Hundsbit

Það hefur komið fram, að ætlunin er að gera Orkumálastjóra að Landsreglara og þar með væntanlega að sameina embættisskyldur Orkumálastjóra og Landsreglara Evrópusambandsins, ESB, á Íslandi.  Þetta er stórfurðulegt uppátæki, því að embættisskyldur orkumálastjóra spanna mun meira en raforkumál, en Landsreglari (National Energy Regulator) verður æðsti maður raforkumála á Íslandi, óháður íslenzkum stjórnvöldum, en Orkumálastjóri er aftur á móti núna beint undir ráðherra.  Það fer mjög illa á þessu, enda ætla Norðmenn að viðhafa annað fyrirkomulag, þar sem Stórþingið áskildi, að völd Landsreglara yrðu eins takmörkuð og auðið væri.

Nú er Landsreglari Noregs sjálfstætt embætti innan Orkustofnunar, en verði Þriðji orkupakkinn hluti EES-samningsins, þá verður stofnað sjálfstætt embætti Landsreglara í Noregi. Ekkert slíkt virðist vaka fyrir íslenzka iðnaðarráðherranum.  Þvert á móti virðist Landsreglarinn munu verða hér valdameiri en efni standa til.    

Hvert verður fyrirsjáanlega hlutverk Landsreglara ? Verkefnum hans er lýst í Raforkumarkaðstilskipuninni 2009/72/EB, sem er hluti af Orkumarkaðslagabálki #3.  Hér verður drepið á fáein atriði varðandi flutning og dreifingu raforku úr þessari tilskipun, og fleiri atriði tíunduð við tækifæri:

1 a) ákvarða eða samþykkja, á grundvelli skýrra skilmála, raforkuflutningsgjaldskrár og raforkudreifingargjaldskrár eða aðferðirnar, sem útreikningar þeirra eru grundvallaðar á.

Landsnet hefur hingað til samið sínar gjaldskrár, og rafmagnsdreifingarfyrirtækin sínar, og fyrirtækin hafa síðan lagt þær fyrir Orkustofnun til rýni og samþykktar.  Orkumálastjóri hefur starfað í umboði ráðherra, en verður, ef "pakkinn" gengur eftir, starfandi í umboði ESB.  Á bara að taka þessu sem hverju öðru hundsbiti ?

1 b) tryggja, að rekstraraðilar flutnings- og dreifikerfanna, og, eins og við á, eigendur þessara kerfa, auk allra fyrirtækja í raforkugeiranum, standi við skuldbindingar sínar samkvæmt þessari tilskipun og öðrum viðeigandi Evrópusambandsreglum, að meðtöldu því, sem varðar millilandatengingar.  

Raforkugeirinn í heild sinni skal sýna regluverki Evrópusambandsins hollustu framar öllu öðru.  Íslenzk orkulög og íslenzk orkustefna verða að vera í samræmi við gildandi regluverk ESB á hverjum tíma á sviði orkumála, ekki einvörðungu þess hluta, sem fólginn er í Þriðja orkupakkanum.  Er þetta ekki of stór biti að kyngja fyrir þjóð, sem stendur ekki í neinum raforkuviðskiptum við ESB og kærir sig ekki um það, eftir því sem bezt er vitað ?

Í kafla 6 er tekið til við að lýsa hlutverkum Landsreglarans við tengingu inn á þessi kerfi: 

6 Landsreglarinn skal bera ábyrgð á að ákvarða eða samþykkja, tímanlega fyrir gildistöku, a.m.k. aðferðirnar, sem nota á til að reikna eða ákvarða skilmálana fyrir:

a) tengingu og aðgang að landskerfi, þ.m.t. flutnings- og dreifingargjaldskrár, eða aðferðirnar, sem leggja skal til grundvallar útreikningunum.  Þessar gjaldskrár eða aðferðir eiga að vera þannig, að tekjur af þeim standi undir nauðsynlegum fjárfestingum í kerfunum fyrir viðgang þeirra.

 Landsreglarinn ákveður þannig tengigjöldin fyrir nýja birgja, t.d. vindorkuver, og notendur raforku.  Það er líklegt, að hann muni fá leiðbeiningar frá ACER um þetta, svo að samræmis við ESB-löndin verði gætt.  Með þessu fyrirkomulagi getur hvorki Alþingi né ráðherra haft áhrif á hvetjandi og letjandi þætti þessara gjaldskráa.

b) viðskipti með jöfnunarorku. 

Allir kaupendur á heildsölumarkaði raforku í landinu senda með minnst sólarhrings fyrirvara inn áætlun um orkukaup sín á hverri klukkustund til síns orkubirgis og þurfa að greiða honum fyrir mismun raunverulegrar notkunar og áætlunar utan vissra marka.  Orkubirgjarnir senda jafnframt inn tilboð um að láta þessa jöfnunarorku í té.  Þessi jöfnunarorkumarkaður hefur virkað vel, síðan honum var komið á hérlendis.  Samkvæmt Orkupakka #3 verður hann settur undir stjórn Landsreglara.  Nú stjórnar Landsnet þessum markaði.  Ólíklegt er, að til bóta verði að færa stjórn þessa markaðar lengra frá mörkinni, persónum og leikendum.

c) aðgang að innviðum á milli landa, þar með aðferðarfræði við úthlutun flutningsgetu og meðhöndlun yfirálags.

Landsreglarinn mótar regluverkið um það, hvernig orkuvinnslufyrirtækjum og vinnslugetu þeirra verður á hverjum tíma raðað inn á sæstrenginn eða sæstrengina.  Þarna munu áreiðanlega samræmdar reglur ACER gilda í þessum efnum.  Til þessara kasta kemur sérstaklega, ef strengurinn er fulllestaður.  Landsreglarinn ræður því líka, hvaða orkubirgi er kastað fyrst út eða dregið úr flutningi frá, ef mannvirkin verða yfirlestuð.  Hér kunna að koma upp hagsmunaárekstrar á milli orkuseljenda og orkukaupenda. Verður sá úrskurður þjóðhagslega hagstæður Íslandi ?

Norski hagfræðiprófessorinn Anders Skonhoft hefur rannsakað þjóðhagslegar afleiðingar fleiri aflsæstrengja á milli Noregs og útlanda.  Þjóðhagslegar afleiðingar fyrsta aflsæstrengsins til útlanda hérlendis ættu að verða sams konar, en þó meiri.  Skonhoft fann út, að summa ávinnings orkuvinnslufyrirtækjanna og taps orkukaupenda yrði neikvæð.  Þetta þýðir, að út frá þjóðhagslegu sjónarmiði er verr farið en heima setið varðandi sæstrengsverkefni hérlendis.

Málið er enn alvarlegra en þetta, því að Skonhoft reiknaði ekki út afleiðingar orkuverðshækkana á fyrirtækin.  Samkeppnisstaða þeirra hríðversnar, og hefur formaður samtaka grænmetis- og blómaræktenda lýst þessu á raunsæjan hátt í Bændablaðinu, en gróðurhúsabændur nota tiltölulega mikla orku á hvert kg framleiðslunnar.  Svigrúm allra framleiðslufyrirtækja í landinu til launagreiðslna, nýsköpunar og annarra fjárfestinga mun minnka, sem leiða mun til minni hagvaxtar og að lokum stöðnunar.  Að jafna raforkuverðið á Íslandi og í Evrópu er þannig stórfelld ógn við lífskjör allra Íslendinga.

Af þessum sökum ætti það að verða þáttur í orkustefnu landsmanna að tengjast ekki erlendum raforkukerfum.  Þá vaknar spurningin um sambúð innlendrar orkustefnu við orkustefnu ESB eftir samþykkt Orkupakka #3.  Ef í Orkustefnu Íslands verður stefnumörkun um að nýta beri orkulindir Íslands með sjálfbærum hætti og einvörðungu hér innanlands, þá samræmist sú stefnumörkun alls ekki Þriðja orkupakka ESB, sem er sniðinn við að koma öllum slíkum orkulindum ESB/EES á sameiginlegan Innri orkumarkað ESB og hið minnsta að tvöfalda flutningsgetu raforku á milli landa ESB frá 2010-2030. Aðildarríkin eiga að koma sér upp orkustefnu, eins og iðnaðarráðherra hefur upplýst, að nú sé í mótun, en, ef samþykkja á Orkupakka #3, þá verður orkustefna Íslands að verða í samræmi við orkustefnu ESB, eins og hún er sett fram í Viðauka IV í EES-samninginum, t.d. í gerð #714/2009, kafla 1 b, formálanum-atriði 24 og formálanum-atriði 1.  Þarna er skrifað um að tryggja "mikið afhendingaröryggi fyrir raforku" í ESB, styðja við "vel virkan" samkeppnismarkað og "samkeppnishæf verð" á ESB markaði.  Íslendingar geta þetta ekki án þess að tengjast ESB-markaði beint.

Nú hafa 2 af 4 lagasérfræðingum, sem utanríkisráðherra fékk til að meta, hvort ákvæði Þriðja orkupakka ESB brytu í bága við Stjórnarskrá, komizt að þeirri niðurstöðu, að ein gerð hans, nr 713/2009, samrýmist ekki Stjórnarskrá.  Þá hefur hann brugðið á afar einkennilegt ráð.  Hann leggur til innleiðingu gerðarinnar "með hefðbundnum hætti", en með lagalegum fyrirvara um, að sæstrengur verði hvorki undirbúinn né lagður, "nema að undangenginni endurskoðun á lagagrundvelli reglugerðarinnar, og komi ákvæði hennar, sem varða tengingar yfir landamæri ekki til framkvæmda fyrr en að þeirri endurskoðun lokinni."

Samkomulag utanríkisráðaherra við framkvæmdastjóra orku- og loftslagsmála er ekki lagalega skuldbindandi fyrir Evrópusambandið, sem þýðir, að ESB getur litið svo á, að Orkupakki #3 hafi verið innleiddur á Íslandi.  Lagasetning um skilyrta innleiðingu verður væntanlega úrskurðuð ólögmæt að Evrópurétti hjá ESA.  Leiðin er þess vegna greið fyrir sæstrengsfjárfesta, hafi þeir hug á "Ice-Link", og sá áhugi er fyrir hendi.  Yfirlit um þetta er að finna í viðhengi með þessum pistli.  

 

Ef orkustefna Íslands reynist verða sniðin við orkustefnu ESB, er áreiðanlegt, að hún mun vekja upp miklar deilur í landinu og óvíst, hvernig henni reiðir þá af á Alþingi.  Hugsanlega verður hún eitt af "kosningamálunum" fyrir næstu Alþingiskosningar, ef drög að henni hafa birzt þá.  Ráðstöfun orkulindanna er eitt af mestu hagsmunamálum landsmanna, og afstaða kjörinna fulltrúa á löggjafarsamkundunni til orkumálanna gæti haft drjúg áhrif á beitingu atkvæðisréttarins.     

 

 

 

 

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• innlei_ing_orkupakka.docx

Athugasemdir

[Bjarni Jónsson, 27.3.2019 kl. 16:43]

Þessi skilyrta innleiðing fullnægir vafalaust Stjórnarskrá.  Ekki ber ég brigður á það, en hún fullnægir ekki EES-samninginum, af því að ekki er um hana samið með lögformlegum hætti við ESB og hin EFTA-ríkin í EES.  Með samþykki þessarar aðferðarfræði mun Alþingi þess vegna veita höggstað á Íslandi, sem er þannig vaxinn, að ESA úrskurði innleiðinguna óleyfilega að Evrópurétti og EFTA-dómstóllinn staðfesti þann úrskurð með dómi.

[Gunnar Heiðarsson, 27.3.2019 kl. 20:43]

Sæll Bjarni

Svo hefur mér ofboðið málflutningur iðnaðar og orkumálaráðherra ásamt utanríkisráðherra síðustu vikur að ég hef ekki getað stillt mig og hef bæði á eigin bloggi sem og í athugasemdakerfum netmiðla, haldið því fram að einungis séu tvær skýringar tiltækar á hegðun þeirra: Annað hvort séu þau á mála hjá einhverjum sem hafa mikla hagsmuni af strenglagningu eða að þau sé svona yfirmáta heimsk. Við þetta hengi ég að erfitt sé að álíta að heimskt fólk ná að komast á Alþingi og í ráðherrastóla. Þetta er stórt sagt og kannski offarið, en ég get bara ekki fundið neinar aðrar skýringar, því miður. Mér var jú kennt að segja það sem manni finnst.

Þegar skoðað er hvernig iðnaðar og orkumálaráðherra hefur haldið á málum verður maður einilega bit. Við upphaf þess gerði hún lítið úr málinu, sagði þetta bara vera eins og hverja aðra tilskipun frá ESB og skipti okkur engu máli. Þegar málflutningur gegn þessum pakka fór að ná eyrum landsmann, málflutningur sem að stærstum hluta má þakka þér, varð ráðherra fastari fyrir og fór að fullyrða ýmislegt sem ekki stóðst skoðun. Loks tókst henni að fá sérvalda lögfræðinga til að staðfesta mál sitt og hefur síðan ekki slakað um tommu. Utanríkisráðherra hefur haldið sig nokkuð til hlés í umræðunni, en þegar hann tjáir sig er það oftast bergmál ráðherra iðnaðar og orkumálaráðherra, fylgir henni eins og þægur rakki. Hitt er ljóst að utanríkisráðherra hefur á stundum verið nokkuð torskilinn og erfitt að átta sig á hvar hann stendur.

Engu skiptir þó færustu menn á sviði orkumála, Evrópumála og Evrópuréttar leggi fram fullgild rök gegn samþykkt tilskipunar ESB um þriðja orkupakkann. Skollaeyrum er skellt gagnvart öllu sem frá slíkum sérfræðingum einungis hlustað á þá sem eru ráðherra samþykktir. Sá sem bar þungann af gerð EES samningsins, af okkar hálfu, Jón Baldvin Hannibalsson hefur einnig varað við samþykkt þessarar tilskipunar, að engin ástæða sé til þess og að það gæti orðið landi og þjóð skeinuhætt verði slíkt gert. Hann var fljótt afgreiddur með því að draga upp eldgamalt mál, mál sem að hluta til hafði verið afgreitt af "dómstólum" fjölmiðla fyrir löngu síðan. Það er annars magnað hvað sumir sem standa gegn samþykkt þessarar tilskipunar lenda oft í hneykslismálum eða einhverjum óþverra sem fjölmiðlar velta sér uppúr.

Hvað sem öllu líður, hver sem ástæða einþykkni iðnaðar og orkumálaráðherra er, hvort þar ræður þjónkun við einhver öfl, hvort um heimsku er að ræða eða hvort einhver önnur skýring liggur að baki skiptir engu máli, þá er ljóst að hún er stórhættuleg landi og þjóð.

Þingmaður og ráðherra sem hafnar gagnrýni er hættulegur þjóðinni!

Takk fyrir góðan pistil og standa vaktina fyrir okkur hin, sem höfum kannski takmarkaða þekkingu á málinu en látum hyggjuvitið ráða.

Kveðja

[Bjarni Jónsson, 28.3.2019 kl. 10:50]

Það má segja, að málatilbúnaður utanríkis- og orkuráðherra með Orkupakka #3  sé pólitískt hneyksli.  Þau hafa aldrei nálgast að sýna skilning á því, sem hann fjallar um.  Með þingsályktunartillögu utanríkisráðherra var hausinn bitinn af skömminni með því að leggja upp til brots á EES-samninginum, kafla 7, þar sem segir, að samþykktir Sameiginlegu EES-nefndarinnar megi ekki samþykkja með neinum skilmálum.  Hér stefnir þess vegna ekki aðeins í afsal fullveldis yfir ráðstöfun orkulindanna, heldur líka í utanríkispólitískt klúður.