Heilnæmi matvæla

Ísland nýtur enn sérstöðu í heiminum fyrir hreinleika.  Við eigum gnótt neyzluvatns, 600 m3/s, og nýtum aðeins 1 % af því um þessar mundir.  Loftið er yfirleitt hreint og heilnæmt, þó að undantekningar séu þéttbýli um áramót og dagar með stillum, einkum á vetrum, þegar styrkur svifryks í andrúmslofti fer yfir hættumörk.  Ætli sú viðsjárverða staða standi ekki yfir í um 5 % af árinu, þar sem verst er.  Þá er hafið umhverfis Ísland lítt mengað, nema sums staðar af skólpi. Stóriðjan hefur vart skilið eftir sig nokkur mengunarfótspór í náttúrunni samkvæmt mælingum óháðra aðila.

Okkur hefur verið talin trú um, að jarðvegurinn væri víðast hvar hreinn og ómengaður, einkum í dreifbýlinu, þar sem matvælaframleiðslan er aðallega stunduð.  Nú hefur hulunni verið svipt af mengunarslysi, sem varpar ljósi á skelfilegt ábyrgðarleysi í umgengni við íslenzka ræktarjörð, þar sem gras, fóðurkál, korn og grænmeti kann að vera ræktað.  Bændur landsins og þar með neytendur framleiðslu þeirra hafa orðið fórnarlömb fúsks og vítaverðs kæruleysis, sem er skaðvænlegt heilsufari landsmanna og orðspori íslenzks landbúnaðar.

Hvernig má það vera, að innflutningsaðila hins eitraða áburðar samkvæmt skilgreiningu laganna, sem hér er umræðuefnið, er ekki gert skylt að skila mæligögnum úr öllum förmum ?  Af hverju tekur eftirlitsaðilinn, Matvælastofnun, ekki sýni í tæka tíð, þ.e. áður en áburðurinn er afhentur bændum, og er ekki nauðsynlegt fyrir bændur sjálfa, kaupendur vörunnar, þ.e. samtök þeirra, að gera úrtaksprófanir á vörunni miðað við það, hversu mikið er í húfi ? 

Verst af öllu er þó hið fádæma siðleysi birgis og eftirlitsaðilans að bindast samtökum um að þegja yfir skömminni, þegar hún komst upp.  Hvers konar miðaldahugarfar býr þarna að baki á 21. öldinni.  Það er dæmalaust dómgreindarleysi, sem þarna býr að baki, sem ekki er hægt að láta refsilaust.  Hvers vegna höfða samtök bænda, Neytendasamtökin, Talsmaður neytenda eða aðrir, sem eiga að grípa til varna, þegar heilsufari landsmanna og orðstýr einnar atvinnugreinar er stefnt í voða, ekki mál gegn birginum og eftirlitsaðilanum ?  Það virðist allt eiga að hjakka í sama farinu. 

Eftirlitsstofnanir á sviði hollustu hafa lent í hverju eftirlitshneykslinu á fætur öðru að undanförnu.  Er skemmst að minnast losunar Becromal á skaðlegum efnum í sjó við Eyjafjörð, þar sem eftirlit stofnunar virtist vera til málamynda.  Varnartilburðir stofnunarinnar við áburðarhneykslinu gefa til kynna, að þar sé skilningur bágborinn á hlutverki hennar, sem er að viðhalda hreinleika íslenzkrar náttúru til matvælaframleiðslu.

Ein rakaleysan var sú, að í Evrópu væru viðmiðunarmörk kadmíums í áburði hærri.  Ástæða þess er, að evrópskur jarðvegur er þrælslega mengaður nú þegar. Íslenzkur jarðvegur, hins vegar, er mjög hreinn og náttúrulegur, og þar af leiðandi verður hlutfallsleg styrkaukning eiturefna við áburðargjöf mun meiri hérlendis en þar.  Þetta er auðvitað ástæða þess, að löggjafinn ákvað að setja mun strangari viðmiðunarreglur hér en tíðkast í ESB.  Sumir embættismenn hérlendis virðast vilja yfirfæra reglur ESB hráar hingað.  Ef heilbrigð skynsemi er ekki með í ráðum, getur slíkt flaustur reynzt stórskaðlegt.

Íslenzk náttúra er gersemi, og verði hreinleika hennar spillt varanlega, eins og hægt er að gera með austri tilbúins áburðar í hana, hefur orðið óbætanlegt mengunarslys.  Bezt er að vera laus við tilbúinn áburð, því að hann vinnur tjón á örverum moldarinnar, þó að efnainnihald hans sé innan löglegra marka.  Þess vegna er hann ekki viðurkennt hráefni innan vottaðs lífræns búskapar.  Þar að auki inniheldur hann ýmis snefilefni, sem eru lífverum hættuleg, t.d. þungmálma, sem safnast upp í líkamanum og rökstuddur grunur er um, að valdi erfiðum og hættulegum sjúkdómum.  Ekki aðeins er heilnæmi afurðanna og orðstýr íslenzks landbúnaðar í húfi, heldur eru gríðarlegir hagsmunir í húfi, sem slugs og sleifarleg birgja og eftirlitsaðila geta sett í uppnám.  Hér er átt við möguleika bænda á að fá vottun um lífræna ræktun.  

Íslenzkur landbúnaður er hagkerfinu og heilsufari landsmanna gríðarlega mikilvægur.  Hann sparar tugi milljarða króna í innflutningi nettó, og hann er að sækja í sig veðrið sem útflutningsatvinnuvegur.  Þar á hann glæsilega framtíðarmöguleika; ekki sízt í samstarfi við orkuvinnslufyrirtæki landsins, t.d. gróðurhús og fiskeldi. 

Svo er það ímynd landsins.  Sleifarlag af því tagi, sem viðgengizt hefur hjá Matvælastofnun, er til þess fallið, að stórskaða hreinleikaímynd landsins erlendis og ímynd landbúnaðarins sérstaklega.

Matvælastofnun og Umhverfisstofnun eru ekki einar á báti.  Íslenzkar eftirlitsstofnanir virðast upp til hópa vera bitlausar og gagnslitlar.  Það væri vert að leita skýringanna með rannsóknum.  Hugsanlegt er, að skýringanna sé að leita í stjórnuninni.  Hún sé ómarkviss, jafnvel fálmkennd, og að lognmolla leti og deyfð svífi þar yfir vötnunum, því að stjórnendur hafi ekki gáning á eða möguleika á að hvetja starfsfólk sitt til dáða.  Það er óþarfi að nefna fleiri eftirlitsstofnanir, því að margir kannast við þennan vanda af eigin raun af viðskiptunum við þær. 

Þó verður ekki skilizt við umræðuefnið án þess að nefna Fjármálaeftirlitið.  Því hefur verið kennt um Hrunið. Hvað sem því líður, verður ekki séð, að nokkurt gagn hafi verið í Fjármálaeftirlitinu til að draga úr fjárhagstjóni Hrunsins.  Að skilja Fjármálaeftirlitið frá Seðlabankanum var gert að erlendri fyrirmynd og hefur reynzt illa.  Það þarf að semja ný lög um Seðlabanka Íslands, þar sem Seðlabankanum verður sett ný umgjörð um starfsemi sína, sem tryggir honum völd að hætti Bundesbank á sinni tíð til að stjórna peningamálum landsins með árangursríkum hætti.  Í nýju lögunum verði eftirlitshlutverk hans endurskilgreint og honum falin starfsemi Fjármálaeftirlits, sem þá verði lagt niður sem sjálfstæð stofnun.  Þetta ætti að leiða til hagræðingar í ríkisbákninu.

Verði fjárveitingavaldinu settar skorður í Stjórnarskrá, eins og Þjóðverjar o.fl. hafa gert, og fjármálalegt aðhald með ríkisstjórn leitt í lög, eru góðar líkur á, að efnahagslegum stöðugleika megi ná hérlendis, en slíkt er grundvallarmál fyrir grózku hagkerfisins og efnahagslegt réttlæti í þjóðfélaginu, því að verðbólga er meinvættur gagnvart hagvexti og réttlátri skiptingu auðs í þjóðfélaginu.