Rafmagnstilskipun OP#4 eykur völd ACER

Orkupakki #4 (OP#4) kom út úr ofni Evrópusambandsins, ESB, 8. maí 2019 eftir innbyrðis deilur í bakaríinu um uppskriftina.  Aukin miðstýring orkumálanna með viðbótar valdtilfærslu frá aðildarríkjunum til ACER olli deilunum og er jafnframt megineinkenni OP#4.  Fyrirvari Íslands við OP#3 um bann við tengingu landsins við innri raforkumarkað ESB og nokkrir af ólögfestum, bréflegum óskafyrirvörum Norðmanna við hann eru í algeru uppnámi eftir útkomu OP#4 og stríða beinlínis gegn honum.  

Vegna stofnunar ACER með OP#3 er þó líklega stökkið frá OP#2 til OP#3 örlagaríkara en stökkið frá OP#3 til OP#4.  Þar sem með OP#4 er gengið enn lengra í framsali á ríkisvaldi en áður, sem margir meta þegar of mikið,er þó líklegt, að lagasérfræðingar telji rafmagnstilskipun OP#4 alls ekki samrýmast íslenzku stjórnarskránni. Lögfræðileg rýni á OP#4 hefur hvorki farið fram í Noregi né á Íslandi.  

Í Noregi sleikir Verkamannaflokkurinn enn sárin, sem hann varð fyrir í aðdraganda samþykktar Stórþingsins á OP#3.  Flokkur, sem þá var í stjórnarandstöðu og var á móti OP#3, Kristilegi þjóðarflokkurinn, KrF, er nú kominn í ríkisstjórn.  Það verður mjög lítill áhugi fyrir því á meðal þingmanna að fara í heitar umræður og mikla baráttu um OP#4 á þessu kjörtímabili, sem lýkur í september 2021. 

Eftir Stórþingskosningar þá má vænta stjórnarskipta í Noregi, og mun þá andstöðunni við orkupakkana vaxa fiskur um hrygg í norska stjórnarráðinu og á Stórþinginu.  EFTA-ríkjunum liggur þess vegna ekkert á með OP#4, og íslenzk stjórnvöld ættu að anda með nefinu út af OP#3 og færa hann aftur í hendur Sameiginlegu EES-nefndarinnar. Þangað á hann fullt erindi í ljósi hinnar pólitísku þróunar á Íslandi og í Noregi.

Í ljósi umræðunnar í Noregi undanfarið, t.d. nýlegrar tillögu á Stórþinginu um endurupptöku OP#3-málsins vegna yfirlýsinga orkukommissars ESB og utanríkisráðherra Íslands og vegna málsóknar "Nei til EU" á hendur norska ríkinu vegna meints stjórnlagabrots við afgreiðslu OP#3 á Stórþinginu, er eðlilegt, að EFTA-ríkin fái tækifæri til að ræða málið aftur í téðri nefnd og undanþágur við það að nýju við ESB. Evrópusambandið kann að meta það svo, að þetta mál sé komið í öngstræti innan EFTA og að skynsamlegast sé að leiða það til lykta og sæta færis síðar. Slík var afstaða ESB 2011, þegar norska ríkisstjórnin hafnaði Pósttilskipun IV.

Með OP#4, sem einnig er kallaður Vetrarpakkinn, hefur rafmagnstilskipun OP#3 verið endurskoðuð þannig, að nýjar valdheimildir eru færðar frá ríkisvaldi aðildarlandanna og til framkvæmdastjórnar ESB, orkustofnunarinnar ACER og útibús ACER í hverju aðildarlandi, Landsreglarans (National Energy Regulator).  Einkum á þetta við um þróun og rekstur millilandatenginga, en einnig um stjórnun orkumála innanlands.  

Í rafmagnstilskipuninni, gr. 3, er greint frá hlutverki OP#4, og þar er hvergi dregið af.  Aðildarlöndin eiga að sjá til þess, að innlend löggjöf hindri ekki á óeðlilegan hátt (ESB metur, hvað er óeðlilegur háttur):

• Raforkuviðskipti á milli landa
• Fjárfestingar, einkum í virkjunum með auðbreytanlegum afköstum og í orkugeymslum
• Nýjar millilandatengingar
• Að markaðurinn stýri raforkuverðinu

Það er engu líkara en OP#4 sé sérsniðinn til að koma böndum á Íslendinga, því að öll þessi 4 atriði eiga sérstaklega við Íslendinga. Þess vegna er bezt að senda OP#3 til föðurhúsanna, því að augljóst er, að þessi orkupakkavegferð endar illa, og þess vegna er bezt að stöðva hana strax.

1. Ríkisstjórnin ætlar að setja löggjöf, sem hindrar raforkuviðskipti við útlönd án sérstaks samþykkis Alþingis.  Þetta er vafalaust óeðlileg ráðstöfun að mati ESB, og hún verður líka ólögleg m.v. EES-samninginn.  Hún stríðir bæði gegn OP#3 og OP#4. Þess vegna eru allir fyrirvarar við OP#3, íslenzkir eða norskir, andvana fæddir og til tjóns eins fallnir.
2. ESB vill hvetja til, að sem allra mest sé fjárfest í virkjunum endurnýjanlegrar orku.  Það mun með þessu áframhaldi koma að því, að útskýra þarf Rammaáætlun um verndun og nýtingu orkulinda ítarlega fyrir ESB, vegna þess að hún samræmist ekki markmiðum ESB um að auka hlutdeild endurnýjanlegra orkulinda til að bjarga jörðinni frá ofhlýnun.  Þannig vill til, að vatnsaflsvirkjanir uppfylla bæði skilyrði ESB hér að ofan; þær eru auðstýranlegar, þ.e. henta vel breytilegu álagi, eins og er áberandi á meginlandi Evrópu, og þær geta geymt orku.  Ef svo heldur fram sem horfir, mun ESB hvetja til stækkunar miðlunarlóna á Íslandi til að taka við aukinni bráðnun jökla, og til  að vatnsaflsvirkjanir neðan þessara lóna verði enn aflögufærari en nú um fullt afl (inn á millilandatengingu). Stórfelldir hagsmunaárekstrar eru framundan, ef við leiðum þessa orkulöggjöf inn á gafl hér. 
3. Íslenzka ríkisstjórnin er á háskabraut.  Hún vill stinga hendinni inn í gin ljónsins með því að samþykkja OP#3, og samtímis vill hún banna með lögum (nýjar) millilandatengingar fyrir raforku.  Þetta tvennt er ósamrýmanlegt og mun leiða til mikilla vandræða, eins og bezt sést við lestur OP#4.  Þess vegna á ríkisstjórnin að sjá að sér núna, leita hófanna hjá EFTA og ESB um viðræður í sameiginlegu EES-nefndinni um undanþágur fyrir Ísland, draga núverandi þingsályktunartillögu til baka og leggja fram aðra, þar sem því er slegið á frest að aflétta hinum stjórnskipulega fyrirvara, þar til samið hefur verið um ásættanlegar undanþágur í Sameiginlegu EES-nefndinni. Ef ásakanir verða þá uppi um skort á samstöðu í baráttunni við hlýnun jarðar, þá má benda á málmframleiðsluiðnað á Íslandi og ræða möguleikann á auknum fjárfestingum á því sviði.  Á samdráttarskeiði hagkerfis, eins og núna, þarf einmitt að auka fjárfestingar í útflutningsiðnaði.
4. Hvað þýðir þetta, að markaðurinn stjórni raforkuverðinu ?  Það þýðir, að verðið mun ráðast af framboði og eftirspurn.  Í fákeppnisumhverfi, eins og hérlendis, felur þetta fyrirkomulag ekki í sér neytendavernd, heldur framleiðendavernd.  Framleiðendur raforku stýra framboðinu, en það er í raun engin staðkvæmnivara til fyrir rafmagnið, svo að neytendur verða að ganga að því verði, sem býðst, í flestum tilvikum.  Þetta kerfi er kjörlendi raforkuvinnslufyrirtækjanna á Íslandi og á hinum Norðurlöndunum, þar sem þau styðja nánast undantekningalaust innleiðingu OP#3.  Ekki nóg með það.  Sameiginlegur markaður fyrir raforku og aukin flutningsgeta inn á hann hefur lækkað verð í hákostnaðarlöndum rafmagns og hækkað það í lágkostnaðarlöndunum, t.d. tengdum Norðurlöndum.  Þannig má segja, að OP#3 sé útsmogið samsæri um að jafna raforkuverðið, en raforkuverðið hefur verið eitt aðalsamkeppnisforskot Norðurlandanna og vegið upp á móti tiltölulega háum flutningskostnaði aðdrátta og afurða.  Betri grein verður vonandi gerð fyrir hrikalegri þróun á þessu sviði í Danmörku, Noregi og Svíþjóð síðar á þessu vefsetri, en hér skal aðeins nefna, að raforkuverð til iðnaðar var árið 1995 í Noregi 55 % af meðalverði 14 landa í Evrópu og 150 % í Þýzkalandi, en árið 2013 höfðu þessi hlutföll þróaðst í 84 % í Noregi og 89 % í Þýzkalandi.  Til hvers halda menn, að refirnir séu skornir ?  Á Íslandi 2019 fullyrða nytsamir sakleysingjar og/eða spunameistarar, að Orkupakki #3 sé saminn og innleiddur til neytendaverndar.  Eru því engin takmörk sett, hvers konar bölvaðan "bolaskít" (þvælu) íbúum þessa lands er boðið upp á af þóttafullum og innantómum monthönum og monthænum, sem allt þykjast vita, en búa í raun yfir þekkingu, sem er vart 5 aura virði ?