Ísland undir ráðstjórn

Eftir að fjármálaráðherra, að fenginni vafasamri umsögn "lausamanns"  frá Verkamannaflokkinum norska, þjóðnýtti Sparisjóð Reykjavíkur og nágrennis (SPRON) og sameinaði Kaupþingi,  er megnið af bankakerfinu íslenzka komið í ríkiseign.  Eins og vænta mátti, á einkaframtakið erfitt uppdráttar við þessar aðstæður, sbr tregðu Nýja kaupþings við að láta af hendi það, sem skiptastjóri afhenti því á silfurfati.  

Vegna drottnunar ríkisvaldsins yfir fjármálageiranum er nú  nánast allt atvinnulíf á Íslandi undirorpið opinberri spillingu og duttlungum valdhafanna í Stjórnarráðinu.  Hin gríðarlega valdsamþjöppun í ráðuneytunum minnir á Ráðstjórnarríkin, sem urðu sjálfdauð fyrir tveimur áratugum vegna innanmeina.  Á meðan "verklaus vinstri stjórn" verður við völd í landinu, þarf ekki að búast við neinni breytingu í þessum efnum.  Lamandi krumla ríkisvaldsins mun drepa hér allt í dróma.  Vinstri flokkarnir eru jafnúrræðalausir og þeir hafa alltaf verið.  Þar trónir lýðskrumið eitt.

Eftir hið geigvænlega  fjárhagstap, sem flestir landsmenn urðu fyrir í Hruninu, og eftir að hafa horft upp á útrásarvíkingana sólunda digrum sjóðum fyrirtækja og stofnana, sjóðum, sem áttu rætur að rekja til strits almennings í landinu, er skiljanlegt, að mikil sveifla til vinstri yrði á fylgi stjórnmálaflokkanna. 

Þá gleymist það hins vegar, að téðir lýðskrumarar á vinstri væng smjöðruðu ótæpilega fyrir útrásinni, sbr hegðun borgarstjórnarflokks VG og Samfylkingar í REI-hneykslinu, sem ætluðu að færa auðjöfrunum Orkuveitu Reykjavíkur á silfurfati við bumbuslátt núverandi iðnaðar-og utanríkisráðherra, og Samfylkingin beinlínis flaðraði upp um auðkýfingana, eins og Borgarnesræður fyrrverandi formanns Samfylkingar árið 2003 eru til vitnis um, þar sem hún réðist af offorsi á þáverandi formann Sjálfstæðisflokksins, Davíð Oddsson, fyrir andóf hans gegn auðvaldinu.  Er nema von, að skinhelgin holdi klædd spyrji nú sjálfstæðismenn: "hverjir báru ábyrgð á Hruninu ?".  Hræsnin ríður ekki við einteyming. 

Fleiri gengu erinda auðjöfranna en að framan eru taldir.  Framsóknarflokkinum þótti svo mikið við liggja, að eigum Reykvíkinga og annarra eigenda Orkuveitu Reykjavíkur (OR) yrði beitt fyrir vagn útrásarvíkinganna, að hann rauf meirihlutasamstarf við Sjálfstæðisflokkinn í borgarstjórn Reykjavíkur, þegar meirihluti borgarstjórnarflokks hans neitaði að taka þátt í að breyta OR í spilavíti. 

Forseti lýðveldisins setti ríkisstjórninni og Alþingi stólinn fyrir dyrnar með synjun á staðfestingu fjölmiðlalaganna og sakaði, í samhljómi við Samfylkinguna, Sjálfstæðisflokkinn um óeðlilega andstöðu við auðvaldið, sem hér gleypti hvern fjölmiðilinn á fætur öðrum.  Þar var um að ræða auðjöfradekur á kostnað lýðræðis og upplýstrar opinnar umræðu í landinu, sem enn hefur ekki borið sitt barr þrátt fyrir fall "ólígarkanna" með brauki og bramli. 

Samfylkingin og Framsóknarflokkurinn börðust gegn stefnu Sjálfstæðisflokksins um dreift eignarhald (eignarhlutdeild 3 %-8 %) á bönkunum.  VG var vitaskuld á móti allri sölu ríkiseigna, trú sinni hugsjón um ríkisforsjá á öllum sviðum þjóðlífsins.  Nú hafa draumar VG um ráðstjórn á Íslandi rætzt.  Hefði stefnan um dreift eignarhald bankanna náð fram að ganga, mundi margt hafa farið á annan veg, því að áhættusækni án "ólígarka" hefði verið minni og sömuleiðis krosseignatengsl og þar með peningalegar loftbólur.  Bankakerfið hefði þess vegna ekki stækkað jafnrosalega og raun ber vitni um.  Á þessum grunni er hægt að velta fyrir sér, hvar meginsökin á umfangi Hrunsins liggi. 

 

Viðbjóðsleg mærð iðnaðarráðherra Samfylkingar á forsprökkum orkuútrásarinnar íslenzku, flandur hans í þeirra þágu til fjarlægra og ófýsilegra staða til fjárfestinga og smjaður í garð sjeika og annarra valdsmanna á þessum gandreiðum, var við brugðið og er til skjalfest.

Allt vitnar þetta um siðferðilega ábyrgð Samfylkingar á mestu hrakfallasögu landsins af mannavöldum frá Siðaskiptum. 

Að halla sér til vinstri nú í örvæntingu er þess vegna ekki alls kostar rökrétt, og afleiðing þess verður sú, að þjóðin mun fara úr öskunni í eldinn.  Það er næsta víst, að vinstri stjórn verður bæði úrræðalaus og sundurþykk hér eftir sem hingað til og mun þess vegna aðeins lengja og dýpka kreppuna á Íslandi.  Ráðstjórnin er ráðþrota og felur það með reykbombu, sem kölluð er frumvarp til breytinga á stjórnarskrá, sem er rétt ein hrákasmíðin úr þeim herbúðum og aðför að Alþingi. 

Málflutningur Samfylkingarinnar í utanríkismálum líkist því helzt, að forsprakkar þar á bæ séu með óráði.  Formaður og varaformaður eru eins og gömul plata, sem endurtekur í sífellu, að Íslendingar eigi að sækja um aðild að ESB og að taka upp evru.  Engin boðleg röksemdafærsla fylgir.  Á að færa peningafurstum Evrópu íslenzkar auðlindir á silfurfati ?  Hvers vegna er ekki gerð tilraun til gagnsóknar í málefnum fallinna íslenzkra banka á erlendri grund á grundvelli lögfræðilegra raka ?  Ekkert bendir til, að það stöðumat Samfylkingarinnar skili nokkrum árangri, að leita beri stjórnmálalegra lausna án þess að draga þá, sem við teljum brotlega, fyrst fyrir lög og rétt.  Óþarft er að fjölyrða um, að evran er ekki innan seilingar vegna strangra Maastricht-skilyrða, sem kollkeyrt efnahagskerfi ræður engan veginn við að svo stöddu.  

Hvers vegna gerir Samfylkingin nákvæmlega ekki neitt til undirbúnings aðild ?  Hún gæti t.d. lagt fram á Alþingi þingsályktunar tillögu um umsókn, þar sem samningsmarkmiðin yrðu tíunduð.  Ef Alþingi samþykkir og stefna Sjálfstæðisflokksins nær fram að ganga, fer þessi tillaga í efnislega umræðu á meðal þjóðarinnar og atkvæðagreiðslu.  Samfylkingin gerir nákvæmlega ekkert í þessu máli, nema að gleypa loft.  

Varðandi evruna vita allir, að samkeyra yrði íslenzkt efnahagslíf og peningamálastefnu eftir inngöngu svo lengi, að landið verði í fasa við evruland í 2 ár samfellt.  Þetta bara hreinlega er ekki í augsýn næsta áratuginn.  Allt þetta ESB og evru tal er einbert orðagjálfur og flótti frá raunverulegum viðfangsefnum landsstjórnarinnar.  Þessi hegðun Samfylkingarinnar er til vitnis um algert ábyrgðarleysi og uppgjöf gagnvart mesta viðfangsefni lýðveldisins.  Þessi stjórnmálaflokkur heimtar áframhaldandi stjórnarforystu.  Hér mundi nú einhver "Jesúsa sig".  

Það er lágmark, að í umsóknarskjali um aðild að ESB, sem þjóðin vonandi fær að tjá sig um í atkvæðagreiðslu, ef og þegar slíkt verður samið, komi fram krafa um óskoraðan umráðarétt íslenzka ríkisins á efnahagslögsögu Íslands.  Þó að slíkt náist fram, er eftir sem áður sú hætta fyrir hendi, að Evrópudómstóllinn dæmi slíkt stríða gegn grundvallar sáttmálum ESB.  Það yrði ekki björgulegt eftir einn til tvo áratugi, þegar væntanlega verður farið að dæla upp eldsneyti, gasi og olíu, úr botni Drekasvæðisins. 

Talið er, að hagkvæmt sé að vinna olíu og gas á Drekasvæðinu, ef markaðsverð olíu er yfir 70 USD/tu (bandaríkjadalir á tunnu), en það er mun lægra nú.  Eftir að þessari kreppu lýkur, mun eftirspurn aukast á ný, svo að verðið um árið 2020, þegar talið er, að vinnsla gæti hafizt á Drekasvæðinu, verður að lágmarki 100 USD/tu á verðlagi 2009.  Norskir sérfræðingar telja, að á Drekasvæðinu séu um 20 mia tu (milljarðar tunna) og ekki minna en helmingur þess magns sé á íslenzka hlutanum.  Sé nú beitt varfærni og reiknað með, að aðeins verði hagkvæmt að vinna 1 mia/tu (10 %) og að lindirnar vari í 30 ár, þá nemur andvirðið 3 mia USD/a og hagnaðurinn a.m.k. 0,9 mia USD/a.  Lágmarks skattheimta íslenzka ríkisins af þessari starfsemi næmi 60 mia ISK/a eða 15 % af núverandi tekjum ríkisins, en tekjur ríkisins gætu jafnvel tvöfaldazt m.v. stöðuna 2009. 

Nú er það að vísu svo, að skattagríð og takmarkað viðskiptavit forkólfa Samfylkingar, sem fara með forræði iðnaðarráðuneytis, virðist ætla að kæfa allan áhuga fjárfesta í fæðingunni, því að ráðstjórnin mun vera að gæla við 80 % tekjuskatt af þessari starfsemi.  Er það alveg dæmigert fyrir vafstur rauðliða í atvinnumálum að slátra gullhænunni áður en hún fer að verpa.  

Það er niðurlægjandi fyrir íslenzku þjóðina að búa við ráðstjórn.  Með hugtakinu ráðstjórn er vísað til Ráðstjórnarríkjanna gömlu.  Þar var allt atvinnulíf og öll önnur starfsemi undir járnhæl ríkisvaldsins.  Þannig er það að verða hér.  Bankarnir næstum allir í ríkiseigu og þar með atvinnulífið háð duttlungum ríkisvaldsins.  Á meðan þetta ástand varir, mun eymdin á Íslandi fara vaxandi, þ.e. æ fleiri munu falla undir fátæktarmörk og verða öreigar. 

Ástæðan fyrir því, að svona er komið á Íslandi og að breyttu breytanda víðast hvar í heiminum, eru alvarleg hagstjórnar mistök, sem kenna má við Alan Greenspan, fyrrverandi seðlabankastjóra BNA, sem leyfði eignabólunni og peningabólu fjármálafyrirtækjanna að blása óheft út.  Það átti að slá á þessa þenslu, hvar sem hennar varð vart, með hækkun stýrivaxta og takmörkun peningamagns í umferð.  Á Íslandi virkuðu ekki slík tól Seðlabankans vegna víðtækra vísitölutenginga í hagkerfinu og síðar myntkörfulána.  Nú er hafið verðhjöðnunarskeið í íslenzka hagkerfinu, og þá er tímabært að semja löggjöf, er miðar að afnámi verðtrygginga á nýjum samningum, og heimild lántakenda og lánveitenda til að breyta eldri lánum, vísitölutengdum eða gengistengdum, yfir í lán á föstum vöxtum eða X % yfir stýrivöxtum Seðlabankans með valfrelsi um jafngreiðslulán ("annuitet").  Aðeins með þessu móti munu tól Seðlabankans bíta í framtíðinni.  Honum ber að gæta þess, að hvorki eignabólur né peningabólur nái að myndast.  Honum ber líka að sjá til þess að skapa grundvöll hagvaxtar, og það er aðallega gert með þeim tólum, sem hér voru nefnd.  

 Ein af lexíum ófaranna (Hrunsins) er að forðast stjórnlausa misskiptingu auðsins, því að hún er gróðrarstía spillingar og efnahagslegs óstöðugleika.  Þetta verður bezt gert með því að hindra fyrr nefndar bólur og með því að beina fjárfestingum til framleiðslugreina, þar sem á sér stað sköpun handfastra verðmæta, og þar sem fjölbreytileg geta og þekking fær að njóta sín.  Myndin hér til hliðar sýnir þróun miðtekna, þ.e. tekna, þar sem jafnmargir eru ofan við feril og neðan við, hjá karlpeningi í fullu starfi í BNA á undaförnum 35 árum.  Á föstu verðlagi rýrnuðu þessar tekjur.  Á sama tíma var að jafnaði góður hagvöxtur í BNA.  Af þessu má álykta, og það er staðfest með rannsóknum, að tekjuójöfnuður jókst gríðarlega á þessu tímabili.  Þróun í ójöfnuði tekjuskiptingar má ráða af því, að á tímabilinu 1947 - 1979 höfðu þeir 0,1 % tekjuhæstu 20 sinnum hærri tekjur en neðstu 90 % að jafnaði, en árið 2006 höfðu þeir 77 sinnum hærri tekjur.  Þetta eru upplýsingar frá "Economic Policy Institute" í Washington DC.  Þetta getur ekki talizt eftirsóknarverð þróun fyrir neins konar þjóðfélag, og það hefur verið sýnt fram á, að mikill munur skapar óstöðugleika, en hóflegur munur virkar örvandi fyrir hagvöxtinn.  Hvað er þá hóflegur tekjumunur, og hvað er of mikill ?

Alþjóðlegur mælikvarði á tekjuskiptingu þjóðfélags er svo kallaður Gini-stuðull.  Í BNA óx hann úr 0,40 árið 1974 og upp í 0,47 árið 2006, en lækkaði svo í 0,46 árið 2007.  Víðast hvar fer hann nú lækkandi, einnig á Íslandi.  Á Bretlandi óx hann úr 0,25 árið 1979 í 0,35 árið 2006 og á Íslandi úr 0,24 árið 2004 í 0,26 árið 2006.  Fyrir félagslegt markaðshagkerfi á Íslandi er sennilega hæfilegt, að þessi stuðull sé á bilinu 0,22-0,26.  Á hinum Norðurlöndunum var Gini-stuðullinn árið 2006 á bilinu 0,24-0,30 og 0,26 að meðaltali.   

Til að stjórna þessu er áreiðanlega ekki heppilegast að beita ráðstjórnar aðferðum með ofurskattlagningu, því að slíkt stækkar svarta markaðinn og dregur úr vinnuframboði og vinnueftirspurn.  Fyrst ber a.m.k. að beita peningalegum úrræðum til að hindra verðlags-og eignabólur ásamt fjárhagslegri jöfnun námstækifæra áður en farið er að jafna með ríkissjóði.  Þá ber í félagslegu markaðshagkerfi að leggja bann við launatengingu stjórnenda eða stjórnarmanna við skammtímamarkmið hlutafélaga.   

Á Íslandi þarf að koma hjólum efnahagslífsins í gang, hvað sem það kostar.  Er líklegt, að ráðstjórn henti vel til þess ?  Það eru þrjú skilyrði, sem þarf að uppfylla til að hjólin fari að snúast:  

1. bankakerfið verði endurfjármagnað strax, svo að það geti smurt hjól atvinnulífsins.  Lán frá eða með milligöngu AGS (IMF) á að nýta til þess.
2. raunvextir útlána bankanna á nýjum lánum og gömlum verði nálægt núlli.  Þetta þýðir auðvituð lækkun innlánsvaxta að sama skapi á meðan atvinnulífið er frosið.
3. erlendir fjárfestar stofni til nýrrar atvinnustarfsemi í landinu, sem veiti þúsundum manna og kvenna af öllum stéttum ný tækifæri.  Að þessu þurfa stjórnvöld að vinna með markvissum hætti og nýta öll sambönd í því efni.

Það eru vissar efasemdir um, að samstarf VG og AGS gangi sem skyldi.  Þetta stafar t.d. af harðvítugri andstöðu VG við samning fyrri ríkisstjórnar haustið 2008 við AGS og tafa, sem virðast verða á að ná áföngum samningsins og þar með lánsafgreiðslu.  Þessi togstreita og tortryggni tefur fyrir endurræsingu atvinnulífsins.   

Nú er hafin verðhjöðnun, sem hlýtur að leiða til stýrivaxtalækkunar, jafnvel undir ráðstjórn, sem hefur varla tök á að kynda undir verðbólgu á næstunni. Ef Seðlabankinn lækkar ekki vexti um a.m.k. 3 % á mánuði að jafnaði f.o.m. apríl, þ.e. á 5 mánuðum niður í 2 %, þá verður að efast stórlega um gagnsemi samstarfsins við AGS, sem Samfylkingin sótti svo fast í kjölfar Hrunsins, og/eða um hina nýju bankastjórn Seðlabankans.  Jöklabréfin eiga engin fyrirstaða að vera í þessu efni.  Nú þegar greiðum við 50-100 milljarða á ári út í vaxtakostnað þeirra vegna, sem fara sem gjaldeyrir úr landi.  Þessu verður að linna.  Áður en gjaldeyrishöftum verður aflétt þarf lagabreyting um heimild til skuldbreytinga yfir í óverðtryggðar krónur að eiga sér stað.  Er hægt að treysta ráðstjórninni til að standa í ístaðinu við að ná niður vöxtum ?  Þá þarf hún að gera betur en hingað til.  Hún virðist í hvoruga löppina geta stigið.

Þriðja skilyrðið getur ráðstjórnin ekki uppfyllt vegna þess, að innan raða Samfylkingar og einkum VG er mikil andstaða gegn erlendum fjárfestingum, a.m.k. ef um er að ræða alþjóðleg stórfyrirtæki.  Spurningin er, hvernig verða erlendir fjárfestar fengnir til landsins að nýju.   Því er spáð, að árið 2010 nái álverðið 2000 USD/t (það er nú undir 1500 USD/t) og jafnaðarverð verði smám saman 2500 USD/t.  Þá mun áhugi fjárfesta glæðast og íslenzk orkuvinnslufyrirtæki ná vopnum sínum á ný.

Verða erlendir aðilar fúsari til fjárfestinga á Íslandi, ef landið tekur stefnuna á  ESB og upptöku evru ?  Það er ekki augljóst, því að landið hefur aðgang að innri markaði Evrópu með aðild að EES.  Dótturfélög erlendra félaga mega gera upp sitt bókhald í mynt móðurfélagsins.  Íslenzka krónan skiptir þess vegna litlu máli fyrir fjárfestana.  Ef þróun mála í eftirleik Hrunsins hins vegar verður með þeim hætti, að fjárfestar, hvaðanæva að úr heiminum, geri að úrslitaatriði, að Ísland selji sig á vald yfirþjóðlegra samtaka, er ekki um annað að ræða en að semja þingsályktunar tillögu með samningsmarkmiðum, sem að fengnu samþykki Alþingis yrðu lögð fyrir þjóðina til samþykktar eða synjunar. 

Hvers vegna lætur Samfylkingin nægja að tala um nauðsyn umsóknar um aðild að ESB, en færir engin haldbær rök fyrir þessari nauðsyn, og gerir  nákvæmlega ekkert raunhæft til að þróa efnahagskerfið í þá átt, að við eigum einhverja valkosti ?