Hugleiðingar Bjarna Jónssonar

Nú hafa orðið vinslit á milli Rússadindilsins Elons Musks og forseta Bandaríkjanna, Donalds Trump, og mun Elon vinna að því að bola Trump úr embætti með löglegum leiðum.  Elon gegndi í upphafi seinna kjörtímabils Trumps hlutverki niðurskurðarmeistara á rekstri alríkisins.  Niðurskurður hans olli fjölda uppsagna og jafnvel niðurlagningar stofnana með miklu uppnámi í samfélaginu.  Elon varð óvinsæll, og óvinsældirnar bitnuðu á sölu Tesla-bifreiðanna.  Elon sá sér vænzt að hætta þessu pólitíska stússi fyrir óútreiknanlegan vingul sem yfirmann eftir fáeina mánuði í starfi, en um mánaðamótin maí-júní 2025 urðu vinslit, þegar Elon gagnrýndi harkalega fjármálaáætlun Trump-stjórnarinnar.  Í fyrra varð halli á fjárlögum Bandaríkjanna trnUSD 1,83 og í ár stefnir í trnUSD 1,9 halla (trilljón = 1000 milljarðar).  Þessi gríðarlegi halli ógnar nú fjármálastöðugleika Bandaríkjanna, enda fer notkjun bandaríkjadals í gjaldeyrisvarasjóðum ríkja minnkandi og verðgildi dalsins rýrnar. 

Við þessar aðstæður brýtur Bandaríkjastjórn blað í viðskiptasögu og viðskiptastefnu Bandaríkjanna frá 1945 og fer í tollastríð við viðskiptalönd sín.  Þekkingarleysi og dómgreindarleysi ráða hér för.  Ætlunin er að enduriðnvæða Bandaríkin með því að fá fjárfesta til að reisa verksmiðjur, sem framleiða vörur, sem þróunarlönd og miðlungi iðnvædd lönd framleiða nú, svo og að verja verksmiðjur, sem eiga erfitt uppdráttar nú. Þetta er allt saman borin von hjá MAGA (Make America Great Again) fólkinu.  Bandaríkin eru með þessu og öðru framferði Trump-stjórnarinnar að glata trausti margra þjóða heims, þ.á.m. hefðbundinna bandamanna sinna, sem forysturíki hins vestræna heims.  Þjóðir selja nú bandarísk ríkisskuldabréf, sem hefur neikvæð áhrif á stöðu og styrk bandaríkjadals.

Björn Lomborg, forseti Kaupmannahafnarhugveitunnar, gerði alþjóðaviðskipti að umfjöllunarefni í Morgunblaðinu 3. júní 2025 undir fyrirsögninni:

"Frjálsari viðskipti, meiri velmegun".

Greinin hófst þannig:

"Um allan heim eru menn að vakna til vitundar um kosti frjálsra viðskipta [ekki þó MAGA - innsk. BJo].  Eftir margra ára fríverzlunarþreytu og vaxandi verndarstefnu segir meirihluti Bandaríkjamanna nú, að Bandaríkin ættu að sækjast eftir alþjóðlegum fríverzlunarsamningum, á meðan Evrópusambandið gerir fríverzlunarsamninga eins hratt og það getur, og jafnvel nágrannar og keppinautar á borð við Kína, Suður-Kóreu og Japan hafa samþykkt aukið samstarf." 

Hjörtur J. Guðmundsson, alþjóðastjórnmálafræðingur, hefur um árabil fært sín rök fyrir því, að víðtækur fríverzlunarsamningur við Evrópusambandið verði Íslandi hagfelldari en aðildin að EES.  Ísland er í fríverzlunarsamtökunum EFTA.  Þetta er athygliverð umræða, t.d. ef Íslendingar hafna nýjum aðlögunarviðræðum við ESB í þjóðaratkvæðagreiðslunni, sem Sólhvarfastjórnina fýsir að kasta Íslendingum út í og virðist ætla að nota varnarmálin sem rök fyrir.  Það hefur enn engin umræða farið um það hérlendis, hvort Íslendingar kjósi að gegna herskyldu í Evrópuher. 

"Ávinningur og kostnaður fríverzlunarstefnu koma ekki jafnt niður.  Auðug lönd njóta tiltölulega minna góðs af af frjálsari viðskiptum, og hluti vinnuafls þeirra ber óhóflega byrði.  En þrátt fyrir þetta sýna ritrýndar rannsóknir hagfræðinga frá Kaupmannahafnarhugveitunni, að frjálsari viðskipti eru enn yfirgnæfandi ábatasöm, jafnvel fyrir rík lönd." 

Í fyrri hluta þessa texta er skýringin á fljótræðislegum ákvörðunum núverandi forseta Bandaríkjanna, sem var fremur frambjóðandi MAGA en Repúblikanaflokksins, sem hefðbundið hefur stutt frjálsa samkeppni og óheft viðskipti, um tollastríð gegn flestum ríkjum heims.  Í anda undirlægjuháttar síns gagnvart Rússlandi Pútíns, sleppti hann Rússlandi, en gæti þó með viðskiptalegum ráðstöfunum kippt fótunum undan hernaði Rússlands í Evrópu.  

Seinni hluti textans sýnir, að rannsóknarvinna bandarísku stjórnarinnar á afleiðingum frjálsra viðskipta hefur nánast engin verið.  Þetta er í anda vinnubragðanna, sem nú tíðkast í Washington.  Það er eins og sirkusstjóri stjórni nú Bandaríkjunum til að hafa mikil læti og fjör, en vel ígrunduð stjórnarstefna hefur horfið í skuggann. 

"Þegar við teljum ávinninginn af fríverzlun í ríkum OECD-löndum, er hann mun hærri en kostnaðurinn: trnUSD 6,7.  Samtals þýðir þetta USD 7 ávöxtun fyrir hvern USD kostnaðar.  Já, stjórnvöld ættu að vinna meira að því að hjálpa þeim launþegum, sem myndu verða fyrir mestum skaða af frjálsari viðskiptum, en jafnvel eftir að hafa tekið á næstum trnUSD 1 í kostnaði, eru yfir trnUSD 6 í ávinningi, sem allur ríki heimurinn getur notið.  Engin ríkisstjórn getur leyft sér að hunza þennan mun stærri ávinning þrátt fyrir verulegan kostnað."

Í sögu forseta Bandaríkjanna úr Repúblikanaflokkinum skera verk Donalds Trump sig algerlega úr.  Hann beitir alríkisvaldinu með svo stórkarlalegum og grófum hætti, að líklegast hefur hann farið út fyrir lagaheimildir sínar, og hann tekur afstöðu með heimsvaldasinnuðum einræðisherra Rússlands gegn lýðræðisþjóð í Úkraínu, sem berst fyrir tilveru sinni.  Hann hefur jafnframt grafið undan NATO, svo að fælingarmáttur og trúverðugleiki þessa varnarbandalags er í uppnámi.  Hér er um einstæða atburði í sögu Vesturlanda að ræða, og það er bara tímaspurning, hvenær bremsur lýðræðiskerfisins í Bandaríkjunum stöðva niðurrifsstarfsemi og einræðistilburði þessa manns. 

 "Lág- og lægri miðtekjulönd heimsins, sem eru heimili mrd 4 manna, munu þola einhvern kostnað af frjálsari viðskiptum, en sá kostnaður er tiltölulega lítill eða mrdUSD 15.  Samt sem áður væri ávinningurinn af frjálsari viðskiptum frábær, trnUSD 1,4.  Þar sem hagkerfi fátækari [hluta] heimsins eru mun minni, er þetta mun stærra mál.  Og, vegna þess að kostnaður þeirra er mun lægri, skilar hver USD í kostnaði USD 95 í ávinningi.  Það er ótrúleg ávöxtun fjárfestingarinnar."

Ekkert hefur stuðlað meir að jöfnun lífskjara í heiminum en fjárfestingar auðvaldsins á Vesturlöndum í framleiðslufyrirtækjum í fátækum löndum.  Þessar fjárfestingar leiddu til niðurlagningar ýmissa framleiðslustarfa á Vesturlöndum, sem ekki voru lengur samkeppnisfær í heimi frjálsra viðskipta, en í fátækum löndum tóku lífsskilyrðin stakkaskiptum, þótt illa sé sums staðar farið með vinnuaflið. Að forseta Bandaríkjanna úr röðum Repúblikana skuli detta í hug að beita ríkisvaldinu til að snúa þessari þróun við, sýnir grundvallar skilningsleysi þar á bæ og grafalvarlega meinloku MAGA-hreyfingarinnar. 

"Með næstum USD 7 í ávöxtun fyrir hvern USD í kostnaði fyrir ríkar þjóðir og ótrúlegum USD 95 í ávöxtun fyrir fátækari lönd bera frjálsari viðskipti hagnað með sér fyrir alla.  Leiðin áfram er ekki verndarstefna, heldur umbætur til að tryggja, að ávinningur af viðskiptum verði ekki aðeins meiri, heldur að honum verði einnig betur skipt."

Skoðanir og orðfæri Donalds Trumps eru oftast hreinræktað lýðskrum, þekking og staðreyndir eru ekki innan getusviðs hans og fasistísk hegðun gera hann í raun óhæfan til að gegna stöðu Bandaríkjaforseta. Traust til Bandaríkjanna hefur beðið hnekki, og spurning, hversu langan tíma tekur að endurvinna  traustið, og hvort næstu forsetar hafa mikinn áhuga á því.  Trump hefur ráðizt gegn háskólasamfélaginu og innflytjendum, tekið sér vald yfir þjóðvarðliðinu, sem vanalega er á hendi hvers ríkis, og hann hefur sent landgönguliða til að skakka leikinn í mótmælum í Kaliforníu.  Allt virðist snúast í höndunum á forsetanum, sem lítt kann til verka, og ýmsar forsetatilskipanir hans hafa verið dæmdar ólöglegar.  Afskipti hans af óeirðunum í Kaliforníu hafa hellt olíu á eldinn, og mótmælin gegn honum hafa nú dreifzt um öll Bandaríkin.  Að vera með illa gefinn gösslara í æðsta embætti Bandaríkjanna á eftir að reynast Bandaríkjunum og heiminum öllum dýrkeypt.   

Ríkisstjórnarflokkarnir sögðu kjósendum fyrir kosningar, að þeir myndu ekki hækka skatta, næðu þeir völdum.  Samt hafa ýmis gjöld hækkað, s.s. kolefnisgjald, en ríkisstjórnin hyggst höggva í knérunn útflutningsatvinnuveganna á mjög hæpnum efnahagslegum forsendum.  Þessu má líkja við bónda, sem sumir mundu kalla búskussa, sem þarf að ná endum saman í fjárhag búsins og ákveður að láta útgjöldin að mestu eiga sig, þótt sum megi missa sig, en ákveður að spara við búpeninginn í fóðri.  Þar með munu tekjur búsins dragast saman og hallinn af búrekstrinum aukast. Þessum búskaparháttum er trúandi á Bakkabræður og vinstri sinnaða stjórnmálamenn. 

Áætlanagerð ríkisbúskaparins mun ekki vera upp á marga fiska, og útgjaldaáætlanir líklega stórlega vanáætlaðar vegna launahækkana og ákvörðunar um að láta ýmsar greiðslur Tryggingastofnunar ríkisins fylgja launavísitölu í stað neyzluvísitölu. Nú hefur forsætisráðherra boðað erfiðar aðgerðir á tekju- og útgjaldahlið ríkissjóðs til að ná hallalausum ríkisbúskapi 2027.  Hvar mun stjórnin bera niður ?  Það verður henni erfitt í ljósi kosningaloforða. Forystugrein Morgunblaðsins 3. apríl 2025 fjallaði um ríkisbúskapinn undir heitinu: 

"Ábyrg ríkisfjármál".

"Í gær birtist í Viðskipta-Mogganum viðtal við Álfrúnu Tryggvadóttur, hagfræðing hjá Efnahags- og framfarastofnuninni (OECD) og áður hjá fjármálaráðuneytinu, sem varpar ljósi á brýna þörf fyrir bætta áætlanagerð og hagræðingu í ríkisfjármálum á Íslandi. 

Sú þörf er ekki ný af nálinni, og þar hefur vissulega margt verið aðhafzt af hálfu fyrri fjármálaráðherra, sem til framfara horfir. Nefna má rammafjárlög og fjármálaáætlun, sem voru vissulega til bóta, en hafa einnig haft ýmsar óætlaðar afleiðingar, sem bæta þarf úr. 

Þessa dagana ræða stjórnvöld fjálglega um stöðugleikareglu, sem kann að reynast lofsverð, en á hinn bóginn getur hún opnað nær sjálfvirkum skattahækkunum leið.  Það verður að forðast í lengstu lög.  Á hinn bóginn blasir við nauðsyn þess, að hér verði útgjaldaregla lögfest og hún höfð að meginreglu við stjórn opinberra fjármála, sem stuðlaði að ábyrgri stjórn ríkisfjármála og auknu jafnvægi í þjóðarbúskapinum."

 Útgjaldaregla af þessu tagi getur t.d. verið ákveðið hlutfall af vergri landsframleiðslu, VLF.  Nú mun takast að lækka vaxtakostnað ríkissjóðs með sölu á Íslandsbanka.  Á meðan s.k. innviðaskuld hangir yfir Alþingi, er ekki líklegt, að ríkisútgjöld verði lækkuð varanlega sem þessu nemur.  Það má örugglega finna eignir í eignasafni ríkisins, sem borgar sig að selja, en aðrar er rétt að halda í af m.a. samkeppnisástæðum.

"Álfrún bendir á, að opinber útgjöld hafi víðast aukizt mikið á undanförnum árum, en efnahagsþrótturinn síður.  Því hafi þess víða verið freistað að ná tökum á þeim með útgjaldagreiningum, kerfisbundinni skoðun á útgjaldagrunni til að leita hagræðingar án þess að laska hin félagslegu kerfi.  Nokkur árangur hefur náðst í löndum eins og Danmörku, Hollandi og Kanada.  Slík nálgun hafi hins vegar ekki náð fótfestu á Íslandi að hluta til vegna þess, að menn hafi ekki fundið neinn hvata til slíkrar skoðunar í miðjum efnahagsuppgangi."

 Ríkisstjórn K. Frost. lét í veðri vaka í upphafi ferils síns, að hún hefði mikinn hug á sparnaði, kallaði eftir sparnaðartillögum almennings, en hafnaði svo flestum tillagnanna, og enginn veit, hverjar lyktirnar verða.  Hvers vegna fór hún ekki í alvöru átak með því t.d. að kalla til ráðuneytis Álfrúnu Tryggvadóttur, hagfræðing hjá OECD ?  Sýndarmennskan er of áberandi í fari ríkisstjórnarinnar. 

Í lok forystugreinarinnar sagði:

"En það þarf líka góð vinnubrögð.Flaustrið við gerð frumvarpsdraga um tvöföldun veiðigjalda bendir til þess, að þeim sé stórlega ábótavant.  Ekki verður séð, að þar hafi gagna verið aflað eða þau greind um afleiðingar svo stórkarlalegrar og fyrirvaralausrar breytingar, hvað þá að samráð hafi verið haft við hagaðila í sjávarútvegi, sveitarfélögum eða verkalýðshreyfingu, svo [að] augljós dæmi séu nefnd.  Fjármálaráðherra virðist ekki einu sinni hafa reiknað út áhrif þessara breytinga á ríkissjóð.  Þar verður að gera betur."

Téð frumvarp er svo ambögulegt, að það brýtur sennilega í bága við stjórnsýslulög og stjórnarskrá um álagningu skatta.  Það er vegna þess, að verðviðmiðanir frumvarpsins, sem skattheimtan er reist á, eru út úr kú.  Téð verð verða aldrei grunnur að ráðstöfunarfé fyrirtækjanna, sem skattheimtan beinist að.  Varðandi bolfiskinn er um að ræða jaðarverð, sem erlendir fiskverkendur móta með tilboðum á uppboðsmarkaði, verksmiðjur í vernduðu umhverfi lægri launa en hér og stundum niðurgreiddar af hinu opinbera. Varðandi uppsjávarfiskinn er ætlunin að miða við verð í Noregi, sem myndast við markaðsaðstæður, sem ómögulegt er að varpa yfir á Ísland af nokkru viti.  Grundvöllur hinnar væntanlegu nýju skattheimtu er þannig erlendur og ekki myndaður í viðskiptum fyrirtækjanna, sem á að heimta skattinn af.  Þetta er óboðlegt með öllu og svo mikið óréttlæti, að enginn friður getur orðið um.  Líklegt má telja, að til málshöfðana komi til að láta reyna á lögmæti vinnubragða af þessu tagi.   

Það er gorgeir í fjármála- og efnahagsráðherra, og hann þykist hafa tök á ríkisfjármálunum með skattahækkunum sínum. Í háskattalandi eins og Íslandi hafa skattahækkanir hins vegar neikvæð áhrif á hagkerfið, sem leiða til rýrnandi skattstofna, sem jafngilda minni tekjum hins opinbera, ríkissjóðs og sveitarsjóða.  Þar að auki eru áætlanir ríkisstjórnarinnar um launakostnað ríkissjóðs óraunhæfar, ef litið er til sögunnar.  Þessi ríkisstjórn mun ekki vinna bug á halla ríkissjóðs, heldur mun hún auka skuldir hans, ef fram fer sem horfir. 

Innherji Viðskipta-Moggans skrifaði um þetta 2. apríl 2025 undir fyrirsögninni:

"Ríkissjóður ósjálfbær með óraunhæfar áætlanir".

"Fjármála- og efnahagsráðherra, Daði Már Kristófersson, lagði fram fjármálaáætlun fyrir árin 2026-2030 í vikunni.  Helzta forgangsmál er að stöðva hallarekstur ríkissjóðs.

Samhliða er nefnt að bæta vegakerfið, utanríkismál, félags- og tryggingakerfið og heilbrigðismál.  Framlög til samgöngumála verði aukin um 8 mrdISK/ár.

Ráðherra vísar síðan til þess, að fjármálaáætlanir síðustu ára eða allt frá því lög um opinber fjármál tóku gildi fyrir áratug hafi allar verið óraunhæfar. 

Nú blasa við nýir tímar, segir Daði.  Þetta mun allt breytast á árinu 2027, þegar ríkissjóður verður rekinn í jafnvægi.  Sannarlega áhugavert, að nú muni allt breytast, þegar sama fólkið í grunninn er að gera áætlanirnar í ráðuneytinu.  Áætlanir, sem allar voru óraunhæfar að mati ráðherra.  

Daði bendir á, að þessu göfuga markmiði verði náð með auknum álögum á ökutæki, og hinir ýmsu skattar í þeim málaflokki, sem alla tíð hafa átt að fara í vegakerfið, hafa endað í öðrum verkefnum stjórnmálamanna.  Daði bendir á, að mrdISK 7 eigi að fara í gatnakerfið 2026.  Af hverju ekki strax; gatnakerfið er ónýtt núna ? Reyndar er innviðaskuld í vegakerfinu samkvæmt skýrslu Samtaka iðnaðarins, á bilinu mrdISK 265-290.  Þetta útspil er því einungis gert til að friða háværar raddir samfélagsins um lagfæringar. 

Annað, sem Daði nefnir, eru auknar álögur á sjávarútveginn.  Það er reyndar ekki skattur að mati ríkisstjórnarinnar, heldur auðlindagjald.  Það hljómar mun betur. Því miður fyrir ríkisstjórnina er alls ekki öruggt, að þetta leiði til tekjuauka fyrir ríkissjóð, þar sem sjávarútvegurinn muni laga viðskiptalíkan sitt að breyttum veruleika og ýmiss rekstur mögulega færast úr landi."

Sennilega er ríkisstjórninni alveg sama um það, hvaða áhrif þessi fyrirhugaða skattheimta hefur á ríkissjóð, því að hér er um að ræða pólitíska grillu, sem kratískir og sósíalistískir stjórnmálamenn hafa gengið með sem steinbarn í maganum og eru að gjóta núna. Þeir hafa enn ekki lært að greina á milli stjórnmála og trúarbragða.  Fjandinn í trú þessara vandræðagemsa er kapítalisminn eða auðvaldið, og af lágkúrulegum öfundarorsökum hafa þeir persónugert auðvaldið með útgerðarmönnum.  Þetta er auðvitað frumstætt viðhorf og fráleitt, en skýrir, hvers vegna frumvarp atvinnuvegaráðherra og málatilbúnaður allur eru svo óvönduð sem raun ber raunalega vitni um.  Tilgangurinn helgar einfaldlega meðalið.  Vonandi mun landsbyggðin refsa stjórnarflokkunum ríkulega í næstu kosningum, eftir að afleiðingarnar af þessum flumbrugangi koma í ljós.    

Svarið við spurningunni í fyrirsögninni er lykilatriði til að meta, hvort eðlilegt geti talizt að leggja viðbótar skatt á sjávarútveginn (tekjuskattur er lagður á öll fyrirtæki). Sérstaða íslenzka sjávarútvegsins er fiskveiðistjórnunarkerfið, sem lokar aðgangi að fiskimiðunum í íslenzku fiskveiðilögsögunni fyrir öðrum en þeim, sem geta sýnt fram á eignarhald aflahlutdeildar fiskveiðiskips. Þetta er aðalreglan, en fleiri kerfi eru við lýði í lögsögunni, mishagkvæm.  Aflahlutdeildir, kvótar, ganga kaupum og sölum og eru einnig leigðar.  Má halda því fram, að með kaupum á aflahlutdeild hafi auðlindarenta verið greidd, því að aflahlutdeildin er afleiðing aðgangstakmarkana ríkisins að miðunum, en þessar takmarkanir eru grunnforsenda arðsemi veiðanna.  Um þetta sagði "Hagræni hópurinn" í skýrslu "Auðlindarinnar okkar - sjálfbær sjávarútvegur":

 Sagt er, að líklegt sé, að auðlindarenta í sjávarútvegi hjá þeim, sem nú stunda útgerð, sé lítil sem engin, "þar sem þau hafa nú þegar greitt fyrir hana í verði aflaheimilda.  Við þetta má bæta, að þegar og ef auðlindarenta myndast í sjávarútvegi, þá sé um að ræða áhrif aukningar í afla eða hagstæðra gengisbreytinga".  

Auðlindarenta er almennt skilgreind sem arður við starfsemi auðlindanýtingar, sem er umfram arðsemi á hefðbundnum samkeppnismörkuðum.  Ekki er vitað til, að nokkur hafi með fullnægjandi hætti sýnt fram á þessa auðlindarentu yfir samfellt 5 ára tímabil eða lengur. Það hefur verið reiknað út, að veiðigjöld hafi numið 16 %-18% af reiknaðri auðlindarentu 2010-2023, en hún var þá fengin með röngum forsendum, sem sé, að útflutningsverðmæti allra sjávarafurða var lagt til grundvallar, þegar rétt er að miða við aflaverðmæti upp úr sjó. 

Í skýrslunni "Auðlindinni okkar", 2022, stóð m.a.:

""Skýrar vísbendingar eru um stærðarhagkvæmni í íslenzkum sjávarútvegi og sýnt hefur verið fram á, að álagning veiðigjalda leiði til samruna fyrirtækja í greininni, þannig að þeim fækkar á sama tíma og þau stækka.  Þetta er í góðu samræmi við rannsóknir, sem sýnt hafa fram á, að stærstu og fjárhagslega sterkustu fyrirtæki í sjávarútvegi greiði meirihluta innheimtra auðlindagjalda," segir í skýrslunni."

Ríkisvaldið skekkir samkeppnisstöðu fyrirtækjanna með sértækri skattheimtu.  Þetta á við sjávarútvegsfyrirtækin innbyrðis og þau sem heild innanlands (samkeppni um fjármagn og starfsmenn) og utanlands (markaðsstaða).

"Jafnfram segir, að það hafi verið "færð fyrir því rök, að álagning veiðigjalda umfram getu hennar til greiðslu á hverjum tíma tefli samkeppnishæfni íslenzks sjávarútvegs í tvísýnu.  Einnig hefur verið bent á, að álagning veiðigjalda geti rýrt skattstofna hins opinbera, þegar til lengri tíma er litið, sem aftur geti skilað sér í minni efnahagslegum ábata af auðlindinni en annars væri."

Það eru til hagfræðilegar aðferðir til að reikna út þá skattheimtu á fyrirtæki, tæplega þó á atvinnugrein, sem er líklegust til að skila hinu opinbera hámarks tekjum til lengdar, þegar "allt" er tekið með í reikninginn.  Núverandi ríkisstjórn getur ekki sýnt fram á neina slíka tilburði.  Hún gerir sér lítið fyrir og tvöfaldar sérskattheimtu á sjávarútveginn og skýtur sig þar með í fótinn, því að hún er örugglega komin langt út yfir "kjörskattheimtu".  Með fáránlegri aðgerð, sem á sér engin fordæmi hvorki hér né annars staðar, eykur hún skattheimtuna mjög mikið í einu stökki í stað vandaðrar greiningar.  Þessari flaustursríkisstjórn er ekki treystandi til að stjórna landinu almenningi til heilla.

"Hagræni hópurinn ritaði 8. kafla í skýrslu Auðlindarinnar okkar, og er þar fjallað um þjóðhagslegan ávinning fiskveiðistjórnunarkerfisins.  Lagði hópurinn fortakslaust til, að aflamarkskerfi yrði viðhaldið við stjórn fiskveiða.  

Er bent á, að kerfið hafi gert útgerðum kleift að draga úr offjárfestingu í veiðum og vinnslu, [skapað] skilyrði fyrir skipulagða sókn og minnkað álag á vistkerfi sjávar.  Vandamál, sem til umræðu eru í þjóðfélaginu hér á landi, séu því eðlisólík því, sem gerist erlendis; hér hafi aðallega verið til umræðu, hvernig dreifa eigi arði af nýtingu auðlindarinnar, en erlendis sé litlum sem engum arði til að dreifa."

Þessari umræðu var komið af stað með fullyrðingu um, að auðlindarenta fyndist í sjávarútvegi sem heild, en sú fullyrðing reyndist röng.  Þar af leiðandi eru veiðigjöldin reist á sandi, og hækkunarfyrirætlun stjórnvalda nú er stórskaðleg.

""Það, að veiðigjöld hafi numið að meðaltali 16 % - 18 % af reiknaðri auðlindarentu, er, að öðru óbreyttu, ekki vísbending um, að núverandi veiðigjöld séu of lág.  Það veldur vanda við fyrrgreinda útreikninga, að metin renta er reiknuð sem hlutfall af útflutningsverðmæti allra sjávafurða, en í þeirri upphæð er bæði sá virðisauki, sem átt hefur sér stað í vinnslu, markaðsstarf o.þ.h., auk þess sem virði afla utan Íslandsmiða er einnig tekið með.  Veiðigjöld eru hins vegar lögð á veiðarnar sjálfar sem afgjald fyrir notkun og ættu því frekar að miðast við aflaverðmæti úr sjó.""

Það gætir skilningsleysis á hugtakinu auðlindarenta, þegar virðisauka vinnslunnar er bætt við aflaverðmæti úr sjó til að finna auðlindarentu. Það hefur hingað til mistekizt að réttlæta veiðigjöldin með auðlindarentu, því að hana er ekki að finna til lengdar hjá útgerðunum, þ.e.a.s. það hefur enn ekki verið sýnt fram á meiri arðsemi fyrirtækja í sjávarútvegi en í öðrum greinum yfirleitt. Stafar það líklega af sveiflum í lífríki sjávar og af því, að hægt hefur miðað við uppbyggingu þorskstofnsins.  Hafa verður þar í huga gríðarlegt afrán hvala í íslenzku fiskveiðilögsögunni.

Ríkisstjórnin er úti að aka.  Hún heldur ótrauð áfram pólitískum aðgerðum sínum gagnvart sjávarútvegi og ferðaþjónustu, sem hafa alltaf orkað tvímælis, en eru hættulegri en áður vegna gjörbreyttra efnahagsaðstæðna frá og með 2. apríl 2025, þegar Donald Trump sagði heiminum tollastríð á hendur með þeim afleiðingum, að heimshagkerfið stefndi í samdrátt og jafnvel efnahagskreppu og Bandaríkin stefndu í fjármálakreppu, og Bandaríkjadalur heldur áfram að falla, enda viðskiptastríð í gangi við Kína, sem horfir illa fyrir Bandaríkin. 

Ísland er eyja, en í fjárhagslegum efnum mjög háð heimshagkerfinu.  Á sama tíma og búið er að raska jafnvægi heimshagkerfisins og setja það í niðursveiflu með ótrúlega klunnalegum og gamaldags vinnubrögðum Hvíta hússins (hver verða viðbrögð Capitol Hill ?), þá ætlar ríkisstjórn Íslands að bæta gráu ofan á svart með því að auka álögur á sjávarútveg og ferðaþjónustu tilfinnanlega.  Með því að hella olíu á eldinn, sem brennur á útflutningsatvinnuvegunum hættir ríkisstjórnin á harðan efnahagslegan samdrátt hérlendis vegna minni fjárfestinga og minnkandi útflutningstekna.  

Ragnar Sigurðsson, formaður bæjarráðs Fjarðabyggðar, fékk birta skelegga grein um áhrif hærri skattheimtu á sjávarútveginn og starfsumhverfi hans í Morgunblaðinu 3. apríl 2025 undir fyrirsögninni:

"Aukið veiðigjald - minni verðmætasköpun ?"

Hún hófst þannig:

"Áform stjórnvalda um stórfellda hækkun veiðigjalda eru ekki bara árás á íslenzkan sjávarútveg - þau eru árás á byggðarlög, fjölskyldur, framtíðarsýn og efnahagslegan stöðugleika um land allt.  Fyrir sjávarútvegssveitarfélög, eins og Fjarðabyggð, eru þessi áform einfaldlega ólíðandi.

Fjarðabyggð hefur um áratugaskeið verið burðarás í íslenzkum sjávarútvegi.  Hér eru rótgróin fyrirtæki, bæði stór og lítil - fjölskyldufyrirtæki og afurðastöðvar - sem veita fólki atvinnu, greiða skatta, byggja samfélagið og halda uppi lífi í fjölda byggðakjarna."

Með einu pennastriki í Reykjavík er ætlunin að draga úr umsvifum fjölda manns á landsbyggðinni og draga féð að höfuðborginni.  Þetta nær engri átt og eru hrein svik við kosningaloforð allra stjórnarflokkanna.  Annaðhvort eru forysturollurnar purkunarlausar í umgengni sinn við sannleikann, eða þær eru skyni skroppnar um þjóðhagslegar afleiðingar gerða sinna. Það er ekkert vit í því að leiða fólk af þessu tagi til valda.  Svona sértæk skattheimta á sér aðra hlið: fjárfestar, sem keypt hafa hlutabréf í sjávarútvegsfélögum, standa frammi fyrir lækkandi gengi hlutabréfanna og þess vegna meira peningalegu tapi en aðrir á hlutabréfamarkaði hérlendis á þessum tollastríðstímum Bandaríkjanna.

Grein sinni lauk Ragnar þannig:

"Samtök sjávarútvegssveitarfélaga og sveitarfélög, eins og Fjarðabyggð, skora á ríkisstjórnina að staldra við.  Að hefja gagnsætt samtal við hagaðila, útbúa greiningar, sem byggja á staðreyndum, og leggja fram raunhæfa, sanngjarna og rökstudda nálgun í framhaldinu."

Skattspor sjávarútvegsins er nú um 50 mrdISK/ár og hefur líklega náð hámarki að raunvirði að óbreyttri fiskgengd á Íslandsmið.  Þetta má sannreyna með útreikningum.  Skattagríð vinstri manna er svo mikil, að þeir skjóta sig í fótinn í bægslaganginum og grafa undan sveitarfélögum, sem háð eru sjávarútvegi, og grafa undan blómlegri byggð við sjávarsíðuna. Fyrir þetta þarf að refsa forysturollunum þremur í næstu kosningum.  Hugmyndaleysið og einstrengingshátturinn við stjórn landsins mun koma landsmönnum í koll.