Orku-og fjármagnskreppa

Á fimm árum hefur eldsneytisverð á heimsmarkaði fimmfaldazt og tvöfaldazt á undanförnum tveimur árum.  Á þessu ári, 2008, hefur eldsneytisverðið hækkað um 4 % að jafnaði á mánuði til máímánaðar, og ekkert lát virðist á.  Tunnan af hráolíu kostar nú um USD 125.  OPEC, samtök olíuútflytjenda, takmarkar framboðið.  Þegar fjölmenn ríki Asíu, t.d. Indland og Kína, tóku upp markaðskerfi eða auðvaldshagkerfi, tók hagur almennings þar að vænkast.  Þar, eins og víðast annars staðar, er beint samband á milli hagvaxtar og orkunotkunar.  Spurn eftir olíu eykst þess vegna í heiminum og knýr verðið upp, enda hámarki olíuvinnslunnar hugsanlega þegar náð.  

 Þróun orkuverðs hefur áhrif á verðlag nánast allra nauðsynja, s.s. matvara, og einnig iðnaðarvara, t.d. málma og alls, sem úr þeim er smíðað.  Þetta kyndir undir verðbólgu alls staðar í heiminum.  Ofan í þetta efnahagsástand er komin fjármagnskreppa, þ.e. skortur á fjármagni vegna húsnæðisblöðru, sem sprakk.  Þetta er banvæn blanda fyrir efnahagskerfi heimsins, sem leitt getur til samdráttar og verðbólgu, e. "stagflation", á sama tíma. 

Bankaráð Seðlabanka Bandaríkjanna gerði sér grein fyrir þessu í fyrra og hóf að lækka vexti.  Þeir eru nú 2,0 % þar, og í BNA eru nú neikvæðir raunvextir, en samt sígur þar enn á ógæfuhliðina.  Seðlabanki Bandaríkjanna er með markmið um að halda svo kallaðri kjarnaverðbólgu í skefjum, þ.e.a.s. orkuverð, húsnæðisverð og matarverð er utan við verðmæli hans. 

ECB, Evrópubankinn í Frankfurt, aftur á móti er með markmið um að halda heildar verðbólgu undir 2,0 % á ári.  Hann hefur þess vegna ekki hafið vaxtalækkunarferli enn, enda er meðalverðbólgan nú hærri en 2,0 % á evru svæðinu.  Þetta mun sennilega leiða til meiri og argvítugri samdráttar víða í Evrópu en í Bandaríkjunum. 

Á Íslandi geisar mikil verðbólga, en hún er að miklu leyti innflutt.  Það gefur auga leið, að það er vonlítið að hækka vexti til að hamla á móti verðhækkunum erlendis frá.  Segja má, að verðbólgumarkmið fyrir íslenzka seðlabankann í ætt við þau, sem gilda um þann bandaríska, ættu betur við hérlendis en þau, sem ECB starfar undir. 

Daglega er nú jarmað eftir "aðgerðum" að hálfu ríkisstjórnar Íslands til að hamla gegn þeirri kreppu, sem nú hefur hafið innreið sína á Íslandi.  Hvað getur ríkisstjórnin gert ?  Hún hefur mjög lítið svigrúm til mótvægisaðgerða. Bankakerfið verður að sjá um sig sjálft, enda er starfsemi þess að mestu leyti á erlendri grundu.  Aðeins verður að tryggja sparifjárinneignir landsmanna.  Að rjúka nú til og efla allt of lítinn gjaldeyrisvaraforða Seðlabanka Íslands er allt of dýrt á tímum lánsfjárkreppu.  Hins vegar þarf að liðka fyrir erlendum fjárfestingum á Íslandi, því að erlent fé inn í landið er hið eina, sem dregið getur úr kreppunni. 

Hver mannvitsbrekkan étur nú upp eftir annarri, að nú eigi að nota tímann til að laga íslenzkt efnahagskerfi að kröfum myntráðs Evrópu, hvort sem við ætlum inn í Évrópusambandið, ESB, eða ekki.  Þegar svo er komið sögu, er orðið tímabært að vísa til orða Einars Þveræings, er hann með slíkum snilldarbrag, að enn er í minnum hafður, mælti gegn því að ljá konungi Grímsey undir her sinn.  Einar Þveræingur taldi, að þá mundi ýmsum kotkarlinum þykja verða þröngt fyrir sínum dyrum, er þeir færu á stórskipum þaðan.  Á sama hátt er hætt við, að ýmsum almúgamanni á Íslandi mundi þykja verða þröngt í búi, ef reynt verður að fylgja ströngum kröfum frá Frankfurt við efnahagsstjórn á Íslandi.   

Viðfangsefni íslenzkrar efnahagsstjórnunar er núna að forða þjóðfélaginu frá fjöldagjaldþroti og fjöldaatvinnuleysi.  Ráðið er að semja nú þegar um stórfellda raforkusölu til erlendra fjárfesta.  Framkvæmdir við virkjanir og iðjuver munu þá hamla gegn atvinnuleysi með svipuðum hætti og samningur Viðreisnar stjórnarinnar 1966 við Alusuisse um álverið í Straumsvík.  Slíkur gjörningur mundi strax styrkja krónuna, og mikið innstreymi gjaldeyris fyrir verðtryggt andvirði orkunnar mundi styrkja krónuna í sessi til langframa. 

Innan 5 ára munu fjöldaframleiddir og þægilegir rafbílar koma á markaðinn.  Gefur auga leið, að þeir munu verða sérstaklega hagkvæmir og umhverfisvænir á Íslandi, þar sem Íslendingar státa af lágu orkuverði til almennings og orkan er unnin á sjálfbæran hátt.  Til þess að anna þessari eftirspurn þarf þó að virkja okkar endurnýjanlegu orkulindir og mynda meiri orkuforða á formi lóna til að miðla orkunni á milli sumars og vetrar. Dreifikerfið er að miklu leyti fyrir hendi.  Megnið af hleðslu rafgeymanna mun fara fram að næturþeli, þegar álag á almenna rafkerfið er minnst.  Hérlendis er engin ástæða til að flækja þetta ferli og minnka orkunýtnina með því að framleiða vetni fyrst og nota síðan vetnið til að framleiða raforku.  Það kann að henta erlendis að vinna vetni úr jarðgasi og draga úr mengun með því að knýja fartæki með vetni.  Engar nauðir reka okkur Íslendinga til að fara þessa leið með fartæki á landi. 

 

 

 

 

Athugasemdir

[gfs (IP-tala skráð) 12.5.2008 kl. 22:12]

Ég hef bara áhyggjur af einu (er engin sérstakur umhverfisverndarsinni), en ef ríkisstjórnin á að virkja auðlindir okkar í hvert sinn sem hér kemur efnahagslægð fyrir orkufrekan þungaiðnað (einsog Sovétríkinn lögðu mikla áhersu á þeas þungaiðnaðinn), að þá get ég ekki betur séð að í fjarlægri framtíð verðum við hugsanlega búin að skuldbinda okkar náttúrulegu orku til þungaiðnaðar.  Og þar af leiðandi verður minna ráðtúm til að hlaða rafbílana okkar, og búa til vetni á skipin og flugvélarnar okkar...

Mín skoðum er sú að við ættum ekki að virkja fyrir enn einu álverinu , heldur hlúa að því sem við höfum núna.  Markaðurinn verður að fá að sjá um sína ef hann á að verða sem best skilvirkur.  Þó það þýði atvinnuleysi tímabundið, eftir niðursveiflu kemur uppsveifla (vonandi).

Svo er annað, það er mikið krepputal en staðreyndin er sú að það er engin kreppa á íslandi í dag, það er rétt rúmlega 1% atvinnuleysi.  En efnahagslægð á sennilega eftir að ágerast nokkuð.

Barátta heimilana er við verðbólguna og vextina sem er mörgum heimilum þungur djöfull að draga. 

Ekki annað álver með tilheyrandi auknu fjármagni inn í landið (verðbólgu).