Rafmagnið og þjóðarbúskapurinn

Rafmagnið hefur lengi verið mannskepnunni hugleikið, eins og rekja má allt aftur til gríska heimspekingsins Þales frá Míletus um 600 fyrir Krist.  Það var þó ekki fyrr en á 19. öld, sem hagnýting þess hófst, og var hún á grundvelli þróunar enska vísindamannsins Michaels Faraday á rafsegulfræðinni árið 1831, að menn fóru að smíða litla rafala og rafhreyfla.  Árið 1860 bjó brezki eðlisfræðingurinn Joseph Swan til fyrstu ljósaperuna, glóperu, og þar með voru helztu nytjahlutir rafmagns auk hitalda komnir fram.  Með notkun rafmagns var bylting í lífsháttum og lífskjörum hvarvetna. 

Frændur okkar og nágrannar, Norðmenn, hófu að virkja sín miklu vatnsföll fyrir aldamótin 1900, og að nýta rafmagnið í stórum stíl í iðnaði á fyrstu tveimur áratugum 20. aldarinnar með hjálp erlendra fjármagnseigenda. 

Einari Benediktssyni, sýslumanni og skáldi, var kunnugt um þessa þróun mála í Noregi og gerði sér grein fyrir mætti rafmagnsins til að umbylta lífskjörum almennings til hins betra. Vildi hann feta í fótspor Norðmanna, en íslenzka þjóðin var hins vegar ekki samstiga skáldi sínu í þessum efnum, og tafðist þess vegna upphaf iðnþróunar í krafti rafmagns á Íslandi um hálfa öld. Varð lífsbarátta hinnar nýfullvalda þjóðar og síðar sjálfstæða unga lýðveldis erfiðari fyrir vikið, en fyrir vikið var tæknin orðin þróaðri, þegar þessi iðnvæðing hófst, til blessunar fyrir land og lýð.

Á 6. áratugi 20. aldar hófust að nýju umræður um að nýta orkulindir landsins í stórum stíl til gjaldeyrisöflunar.  Komu þá þegar fram hugmyndir um sæstrengslögn til Skotlands og álver. Hafa slíkar hugmyndir síðan togazt nokkuð á, en með nýrri skýrslu "Verkefnisstjórnar sæstrengs", sem birtist 12. júlí 2016, lítur út fyrir endalok fótalausra gróðahugmynda um sölu rafmagns frá Íslandi til útlanda um sæstreng, enda ekki lengur horfur á, að hinar hefðbundnu orkulindir Íslands geti staðið bæði undir nauðsynlegri álagsaukningu hér innanlands og flutningi á 1000 MW að jafnaði utan.

Árið 1960 kom svissneska álfyrirtækið Alusuisse hugmynd um álver á Íslandi á framfæri við Bjarna Benediktsson, þáverandi iðnaðarráðherra, sem bjó yfir nægri framsýni til að hefja í kjölfarið undirbúningsrannsóknir fyrir slíkt iðjuver ásamt orkuöflun fyrir það.  Var skipuð "stóriðjunefnd" til að annast þessa vinnu og stjórna nauðsynlegri sérfræðivinnu þessu viðfangsefni lútandi.

Þar var í forystu dr Jóhannes Nordal, sem m.a. kannaði um víðan heim, hvort fleiri kostir orkunýtingar væru í boði en samstarf við þetta álfélag.  Nefndin fjallaði líka um staðarval fyrir álver.  Hún skilaði ítarlegri lokaskýrslu í nóvember 1964, og á grundvelli hennar lagði Jóhann Hafstein, þáverandi iðnaðarráðherra, frumvarp til laga fyrir Alþingi vorið 1966.

Málið varð að miklu hitamáli á Alþingi, og upptendraðist blekbóndi, þá 16 ára menntskælingur, af stóryrtum umræðum og skrifaði um málið í "Nýjan storm", t.d. greinina "Alumínmálið", 14. janúar 1966, þar sem stráksi augljóslega galt varhug við slíkum fjárfestingum. Sú lína er sögð hafa verið gefin frá Moskvu af sjálfum Leonid Breschnew, sem þá hafði nýlega velt úr sæti aðalritara sovézka  kommúnistaflokksins, hinum óútreiknanlega Nikita Krustsjeff, að mikilvægara væri hagsmunum kommúnista að berjast gegn því á Íslandi, að  alþjóðlegt auðvald fengi þar fótfestu en að berjast gegn veru bandaríska hersins þar í landi, og hafði sú barátta þó harðvítug verið allt frá inngöng landsins í NATO, þegar Hvítliðar og lögregla börðust við íslenzka kommúnista á Austurvelli. 

Endalok "alumínmálsins" vorið 1966 ultu að lokum á einu atkvæði húnvetnsks sjálfstæðismanns, sem sagt er, að gert hafi hrossakaup við ríkisstjórnina um barnaskóla í sitt hérað í staðinn.  Hvað sem hæft er í þessu, stóð mjög glöggt á þessum tíma, hvort Alþingi væri tilbúið að hefja vegferð iðnvæðingar á grundvelli mikillar raforkunotkunar, og ekki er ofmælt, að það hafi dregið lappirnar, eins og hálfri öld áður, þó að meirihlutinn hafi í þetta sinn fallið "réttu" megin hryggjar.  

Á grundvelli nýrra laga um "Íslenzka Álfélagið" var ISAL stofnað 28. júní 1966, og varð þess vegna fimmtugt í sumar.  Var þá ritað undir rafmagnssamning við Landsvirkjun og hafnar- og lóðarsamning við Hafnarfjarðarbæ.  Við gerð þessara samninga lagði Hjörtur Torfason, lögfræðingur, gjörva hönd á plóg, og hann hefur komið að gerð allra viðauka og breytinga á rafmagnssamninginum. 

Rafmagnssamningurinn var til 40 ára (25 + 15 ára).  Orkuverðið var lágt eða 3-4 USD/MWh, eins og þá tíðkaðist, og endurspeglaði þá staðreynd, að á Íslandi var engin hefð fyrir slíkri stóriðju, og þar af leiðandi mikil áhætta fyrir Alusuisse að fjárfesta hér. Þeir höfðu skömmu áður fjárfest í álverinu SÖRAL á Húsnesi í Vestur-Noregi og töldu greinilega áhættunnar virði að reyna fyrir sér í Norður-Evrópu með álframleiðslu í krafti fallorku vatns. 

Reksturinn í Straumsvík hékk stundum á bláþræði fyrstu árin, af því að raforkukerfið var allt of veikt fyrir mikla raforkuvinnslu og raforkuflutninga, sem aldrei máttu bresta án stöðvunar álframleiðslunnar með gríðarlegum tilkostnaði.  Í fyrstu var eina orkuvinnslan fyrir álverið í Búrfelli; þar urðu tíðar innrennslistruflanir fyrstu árin af völdum grunnstinguls við inntaksristar, og eina flutningslínan til álversins slitnaði einu sinni vegna ísingar á hafinu yfir Hvítá.  Þá kom útsjónarsemi, dugnaður og þrautseigja Íslendinga á raunastund í góðar þarfir við að lágmarka tjónið með keyrslu neyðarrafstöðvar í Straumsvík, svæfingu kera og bráðabirgða viðgerð línunnar. Á þessa eiginleika átti oft eftir að reyna.   

Meginraforkukerfi landsins, 220 kV stofnkerfinu, óx smám saman fiskur um hrygg, og þar með batnaði afhendingaröryggi rafmagnsins, sem telja má fyrst nú á 21. öldinni orðið viðunandi fyrir álver, þó að það sé ekki sambærilegt að gæðum við "sterk kerfi" meginlandsins eða Bretlands, sem lýsir sér í of tíðum og miklum tíðni- og spennusveiflum við aðgerðir eða truflanir hjá stórnotendum, Landsneti, Landsvirkjun eða öðrum tengdum stofnkerfinu, og 132 kV hringtenging landsins verður gjarna fyrir sjálfmagnandi aflsveiflum, svo að rjúfa verður Byggðalínuna, sem veldur truflunum, jafnvel straumleysi hjá notendum.  Allt of hægt gengur að þrífasa sveitirnar samfara jarðstrengjalögnum og afnámi loftlína í dreifikerfinu. 

Raforkuverð, sem árið 1966 var umsamið 3,5 USD/MWh til ISAL, hefur 11-faldazt á 50 árum.  Verð á raforku erlendis hefur jafnan fylgt olíuverðinu.  Verð raforku á Íslandi hefur hækkað með vaxandi vinnslu- og flutningskostnaði raforku og hefur einnig hækkað til iðnaðarins með auknum gæðum raforkunnar (afhendingaröryggi, stöðugleiki spennu og tíðni), og þar sem eigendur iðjuveranna telja nú mun minni óvissu fylgja rekstrinum hérlendis en í upphafi, þá hefur verið unnt að semja við þá um hækkun raforkuverðs. Íslendingar hafa og sýnt og sannað, að þeir eru í stakk búnir til að ná fullum tökum á framleiðslutækninni, sem fyrirmyndar rekstur útheimtir, og þeir hafa náð árangri á heimsmælikvarða við lágmörkun losunar gróðurhúsalofttegunda úr framleiðsluferlinu. 

Um þessa þróun ritar Hjörtur Torfason í Morgunblaðið 26. marz 2016 undir fyrirsögninni, "Áfram Ísal":

"Ennfremur hefur forsendum orkusölu til fyrirtækisins verið breytt að nokkru með hliðsjón af því, að samkeppnisstaða Íslands gagnvart nágrannaríkjum austan og vestan hafsins er nú önnur og styrkari en áður var, eins og vonir stóðu til, þegar af stað var farið."

Í árdaga íslenzku nýiðnvæðingarinnar á Viðreisnarárunum var aðalgagnrýnin á hana, að erlent auðvald gæti náð tangarhaldi á íslenzku athafnalífi, efnahagskerfi og þar með á stjórnmálalífinu. Þarna gerðu kommúnistar í raun út á minnimáttarkennd þjóðar, sem nýlega hafði hlotið fullt sjálfstæði, og ekkert af þessu hefur gengið eftir, og skrattinn reyndist þarna málaður á vegginn af afturhaldsöflum, sem vildu halda efnahagslífinu og þar með þjóðlífinu í greipum embættismanna og stjórnmálamanna. Íslendingar reyndust nægir bógar, hver á sínu sviði, til að taka málin í sínar hendur.  Vilji er allt, sem þarf. 

Á 8. áratug 20. aldarinnar hörfaði afturhaldið  í landinu frá hræðsluáróðri í garð alþjóðlegs auðvalds yfir í heilsufarslegan áróður í garð stóriðjunnar, sem þá voru 2 fyrirtæki, Íslenzka Álfélagið í Straumsvík og Íslenska járnblendifélagið á Grundartanga í Hvalfirði, fyrir mengun innanhúss og utan. Slíkur áróður á jafnan greiðan aðgang að fólki, enda hver sjálfum sér næstur í heilsufarslegum efnum. Þegar tæknin leyfði á 9. áratuginum, gjörbreyttu bæði fyrirtækin mengunarvörnum sínum til hins betra, svo að nú þykir t.d. frammistaða ISAL til mikillar fyrirmyndar í þessum efnum, og er hvorki hægt með marktækum hætti að sýna fram á hækkun flúoríðs í gróðri utan þynningarsvæðis við Straumsvík né hægt að sýna fram á meiri mengun af mannavöldum úti fyrir strönd þar en annars staðar við landið. 

Þar sem glæpurinn hvarf, voru góð ráð dýr fyrir afturhaldsöflin, og þau fundu upp á því um aldamótin 2000 að hafa allt á hornum sér varðandi virkjanir og línulagnir, og þar stendur hnífurinn einmitt í kúnni núna, eins og 3. áfangi Rammaáætlunar er gott dæmi um, þar sem ósk Orkustofnunar um frummat Verkefnisstjórnar Rammaáætlunar á fjölda virkjanakosta var hunzaður og við frummat annarra virkjanakosta var hvorki tekið tillit til samfélagslegra kosta/galla né þjóðhagslegs ávinnings/taps.  Landsnet er í stórvandræðum með að tengja Suðurnesin við landskerfið með 220 kV línu, og tenging Suðurlands og Norðurlands er í uppnámi vegna andstöðu við hagkvæmasta, umhverfisvænsta og tæknilega bezta kostinn, Sprengisandslínu.  Er andstaðan með þeim hætti, að ekki verður annað séð en grafa þurfi jarðstreng þar um 200 km leið með viðeigandi spanspóluvirkjum með um 25 km millibili til að hamla gegn miklu rýmdarálagi jarðstrengsins. Þetta mun væntanlega hækka flutningskostnað raforku í landinu um sinn, en kannski má selja forvitnum ferðamönnum aðgang að jarðhýsum, sem hýsa þessi tækniundur. 

Allan tímann síðan "stóriðjustefnan" var kynnt til sögunnar af Viðreisnarstjórninni 1959-1971, hefur raforkuverðið til hinna erlendu fyrirtækja verið bitbein.  Eru margir raftar á sjó dregnir í þeirri orrahríð, sem lítið hafa til málanna að leggja annað en að sá tortryggni og óvild í garð erlendu fjárfestanna, sem hætta vilja fé sínu með því að leggja sitt að mörkum til atvinnuuppbyggingar á Íslandi, sem myndar þriðju meginstoðina undir gjaldeyrisöflun landsins. Að hreykja sér sem hanar á haug um málefni, sem þeir hafa ekki kynnt sér til hlítar, er óviturlegt, en er það ekki einmitt einkenni s.k. beturvita ("Besserwisser") ?   

Algeng bábilja er að bera saman raforkuverð samkvæmt almennum smásölutaxta til fyrirtækja eða heimila annars vegar og hins vegar umsamin heildsöluverð í langtímasamningum, þar sem margvíslegar gagnkvæmar skuldbindingar samningsaðila eru niðurnjörvaðar.  Smásölutaxtinn án virðisaukaskatts er allt að ferfaldur stóriðjutaxtinn, og þetta telja gagnrýnendur þessara samninga vera afar ósanngjarnt.

Þeir, sem halda á lofti svona grunnhyggilegum málflutningi hafa í raun ekkert vitrænt fram að færa til þeirrar umræðu, hvort þessi viðskipti séu þjóðhagslega hagkvæm eður ei.  Þeir fullyrða út í loftið, að "almenningur sé að greiða niður orkuverð til stóriðju.  Þetta er gamla sagan um fílinn, sem einfeldningurinn reynir að lýsa í heild sinni með lýsingu á afmörkuðum líkamshlutum.   

Villan við téðan samanburð er, að stóriðjan sér um og kostar sína raforkudreifingu sjálf, en dreifingin nemur 57 % af heildarupphæð heimilistaxtans.  Vinnslu-og flutningsþáttur verðs til almennings er í raun VFVA=1,68 x MVálv, þar sem MVálv er meðalverð til álveranna þriggja á Íslandi árið 2015 að meðtöldum flutningskostnaði.  Nú þarf að taka tillit til þess, að tilkostnaður við raforkuvinnslu og flutning fyrir álver er af ýmsum ástæðum (virkjun strax fullnýtt, jafnt álag, hár aflstuðull, langtímasamningur, kauptrygging o.fl.) lægri á hverja orkueiningu en fyrir almenningsveitur, þ.e. heimili og lítil og meðalstór fyrirtæki, og getur munað rúmlega helmingi, þ.e. VFKA=2,1 x MVálv.

Á meðan VFVA<VFKA getur almenningur unað við kostnaðarskiptinguna í raforkukerfinu á milli sín og álveranna, en ef VFVA>VFKA, þá mætti halda því fram með rökum, að almenningur greiddi niður raforkuverð til stóriðju.

Hagsmunir almennings gagnvart stórnotendum raforku hafa í raun verið tryggðir með því, að ný stóriðjufyrirtæki eða viðbætur við eldri stóriðju greiði í hverju tilviki jaðarkostnaðarverð fyrir viðbótar orkuna, þ.e. reiknað verð m.v. ákveðna fjármagnsávöxtun, t.d. 8 %/ár. Í sumum tilvikum hefur jafnvel verið gengið svo langt að láta nýja verðið ná yfir öll raforkukaupin.  Með því að þvinga fram slíka samninga, er orkusalinn að setja samkeppnishæfni gamallar verksmiðju í uppnám. Þetta á t.d. við um nýjan raforkusamning Landsvirkjunar við Rio Tinto Alcan árið 2010 um sölu til ISAL í Straumsvík.  Rekstrarerfiðleikar fyrirtækisins hafa ratað í fréttirnar, og fyrirtækið berst í bökkum, á meðan markaðsverð á áli er undir 1800 USD/t Al og verðuppbót (premía) er lág vegna lítillar eftirspurnar m.v. framboð.  

Meðalorkuvinnslukostnaður kerfisins lækkar með minnkandi skuldabyrði og fjármagnskostnaði virkjunarfyrirtækjanna og flutningsfyrirtækisins, því að stærsti kostnaðarliðurinn í íslenzka raforkukerfinu er fjármagnskostnaður, og þetta kemur fram í getu markaðarins til að lækka raunverð til almennings, eins og lengi vel var áskilið í lögum frá tíð Hjörleifs Guttormssonar, iðnaðarráðherra, en var afnumið með nýjum raforkulögum 2004, og samkvæmt þeim er orkuvinnslufyrirtækjunum heimilt að hækka hagnað sinn í staðinn.  Forstjóri Landsvirkjunar hefur einmitt boðað stóraukinn hagnað og arðgreiðslur, en eru fulltrúar eigendanna, Alþingismenn, sammála þessari stefnubreytingu stjórnar fyrirtækisins.  Blekbóndi og ýmsir fleiri eru þeirrar skoðunar, að þessi nýja stefna sé óskynsamleg ráðstöfun m.t.t. hámörkunar þjóðhagslegrar hagkvæmni, þ.e. að þjóðarkakan stækki hraðar, ef almenningur í landinu fær að njóta ávaxta lækkaðs meðaltilkostnaðar í raforkukerfinu.   

Það má fullyrða, að stóriðjufyrirtækin hafa staðið undir sínum hluta kostnaðarins við uppbyggingu raforkukerfisins á Íslandi og vel það.  Samt hefur ráðandi fyrirtæki á markaðinum, ríkisfyrirtækið Landsvirkjun, lagt í töluverðan kostnað og fyrirhöfn  að við að reyna að selja rafmagn úr landi um sæstreng.  Hefur bægslagangur í þessa veru keyrt um þverbak síðan 2009 eða um þær mundir, er Hörður Arnarson tók við forstjórastöðu fyrirtækisins og vinstri meirihluti á Alþingi skipaði fyrirtækinu nýja stjórn.  Hefur Hörður haft uppi stór orð um miklu meiri arðsemi slíkrar beinnar orkusölu til Bretlands en með orkusölu til orkusækinna útflutningsfyrirtækja á Íslandi.  Blekbóndi hefur jafnan talið þetta hina mestu firru vegna gríðarlegs kostnaðar við slíkan streng, sem gera mundi virðisauka slíkrar orkusölu að engu. 

Þann 12. júlí 2016 kynnti iðnaðar- og viðskiptaráðherra, Ragnheiður Elín Árnadóttir, skýrslu, sem henni hafði borizt fyrir Brexit, 23. júní 2016, frá "Verkefnisstjórn sæstrengs".  Bretar komu að gerð þessarar skýrslu, enda er viðskiptahugmyndin sú, að Englendingar nýti 1000 MW afl í sínu rafkerfi frá þessum streng. Ályktunin, sem draga má af niðurstöðu þessarar skýrslu er sú, að Bretar hafna kurteislega frekari þátttöku í undirbúningi sæstrengs á milli Íslands og Skotlands, af því að hann falli ekki að brezkum reglugerðum um fjárhagsstuðning við kaup á endurnýjanlegri orku, sem framleidd er án losunar teljandi magns af gróðurhúsalofttegundum út í andrúmsloftið. Þá yrði afkoma slíks strengs og virkjana fyrir hann algerlega háð niðurgreiðslum úr brezka ríkissjóðinum, sem séu ekki lengur nauðsynlegar á Bretlandi, nema til vindmyllna úti fyrir ströndinni og til kjarnorkuvera (Hinkley Point C, kostnaður 150 USD/MWh).    

Kostnaðaráætlun þessarar skýrslu fyrir téðan sæstreng og virkjanir nemur miaISK 800 jafngildi miaUSD 6,5 (m.v. gengið 1 USD = 123 ISK).  Markaðsverð raforku á Englandi er nú svo lágt, undir 50 USD/MWh í heildsölu eftir fall sterlingspunds 2016, og spáð svo lágu næsta áratuginn, þó að einhver hækkun verði, að kostnaður raforku frá Íslandi um þennan dýra streng, sem blekbóndi reiknar á bilinu 80 USD/MWh - 130 USD/MWh, að viðskiptin yrðu algerlega háð niðurgreiðslum úr brezka ríkissjóðinum, sem ekki eru í boði samkvæmt skýrslunni.  Lægri talan á ofangreindu bili fæst út frá kostnaðaráætlun téðrar skýrslu.  Sé hins vegar kostnaður sambærilegs sæstrengs á milli Ísraels og Grikklands, sem nú er að komast á framkvæmdastig, lagður til grundvallar, virðist um verulega vanáætlun strengkostnaðar að ræða, og að miaUSD 9,9 væri nær lagi, og með hana að vopni fást ofangreind efri mörk kostnaðarbilsins. 

Landsvirkjun hefur síðan 2010 haldið uppi áróðri um mikla arðsemi sæstrengsins. Honum kann að hafa verið ætlað að styrkja samningsstöðu Landsvirkjunar gagnvart eigendum iðnfyrirtækjanna, sem stóðu frammi fyrir endurskoðun raforkusamninga.  Sé sú raunin, er það afar barnaleg afstaða, því að lækkandi markaðsverð á Englandi og tæknilega og fjárhagslega áhættusamt sæstrengsverkefni var auðvitað alla tíð á vitorði viðkomandi fjárfesta. Það hefur alla tíð blasað við þessum blekbónda hér, að téður áróður væri tómt bull og vitleysa, og má sjá þess stað víða á þessu vefsetri.

Nú hafa hins vegar bætzt við nýjar upplýsingar, sem endanlega gera út af við þessa sæstrengsdrauma, hvað sem arðseminni líður.  Það er hreinlega ekki næg hagkvæm orka í landinu, sem sæmileg sátt getur náðst um að virkja, til að anna orkuþörfinni innanlands ásamt fram á miðja þessa öld og orkuþörf sæstrengsins líka.  Það er bæði vegna tilhneigingar til að setja vaxandi hluta orkulindanna í verndarflokk með aukinni velmegun í landinu og vegna fyrirsjáanlegs stórs hlutverks rafmagnsins við að leysa jarðefnaeldsneyti af hólmi.  Ekki þarf að taka fram, að olíuvinnsla á íslenzku umráðasvæði norður í höfum verður vart að raunveruleika úr þessu, enda mjög kostnaðarsöm og hefur í för með sér alvarlegar umhverfisógnanir. 

Vart er nú unnt að reikna með meiri raforkuvinnslu í landinu en 35 TWh/ár, og orkuvinnslan árið 2016 nær um 19 TWh, þ.e. 54 % af raunhæft virkjanlegri orku hafa þegar verið nýtt. 

• Álverin nota nú um 12,5 TWh/ár og gætu þurft 15 TWh/ár alls til að fullnýta framleiðslugetu sína ("full potential") með bættri framleiðslutækni.
• Önnur stóriðja notar nú um 2 TWh/ár og gæti þurft 5 TWh/ár alls.
• Kísiliðnaður, sem í fyrsta áfanga á að vera 240 MW að afli, er hannaður fyrir 500 MW í framtíðinni, og þarf þá 4 TWh/ár.
• Almenn raforkunotkun heimila og fyrirtækja er nú innan við 4 TWh/ár, en gæti að 35 árum liðnum numið 6 TWh/ár vegna fólksfjölgunar, afnáms olíukyndingar og aukinnar framleiðslu.
• Ef allur fartækjaflotinn á landi hefur verið rafvæddur árið 2050 með einum eða öðrum hætti, eins og vonir standa til, þá mun hann þurfa 1,5 TWh/ár.
• Rafvæddur fiskiskipafloti landsins mun þurfa 1,2 TWh/ár.
• Millilandaskip og flugvélar landsmanna verða rafvædd eða eldsneyti á þessa farkosti framleitt með rafmagni, sem gæti numið 1,5 TWh/ár.
• Framleiðsla landbúnaðarins mun vaxa verulega, enda er samkeppnisstaða hans sterk í krafti einstakra gæða og ferðamannasægs.  Ekki sízt eru framtíðarmöguleikar á sviði grænmetisræktar, og mun landbúnaðurinn þurfa a.m.k. 0,1 TWh/ár raforku í stað eldsneytis.

Eldsneytisnotkun Íslendinga árið 2015 nam 732 kt og kostaði þessi innflutningur alls miaISK 83 eða um 914 USD/t.  Til samanburðar var vöruskiptajöfnuðurinn árið 2015 neikvæður um miaISK 30.  Þessi samanburður sýnir, hversu þjóðhagslega mikilvægt er að leysa þessa óhollustusamlegu erlendu orku af hólmi með innlendri, sjálfbærri orku. Hún nemur samkvæmt þessum áætlunum blekbónda rúmlega 4 TWh/ár.  Þegar öll ofangreind raforkuþörf landsmanna árið 2035 er lögð saman, fást 34,3 TWh/ár.  

Miðað við núverandi tilhneigingu að klípa stöðugt utan af þeim virkjanakostum, sem í nýtingarflokk fara, er óraunhæft núna að reikna með meiru en 35 TWh/ár af tiltækri raforku.  Margnefndur sæstrengur þarf tæplega 9 TWh/ár samkvæmt nýjustu skýrslu um hann frá júlí 2016, og nánast ekkert af þeirri orku virðist munu verða til reiðu í framtíðinni.  Það er þess vegna algerlega tómt mál að tala um risafjárfestingu í aflsæstreng Ísland-Skotland.