Verðmætasköpun

Eftir 5 ár hinna glötuðu tækifæra verða Íslendingar að snúa sér af alvöru frá naflaskoðun og fortíðarhyggju og að verðmætasköpun og stefnumörkun til framtíðar.  

Afturförin er reyndar miklu meiri en nemur stöðnun síðan árið 2008.  Hagkerfið er svo illa leikið, að það er nú að raunvirði á svipuðu róli og það var árið 2000 samkvæmt Proust vísitölu, sem birtist í The Economist 25. febrúar 2012.  Þar kemur fram, að mælt hefur verið, hversu hagkerfum 12 ríkja hefur hrakað, og er röðin eftirfarandi:

1. Grikkland er á sama stað og árið 1999
2. Ísland er á sama stað og 2000
3. Bandaríkin eru á sama stað og 2002
4. Portúgal árið 2002
5. Lettland ársið 2002
6. Írland árið 2003
7. Ungverjaland árið 2003
8. Bretland árið 2004
9. Spánn árið 2004
10. Ítalía árið 2005
11. Frakkland árið 2006
12. Þýzkaland stendur bezt, en er þó á sama stað og 2009

Að íslenzka hagkerfinu skuli hafa hrakað um 12 ár og engu hagkerfi öðru en Grikklandi skuli hafa hrakað meir, sýnir, hversu hrikalega illa stjórnvöld á Íslandi frá Hruni hafa haldið á spilunum.  Skýringarnar blasa við.  Fjárfestingar eru í sögulegu lágmarki, alger stöðnun ríkir, hagkerfið getur ekki búið til fleiri störf, og á þessu eiga stjórnvöld landsins, sem kennd eru við Skjaldborg, fullkomna sök.

Prófessor Ragnar Árnason hefur kynnt til sögunnar niðurstöðu sína um framlag áliðnaðarins til vergrar landsframleiðslu, VLF, Íslands nú um stundir.  Þar er um að ræða u.þ.b. ISK 90 milljarða eða um 6,5 % af VLF, þegar mælt var. 

Útflutningsverðmætin eru miklu meiri eða um ISK 240 milljarðar.  Virðisaukinn er þess vegna tæplega 40 %, eins og áliðnaðurinn sjálfur hefur lengi haldið á lofti.

Sé tekið tillit til ársverka í greinum, sem ekki starfa beint fyrir áliðnaðinn, heldur þjónusta þá, sem hafa lífsviðurværi sitt af honum, er vægt áætlaður margföldunarstuðull ársverka 3,0, þ.e. m.v. 2000 ársverk í áliðnaði, eru 6000 ársverk í landinu vegna tilvistar áliðnaðarins.  Þannig má halda því fram, að 30 þús manns í landinu hafi lífsviðurværi sitt af áliðnaði eða tæp 10 %.

Í raun er þessi tala hærri, því að áliðnaðurinn stendur fyrir miklum fjárfestingarlotum í verksmiðjum, virkjunum og innviðum samfélagsins.  Ein slík lota stendur nú yfir í Straumsvík hjá Rio Tinto Alcan, og hafa þessar fjárfestingar bjargað byggingariðnaði og tæknigreinum á höfuðborgarsvæðinu frá algerri ládeyðu og komið í veg fyrir enn meiri atgervisflótta en raun ber vitni um.

Framleiðslugeta álveranna á Íslandi mun brátt slaga upp í 900 þúsund tonn á ári og raforkunotkun um 13 TWh/a.  Samkvæmt óbrenglaðri Rammaáætlun er hægurinn á að tvöfalda þessa framleiðslu og nota um 25 TWh/a í álvinnslu, og er þá annað eins eftir til annarra nota.  Til þess að svo megi verða þarf hins vegar að vinna af heilindum að orkumálum landsins í stað þess dæmalausa pukurs, togstreytu, baktjaldamakks og furðufatasýninga, sem afturhaldssinnar stunda nú með loddarskap í stað þess að leyfa faglegri niðurstöðu vinnuhópa um Rammaáætlun að njóta sín.

Afturhaldið í landinu hefur í raun tekið Rammaáætlun í gíslingu og þar með tafið stórframkvæmdir í landinu um a.m.k. 2 ár.  Hvað þýðir slíkt í þjóðhagslegu tapi fyrir landsmenn ?  Taka má dæmi af Neðri-Þjórsá, sem afturhaldið vill ekki virkja, þó að hún fái hæstu einkunn í Rammaáætlun fyrir hagkvæmni og lítil umhverfisáhrif.  Nýjasta fyrirtektin er meint minnkuð netaveiði á laxi.  Endanlegar mótvægisaðgerðir í þeim efnum hafa þó ekki verið kynntar enn til sögunnar. 

Uppsett afl virkjana Neðri-Þjórsár er áætlað 265 MW og áætla má árlega vinnslugetu 1800 GWh.  Með slíkri orku má auka útflutningsverðmæti landsins um ISK 45 milljarða á ári, sem eykur landsframleiðslu um 1 %.  Ef afturhaldssinnum tekst að hefta þessar framkvæmdir, verður um að ræða tap landsframleiðslu eftir 20 ár um 352 milljarða eða um ISK 1 milljón á hvert mannsbarn í landinu.  Hafa Íslendingar efni á að búa við slíkt afturhalds stjórnarfar ?  Svarið er skýrt og skorinort, NEI.  Við höfum ekki efni á afturhaldi.  Ef allt verður drepið í dróma hér, þá endar það með hrikalegum atgervisflótta og að eignir landsmanna verða að lokum teknar upp í erlendar skuldir.

Sannleikurinn er sá, að það eru síðustu forvöð að snúa vörn í sókn og taka aftur til við tekjuaukningu þjóðarbúsins með stórfelldum fjárfestingum.  Í Morgunblaðinu 10. marz 2012 var sagt frá því, að "Mikið reiptog (ætti sér stað) á bak við tjöldin" á milli ríkisstjórnarflokkanna um Rammaáætlun.  Þeir vanvirða þá miklu faglegu vinnu, sem þar hefur farið fram, og reyna að afbaka hana með gildishlaðinni þingsályktun með mikilli vinstri slagsíðu.  Þessi vinnubrögð sýna í hnotskurn andstöðu þessara stjórnmálaafla við framþróun atvinnulífs í landinu.  Slíkt gerir þessa flokka algerlega óstjórntæka, enda vinna þeir beinlínis gegn hagsmunum almennings í landinu.  Í téðri Morgunblaðsgrein kom eftirfarandi fram: 

"Þegar hefur verið varið geysimiklu fé í að rannsaka ýmsa orkunýtingarkosti, sem síðan hafa verið settir í biðflokk eða jafnvel verndarflokk."

Það er furðulegt af ráðherrunum að setja sig á svo háan hest að breyta forgangsröðun Rammaáætlunar á stjórnmálalegum forsendum.  Slík vinnubrögð halda ekki máli og verða höfð að engu strax og tækifæri gefst til að lokinni myndun borgaralegrar ríkisstjórnar að afloknum næstu Alþingiskosningum.

Þessi bellibrögð lítilsigldra stjórnmálamanna með lífskjör landsmanna eru þeim mun alvarlegri, þar sem yfir 12 þúsund landsmenn eru nú á atvinnuleysisskrá, og um 30 þúsund ársverk hafa tapazt, þegar brottfluttir eru með taldir og stytting vinnutíma reiknuð með.  Á sama tíma er stjórnmálalegum gæluverkefnum hampað, þó að þau jafngildi hreinni sóun á skattfé.  Þar má nefna vandræðabarnið Stjórnlagaráð og umsóknina um aðild að ESB, sem rekið hefur upp á sker, þó ekki blindsker, því að þessi pattstaða var fyrirsjáanleg frá upphafi.  Í boði er ekkert annað en ESB, allur pakkinn, með viðeigandi afsali hagsmuna fullvalda strandríkis, sem sambandríki eða ríkjasamband í Evrópu á fallanda fæti getur aldrei bætt upp.

Eitt hið augljósasta, sem ríkisstjórnin gat látið ógert, var að þvælast fyrir nýjum vatnsaflsvirkjunum og frekari uppbyggingu stóriðju í landinu.  Ríkisstjórnin valdi hins vegar kost afturhaldsins að hindra framþróun þessara greina með því að taka Rammaáætlun sem gísl.  Hvers á almenningur í landinu að gjalda ?

Þá kemur forstjóri Landsvirkjunar enn fram á sjónarsviðið með sæstrenginn sinn.  Er hann að túlka stefnu ríkisstjórnarinnar ?  Er allt í lagi að virkja, ef orkan er seld úr landi án þess að skapa störf hérlendis ? 

Sjávarútvegurinn leggur mest til vergrar landsframleiðslu, VLF.  Hraðfara aukning fiskeldis hefur eflt samkeppnina á alþjóðlegum fiskmörkuðum.  Þetta hefur valdið því, að raunverð sjávarafurða á heimsmarkaði hefur ekki hækkað undanfarin 20 ár þrátt fyrir stóraukna eftirspurn að mati Ragnars Árnasonar, prófessors, í grein í Morgunblaðinu 7. marz 2012.

Til allrar hamingju varð bylting í skipulagi fiskveiða Íslendinga á árabilinu 1980-1991, sem bjargaði sjávarútveginum og þar með efnahag landsmanna frá hruni vegna minnkandi fiskigengdar á Íslandsmiðum og ofangreindrar harðnandi samkeppni á heimsmörkuðunum.  Markaðskerfið, sem innleitt var í sjávarútvegi, knúði fram bráðnauðsynlega hagræðingu á formi fækkunar skipa og útgerðarfyrirtækja, og jafnframt leiddi markaðsvæðingin til bættrar aflanýtni og gæðaaukningar.  Þetta var sársaukafullt fyrir marga, en til hagsbóta fyrir heildina. Þróuð var sérhæfð framleiðsla hágæðasjávarvöru fyrir kröfuharða háverðsmarkaði.  Þetta er skólabókardæmi um framleiðniaukningu, sem markaðsvæðing á ákveðinni starfsemi kallar fram.  Prófessor Ragnar Árnason segir ennfremur í téðri grein:

"Mjög mikið af hinni miklu framleiðniaukningu í íslenskum sjávarútvegi síðustu áratugina er vegna aukinna gæða sjávarfangs, snjallari vinnslu og öflugra markaðsstarfs. Þetta hefur orðið til þess, að raunverð íslensks sjávarvöruútflutnings hefur vaxið mjög mikið, þrátt fyrir að heimsmarkaðsverð sjávarafurða hafi ekki hækkað.  Þannig hefur sjávarútveginum tekist að halda áfram að vera helsti aflvaki hagvaxtar og vaxandi velmegunar í landinu." 

Sjávarútvegurinn er lifandi dæmi um sigur markaðsskipulagsins yfir forræðishyggju stjórnmálamanna, ef nefna má mikil afskipti stjórnmálamanna áður fyrr af málefnum sjávarútvegsins því nafni.  Afskipti stjórnmálamanna af málefnum sjávarútvegsins hafa farið vaxandi í tíð Skjaldborgarinnar við Lækjargötu, en öll hafa þau afskipti verið á eina lund.  Þau hafa dregið úr hagkvæmni veiðanna og minnkað gæði vörunnar á borði neytenda.  Prófessorinn heldur áfram:

"Nýlegar athuganir benda til þess, að árið 2010 hafi yfir 20 meiri háttar fiskveiðiþjóðir tekið upp aflamarkskerfi og allt að 25 % heimsaflans verið veidd undir slíku stjórnkerfi fiskveiða. .... Á sama tíma og þessi þróun á sér stað, eru íslensk stjórnvöld kerfisbundið að veikja samkeppnisstöðu íslensks sjávarútvegs.  Ef svo heldur fram sem horfir, mun samkeppnisstaða hans á alþjóðlegum fiskmörkuðum verða mun lakari en helsu keppinautanna." 

Hér eru áhrifamikil varnaðarorð höfð í frammi.  Skjaldborgin skirrist ekki við að tæta niður vel heppnaðan undirstöðuatvinnuveg landsmanna, af því að hann sannar árangur markaðshagkerfisins.  Í staðinn á að koma óskapnaður, viðundur misheppnaðra stjórnmálamanna, sem ekki geta hugsað heila hugsun til enda, en ganga enn í þeirri dulinni, að þeirra hlutverk sé að skilgreina sanngirni í atvinnuháttum og þröngva sérvizku sinni upp á landsmenn, hvað sem tautar og raular.  Þessi axarsköpt á að fremja, þó að markaðsvædd fiskveiðistjórnun sé að ryðja sér til rúms um allan heim, af því að hún hefur sannað sig.  Heimaalningar og viðvaningar eru oft verri og hættulegri en beturvitar (besserwisserar) andskotans. 

Þarna kristallast hinn mikli misskilningur Skjaldborgarinnar, sem gengur allt aftur til Karls Marx, að ósanngirni sé fólgin í velgengni einkarekinna fyrirtækja, hvort sem þau eru stór eða smá.  Sannleikurinn er sá, að velmegun almennings, þín og mín, er algerlega háð velgengni þessara fyrirtækja, þaðan koma öll verðmæti samfélagsins, og markaðsfyrirkomulagið hefur fyrir löngu sannað yfirburði sína í þessa veru gagnvart samvinnufélögum eða opinberum rekstri.