Jólasveinar sjá sæstreng í hillingum

Það hefur lítið farið fyrir arðsemiútreikningum á orkuflutningum um sæstreng til og frá Íslandi.  Í sumarhefti tímaritsins Þjóðmála 2010 gerði höfundur þessa vefseturs tilraun til arðsemisamanburðar á orkusölu frá vatnsaflsvirkjun á Íslandi til Færeyja um sæstreng annars vegar og til álvers á Íslandi hinsvegar.  Var niðurstaðan sú, að til að ná sömu arðsemi af orkusölu um sæstreng og til álvers yrði orkuverðið til Færeyinga að verða tæplega ferfalt á við orkuverðið til álversins, sbr töflu hér að neðan.  Meginástæðurnar eru 13 sinnum dýrari flutningsmannvirki og ójafnara álag sæstrengs en álvers.  

Slíkt orkuverð er ósamkeppnifært við olíukynt orkuver, eins og Færeyingar nota, fyrr en hráolíuverð hefur náð 130 USD/tu (bandaríkjadölum á tunnu), en það er nú undir 90 USD/tu og fer lækkandi vegna minnkandi eftirspurnar.  Olíuverð þarf að vera stöðugt 50 % hærra en nú til að sæstrengur til Færeyja frá Íslandi geti borið sig.  Sæstrengur til Skotlands eða meginlands Evrópu getur aldrei orðið þjóðhagslega hagkvæmur, því að flutningsmannvirkin verða a.m.k. tvöfalt dýrari en virkjunin og enginn virðisauki af orkunni verður til í landinu.  Af álveri verður 40 % af veltunni eftir á Íslandi. 

Orkuverð til álvera á Íslandi er nálægt því að vera meðalorkuverð til allra álvera í heiminum eða 30-40 mill/kWh.

Hagkvæmnisamanburður orkusölu
Atriði	Sæstrengur	Álver	Skýring
Hámarks MW	102	102	Aflþörf
Lágmarks MW	37	90	Aflþörf
Töp MW	18	1	Heildar hámark
Uppsett afl MW	120	103	Virkjun
GWh/a	800	841	Árleg orkusala
Milljarðar ISK	65	5	Flutningsvirki
Milljarðar ISK	31,2	26,7	Virkjun
Ár	25	30	Afskriftartími
ISK/kWh	17,6	4,5	Kostnaðarverð

Taflan sýnir hagkvæmnisamanburð orkusölu um sæstreng til Færeyja og til álvers á Íslandi.

Orkukostnaður álveranna með rafskatti, árstoppsgjaldi og jöfnunarorkukostnaði er nálægt því að vera eins og í töflunni hér að ofan m.v. 120 kr/USD.  Arðsemi orkusölu til álvers er miklu meiri en arðsemi orkusölu um sæstreng af eftirfarandi ástæðum:

1. Það þarf minna uppsett afl í virkjun til að selja sama magn.
2. Nýting mannvirkjanna er mun betri
3. Ending flutningsmannvirkjanna er mun lengri
4. Áhættan er minni og þar af leiðandi hagstæðari fjármögnun
5. Kostnaður virkjana og flutningsmannvirkja er þrefaldur fyrir sæstreng miðaður við fyrir álver. 

Hér er þjóðhagslega hagkvæmnin ótalin.  Ofangreind atriði þarfnast útskýringa:

Álag álvera er svo jafnt yfir árið, að toppálagið í MW (megawöttum) er aðeins um 3 % hærra en meðalálagið.  Sæstrengur af því tagi, sem hér um ræðir, hefur aldrei verið hannaður eða lagður áður, svo að búast má við mun hærri bilanatíðni en í hefðbundnum flutningsmannvirkjum.  Tiltækileikinn gæti orðið takmarkaður og flutningurinn strjáll.  Það má ætla, að toppálag strengs til Evrópu verði allt að 50 % hærra en meðalálagið, þ.e. s.k. nýtingartími verði um 6000 klst.

Óvíst er, hvernig orkusamningum yrði háttað.  Annaðhvort verða tryggð ákveðin orkukaup á meðaltalsmarkaðsverði, eða eigandi mannvirkjanna ákveður að freista gæfunnar og selja á markaðsverði hvers tíma.  Þá yrði vinnslu-og flutningsgetan fullnýtt á tímum orkuskorts hjá kaupandanum og góðar tekjur fengjust, en nýting mannvirkjanna gæti orðið léleg, því að dregið yrði úr vinnslu og flutningi á tímum orkugnóttar.

Eftir kjarnorkuslysið í Japan í marz 2011 lokuðu Þjóðverjar nokkrum kjarnorkuverum, og lokun fleiri kjarnorkuvera hefur verið boðuð.  Þetta gæti skapað tímabundinn orkuskort, sem þó hefur ekki valdið verðhækkun orku enn, því að eftirspurnin hefur minnkað.  Mótvægisaðgerð Þjóðverja verður að reisa gaskynt orkuver, enda er verið að leggja lokahönd á afkastamikla jarðgaslögn á botni Eystrasalts frá Rússlandi framhjá Austur-Evrópulöndunum í óþökk þeirra. 

Furðuhugmyndir hafa skotið upp kollinum hérlendis um, að Íslendingar ættu að hlaupa í skarðið og brúa bil tímabundins orkuskorts í heiminum með orkusölu um sæstreng.  Þegar þess er gætt, að 1000 MW afl er mikið á íslenzkan mælikvarða, en jafngildir u.þ.b. hálfu kjarnorkuveri í Evrópu, sést, að nánast ekkert munar um sæstreng frá Íslandi til meginlands Evrópu; þar af leiðandi væri enginn áhugi fyrir honum og sala á orku um hann yrði algerlega háð duttlungum markaðarins. 

Hér skal draga í efa, að nokkurt einkafyrirtæki fáist til að fjárfesta í svo vafasömu ævintýri.  Það er eftir öðru, að ríkisfyrirtækið Landsvirkjun gæli við slíkt og beri fyrir sig aukið orkuöryggi á Íslandi.  Það er hláleg röksemd, því að myndarlegt varaafl í landinu mundi kosta aðeins brot af sæstreng, og það mætti selja slíka orku sem afgangsorku til íslenzkra fyrirtækja öllum til hagsbóta.   

Ef einhver lánastofnun fæst til að lána fé til svo áhættusamrar fjárfestingar, sem hér um ræðir, verður það gegn svo háum vöxtum, að ólíklegt er, að framkvæmdin geti borið sig. 

Orkulindir Íslands eru litlar á erlendan mælikvarða, en þær eru miklar á íslenzkan mælikvarða vegna fámennis þjóðarinnar.  Spákaupmennska með orkulindirnar á illa við, en sæstrengur er óneitanlega í ætt við spákaupmennsku, enda er meiningin að gera út á markaðsverð í Evrópu, sem er mjög sveiflukennt, ekki sízt vegna óreglulegrar vinnslu vindmyllanna.  Fram að þessu hefur verðið að jafnaði numið um 80 USD/MWh, en það dugar engan veginn til að sæstrengur geti borið sig. 

Það er áhættuminnst og þjóðhagslega hagkvæmast að nýta orkuna til verðmætasköpunar innanlands.  Um þetta er fjallað í grein, sem finna má undir tengli með þessari vefgrein, "Um sæstrengi til aflflutnings á milli Íslands og Evrópu", sem birtist á Evrópuvaktinni 19. desember 2011.  

Að svo rituðu máli eru jólasveinum, grýlum, leppalúðum og öllum öðrum færðar hugheilar hátíðarkveðjur um þessi sólhvörf um leið og bornar eru fram óskir um, að búið verði að hreinsa alræði örvitanna út úr Stjórnarráði Íslands fyrir næstu sólstöður.           

  

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• um_saestrengi_til_aflflutnings_a_milli_slands_og_evropu.doc

Athugasemdir

[Gunnar Waage, 22.12.2011 kl. 05:48]

Takk fyrir þennan upplýsandi pistil Bjarni. Mér hefur fundist bölvuð skítalykt af þessum sæstreng og uppbyggingu Björgólfs Thors á Suðurnesjum. Einnig umsóknum frá sömu aðilum um ríkisborgararétt fyrir erlenda fjárfesta. Ríkisskuldbinding af þessari stærðargráðu eins og sæstrengurinn er, fengin fram af manni sem starfar sem ráðgjafi iðnaðarráðherra um leið og hann stendur í raforkusmningum við landsvirkjun, það mál leit strax illa út. Þá er um að gera að gera slíkan mann einnig að gjaldkera Samfylkingarinnar, pota honum inn í stjórnlagaráð í ofanálag við varaþingmannsstarfið.

[Bjarni Jónsson, 22.12.2011 kl. 11:36]

Sæll, Gunnar og takk fyrir innlitið og sömuleiðis ágætis vefsetur þitt.

Umræðuefni mitt hér að ofan var aflsæstrengur, þar sem Landsvirkjun gælir við flutning á raforku frá landinu í gríðarlegum mæli um háspenntan streng með flutningsgetu um 1000 MW, með möguleika á flutningi raforku til landsins einnig.  Eins og dæmin frá Noregi sanna, mundi þetta leiða til stórhækkaðs raforkuverðs í landinu, því að gengið yrði á miðlunarforðann, þegar hátt verð er á orkunni í Evrópu, með þeim afleiðingum, að flytja yrði inn rándýra orku á útmánuðum og á vorin.  Ég tel þetta algert óráð fyrir almenning í landinu og atvinnulífið.

Ég hygg, að þú vísir hér að ofan til samskiptasæstrengs, ljósleiðara, til mikilla gagnaflutninga til og frá landinu.  Slíkur er forsenda gagnavera á Íslandi.  Ég hef ekki kynnt mér þau sæstrengsmál sérstaklega, en ég vil benda á, að eigi ríkið að ábyrgjast einhverjar fjárfestingar í tengslum við gagnaverin, t.d. vegna samskiptasæstrengs, þá er lágmark, að gagnaverið geri skuldbindandi samning við ríkið um gagnaflutning, sem dugi til að greiða upp strenginn. 

Þetta væri sambærilegt við stóriðjuna, þar sem álverin skuldbinda sig til raforkukaupa, sem duga til að greiða upp allar fjárfestingar í virkjunum og flutningsmannvirkjum á samningstímanum. 

Með góðri kveðju /

[Gunnar Waage, 23.12.2011 kl. 00:39]

Já þetta er rétt Bjarni að ég er að tala um gagnastrenginn. Það var minn skilningur að meiningin væri að einn og sami strengurinn gengdi báðum hlutverkum eftir að hlusta á Össur um daginn en það er náttúrulega vitleysa, Þannig hefnist manni fyrir sofandahátt:)

En varðandi gagnastrenginn, já þá er ég sammála þér að Verne Holding ætti að ábyrgjast þjónustu á móti þessum ríkisskuldbindingum. Er að hugsa um að kynna mér þau mál.

[Bjarni Jónsson, 23.12.2011 kl. 18:37]

Sæll, Gunnar;

Dr Össur kemur víða við, en er yfirleitt gagnslítill.  Sumir segja, að hann geri yfirleitt meira ógagn en gagn.  Utanríkismálanefnd Alþingis treysti honum t.d. ekki fyrir baráttunni um Icesave frammi fyrir EFTA-dómstólinum.  Ég mundi ekki treysta téðum Össuri né neinum úr hans sauðahúsi fyrir horn.

Að sameina aflsæstreng og gagnasæstreng er tæknilega mögulegt.  Í þessu tilviki er þó sá hængurinn á, að téður aflsæstrengur er a.m.k. 5 árum á undan tækniþróuninni, þ.e. hann hefur hvorki verið hannaður né prófaður, en gagnastrenginn vilja menn leggja sem fyrst, býst ég við.  Það var því út í hött hjá utanríkisráðherra að slá þessum tveimur sæstrengjum saman í einn.

Með góðri kveðju /