Meinsemd

Alvarleg meinsemd hefur grafið um sig víða og ekki sízt í vestrænum samfélögum.  Hér er átt við langvarandi fjöldaatvinnuleysi og lága nýtni framleiðsluaflanna.  Þessi meinsemd hefur grafið um sig á löngu tímabili og valdið óhamingju og þjóðfélagsspennu, sem getur leystst úr læðingi snögglega, ef neisti kemst í púðurtunnuna.  Þetta hafa Englendingar mátt reyna á eigin skinni undanfarið, en staðan er þannig, að óeirðir vegna innibyrgðrar gremju stórra utanveltuhópa geta brotizt út hvar sem er fyrirvaralaust.  Þessi sóun á kröftum, sem gætu skapað verðmæti, er ennfremur rót grundvallarvandans í vestrænum samfélögum, sem er of lítil verðmætasköpun m.v. útgjöld og þar af leiðandi viðvarandi hallarekstur á sameiginlegum sjóðum. 

Þetta á ekki sízt við um Evrópu, þar sem atvinnuþátttaka er víða ótrúlega lítil, og 40 % atvinnuleysi á meðal fólks undir þrítugu er ekki óalgengt.  Það er gríðarlegur áfellisdómur yfir einu þjóðfélagi og ber vott um skeytingarleysi valdhafa að geta ekki fengið nánast öllum þegnum sínum eitthvað að sýsla við.  Þetta er því alvarlegra í Evrópu, þeim mun hærri, sem meðalaldur viðkomandi þjóðar er.  Ef meðalaldur er hár, er viðkoma lítil og tiltölulega fátt ungt fólk.  Ef þar á ofan skortir verkefni fyrir stóran hluta þessa fólks, er ljóst, að viðkomandi þjóðfélag er algerlega misheppnað.  Margt bendir til, að ofsköttun fyrirtækja og fjölskyldna ásamt skrifræðisbákni og þunglamalegu stjórnkerfi eigi mikinn þátt í þessu vandamáli.  Ljóst er, að ESB hefur ekki bætt hér úr skák, nema síður sé.

Grundvallarforsenda fyrir háu atvinnustigi og þar af leiðandi útrýmingu langtíma atvinnuleysis er fjölbreytni atvinnuveganna og góður hagvöxtur, þ.e. yfir 3 % á ári.  Hagvaxtarleysi eða lágur hagvöxtur er einmitt einkenni margra Evrópulanda.  Hver skyldi vera skýringin á því ?  Sem dæmi má nefna, að frá Hruni hefur hagkerfi Vesturlanda í heild nánast ekkert vaxið, en hagkerfi iðnvæðingarlanda Asíu hefur vaxið um 20 % á sama tíma.

Skýringarnar á ofangreindu eru aðallega tvær.  Annars vegar mjög umsvifamikill ríkisbúskapur með þeirri sóun fjármagns, sem er fylgifiskur slíks ásamt háum sköttum, sem draga mátt úr athafnalífinu og draga úr neyzlu almennings, og hins vegar hallarekstur ríkisins, sem veldur hárri skuldabyrði, miklum vaxtagreiðslum úr viðkomandi ríkissjóði og samkeppni ríkisins við einkaframtakið um lánsfjármagn.  Þetta er í fáum dráttum vandi margra hagkerfa heimsins, þ.á.m. í Evrópu, sem er orðinn svo svæsinn, að kreppa er yfirvofandi. Fjármálakerfi heimsins er í raun búið að missa trú á, að leiðtogum ESB takist að koma evrunni fyrir vind.

Í ESB (Evrópusambandinu) er vandinn mjög alvarlegur af þremur ástæðum:

1. Á vegum ESB starfa hundruðir þúsunda blýantsnagara við að semja íþyngjandi reglugerðir og fylgja þeim eftir og leggjast ofan á fjölmennt lið á ríkisjötu aðildarríkjanna.  Allt þetta verður atvinnulífið að bera uppi og jafngildir lakari samkeppnistöðu fyrirtækjanna í ESB. 
2. Aldurssamsetning í Evrópu er orðin mjög óeðlileg vegna lítillar viðkomu lengi.  Þetta veldur æ þyngri opinberum byrðum á tiltölulega fátt vinnandi fólk.
3. Glannalegri peningalegri tilraun var hleypt af stokkunum um aldamótin 2000 að frumkvæði franskra stjórnmálamanna án rétts undirbúnings og samræmingar í ríkisbúskapi aðildarlandanna.  Tilraunina um hina sameiginlegu mynt, evruna, skortir nauðsynlegar fjárhagslegar forsendur til að heppnast.  Franskir stjórnmálamenn eiga mesta sök, því að miklu veldur sá, er upphafinu veldur, og þeir hafa brotið Maastrichtsamkomulagið, sem átti að koma í stað sameiginlegra ríkisfjármála og veita ríkisstjórnunum nægan aga í anda Bundesbank Otmars Issings. Frakkar hafa ekki burði til að leika í úrvalsdeild hagkerfa með Þjóðverjum og munu fyrr eða síðar falla fyrir borð með brauki, bramli og miklu handapati. Eigum við Íslendingar erindi í úrvalsdeild með Þjóðverjum, í aðra deild með Frökkum, eigum við að tengjast sterlingspundinu eða norrænu krónunum eða reyna að standa í lappirnar með eigin, sjálfstæða mynt ? 

 

                                      Hér á Íslandi er mikið atvinnuleysi eða um 8 % þrátt fyrir hræðilegan fólksflótta, svo að fækkun á vinnumarkaði nemur líklega um 15 %. Eins og annars staðar er atvinnuleysið mest á meðal ungs fólks.  Ástandið er svona slæmt, þrátt fyrir að ekkert ofangreindra þriggja skilyrða eigi við Ísland.  Ástæðurnar fyrir því eru tvær.  Annars vegar hrikalegur fjármunabruni í bankahruninu í október 2008, þegar gjaldmiðillinn hrundi einnig, allt vegna glæpsamlegs framferðis óreiðumanna, og hins vegar vegna ráðstjórnarinnar, sem ríkt hefur á Íslandi síðan 1. febrúar 2009 og slysalegrar samsetningar Alþingis frá hrakfarakosningum í apríl 2009, þegar hrakval kjósenda átti sér stað. 

Þessi ríkisstjórn hefur bætt gráu ofan á svart með því að hrinda í framkvæmd svakalegum skattahækkunum, sem forkólfar hennar hafa predikað nauðsyn á, frá því að þeir hrökkluðust úr ríkisstjórn árið 1991.  Þar á ofan hefur ráðstjórnin, eins og búast mátti við , fjandskapazt leynt og ljóst við athafnalífið og lagt helztu útflutningsgreinarnar, sjávarútveg og stóriðju, í einelti.  Sjávarútvegurinn hefur þar af leiðandi verið í vörn og lítið fjárfest, og ekkert nýtt álver hefur litið dagsins ljós.  

Fjárfestingar eru af þessu tilefni helmingi minni en þær þyrftu að vera eða aðeins um 200 milljarðar króna á ári eða um 12 % af VLF.  Hvort tveggja, skattpíning og litlar fjárfestingar, hafa dýpkað og lengt í kreppunni, því að þetta er eitruð blanda fyrir hagvöxt.  Ráðstjórnin hefur meðvitað rekið hér hagvaxtarfjandsamlega stefnu, enda hafa sumir forkólfar hennar lýst því yfir, að þeir séu á móti hagvexti. Þetta er vel þekkt græningjasjónarmið, t.d. í Evrópu, en á engan veginn við hérlendis, þar sem allir atvinnuvegirnir eru reknir með sjálfbærum hætti.  Bjálfayrðing á borð við "látum náttúruna njóta vafans" eða "náttúran hefur sjálfstætt gildi", sem umhverfisráðherra ráðstjórnarinnar viðhefur oft, lýsir vel þokukenndum viðhorfum núverandi stjórnvalda.

Flestar ríkisstjórnir setja í öndvegi sinnar stefnumörkunar að viðhalda góðum hagvexti og að koma í veg fyrir samdrátt hagkerfisins.  Er þetta víðast hvar látið ganga fyrir samdrætti á umsvifum ríkissjóðs, þó að það jafngildi tímabundnum hallarekstri hans.  Ástæðan er sú, að umsvif ríkisvaldsins eru yfirleitt svo stór hluti af landsframleiðslu, 35 % - 55 %, að aðgerðir í ríkisfjármálum hafa mikil áhrif á þjóðarbúskapinn.  Hérlendis er þessu öðru vísi farið undir ráðstjórn.  Ríkisstjórnin hefur engan áhuga á hagvexti og hefur ekkert gert til að efla hann með þeim afleiðingum, að ekki hefur enn tekizt að vinna upp tapaða landsframleiðslu í raunkrónum frá Hruni, heldur hjakkar hagkerfið í sama farinu og er nú svipað að stærð í raunkrónum og árið 2005, þ.e.a.s. síðastliðin 6 ár hefur okkur ekkert miðað fram á við.  Svona langt tímabil án nokkurs nettóhagvaxtar er grafalvarlegt mál og vitnar um mikla meinsemd.  Hún er stjórnmálalegs eðlis, því að ráðstjórnin hefur farið öfugt að öllu miðað við það, sem gengur og gerist í hinum vestræna heimi.  Hún hefur ofan í kreppuna hækkað skatta og skorið niður ríkisútgjöld án þess að fara í nokkra hagvaxtarhvetjandi aðgerð.  Þetta er stórskaðlegt hagkerfinu og þjóðfélagslega stórhættulegt, því að ráðstjórnin hefur með þessu sett hagkerfið í spennitreyju og hrakið 30 þúsund manns út af vinnumarkaðinum.  Þannig mun þetta ganga valdatíma ráðstjórnar á enda, því að þessi fáránlegu og forkastanlegu vinnubrögð eru samofin gjaldþrota stjórnmálastefnu félagshyggjunnar á Íslandi.  

Borgaraleg ríkisstjórn með heibrigða skynsemi að leiðarljósi hefði sett í forgang að koma hjólum atvinnulífsins af stað með tvöföldun fjárfestinga upp í 400 milljarða á ári, svo að koma mætti í veg fyrir fjólmörg gjaldþrot, sóun verðmæta með flutningi stærstu atvinnutækjanna úr landi og atgervisflótta ("brain drain").  Síðan hefði hún snúið sér að sparnaði í ríkisrekstri með því að fá einkaframtakinu tiltekin verkefni og hreinsa út af atvinnuleysisskránni, því að þeir, sem fúlsa við vinnu, sem þeim býðst, eiga ekki að vera þar. 

Borgaraleg ríkisstjórn hefði ekki migið í skóinn sinn með stórfelldum skattahækkunum, sem hafa gefið ríkissjóði miklu minna en stjórnin reiknaði með, því að hún hefur með þessu skapað víðtækan svartan markað; stórfellt neðanjarðarhagkerfi.  Glataður tími og tækifæri verða ekki endurheimt, og viðreisnin verður því erfiðari þeim mun lengri, sem stöðnunartímabilið varir.  Til að koma hjólunum í gang á ný ríkisstjórn ekki annarra kosta völ en að birta í upphafi ferils síns stefnuyfirlýsingu, sem afnemur þá miklu óvissu, sem nú ríkir um afstöðu ríkisvaldsins til athafnalífsins og til skattlagningar fyrirtækja og fólks.  Til að gefa stefnumörkuninni trúverðugleika þarf að lækka alla skattheimtu strax samkvæmt áætlun og að flýta samningum um nýja stóriðju, svo að hefjast megi handa við nýjar virkjanir og iðnaðaruppbyggingu. 

Fyrirtæki landsins á að meðhöndla skattalega með sama hætti, þ.e. auðlindagjald á að afnema, nema auðlindarentan alræmda finnist.  Hins vegar gæti sjávarútvegurinn staðið straum af kostnaði við þjónustu, sem hann nýtur að hálfu hins opinbera, t.d. á formi veiðiráðgjafar og hafnarþjónustu.  Vinda þarf ofan af mismunun innan sjávarútvegsins, sem t.d. er fólgin í strandveiðum, en þar fá menn kvóta endurgjaldslaust og af þeim er ekki innheimt veiðigjald.

Ferðamennskuna verður að endurskipuleggja til að koma í veg fyrir náttúruspjöll, sem jaðra við hreina villimennsku.  Gjald verður að taka af ferðamönnum á viðkvæmum stöðum til að stemma stigu við fjöldanum og til að kosta stíg-og slóðagerð ásamt ströngu eftirliti.  

Tækifærin á Íslandi eru meiri en í nokkru öðru Evrópulandi.  Við höfum alla burði til að vaxa út úr núverandi vanda, en frumskilyrði er þá að velja til forystu fólk með bein í nefinu, víðsýni og þekkingu, en umfram allt fólk, sem stendur með báða fætur á íslenzkri jörð, en er ekki heltekið af evrópskum grillum, sem það sjálft botnar hvorki upp né niður í.