðsemi ? 

Hér er miðað við stofnkostnað þessara mannvirkja með vöxtum á framkvæmdatíma, alls 500 milljarða kr, endurgreiðslutíma 20 árum og hæfilegri ávöxtun fyrir áhættusama fjárfestingu. Landsvirkjun mundi þurfa að borga með orkunni um sæstrenginn og fengi að sjálfsögðu ekki snýtti upp í vinnslukostnað í virkjun. 

Forstjórinn reiknar með að framleiða 1,5 TWh/a með vindmyllum og lágjarðvarmavirkjunum og senda orkuna um sæstrenginn.  Það er stórfurðulegt að ímynda sér, að íslenzkar vindmyllur geti keppt við evrópskar vindmyllur í gegnum 1200 km langan sæstreng.  Til að framleiða 1,3 TWh/a með vindmyllum þarf u.þ.b. 100 stk af vindmyllum.  Þær þurfa býsna mikið land miðað við afrakstur.  Fjölmargir, sem sætta sig við virkjanir og flutningslínur, sem skapa störf innanlands og útflutningsverðmæti, munu aldrei samþykkja þessi mannavirki til að stunda spákaupmennsku með orkuna og til nánast einvörðungu að skapa störf erlendis.

"Hörður sagði sæstreng geta haft jákvæð og fjölbreytt áhrif á íslenzkt efnahagslíf og skapað fjölda nýrra starfa.  Engin ógn steðjaði að starfandi stóriðjufyrirtækjum hér á landi með lagningu sæstrengs." 

Halló, er þetta karlinn í tunglinu ?  Veit hann ekki um erfiðleika norskrar stóriðju, sem þurft hefur að endurnýja samninga sína undanfarið ?  Það má upplýsa hann um, að hún er á heljarþröm, t.d. álverið á Húsnesi í Vestur-Noregi, vegna þreföldunar á raforkuverði á frjálsum markaði í Noregi vegna aukins útflutnings og innflutnings á raforku um sæstrengi.

Það blasir nú ekki við, hvar téð ný atvinnutækifæri verður að finna.  Framleiðsla og lagning strengsins skapar varla nokkurt nýtt starf hérlendis, en auðvitað munu öll mannvirki á landi hérlendis skapa tímabundin ný störf hérlendis á framkvæmdatíma og fáein við rekstur og viðhald.  Er þó nær að reisa virkjanir, aðveitustöðvar og línur/jarðstrengi til að vinna orku innanlands og flytja hana til iðjuvera hérlendis, þar sem u.þ.b. 40 % veltunnar verður eftir í landi, og öll skapar sú starfsemi gjaldeyri.  Hugmynd Harðar mun vera að stofna sjóð fyrir afrakstur orkusölu um sæstreng, en eins og fram kemur hér að ofan er enginn gróði í sjónmáli, og virðisauki innlendrar framleiðslu, sem flutt er utan eða sparar innflutning, verður fyrirsjáanlega alltaf meiri en slíkur sjóður gæti státað af.

Fréttir af þessum "Ársfundi" sýna, að fram er kominn nýr uppistandsgrínisti.  Eftirfarandi stendur í téðri frétt: "Hörður Arnarson fjallaði m.a. um vindorkuna í ræðu sinni á ársfundinum.  Hann sagði hana ávallt verða þriðja kost (svo ! 1) á eftir vatnsafli og jarðvarma.  Vindorkan væri að ryðja sér til rúms erlendis og orðin víða örugg leið (svo ! 2).  Framleiðslan væri hins vegar óstöðug (tíðindi ? 3).  Hörður sagði, að á næstu árum mundi orkuverð frá vindmyllum lækka hratt og skarast við aðra orkukosti (svo ! 4).  Ísland væri í einstakri stöðu að geta nýtt alla þessa þrjá kosti."

1) Hvernig getur Hörður Arnarson fullyrt þetta ?  Ef sá, er hér heldur á fjaðurstaf, brygði yfir sig spámannskufli, mundu fyrr verða fyrir valinu sjávarfallavirkjanir og brennslustöðvar úrgangs.

2 og 3) Hvernig fer það saman að vera "örugg leið" til raforkuvinnslu og að vera óstöðug ?

4) Vindorka er alls staðar stórlega niðurgreidd af hinu opinbera, þar sem hún er við lýði, til að ýta undir notkun hennar og þar með að draga úr mengun andrúmsloftsins og myndun gróðurhúsalofttegunda.  Fyrst verða auðvitað niðurgreiðslur minnkaðar og með lækkandi orkuverði á heimsmarkaði, sem nú er raunin vegna aukins framboðs á gasi og olíu, er óralangt í, að vindorka, með 30 % nýtingartíma og smáar vinnslueiningar, geti keppt á markaði.  Þetta er þess vegna rétt ein órökstudda fullyrðingin.

Landsvirkjun er að fullu í eigu ríkisins.  Eins og öll önnur fyrirtæki á hún að þjóna hagsmunum eigenda sinna, sem eru skattborgararnir í þessu landi.  Hér skal fullyrða án frekari röksemdafærslu, að sérvizkuleg gæluverkefni á borð við þau, sem gerð hafa verið að umtalsefni hér að ofan, þjóna ekki hagsmunum almennings á Íslandi.

Stjórnmálaflokkarnir tippla eins og kettir í kringum heitan graut, þegar kemur að málefnum Landsvirkjunar um þessar mundir.  Þó skyldi maður ætla, að ríkisstjórnarflokkarnir hafi velþóknun á brölti stjórnar Landsvirkjunar , sem staðið hefur þetta kjörtímabil.  Þá er ástæða til að ætla, að borgaralegu flokkarnir séu andvígir öllum tilraunum til að gera orkulindir landsins að viðfangsefni spákaupmanna.  Slíkt minnir óþægilega mikið á REI-hneykslið og samræmist engan veginn þeirri atvinnustefnu, sem þeir vilja leiða til öndvegis á Íslandi.  Hér skal fullyrða, að meirihluti landsmanna mun hafna virkjunum, línulögnum og öðrum mannvirkjum, sem reist eru til að flytja orkuna beint úr landi til að skapa atvinnu nánast eingöngu erlendis.  Hvar eru umhverfisverndarsinnar nú ?  Hvers vegna tjá talsmenn Landverndar sig ekki merkjanlega um þessi mál ?

Fréttastofa RÚV hefur í upphafi kosningabaráttunnar leitt tvö álver af þremur inn í umræðuna um skattamál þeirra og verið gerð afturreka með áróður sinn, sbr grein Magnúsar Þórs Ásmundssonar, forstjóra Alcoa á Íslandi, í Morgunblaðinu 23. marz 2013.  Einnig hefur fréttastofa RÚV vakið athygli á hrörnandi lífríki Lagarfljóts ásamt gjörbreyttu litarafti Fljótsins til hins verra.  Þetta síðasta hefur orðið mörgu Héraðsfólki harmsefni, sem og öðrum, og höfundi ekki sízt.  Hverjum er um það að kenna, að Jökulsá á Brú skyldi verða steypt ofan í Fljótsdalinn ?  Því er til að svara, að Eyjabakkamiðlun var fyrsti valkostur Landsvirkjunar fyrir austan, en umhverfisverndarsinnar börðust svo hatrammri baráttu gegn skerðingu á hamskiptasvæði gæsa, að hinn valkosturinn var tekinn á kostnað Fljótsdalshéraðs, sem aldrei skyldi verið hafa.