Mengunarváboðar

Í apríl 2013 gaf Náttúrufræðistofnun Íslands í Garðabæ út vandaða rannsóknarskýrslu eftir Sigurð H. Magnússon, "Þungmálmar og brennisteinn í mosa á Íslandi 1990-2010 - Áhrif iðjuvera¨.  Frumkvæði að þessari vinnu áttu 4 stóriðjufyrirtæki á Íslandi, og þau stóðu straum af kostnaðinum.

Heiti skýrslunnar hljómar vissulega óspennandi fyrir marga, enda lá þessi fróðlega skýrsla í láginni í hálft ár, þar til mæt fréttakona, Þórdís Arnljótsdóttir, sem landsmenn muna eftir inni í gosmekki frá Eyjafjallajökli 2010, dustaði rykið af þessu merka plaggi í viku 42/2013 í fréttatíma Sjónvarps RÚV.  Umfjöllunin olli reyndar nokkrum úlfaþyti, enda efniviðurinn æsandi.  Af myndefninu með þessari frétt mátti ráða, að álverið í Straumsvík væri að dreifa þungmálmum yfir Hafnarfjörð.  Þeir, sem lesa hins vegar skýrsluna, átta sig þó fljótlega á, að það er ekkert hæft í því. 

Almenn niðurstaða skýrslunnar er, að As (arsen) hefur hækkað, og það er sjálfstætt rannsóknarefni, hvernig hægt er að draga úr losun As út í andrúmsloftið, sem og Ni (nikkels).  Ættu viðkomandi eftirlitsstofnanir og umhverfisstofnanir, sem teknar voru algerlega í bælinu með þessari skýrslu og virðast þar að auki ekkert hafa ætlað með hana að gera, þar til téð Þórdís tók hana til umfjöllunar, að hrista af sér slenið og hefja á þessu kerfisbundnar rannsóknir, svo að stemma megi stigu við varasömum efnum.  Þess ber þó að geta, að í jarðhita- og eldfjallalandi má búast við hærri gildum þessara efna en annars staðar, þó að styrkurinn verði aðeins staðbundið varasamur af náttúrulegum orsökum.  

Það var rétt af Þórdísi, fréttakonu, að vekja rækilega athygli á helztu niðurstöðum, en þær eru mikill áfellisdómur yfir heilbrigðisyfirvöldum Hafnarfjarðarbæjar og bæjaryfirvöldum þar, sem orðið hefur á alvarleg mistök við gerð aðalskipulags og deiliskipulags að leyfa íbúðahverfi nánast ofan í leyfisskyldri starfsemi.  Þessi óheillaþróun skipulagsmála Hafnarfjarðar, sem er orðlagt kratabæli, eins og kunnugt er, leiddi m.a. til höfnunar Hafnfirðinga á nýjum álverskerskálum austan Reykjanesbrautar í marz 2007.  Síðan hefur stöðugt sigið á ógæfuhliðina í fjármálum bæjarfélagsins, enda hefur því lengst af undanfarin ár verið stjórnað af vinstri sinnuðu fólki, sem er betur gefið að þenja út útgjaldaliðina og keyra skattheimtu upp í rjáfur en að sýna ráðdeild í rekstri og að efla skattstofna.  

Nú verður gripið niður í téða, vísindalega unnu skýrslu til að sýna fram á í hversu djúpan skít Hafnfirðingar hafa ratað með því að velja sér stjórnvöld, sem haga sér eins og "sauðir í sauðargæru" gagnvart brýnustu hagsmunamálum bæjarbúa:

"Við Straumsvík hækkar iðnaðarstarfsemi austan álversins styrk flestra efna, einkum þó Zn og Pb."

Þarna er um að ræða þungmálmana zink og blý, og yfirvöldin eru daufdumb, ef þau geta ekki rakið uppruna þessara efna og krafizt úrbóta í mengunarvörnum viðkomandi fyrirtækja, sem duga til að halda styrk þessara efna í gróðri undir viðurkenndum og metnaðarfullum heilsufarsmörkum.  Önnur tilvitnun: 

"Suð-austan við álverið í Straumsvík er styrkur Cr, Cu, Cd og Zn (króm, kopar, kadmíum og zink) það hár, að mengun telst veruleg.  Blýmengun er þar enn hærri eða mjög mikil.  Þessi hái styrkur er aðallega rakinn til iðnaðarstarfsemi austan við álverið."

Það er reginhneyksli, að yfirvöld í Hafnarfjarðarbæ, með vinstri grænan bæjarstjóra í broddi fylkingar, skuli hafa ætlað að stinga þessum upplýsingum undir stól og gera nákvæmlega ekki nokkurn skapaðan hlut með þær.  Þykir Hafnfirðingum það vera boðleg stjórnunaraðferð bæjaryfirvalda að stinga hausnum í sandinn, þegar snúin viðfangsefni rekur á fjörur þeirra ?

Hin knáa fréttadís úr Eyjafjallagosinu, Þórdis Arnljótsdóttir, á heiður skilinn fyrir framtak sitt í þágu almannaheilla, þó að ýmsir misskildu boðskapinn, þegar hann reið yfir, og teldu álverið vera sökudólginn.  Það er athyglivert, að stórfyrirtæki á borð við ISAL, sem lagt hefur rækt við mengunarvarnir og ekki tekið þær neinum vettlingatökum, hefur tekizt að halda neikvæðum áhrifum sínum á lífríki lands og sjávar í algeru lágmarki og langt innan marka.  Til marks um það er eftirfarandi úr tilvitnaðri skýrslu og er átt við Straumsvík, Grundartanga og Reyðarfjörð:

"Brennisteinsmengun við iðnaðarsvæðin þrjú telst engin eða aðeins vísbending um mengun." 

Þessi niðurstaða slær út af borðinu algerlega tilhæfulausa gagnrýni ýmissa, verkfræðinga, náttúrufræðinga o.fl., um hættulega brennisteinstvíildismengun í íbúabyggð í grennd við álverin.  Það eru talsverð tíðindi, sem eiga sér skýringu í vindafarinu og náttúrulegu sýrustigi íslenzks jarðvegs (lútkenndur-basískur). 

Hræðsluáróðri um brennisteinssýru í lungum ungbarna sofandi úti á svölum í Vallahverfi Hafnarfjarðar og fleira í sama dúr   var m.a. hampað fyrir íbúakosningar í Hafnarfirði haustið 2006 og veturinn 2007 um stækkun álversins í Straumsvík, sem áður er getið.  Þá var því m.a. haldið fram af andstæðingum téðrar stækkunar, að ISAL yrði að setja upp votvöskun á brennisteini, ef til slíkrar aukningar á framleiðslugetu kæmi.  Talsmenn ISAL héldu allan tímann fram hinu gagnstæða og að fé til slíkrar fjárfestingar yrði illa varið.  Nú er sem sagt komið á daginn, hvorir fóru með rétt mál.

Það er mun meiri brennisteins- og svifryksmengun frá umferðinni um Reykjanesbrautina í gegnum Hafnarfjörð en frá álverinu í Straumsvík.  Mengun frá umferð og frá jarðgufuvirkjunum er alvarlegt mál á höfuðborgarsvæðinu.

  Sveitarfélögin bera þar mörg hver mikla ábyrgð.  Þau leggja t.d. sum hver stein í götu bílaumferðarinnar, svo að gangtími kaldra véla er mun lengri en nauðsyn krefur.  Dæmi um þetta eru hin dæmalausu borgaryfirvöld í höfuðborginni, sem sóað hafa skattpeningum borgarbúa á altari afdæmingarlega sérvizkulegra þrenginga og s.k. skreytinga á Hofsvallagötu og kanski víðar til að þrengja kost ökumanna.

  Þetta tefur fyrir fólki á leið í og úr vinnu og annað, eykur eldsneytiskostnað og mengun og eykur slysahættu.  Þetta er dæmi um skrípalæti Besta flokksins í Reykjavík, sem virðist takast að breyta öllum hagsmunamálum borgarbúa í farsa.  Sá farsi er þó yfirþyrmandi einfeldningslegur og algerlega laus við fyndni.

Annað dæmi um fíflagang Besta flokksins eru málefni Reykjavíkurflugvallar.  Öllum, nema skýjaglópum, er ljóst, að enginn flugvöllur verður lagður í borgarlandinu eða nærsveitum næsta áratuginn og e.t.v. aldrei, enda finnst ekki flugtæknilega betri staður.  Samt á enn að kasta fé á glæ í vonlausri leit að öðru nothæfu flugvallarlandi í Reykjavík í stað þess að festa flugvöllinn í sessi með nýju aðalskipulagi og þingsályktun. 

Vatnsmýrarvöllur getur búið í góðri sátt við nágranna sína hér eftir sem hingað til.  Þetta er aðallega háskóla- og vísindasamfélagið auk Landsspítalans.  Völlurinn varðveitir betur votlendið, þar sem eru upptök Tjarnarinnar, sem gæti verið perla höfuðborgarinnar, ef betur væri hirt, en Besti flokkurinn er of fínn með sig til að leggja rækt við hreinlæti og þrif. 

Að leggja Reykjavíkurflugvöll af býður upp á aukna mengun, því að bifreiðaakstur kæmi í stað flugsins.  Fólk mun áfram ferðast. Flugvallarandstæðingar bjóða upp á aukna bílaumferð um alla vegi út frá höfuðborgarsvæðinu með aukinni eldsneytisnotkun, koltvíildi, svifryki og vaxandi slysatíðni.  Afleiðingin er tímasóun, versnandi heilsufar og fjölgun slysa.  Fyrir þessu berjast Besti flokkurinn og Samfylkingin í Reykjavík.  Það fer ekki á milli mála, að þarna er verið að fórna hagsmunum fjöldans fyrir hagsmuni fárra.  Þessir fáu búa margir í 101 Reykjavík og eru hávaðasamir sérhagsmunaseggir, sem neita að taka tillit til höfuðborgarhlutverks Reykjavíkur og skyldna sem samgöngumiðstöðvar.  Fyrir það þarf að refsa þessum flokkum í komandi sveitarstjórnarkosningum, eftirminnilega. 

Þegar nývirki eru á döfinni hérlendis (og erlendis), er sjaldan hörgull á þeim, sem eru boðnir og búnir að mála skrattann á vegginn varðandi afleiðingar framkvæmdarinnar.  Svo hefur verið um margar virkjanir, og stundum með réttu að mati höfundar.  Búrfellsvirkjun fór t.d. ekki varhluta af þessu.  Satt er, að hún átti við rennslistruflanir að stríða í upphafi vegna grunnstinguls, en einhvern tíma varð að brjóta ísinn þar efra og hefja nýtingu á orku Þjórsár og þveráa hennar.

Hér að ofan var minnzt á Reykjavíkurtjörn.  Ekki vantaði úrtöluraddir "náttúruverndarsinna" á sinni tíð, er áform um Ráðhús við norðurenda Tjarnarinnar voru kynnt.  Mótmælendur og málarar skrattans vörpuðu fram máli sínu til stuðnings hégilju á borð við það, að Tjörnin mundi tæmast til sjávar, þegar grafið yrði fyrir bílakjallaranum undir Ráðhúsinu.  Hvaða mismunarþrýsingur átti að knýja slíka tæmingu ?  Hugarflug "náttúruverndarsinna" og viðbárur gegn framkvæmdum sýnir einatt, að þar fara "álfar út úr hóli".

  Mótbárur við framkvæmdum eru oft ekki boðlegar, þó að stundum séu þær gagnlegar til skemmri og lengri tíma.  Hið fyrr nefnda á við um athöfn, sem höfundi er enn í fersku minni, er verið var að leggja nýjan veg að Bláa lóninu fyrir nokkrum árum, en það er í víðáttumiklu hrauni, eins og kunnugt er.  Þá lögðust "hraunavinir" á fjóra fætur og tóku að reyta mosann, sem annars hefði orðið fyrir ýtutönninni.  Þau voru að "bjarga" mosanum.  Öllum öðrum var ljóst, að mosi verður ekki gróðursettur annars staðar.  Þekkingarstig þessara "hraunavina" var ekki upp á marga fiska í náttúrufræði. 

Nú hafa, seint og um síðir, skotið upp kollinum gamlir kunningjar í hraunavinahópi.  Alls konar tafaaðgerðum hefur verið beitt á formi tilraunar til lögbanns og málsókna og nú síðast, þegar þau höfðu ekki erindi sem erfiði fyrir dómstólum landsins, var haldið út í Garðahraun til að tefja vinnuvélar við lagningu nýs og löngu samþykkts vegar út á Álftanes Bessastaðabónda. 

Í hugum flestra Íslendinga er miklu meira en nóg til af hrauni, mosavöxnu eða ekki, svo að það hljómar sem ágætis málamiðlun að friða Gálgahraunið þar norðan hins nýja vegar.  Furðulegt Írafár varð samt í kringum vinnuvélarnar, og neyddist lögreglan, seinþreytt til átaka, sem hún þó iðulega er, til að handtaka nokkra ellibelgi, sem þó hefur ekki tekizt að útskýra almennilega, hvað þeir voru eiginlega að þvælast þarna ýtustjórunum til ama.  Flogið hefur fyrir, að mótmælendur og aðrir, sem næstir búa hinu fyrirhugaða vegstæði, hafi fengið afslátt af lóðarleigunni hjá bænum, en álfarnir, sem "hraunavinir" hafa nú loksins náð sambandi við og segja vera örvæntingarfulla, hafa enn ekki fengizt til að staðfesta það.

Nú síðast var verktakanum bakað tjón með skemmdum á vinnuvélum hans, en þar er þó svo sannanlega bakari hengdur fyrir smið.  Virðist ofstæki byrgja "hraunavinum" algerlega sýn í þessu máli, nefnilega þá, að "hraunavinir" eru ekki handhafar sannleikans og réttlætisins í þessu máli, heldur hlýtur hinn lögformlegi farvegur málsins að vera sá rétti.  Að ætla með hjálp álfa að brjóta á bak aftur á síðustu stundu með ólögmætum hætti ákvörðun, sem árum saman hefur verið í sínu lýðræðislega ferli, getur ekki talizt ýkja lýðræðislegt, enda bjuggu álfar ekki við lýðræðisskipulag, þegar síðast fréttist, heldur álfakóng.

       

 

    

  

         

  

 

 

 

 

      

 

Hindranir á vegi atvinnusköpunar

Akkilesarhæll Axarskaptsins í Stjórnarráðinu 2009-2013 var mikið atvinnuleysi, landflótti og lítil atvinnuþátttaka, þ.e. lág nýting á tiltæku vinnuafli.  Þetta er ávísun á ófremdarástand í þrælskuldsettu samfélagi. 

Það er fernt, sem málsvarar lítilla og meðalstórra fyrirtækja, með starfsmannafjölda 2-249 manns, töldu nýlega helzt standa vexti og viðgangi fyrirtækja sinna fyrir þrifum, og þar með draga úr nýráðningum þessara fyrirtækja, sem eru hryggjarstykkið á vinnumarkaðinum.  Tvö þessara atriða voru og eru trúaratriði vinstri flokkanna að auka sem hraðast í þjóðfélaginu (1,3):

1. Skattar
2. Háir vextir
3. Regluverk í anda ESB (EES)
4. Stjórnmálalegur og efnahagslegur óstöðugleiki

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að Axarskaptið hækkaði skatta á síðasta kjörtímabili í á annað hundrað skipti.  Í hallæri, eins og þá var, gera skattahækkanir aðeins illt verra, lama framtak einstaklinga og fyrirtækja og magna upp svarta markaðinn, svo að hann grasserar nú hugsanlega sem aldrei fyrr, svo að viðkomandi skattstofnar skreppa saman.  Skattahækkanirnar, hvort sem um var að ræða tekjuskatt, virðisaukaskatt eða annað, skiluðu sér engan veginn í ríkissjóð, og varað var við því.  Hins vegar lömuðu þær neyzlu og framtak, og skilja má á ríkisskattstjóra, að hann telji skattaundanskot vera með mesta móti nú.  Axarskaptið lamaði hagkerfið og lengdi þar með í krepputíðinni.  Hjólum atvinnulífsins er erfitt að koma í gang aftur, ef þau festast.  Sameignarsinnar hafa kastað sandi í tannhjólin, svo að gangverkið er bilað.  Það sannast jafnvel á Landspítalanum.  Þar er greinilega við bilað gangverk að glíma.  Að vera valdur að því er gríðarlegur ábyrgðarhluti.  Ekki verður á ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur logið. 

Vinstri menn hafa að sjálfsögðu ekki séð að sér, því að þá mundu þeir vissulega láta af sinni stjórnmálalegu villutrú.  Hræsnin og lýðskrumið keyra þó um þverbak hjá vinstri græningjanum Lilju Rafneyju Magnúsdóttur, afturhaldsfyrirbrigði í þingmannslíki, þegar hún leggur til sérstakan viðbótar skatt á útgerðina, sem eyrnamerktur verði sjúkrageiranum.  Hér er um hræsni á háu stigi að ræða, af því að téður þingmaður hreyfði hvorki legg né lið á síðasta kjörtímabili til stuðnings sjúkrageiranum.  Þvert á móti lagði hún öllum niðurskurðarhugmyndum lið.

Hér er ennfremur um tilraun til lögbrots að ræða, af því að hún mismunar fyrirtækjum herfilega; Lilja Rafney vill þverbrjóta jafnræðisreglu við skattheimtu og jafnframt vill hún brjóta á atvinnuréttindum útgerðarmanna, en viðbótar skattheimta mundi sannanlega gera þeim erfitt um vik við að stunda sína atvinnustarfsemi, svo að minni útgerðir mundu sennilega lognast út af.  Veiðileyfagjöldin eru ekki skattlagning, heldur eignaupptaka vegna þess, hvernig í pottinn er búið.  Það mun koma í ljós fyrir dómstólum, verði látið á það reyna, að aðferðarfræðin við álagningu veiðileyfagjalda var og er kolólögleg.  Að brúka framlegð fyrirtækja sem skattaandlag er fordæmalaust á Íslandi, en kann að hafa verið tíðkað í Deutsche Demokratische Republik, DDR, sem varð gjaldþrota, eins og kunnugt er.  Tillaga Lilju Rafneyjar er lýðskrum, af því að hún ætlar að kúga fé út úr litlum minnihluta og sáldra því yfir starfsemi, sem margir þurfa á að halda og kostuð er af skattgreiðendum að mestu leyti.

Að skattleggja starfsemi svo grimmilega sem raun ber vitni um í tilviki sjávarútvegsins, dregur úr hagvexti, dregur úr vinnuframboði og eyðileggur samkeppnihæfni fyrirtækjanna á erlendum mörkuðum á skömmum tíma.  Hér er því verið að leika sér með fjöregg landsins.  Við svo búið má ekki standa.  Þess vegna er stefna núverandi stjórnvalda skynsamleg að hefja þá vegferð að létta skattaáþjánina á tíma, þegar hagvöxtur á næsta ári virðist ætla að verða dapurlega lágur og 1,0 % undir væntingum.  Hagkerfi Íslands er freðið, þó að vonandi sé það tekið að þiðna, og árferðið er slæmt í hagkerfi heimsins.

Í Viðskiptablaði Morgunblaðsins, fimmtudaginn 10. október 2013, er viðtal við Gunnþór Ingvason, forstjóra Síldarvinnslunnar á Neskaupstað.  Hann hefur eftirfarandi að segja um "skattaívilnanir til sægreifa", sem ýmsar mannvitsbrekkur telja Laugarvatnsstjórnina "seka" um, þar á meðal téð Lilja, en núverandi þing breytti ótækum og óframkvæmanlegum lögum sameignarsinna um eignaupptöku til bráðabirgða:

"Staðreyndin er sú, að, t.d. hér hjá okkur í Síldarvinnslunni, hafa veiðigjöld hækkað um 150 Mkr fyrstu 8 mánuði ársins, og þá er ég að tala um það, sem núverandi ríkisstjórn lagði á, í samanburði við það, sem fyrri ríkisstjórn lagði á.  Veiðigjöldin fyrstu 8 mánuðina á þessu ári á uppsjávarfiskiskip Síldarvinnslunnar voru 197 milljónir kr á skip samkvæmt núverandi lögum.  Svo breytti núverandi stjórn álagningunni.  Ríkisstjórnin, sem ætlaði sér að laga allt og reikna upp á nýtt, þannig að við borgum af þessum uppsjávarafla 290 milljónir kr.  Það er þannig verið að taka af okkur 18 %-19 % af tekjum beint í veiðigjöld." 

Það sjá allir góðviljaðir og sanngjarnir menn, að þarna er farið offari og að þarna á sér raunverulega stað þjóðnýting á afrakstri fyrirtækjanna, þó að þeim sé leyft að starfa áfram með óbreytt eignarhald.  Hér er rétt einu sinni á ferðinni sósíalismi andskotans.  Mikil er trú þeirra kvenna og karla, sem ganga með þær grillur, að slík skattheimta sé sjálfbær og skili ávinningi fyrir ríkissjóð til lengdar.  Það er óráð fyrir ríkissjóð að stunda afrán með þessum hætti, og verður að fella skattlagningu á sjávarútveg að því, sem tíðkast um aðra atvinnuvegi, þ.e. að skattaandlagið verði hagnaður fyrirtækjanna í stað framlegðarinnar.  

Þessi meðferð yfirvalda á undirstöðuatvinnuvegi landsins er sárgrætileg í ljósi lækkandi afurðaverðs hans og harðnandi samkeppni á erlendum mörkuðum, t.d. við Norðmenn (og Íslendinga í Noregi).  

Axarskaptastjórnin kvarnaði látlaust úr aflahlutdeildarkerfinu með magvíslegum sértækum ráðstöfunum, sem stjórnlyndra stjórnmálamanna með skammsýn og þröngsýn og jafnvel nærsýn viðhorf er háttur.  Varanlegt aflahlutdeildarkerfi með frjálsu framsali hefur reist útgerðina úr öskustó.  Þetta kerfi beygir sig undir vísindalega stjórnun á nýtingu sjávarauðlindarinnar, og umgengnin við hana er með bezta móti.  Þetta eru staðreyndir, sem blasa við og eru engan veginn séríslenzk fyrirbæri. 

Enginn á óveiddan fisk í sjó, enda eru miðin almenningur, en úthlutaðan veiðirétt eiga útgerðirnar, enda hafa þær keypt hann, og dómar kveða veiðiréttinn veðhæfan.  Slíkt er mikils virði fyrir fjárfestingargetu útgerðanna, sem eru fjármagnsfrekar nú á tímum.  Þeirra hagur er þjóðarhagur, þ.e., að stunduð sé sjálfbær nýtingarstefna.

Þess vegna þarf engum að koma á óvart frábær rekstrarárangur útgerða og fiskvinnslu.  Tæknin hefur verið tekin í þjónustu sjávarútvegsins, og há framlegð, sem nam 80 milljörðum kr árið 2012, notuð m.a. til að auka framleiðni og gæði, en ekki, eins og öfundarmenn útgerðar, fáránleikaboðberar og rógtungur, halda fram, til að fjárfesta í óskyldum greinum.  Þessu til stuðnings skal vísa til nýlegrar skýrslu Landsbankans um stöðu sjávarútvegs, en þar kom fram, að óverulegur hluti hagnaðar sjávarútvegs hafi farið í óskyldar greinar.  Hælbítar greinarinnar hafa gert úlfalda úr mýflugu, eins og þeim er tamt. 

Þó er verulegt átak framundan við endurnýjun veiðiskipastólsins, sem er orðinn a.m.k. tvöfalt eldri en sá norski, svo að dæmi sé tekið.  Útgerðarmenn hafa undanfarin misseri neyðzt til að kaupa notuð skip frá Noregi.  Það er bæði synd og skömm.  Íslenzkum sjómönnum, sem eru þeir duglegustu, sem þekkist, ber ekkert minna en bezta tækni, "state of the art technology".

Í nýrri skýrslu Íslandsbanka um stöðu íslenzka sjávarútvegsins kemur fram, að framlegð hans (EBITDA) árið 2012 var 26 % af veltu.  Þetta er það, sem starfsemin hefur upp í fastan kostnað sinn, og þessi hlutfallstala, sem er meðaltal sjávarútvegsins í heild, er lögð til grundvallar álagningu hins sérstaka veiðileyfagjalds, sem á sér engan sinn líka um víða veröld, enda kokkað upp í andlega og fræðilega gjaldþrota búi Steingríms og kumpána, sem sumum hverjum (Indriði H. Þorláksson) voru innrætt hin marxistísku fræði um alræði öreiganna í DDR, og hvernig ætti að gera út af við auðvaldið.  Þetta var ómálefnaleg álagning, af því að miðað var meðaltalsframlegð greinarinnar, og þess vegna studdist hún ekki við lagaheimildir.  Allt reyndist öreigatalið froðusnakk og gervifræði, hvort sem valinn er snöggur eða hægfara dauði.  Þess má geta, að sjávarútvegurinn er ekki hálfdrættingur á við áliðnaðinn, hvað framlegðina varðar, enda eru álverksmiðjur gríðarlega fjármagnsfrekar.  Steingrímur hefur jafnvel fundið þeim það til foráttu, þó að það sé eitt af því, sem viðheldur starfsemi þeirra og eykur þar með stöðugleika.  Menn hlaupa ekki svo glatt frá slíkum fjárfestingum.   

Nú verður vitnað í Gunnar Þórðarson í Fiskifréttum, fimmtudaginn 3. október 2013:

"Einnig kemur fram í skýrslunni (Íslandsbanka), að fjárfesting hafi verið langt undir því, sem eðlilegt gæti talizt m.v. afkomu í greininni.  Íslandsbanki telur ástæðurnar vera margþættar og nefnir fyrst óvissu síðustu ára vegna aðgerða stjórnvalda, og eins hafi fyrirtæki lagt áherzlu á að greiða niður skuldir. 

En fyrst og fremst sé ástæðan mikil óvissa, hvað fiskveiðistjórnunarkerfið varði, og hvers konar kerfi verði við lýði í framtíðinni.  "Ríkisstjórnin hafi sett fram nokkuð dramatískar breytingar á þessum tíma, þó að frumvarp um breytingar hafi ekki náð fram á þingi.  Þetta hafi dregið úr löngun manna til að keyra áfram, enda vilji menn vita, hvað er framundan."  Í skýrslunni er hvergi minnzt á misfarir stjórnenda með hagnað." 

Vinstri stjórnin vann skemmdarverk á sjávarútveginum með þjóðnýtingarstefnu sinni, sem hún hafði uppi alls konar fagurgala um.  Þetta voru dæmigerð afskipti forsjárhyggjumanna, sem sjást ekki fyrir og eru óttalegir óvitar, þegar kemur að því að verja hagsmuni almennings. Eftir stendur atvinnuvegur í sárum og í svo mikilli óvissu um framtíð sína, að hann hefur haldið að sér höndum, og atvinnusköpun hefur liðið fyrir það.  Það er eitt af meginhlutverkum hinnar borgaralegu ríkisstjórnar, sem nú er við völd, að sjá til þess, að allar atvinnugreinar sitji við sama borð af hendi löggjafa og skattayfirvalda og að öryggi og festa skapist með nýrri löggjöf um sjávarútveginn, sem taki mið af hlutlægu mati á árangri mismunandi kerfa fyrir þjóðarheildina, en ekki tilfinningaþrunginni, heimabrasaðri dellu, sem sækir fóður í ómerkilegar hvatir á borð við öfund.  Að öðrum kosti munu fjárfestar sjá hag sínum betur borgið annars staðar, og þá mun undirstöðuatvinnuvegur landsins grotna niður, sem aldrei má verða.                  

 

Ríkisbúskapur í járnum

Loksins virðist vitræn yfirstjórn vera komin á ríkisfjármál og efnahagsmál, ef Svörtuloftin við Arnarhól eru frátalin, en þar ríkir enn Trotzkyistinn, fyrrverandi, sem stóð í harðri eigin kjarabaráttu við bankaráðið sitt, af því að Jóhanna, fyrrverandi forsætisráðherra (ekki in spe), virtist hafa lokkað hann frá Basel með gylliboðum.  Seðlabankasaga landsins hefur enn ekki verið rituð, en verður áreiðanlega hryllingur (thriller).

Nú skiptir öllu máli að lækka vaxtabyrði ríkissjóðs, sem fór stöðugt vaxandi undir vinstri stjórninni, Axarskaptinu, enda vann hún hrein skemmdarverk á hagkerfinu, svo að aldrei var von á viðsnúningi úr þeim ranni, hvorki fyrir heimilin, fyrirtækin, sveitarfélögin né ríkissjóð. 

Meginskýringin á langvinnri kreppu og síðan stöðnun í landinu er skattpíningarárátta vinstri mannanna í axarskaptastjórninni 2009-2013.  Hún drap allan hvata til fjárfestinga, neyzlu, sparnaðar og ráðninga nýs starfsfólks.  Nú er svo komið, að Laugarvatnsstjórnin verður að feta einstigi til baka og hefur ekki bolmagn til snöggra og verulegra skattalækkana, en þær verða að koma, ef hagkerfið á að ranka úr rotinu.  Vegna ládeyðu í hagkerfi heimsins verður erfitt að ná hagvexti hérlendis á strik (yfir 3,0 %) á næstunni, og þetta mun gera Laugarvatnsstjórninni afar erfitt um vik.  T.d. er nú talið (AGS), að hagvöxtur hérlendis verði ekki 2,7 % árið 2014, eins og Hagstofan spáir, heldur fremur 1,7 %.  1,0 % jafngildir um 18 milljörðum kr, sem gæti þýtt tekjutap fyrir ríkið um 7 milljarða kr.  Það verður að vega upp á móti þessu tekjutapi ríkissjóðs með samdrætti útgjalda.  Aukin skattheimta mundi aðeins draga enn meira úr hagvexti, svo að sú leið vinstri manna er ófær við núverandi aðstæður.

Vaxtakostnaður ríkissjóðs nemur nú tvöföldum sjúkrahúsakostnaði í landinu og mun fara hækkandi vegna hækkandi verðs í fjármagni, sem spáð er á næstunni, nema ríkisstjórnin grípi í taumana, sem hún reynir að gera.  Þegar tekizt hefur að helminga þennan vaxtakostnað ríkissjóðs með því að vinna á skuldastabbanum, mun myndast svigrúm til framkvæmda við nýtt húsnæði Landspítala - Háskólasjúkrahúss og fjölmargt fleira nytsamlegt, en þangað til hefur sparnaður í ríkisrekstri algeran forgang.  Þetta er ekki séríslenzk stefna; þetta er línan frá Berlín, Lundúnum og víðar í norðanverðri Evrópu.  Ekki er hægt að segja, að þetta sé línan úr Hvíta húsinu í Washington, því að þar ríkir greiðslustöðvun hjá alríkinu, þegar þetta er skrifað, vegna ágreinings um útgjaldahlið fjárlaganna.  Vinstri mennirnir í Axarskaptinu skáru niður fé til sjúkrageirans og fækkuðu þar starfsfólki, en röðuðu gæludýrum sínum á ríkisjötuna og stofnuðu til margvíslegra, fánýtra gæluverkefna.  Slík er forgangsröðun vinstri manna á Alþingi þá og nú.  

Téð helmingun vaxtakostnaðar þarf að gerast sem hraðast.  Þess vegna er jafnvægisstefnan í fjárlagafrumvarpinu skynsamleg.  Fjármálaráðherra fetar sig hægt inn á braut skattalækkana.  Vendipunktur hefur orðið, sem vonandi mun hafa örvandi áhrif á landsmenn til fjárfestinga.  Það er tóm vitleysa hjá stjórnarandstöðunni að setja jafnaðarmerki á milli áætlaðrar upphæðar skattalækkunarinnar og tekjutaps ríkissjóðs.  Stjórnarandstaðan í einfeldni sinni talar, eins og breyting á skattheimtu hafi engin áhrif á skattstofnana.  Þetta er ofur þröngsýnt sjónarmið.  Skattahækkun í háskattalandi, eins og hér, minnkar skattstofnana og eyðir störfum.  Skattalækkun virkar öfugt.  Skattgreiðendur munu ekki stinga fé sínu, sem annars færi til ríkisins, undir kodda.  Sumt af þessu fé fer til aukins sparnaðar og verður þannig til ráðstöfunar fyrir fjárfesta og er andlag fjármagnstekjuskatts, en megnið mun fara í aukna neyzlu og fjárfestingar, sem annars hefðu ekki farið af stað og eru andlag alls konar skattheimtu.  Féð mun þannig streyma um hagkerfið og að miklu leyti lenda hjá hinu opinbera aftur.  Þetta vilja vinstri menn ekki skilja.

Lilja Rafney, þingmaður VG, kórónar vitleysuna.  Hún, sem í 4 ár lyfti ekki litla fingri til stuðnings sjúkrageiranum við skiptingu skattfjár, leggur nú til, að lagður verði viðbótar skattur á sjávarútveginn og féð eyrnamerkt sjúkrageiranum.  

Eins og framast verður talið hagkvæmt fyrir ríkið, þarf að selja ríkiseignir til að flýta fyrir niðurgreiðslum skulda.  Þar má nefna u.þ.b. þriðjung í Landsvirkjun, alla smáhluti í fjármálastofnunum og a.m.k. þriðjung í Landsbankanum.  Bankakerfið makar krókinn og heimili og fyrirtæki stynja undan fjármagnskostnaðinum.  Allt bendir til, að raunveruleg samkeppni sé af skornum skammti.  Erlendir eignaraðilar með reynslu af bankarekstri og meiri langtímahagsmuni hérlendis en kröfuhafar bankanna gætu e.t.v. hresst upp á ástandið.

Eignarhaldið á bönkunum nú er annarlegt, enda undan rifjum hins gifturúna, þreytta og óhæfa fyrrverandi fjármálaráðherra, Steingríms Jóhanns Sigfússonar, runnið.  Hann færði kröfuhöfum föllnu bankanna bróðurpartinn í nýju bönkunum, Íslandsbanka og Aríon, ásamt skuldabréfi í Landsbankanum að andvirði ISK 300 milljörðum í erlendri mynt.  Hér var um þvílík embættisafglöp að ræða að hálfu téðs ráðherra, sem hafa grafalvarleg áhrif á stöðu íslenzka þjóðarbúsins, eins og kunnugt er, að vart verður við unað án rannsóknar á refsiábyrgð.  Grafalvarleg mistök þessa annarlega ráðherra voru legíó, og gjörningar hans gagnvart fjármálakerfinu kalla ekki síður á Landsdóm en rannsóknarskýrsla Alþingis á sinni tíð kallaði á Landsdóm yfir Geir Hilmari.  Hvers vegna þvingaði Steingrímur ekki slitastjórnirnar í slitameðferð á Kaupþingi, Glitni og Landsbankanum, og hvers vegna knúði hann ekki fram gjaldþrot Íbúðalánasjóðs ?  Ef þetta hefði verið gert og hreinsað ærlega til í fjármálageiranum, þá væri öðru vísi umhorfs í íslenzka hagkerfinu, og þá væru ekki lengur neinar forsendur fyrir gjaldeyrishöftum.     

Laugarvatnsstjórnin hefur hækkað skattheimtu af fjármálastofnunum um 14 milljarða kr, breytt óframkvæmanlegri, ólögmætri og afar íþyngjandi skattheimtu af sjávarútveginum og lækkað hann í fyrsta áfanga um 3 milljarða.  Þá hefur hún hafið vegferð lækkunar tryggingagjalds og tekjuskatts af flestum launþegum.  Allar skattalækkanirnar eiga að örva atvinnuvegina, fjölga launþegum í vinnu og auka fjárfestingar, nokkuð sem vinstra liðið skilur ekki og beitir sér gegn.  Vinstra liðið er æft yfir því, að snúið hefur verið af braut skattahækkana, en skattaáþján sligar enn hagkerfið, svo að lítill hvati er enn til að fjölga störfum.  Fjöldi fólks á vinnumarkaði er enn óeðlilega lágur, enda margir án vinnu og án réttar til atvinnuleysisbóta eða enn búsettir erlendis.  Hvatinn núna er meir fólginn í sinnaskiptum stjórnvalda og nýrri stefnumörkun í anda einkaframtaks en afnámi áþjánarinnar.  Atgervisflóttinn hefur ekki verið stöðvaður, eins og hryllingssögur af læknastéttinni bera vitni um.    

Þrátt fyrir lækkanirnar eiga skattheimtubreytingar að skila ríkissjóði 7 milljarða kr tekjuauka.  Munar þar mest um breikkun skattstofns bankaskattsins, sem nú spannar slitastjórnir föllnu bankanna.  Icesave-forkólfur nýfallinnar vinstri stjórnar, fyrrverandi fjármála- og efnahagsráðherra, Steingrímur Jóhann Sigfússon, SJS, dekraði fjármálageirann, eins og gjörningar hans í Icesave, SpKef, Byr, Sjóvá, VBS, skuldabréf Landsbanka í gjaldeyri og rándýr og óþörf lántaka hjá AGS, o.fl. mál sýna.  SJS hefur verið hafður að ginningarfífli af fjármálaöflunum og talin trú um, að ekki væri hægt að skattleggja þrotabúin.  Nú reynir hann að bera í bætifláka fyrir dáðleysi sitt og og segir:

"var þetta skoðað og lagt til hliðar sem algerlega óframkvæmanlegt á árunum 2009 og 2010 vegna þess, að skattaandlagið var ekki til".

Þetta er einhver aumasti kattarþvottur, sem sézt hefur.  Þrotabú bankanna þriggja hafa af skrýtnum ástæðum verið undanþegin bankasköttum þrátt fyrir eignir upp á um ISK 2700 milljarða og tekjur af eignum kröfuhafa gömlu bankanna í nýju bönkunum upp á nokkur hundruð milljarða íslenzkra króna.  Skatturinn, sem nú er lagður á féð, sem slitastjórnirnar sýsla með, er 0,145 %, en til samanburðar getur fasteignaskattur lögaðila numið 1,65 %.  Í ljósi þess, að kröfuhafarnir hafa stórtekjur af nýju bönkunum, er þessi skattheimta hreint smáræði.  Samt heyktist "sameignarsinninn" ,Steingrímur J., algerlega á þessu viðfangsefni, en hafði í þess stað unun af að leggja íslenzka alþýðu í einelti sem skattheimtuberserkur. Steingrímur Jóhann Sigfússon hafði ekki úr háum söðli að detta, þegar hann missti ráðherradóm, sem hann réði aldrei neitt við.  Ekki vantaði samt kveinstafina undan álaginu.

Nýr og sókndjarfur fjármála- og efnahagsráðherra lætur ekki telja sér trú um einhverja vitleysu hagsmunapotara, t.d. í slitastjórnum föllnu bankanna, heldur lætur eigin dómgreind, þekkingu og reynslu, ráða för með hagsmuni Íslands að leiðarljósi.  Þess vegna gerir frumvarp hans ráð fyrir 11,3 milljörðum kr frá þrotabúunum, sem áður greiddu ekkert í ríkissjóð, en þeim mun meira til slitastjórnanna, sem nú hafa risið upp á afturlappirnar, en verða barðar niður, enda verður ekki séð, að þessi aukna skattheimta muni hafa nein neikvæð áhrif á vinnuframboð og fjárfestingar, nema e.t.v. styttist í veru slitastjórnanna við ótrúlega gjöfula kjötkatlana.  Það þarf að knýja þrotabú bankanna til gjaldþrotaskipta hið fyrsta.  Slíkt mun flýta fyrir losun gjaldeyrishaftanna, sem eru að verða að illkynja æxli í þjóðarlíkamanum.

Núna horfir mjög óbjörgulega í þjóðarbúskapnum vegna langvarandi stöðnunar í hagkerfinu og versnandi viðskiptakjara.  Í nýjasta riti Seðlabankans, Fjármálastöðugleika, sem reyndar er ekki mjög fínn pappír nú um stundir, gætir mikillar svartsýni:

"Þróun viðskiptakjara er mjög óheppileg, sérstaklega vegna þess, að hún þýðir, að við erum að fá mun minna fyrir vörur og þjónustu, sem við flytjum út, einmitt þegar við þurfum á sem mestum viðskiptaafgangi að halda til að geta staðið undir greiðslubyrði skulda.  Þessi rýrnun á viðskiptakjörum, bæði sú sem þegar hefur átt sér stað og sú, sem búizt er við í spám okkar hjá Seðlabankanum, þýðir að öðru óbreyttu, að lífskjörin verða lakari en ella, úrlausn greiðslujafnaðarvandans verður erfiðari og annað slíkt."  

Í tíð ríkisstjórnar Jóhönnu og Steingríms var haldið kolrangt á spilunum, svo að hér varð sáralítill hagvöxtur, og þess vegna erum við mjög illa búin til að takast á við verðlækkanir á mörkuðum erlendis.  Það gerir illt verra, að búið er að draga bitið úr sjávarútvegsfyrirtækjunum í samkeppninni á erlendum mörkuðum með ofurskattlagningu, sem nær engri átt.

Það verður að draga úr innflutningi, úr því að útflutningsandvirðið dregst saman, og slíkur samdráttur ógnar hagvexti, sem verður þá líklega minni en 2,7 % spá Hagstofunnar 2014, sem er forsenda fjárlaga.  Þá verður að skera ríkisútgjöldin enn frekar niður.  Fækkun ríkisstarfsmanna verður að eiga sér stað, og kratískum bótum og millifærslum verður að linna.   Sala á RÚV/Stöð 2 og fækkun í ráðuneytum, eftirlitsstofnunum og öðrum undirstofnunum Umhverfisráðuneytis, ásamt sölu á hluta af Landsvirkjun og Landsbankanum kemur vel til greina.  Þetta mun spara milljarðatugi árlega og gefa hundruði milljarða einu sinni.  Allt er hey í harðindum.       

Stærsti útgjaldaflokkur ríkissjóðs eru tryggingamál.  Útgjöld til þeirra munu nema um 120 milljörðum.  M.v. rannsóknir erlendis er líklega hægt að spara um 10 milljarða kr með því að skera upp herör gegn tryggingasvikum.  Útgjöld til Velferðarráðuneytisins aukast um 17 milljarða kr samkvæmt frumvarpinu, og mætti þá bæta við þá upphæð til sjúkrahúsa, heilsugæzlu og annarra sjúkrastofnana sem sparnaði til tryggingamála næmi.

Í Viðskiptablaðinu 3. október 2013 birtist lærdómsríkt viðtal Bjarna Ólafssonar við Odd Steinarsson, heimilislækni, sem rekur heilsugæzlustöð í einkaeigu í Svíþjóð.  Oddur kveður samkeppni í sjúkrakerfi Svíþjóðar hafa aukið heildarframleiðni og gæði og lækkað heildarkostnað kerfisins.  Hann mælir með, að Íslendingar innleiði svipað kerfi.  

Hinn eyfirzki og yfirvegaði heilbrigðisráðherra ætti strax að fá Odd og fleiri góða menn til að gera áætlun um að bylta íslenzka sjúkrageiranum með gæðaaukningu og framleiðniaukningu að leiðarljósi.  Með bættri heilsugæzlu er hægt að draga úr álagi á dýrasta hluta sjúkrakerfisins, Landspítala-Háskólasjúkrahús, og slíkt er hagkvæmt fyrir ríkissjóð og kæmi sér vel í bágindum sjúkrahússins, sem sameignarsinnarnir tættu niður á síðasta kjörtímabili og langan tíma mun taka að endurreisa.

Hér verður gripið niður í viðtalið við Odd Steinarsson, heimilislækni, þar sem hann lýsir nýju, sænsku kerfi:

"Grundvallarreglan er sú, að hið opinbera fjármagnar heilsugæzluna, en skjólstæðingurinn er settur í ökumannssætið, ef svo má að orði komast.  Hann velur sér sína heilsugæzlustöð, og peningurinn fylgir honum.  Heilsugæzlustöðvum er bannað að neita að taka við sjúklingi, þannig að valdið er sjúklingsins.  Þetta þýðir, að heilsugæzlustöðvarnar eru í samkeppni hver við aðra um skjólstæðinga.  Leikreglurnar eru ólíkar eftir svæðum, því að svæðisstjórnunum var falin útfærsla á kerfinu, en eftirlitið er strangt alls staðar.  Sjálfstæðar og opinberar stöðvar sitja við sama borð, og gjaldskráin er sú sama." 

Síðan kemur stórmerkilegt innlegg í lyfjaumræðuna, en hér skal fullyrða, að með upptöku sænska kerfisins gæti ríkissjóður sparað stórfé til lyfjakaupa, því að íslenzka kerfið vantar alla hvata til aðhalds og sparnaðar, og þess vegna tútnar það stjórnlaust út.  Hver er í hlutverki púkans á fjósbitanum ? 

"Lyfjaniðurgreiðslan, sem fer í gegnum Tryggingastofnun á Íslandi, fer í gegnum okkur, og við þurfum að vera meðvituð um lyfjakostnaðinn að því gefnu, að sjúklingurinn fái beztu hugsanlegu meðferð.  Á Íslandi hafa læknar ekki sama hvata til að halda lyfjakostnaði niðri.  Okkar hagur er sá, að sjúklingurinn þurfi sem minnst á lyfjum að halda, en þeir, sem þurfa á lyfjum að halda, fái sem beztu lyfin, þannig að fylgikvillarnir séu sem minnstir og árangurinn til lengdar betri. ... Árangurinn af "gæzluvalinu" í Svíþjóð hefur verið góður.  Afköst hafa aukizt töluvert umfram kostnað.  Í Stokkhólmi jukust afköstin um 28 % fyrstu tvö árin á meðan kostnaðurinn jókst um 2,8 %, sem er undir vísitölu neyzluverðs, þannig að raunkostnaðurinn af heilsugæzlunni hefur minnkað, frá því að kerfið var tekið upp."

Þá kveður Oddur gæðakannanir sýna vaxandi ánægju skjólstæðinganna og aukið traust þeirra til heilsugæzlunnar og að einkareknu stöðvarnar komi betur út en opinberu stöðvarnar í ánægjukönnunum á meðal skjólstæðinga.  Hins vegar hefur ánægjan með sumar opinberu stöðvarnar aukizt líka, svo að samkeppnin lyftir greinilega gæðum veittrar þjónustu almennt upp. 

Hér er komin forskrift að kerfi, sem fellur vel að boðskapi Kristjáns Þórs Júlíussonar, heilbrigðisráðherra, undanfarið.  Ef hann er ekki orðinn samdauna ráðuneytisfólkinu, sem sagan sýnir um tíðina, að stórhætta er á, sker hann nú upp herör með aðstoð manna á borð við Odd Steinarsson, heimilislækni, byltir kerfinu og virkjar læknana með sama hætti og sænsk heilbrigðisyfirvöld gerðu fyrir fáeinum árum.  Ef hann honum tekst að skipuleggja heilsugæzlustöðvar um allt land að sænskum hætti á þessu kjörtímabili, er björninn unninn í sjúkrageiranum, og hægt að einbeita sér að uppbyggingu Landspítala-Háskólasjúkrahúss í víðum skilningi.  

Það getur vel verið, að þessi uppstokkun í heilbrigðiskerfinu krefjist nokkurs stofnkostnaðar, en slíkur er fjárfesting, sem skilar sér á fáeinum árum.  Hér skal benda fjármála- og efnahagsráðherra á, hvernig hann getur fjármagnað umbyltingu sjúkrageirans án lántaka og án skattahækkana: 

Hann getur dregið úr kratískum og hræsnisfullum millifærslum úr ríkissjóði til fólks í fimm efstu tekjutíundum skattgreiðenda.  Samkvæmt gögnum Hagstofunnar fyrir árið 2012 lækkuðu vaxta- og barnabætur fólks skattgreiðslur þess alls um 18 milljarða kr.  Þar af lækkuðu skattgreiðslur fólks í 5 efstu tekjutíundunum um 79 % eða 14 milljarða kr.  Á þremur árum ætti að afnema þessar sértæku skattalækkanir hinna tekjuhærri og beina þessum 14 milljörðum kr til enduruppbyggingar sjúkrageirans, en þó aðeins eftir skipulagsbreytingar, sem spara til lengri tíma litið.  Hér er um að ræða svipaða upphæð og hinn galvaski, einelti þingmaður, Vigdís Hauksdóttir, nefndi í kosningabaráttunni, að setja ætti strax í sjúkrageirann, og það er ekki eftir neinu að bíða með téðar umbætur, hæstvirtur Kristján Þór.

 

 

   

Sæstrengur getur ekki stórbætt lífskjör

Rök fyrir fullyrðingunni í fyrirsögninni hafa verið færð í fyrri bloggfærslum hér á vefsetrinu, m.a. með útreikningum á kostnaðinum við að flytja raforku eftir 1100 km löngum sæstreng með 700 MW flutningsgetu.  Kostnaðurinn við flutninginn einan reyndist samkvæmt þessum útreikningum mun hærri en orkuverðið, sem nú er í boði. Það þýðir, að ekkert fæst fyrir orkuvinnsluna sjálfa.  Sæstrengssinnum hefur láðst að gera grein fyrir arðsemiútreikningum sínum.  Þola þeir ekki dagsljósið ?

Það hafa ýmsir bitið á sæstrengsagnið.  Dæmi um slíkan er Sigurður Már Jónsson, sem nýlega reit pistil á mbl.is undir fyrirsögninni, "Sæstrengur virðist áhugaverður kostur".  Ekki verður hjá því komizt að gagnrýna þessi skrif, sem virðast vera reist á alvarlegum misskilningi.  Hér skal drepa niður í þessi skrif:

"Í ljósi þess, að breska ríkisstjórnin hefur tilkynnt, að hún sé tilbúin að greiða 95-150 GBP/MWh fyrir endurnýjanlega orku, þá blasir við, að íslensk orkufyrirtæki gætu fengið 5-7 falt hærra verð erlendis auk þess, sem samningsstaðan gagnvart áliðnaðinum gæti breyttst."

Þetta er kostulegur texti í ljósi þess, að brezka ríkið er ekki aðili að brezka raforkukerfinu, heldur var það einkavætt á dögum Margrétar Tatchers í Downing stræti 10 í Lundúnaborg, og á Bretlandi hafa hlutafélög án umtalsverðrar ríkiseignar keppt á frjálsum markaði síðan.  Það getur verið, að brezka ríkið vilji kaupa s.k. græna orku í smásölu á svo ótrúlega háu verði, sem Sigurður Már Jónsson vill vera láta hér að ofan, en það er alveg útilokað, að brezka ríkið vilji gera heildsölusamning um kaup á orku frá Íslandi um sæstreng til svo langs tíma, að dugi til að greiða strenginn upp með vöxtum og arði.  Miðgildið, sem Sigurður Már hefur eftir fulltrúa brezku ríkisstjórnarinnar og hefur vissulega ekki farið hátt í umræðunni, jafngildir um 200 USD/MWh.  Ef satt er, dugar þetta verð fyrir eiganda strengs og virkjunar á Íslandi, en sá er meinbugur á, að samkvæmt Bloomberg verður heildsöluverð á Bretlandi árið 2015 um 83 USD/MWh.  Þróun orkuverðs mun ekki verða upp á við á Bretlandi, heldur þvert á móti niður á við vegna þess, að Bretar hyggjast nýta miklar jarðgaslindir sínar með setlagasundrunar aðferðinni.  Hjá téðum Sigurði er maðkur í mysunni að þessu sinni.

Það er mikil spurning, hvar þeir menn eru staddir í tilverunni, sem halda því fram, að sæstrengur frá Íslandi muni hafa jákvæð áhrif á samningsstöðu íslenzka orkugeirans við álverseigendur.  Það er nokkuð augljóst, að sæstrengur mun hækka verð til allra raforkukaupenda á Íslandi.  Verðið mun strax hækka til almenningsveitna og sölufyrirtækja raforku.  Þegar samningar losna við álfyrirtækin, verða þeir einfaldlega ekki endurnýjaðir, og starfsemi álfyrirtækjanna mun smám saman lognast útaf.  Liggur þar fiskur undir steini ?  Ef 700-1000 MW verða seld um sæstreng, verður það hagkvæmasta aflið, sem enn er óselt, og afgangurinn verður ekki samkeppnifær á orkumarkaði álvera.  Yfirþyrmandi barnaskapur svífur yfir vötnum sæstrengsáhangenda.  Hvað gengur þeim til ?    

  Boðberar sæstrengstrúarinnar halda sumir fram þeirri firru, að orkan til stórnotenda raforku á Íslandi sé niðurgreidd.  Það stendst engan veginn útreikning á jaðarkostnaði raforku á Íslandi til álvera að viðbættum flutningskostnaði til þeirra, þar sem meðaljaðarkostnaður (orkuverð frá nýjum vatnsorkuverum og jarðvarmaorkuverum) virðist vera um 27 USD/MWh.  Geta þessir sömu aðilar bent á þann stórnotanda, sem að jafnaði greiðir lægra raforkuverð en 27 USD/MWh ?  Þó að þeir gætu það, er alveg öruggt, að vatnsorkan er seld með vænum hagnaði, en áhöld kunna þó að vera um jarðvarmaorkuna, enda virðist allur kostnaður við hana og viðhald hennar ekki hafa verið tekinn með í reikninginn hingað til.  Hlutdeild jarðvarma í raforkuvinnslu er orðin 30 %.   

Nú dugar ekki lengur fyrir orkuseljendur að ganga með grillur um síhækkandi orkuverð á heimsmarkaði.  Sennilega eru þær rót meinlokunnar. Þvert á móti bendir þróun orkuverðs í Norður-Ameríku til, að lækkunar sé að vænta á heimsmarkaði.  Slíkt mun virka örvandi fyrir heimshagkerfið, því að orkuverð hefur verið skrúfað hátt upp fyrir kostnaðarverð orkunnar með samsæri (kartellmyndun) OPEC-landa gegn notendum olíunnar. Orkuverð hefur gríðarleg áhrif á verðmyndun vöru og þjónustu.  

Ný tækni við gasvinnslu, s.k. setlagasundrun (e. fracking), hefur aukið svo mjög framboð á eldsneytisgasi í Bandaríkjunum (BNA), að raforkuverð hefur á 4 árum lækkað um 1/3 og gasverð um 2/3.  Innflutningur olíu til BNA hefur minnkað og stutt er í, að BNA verði aftur nettó útflutningsland eldsneytis.  Nú er fjöldi gasknúinna raforkuvera í byggingu í BNA, og gasið mun verða aðalorkugjafinn út þessa öld og lengur, ef enginn nýr orkugjafi, sem eitthvað kveður að, kemur til skjalanna.  Með þessu hafa BNA skotið ESB ref fyrir rass í losun gróðurhúsalofttegunda.  ESB situr eftir sem Júmbó.

Á meðan þessu vindur fram fyrir vestan, eru Evrópumenn að bagsa við vindorku og lífmassa og gera tilraunir með bylgju-og sjávarfallaorkuver auk sólarorkurafala.  Niðurstaðan er sú, að stöðugt skilur meir á milli  orkuverða austan hafs og vestan.  Ýmislegt bendir til, að Norður-Ameríka sé að rífa sig upp úr kreppunni, sem hófst þar með alræmdum undirmálslánum og skuldavafningum, með jarðgasið sem drifkraft hagvaxtar.  Þegar núverandi samningar ESB-landanna við hinn rússneska Gazprom-risa renna út, mun gasverð og þar með orkuverð almennt í Evrópu nálgast heimsmarkaðsverð.

Nú er olíuverð á heimsmarkaði um 100 USD/tunnu þrátt fyrir það, að Austurlönd nær séu enn einu sinni í stjórnmálalegu og hernaðarlegu uppnámi.  Sádi-Arabía, forysturíki OPEC, getur enn stjórnað verðinu með framboðinu, en að því kemur, að Sádana mun skorta bolmagn til þess í samkeppninni við jarðgasið.  Þá mun olíuverð falla verulega, e.t.v. niður í um 60 USD/tu, sem mun hafa áhrif á þróun raforkuverðs hvarvetna til lækkunar.  Bætt orkunýtni, t.d. með aukinni notkun áls í samgöngutækjum, mun styðja þessa þróun með því að halda í við aukningu orkunotkunar þrátt fyrir bættan efnahag þriðja heimsins og fjölgun mannfólks.  Að stöðva aukningu gróðurhúsalofttegunda í lofthjúpi jarðar er nauðsyn.

Við þessar aðstæður verður vart hægt að búast við hærra raforkuverði í Evrópu en 80 USD/MWh, og er það tvöfalt orkuverð á við það, sem nú tíðkast í BNA í heildsölu.  Kostnaður við að senda raforku um sæstreng við gefnar forsendur, þ.m.t. afriðun og áriðun í báðar áttir, nemur um 140 USD/MWh.  Þá er eftir að reikna vinnslukostnað raforkunnar og flutningskostnað á landi inn í heildarkostnaðinn, sem að því loknu verður e.t.v. um 170 USD/MWh.  Á þessum forsendum hvílir fullyrðingin í fyrirsögninni. Höfundur þessa pistils er hér í hlutverki þess, sem hrópar, að keisarinn og allir klæðskerar hans séu ekki í neinu.  Hégómagirni þessa keisara er þó orðin leiðigjörn.

Fyrirsögnin er hins vegar valin að gefnu tilefni.  Þann 26. september 2013 birtist eftirfarandi fyrirsögn í hinu ágæta Morgunblaði:

"Sæstrengur gæti stórbætt lífskjör".  Þessi fyrirsögn er sótt til nýbirtrar skýrslu ráðgjafarfyrirtækisins Gamma, sem það vann fyrir Landsvirkjun og átti að fjalla um áhrif samtengingar raforkukerfa Íslands og Bretlands um sæstreng með 700-900 MW flutningsgetu á hag heimila í landinu.  Í stuttu máli er skýrsla þessi ekki pappírsins virði og aðeins gjörsamlega fótalausar leikfimiæfingar ráðgjafa á mála hjá ríkisfyrirtæki, sem virðist vera mikið í mun að telja almenningi trú um, að gróðavon sé í grip, sem núverandi tæknistig strengjaframleiðenda leyfir ekki framleiðslu á og verður fyrirsjáanlega svo rándýr með sínum tengimannvirkjum í báðum endum, auk mikilla orkutapa og dýrs viðhalds, að greiða verður með orkunni, sem um slíkan aflstreng yrði send.  Það er undarlegt að einskorða þessa athugun við hag heimila, en skoða ekki jafnframt áhrifin á hag almennra fyrirtækja í landinu, sem ekki hafa langtímasamninga við orkubirgjana. 

Þessar staðreyndir um sæstreng frá Íslandi til Bretlands eru löngu þekktar, og ekkert nýtt hefur komið frá sæstrengjaframleiðendum lengi, sem bendi til, að þeir séu að nálgast að leysa þetta viðfangsefni tæknilega.  Samt heldur Landsvirkjun áfram að raða hagfræðingunum á jötuna.  Hvers vegna þessi þverska og áhugi fyrir að fiska í gruggugu vatni ?  Er verið að drepa skynsamlegum umræðum um orkumál á Íslandi á dreif ? Hvernig stendur á því, að við þessar aðstæður er ekki fremur reynt að stöðugleikagreina íslenzka raforkukerfið með 1000 MW tengingu við Bretland og reynt að finna verkfræðilegar lausnir á þeim flóknu vandamálum, sem blasa við rafmagnsverkfræðilega, hvort sem 1000 MW eru send frá landinu eða flutt til landsins ? Hvað gerist t.d., ef hundinum svelgist á á meðan 1000 MW afl er flutt til landsins ?  Verður Ísland þá almyrkvað ?  Hvers vegna er engin alvara í þessum hundshugleiðingum Landsvirkjunar og byrjað á öfugum enda ?  Þær virðast tómur leikaraskapur til að fóðra ráðgjafa, sem komast ekki að sérlega verðmætum niðurstöðum.  Þess má geta í framhjáhlaupi, að núverandi stofnkerfi er rammóstöðugt og þolir ekki einu sinni snöggrof á 330 MW álagi hér suðvestanlands án þess að fara á skallann, svo að stórir hlutar landsins almyrkvast.  

Í skýrslu Gamma er ekki minnzt á flutningskostnað raforkunnar um sæstrenginn, heldur látið eins og hann verði "sokkinn kostnaður".  Þar er fimbulfambað um, að téð tenging við raforkukerfi Evrópu muni ekki hafa meiri áhrif til hækkunar á raforkuverð til almennings en stjórnvöld hérlendis ákveða.  Þetta er algerlega órökstutt og raunar fjarstæðukennt, að flutt verði inn orka og hún stórlega niðurgreidd, enda stenzt þetta ekki reglur Innri markaðar EES (Evrópska efnahagssvæðisins) um jafnræði neytenda.  

Noregur er tengdur með háspennulínum við Svíþjóð, Finnland og Rússland, og Norðmenn hafa þannig getað komið í veg fyrir orkuskort í þurrkaárum með raforkuinnflutningi, eftir að "virkjanabann" var sett á af vinstri mönnum í Noregi eftir Alta-ævintýrið, og Norðmenn hafa þannig getað komizt hjá skömmtun á veturna, þegar kaldast hefur verið og þeir þurfa mest á afli að halda vegna rafhitunar, sem er í flestum húsum í Noregi. 

Þegar þeir hins vegar tengdust Hollandi um 700 MW og u.þ.b. 550 km langan sæstreng, keyrði verðlagning raforku í Noregi um þverbak.  Þetta varð Norðmönnum áfall, því að þeir eru vanir lágu raforkuverði og þekktir fyrir að halda fast utanum budduna. Orkufyrirtækin gættu ekki hagsmuna norskra neytenda, heldur nánast tæmdu lónin með orkusölu til meginlandsins fyrri hluta vetrar og urðu að flytja inn rándýra orku fyrir vikið síðla vetrar og fram á vor.  Orkuverðið, sem fylgir framboði og eftirspurn í Noregi, eins og önnur verðlagning á markaði, tífaldaðist til almennings, þegar verst lét, og var mjög sveiflukennt. 

Spákaupmennska af þessu tagi, sem magnazt hefur með tilkomu sæstrengsins til Hollands, hefur eðlilega mælzt afar illa fyrir í Noregi, bæði hjá fjölskyldum og fyrirtækjum.  Stórnotendur sjá sína sæng út breidda og er vísað á guð og gaddinn með því að verzla með raforkuna á augnabliksmarkaði.  Langtímasamningar eru liðin tíð.  Spákaupmennskan er í algleymi.  Hún stórskerðir norska samkeppnihæfni.

Þetta er orðið alræði orkufyrirtækjanna og hreinræktaður seljendamarkaður, sem er áþján á öllum orkukaupendum.  Sæstrengur frá Íslandi til Bretlands yrði tvöfalt lengri, yrði á margföldu dýpi á við þann norsk-hollenzka og í honum mundu verða a.m.k. tvöföld hlutfallsleg orkutöp á við þann brezk-íslenzka.  Töpin ráðast þó mikið af spennunni, sem fyrir valinu verður, en þar stendur einmitt hnífurinn í kúnni að þróa einangrunarefni, sem þola munu hærri rakspennu (jafnspennu) en þau gera nú. 

Það vekur furðu, að Landsvirkjun skuli hafa einskorðað verkefni Gamma við að athuga áhrif raforkuverðshækkana á heimilin í landinu, en algerlega sleppt áhrifunum á fyrirtækin í landinu í öllum atvinnugreinum.  Staðreyndin er sú, að lágt raforkuverð á Íslandi er ein af undirstöðum samkeppnihæfni landsins á erlendum mörkuðum og hefur mikil áhrif á arðsemi fyrirtækja og þar með á kaupmátt almennings í landinu.  Sæstrengur mundi þannig rýra samkeppnihæfni atvinnulífs á Íslandi, draga úr framlegð þess og þar með getu til fjárfestinga með þeim afleiðingum, að lífskjör almennings mundu versna til muna.  Útflutningur raforku um hund mundi þannig ekki aðeins skapa örfá störf í landinu, en talsvert mörg erlendis, heldur mundi afleiðingin verða tortíming fjölda starfa í hefðbundnum atvinnugreinum á Íslandi vegna orkuverðshækkunar.  Hvernig ætlar Landsvirkjun að bæta fyrir slík afglöp ?

Í sæstrengsskýrslum, sem Landsvirkjun lætur gera fyrir sig á færibandi, alveg út í loftið, er jafnan furðumálflutningur um, að senda megi ótrúlega mikla afgangsorku úr íslenzka raforkukerfinu utan um sæstreng.  Nefndar eru 2,0 TWh/a, sem jafngilda 230 MW að jafnaði allt árið.  Hvar er allt þetta "afgangsafl" ?  Ætlar Landsvirkjun ekki að hafa neitt varaafl í landinu, heldur að reiða sig á "hund að sunnan" til að grípa til í neyð ?  Landsvirkjun veit ekkert um áreiðanleika sæstrengsmannvirkjanna eða tiltækileika orku að utan.  Hún ætlar hispurslaust að leika sér að fjöreggi landsmanna með spákaupmennsku á orku.  Ef hundurinn bilar, getur þá komið til stórfelldra aflskerðinga hjá almennum notendum og stóriðju vegna glannaskapar ? Þetta er fáheyrt og algerlega óábyrgt framferði.

Landsvirkjun gæti hins vegar komið afgangsorku sinni á markað hérlendis í mun meiri mæli en nú er, ef hún legði meiri rækt við innlendan markað.  Það er markaður fyrir hendi innanlands fyrir téðar 2,0 TWh/a af ótryggðri orku í landbúnaði, iðnaði og sjávarútvegi, og bráðum í samgöngugeiranum.  Þá ber framtíðin e.t.v. í skauti sér vetnsisframleiðslu með rafgreiningu vatns.  Afgangsorkuskilmálar (ótryggð orka) eru vel fallnir til slíks.  Það er til vitnis um fullkomið metnaðarleysi Landsvirkjunar fyrir hönd atvinnustarfsemi og framleiðslu hvers konar á Íslandi, að hún skuli leggja svo mikla áherzlu, sem raun ber vitni um, á að selja raforkuna beinustu leið úr landi.  Ríkisvaldið verður að taka hér í taumana, því að þessi skefjalausa hrávörusölustefna brýtur í bága við markmið Laugarvatnsstjórnarinnar um að skapa öllum stéttum viðnám krafta sinna í eigin landi. 

Bezta ráðið til að bæta nýtni raforkukerfisins er að leggja öfluga hálendislínu frá Þjórsár-Tungnaársvæðinu og til Norð-Austurlands og veita síðan íslenzku athafnalífi aðgang að afgangsorkunni á verði, sem kostar að flytja hana frá virkjun til dreifiveitu.  Það eru algerlega óboðleg rök fyrir sæstreng, að nýting raforkukerfisins muni batna meir með honum en ella.  Innlendi markaðurinn fyrir ótryggða orku er einfaldlega vannýttur, og framkoma Landsvirkjunar við áhugasama kaupendur á þessum markaði er til vanza, sumir segja til skammar fyrir ríkisfyrirtæki, sem ber að efla íslenzkt atvinnulíf, enda sé það fyrirtækinu rekstrarlega hagkvæmt, en hætta að míga stöðugt utan í einhverja ótilgreinda orkukaupendur á erlendri grundu.  Ríkisfyrirtækið með ráðgjafahersinguna á hælunum (eða er það e.t.v. með allt á hælunum ?) leitar hér yfir lækinn til að sækja vatnið.  

Ein heimskulegasta viðskiptahugmyndin í sambandi við "hundinn suður" er "toppasala".  Þá er meiningin að nýta ISK 500 milljarða fjárfestingu til að selja orku utan, þegar verðið er hæst erlendis.  Það er í mesta lagi 10 % af tímanum.  Slík nýting á mannvirkjunum getur ekki með nokkru móti staðið undir sér.  Hugmyndin er andvana fædd.  "Toppasala" er skálkaskjól þeirra, sem sjá fram á, jafnaðarverðið erlendis stendur engan veginn undir fjárfestingum í virkjunum og sæstreng.  Að ætla að láta þessi mannvirki standa lítt notuð 90 % af árinu stappar nærri sturlun.  Ef ekki er unnt að gera bindandi samning um lágmarksverð á 85 % af flutningsgetunni til 30 ára, sem er svipað og álfyrirtækin skuldbinda sig til að kaupa, þá er bezt að jarðsyngja þessa sæstrengsóra strax.  Enginn heildsölukaupandi raforku í Evrópu þorir að gera slíkan langtíma samning, og þess vegna mun aldrei finnast neinn fjárfestir eða lánveitandi fyrir þessi mannvirki (línur og tengivirki - afriðill/áriðill - sæstrengur - áriðill/afriðill - tengivirki og línur). 

Þótt einkennilegt sé, virðist höfundum skýrslunnar ekki vera alls varnað, því að þeir reka varnagla, sem í raun drepur áform skýrslukaupandans í dróma.  Höfundar skrifa:

Uppbygging og rekstur sæstrengs er án efa mjög áhættusamt verkefni, bæði út frá fjárhagslegum og tæknilegum forsendum."

Í framhaldi af þessu verður að spyrja Alþingismenn: er það í verkahring ríkisfyrirtækis, sem falin hefur verið umsjá og nýting mikilla auðlinda ríkisins (vatnsréttindin), að taka að sér "mjög áhættusamt verkefni" ?  Á hvaða vegferð er Landsvirkjun eiginlega undir núverandi stjórn ?  Þarf að fara fram Stjórnsýslurannsókn til að fá úr þessu skorið ?

 

   

     

  

 

 

  

  

  

Handverkið til öndvegis

Þann 14. ágúst 2013 birtist í Morgunblaðinu viðtal Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur við Ársæl Guðmundsson, skólameistara Iðnskólans í Hafnarfirði.  Sjónarmið skólameistarans eru allrar athygli verð; þau eru að sumu leyti nýstárleg, og skólakerfið þarf einmitt á róttækum breytingum að halda til að það nýtist þegnunum betur við að fást við framtíðina en fortíðina.  Skilvirkt skólakerfi er skilyrði fyrir farsælli þróun þjóðfélagsins, framlegðaraukningu og hagvexti.  Hagvöxtur er nauðsynlegur til að allir geti fundið kröftum sínum viðnám í þessu þjóðfélagi með viðunandi umbun og neyðist ekki til að búa allan sinn starfsaldur á erlendri grundu.  Hagvöxtur er líka nauðsynlegur til að koma fjárhag hins opinbera á réttan kjöl, en hann er við það að sökkva í skuldafen.

Líklega má nýta opinberar fjárveitingar til menntamála mun betur en nú er gert.  Kostnaðarsamanburður við útlönd getur þó verið villandi varðandi grunnskólastigið vegna dreifðrar búsetu í stóru landi m.v. íbúafjölda.  Þó eru hagræðingartækifæri falin í lengingu skólaárs og fækkun skólaára.  

Hlutverk opinbera menntakerfisins á að vera að finna og þróa styrk hvers einstaklings til hagsbóta fyrir samfélagið í heild, en alls ekki að steypa alla í sama mót með ærnum samfélagskostnaði.  Markmiðið á jafnframt að vera að gera þetta á svipuðum tíma og með svipuðum tilkostnaði og í öðrum ríkjum OECD. 

Því miður stenzt íslenzka menntakerfið ekki öðrum slíkum snúning samkvæmt alþjóðlegum samanburði.  Þess vegna er róttækra breytinga þörf, sem Illuga Gunnarssyni er treystandi til að leiða, enda á hann ættir til byltingarsinna að rekja, jafnvel heimsbyltingarsinna.  Hver veit, nema honum takist að blása í glæðurnar. Allar reyndust byltingarhugmyndir áa hans þó á sandi reistar og hugarórar einir.  Illugi þarf að verða föðurbetrungur, enda eru byltingarhugmyndir téðs Ársæls  annarrar ættar; þær eru gagnlegar einstaklingum og samfélagi, og þær eru raunhæfar.  Þær eru ekkert kaffihúsajapl, jaml og fuður "listamanna" og listasnobbara, að kaffihúsum þó allsendis ólöstuðum.     

"Við erum með sama framhaldsskólakerfi og þegar við rákum sveitasímana",

sagði Ársæll í þessu viðtali.  Svakalegt, ef satt er, en sýnir afturhaldssemi menntakerfisins í hnotskurn, og ekki bætti úr skák að fá álf út úr hól í stól menntamálaráðherra 2009-2013, sem ekki tók á neinu grundvallarmáli. 

Höfundur þessa pistils notaði sveitasíma síðast árið 1963, þegar hann lauk ferli sínum sem vinnumaður í Vatnsdal í Austur-Húnavatnssýslu hjá afa sínum og ömmu, nýfermdur, og síðan er hálf öld liðin.  Höfundur er ekki í færum til að bera brigður á fullyrðingu Ársæls, þó að ótrúleg sé, en þó að deilt verði með tveimur í yrðinguna, fæst stöðnun í aldarfjórðung, og jafnvel það er óeðlilega langt og eiginlega óskiljanlega langt stöðnunartímabil, sem sýnir nauðsyn róttækra aðgerða.  Ráð Ársæls til úrbóta er m.a.:

"Hækka þarf grunnlaun kennara og auka vald skólastjórnenda hvers skóla til að þróa sig; skólarnir eru svo ólíkir, að þeir verða að fá vald til að þróa sig sjálfir."

Hægt er að taka hér undir hvert orð, og það merkilega er, að hér er um nákvæmlega sömu lýsingu að ræða og á vanda sjúkrakerfisins, ef í stað "kennara" er sett "lækna" og í stað "skólastjórnenda" er sett "spítalastjórnenda".  Með öðrum orðum er hér um að ræða vanda opinberrar stjórnsýslu, miðstýringarinnar, sem alls staðar ber dauðann í sér. 

Skólastjórinn þarf að hafa fjárhagslegt svigrúm til að umbuna kennurum fyrir góðan árangur með nemendur, sem mældur er með einkunnum.  Það er vel þekkt, hversu misjöfnum árangri kennarar ná, og slíkt á auðvitað við um allar stéttir.  Ef ráðuneytið lætur af miðstýringaráráttu sinni, og hér verður Illugi að berjast við búrókratana, á framhaldsskólunum, gefur þeim lausan tauminn, heimilar frjálst eignarhald og skólagjöld, þá munu 1000 blóm blómstra, og ekki mun standa á árangri. 

Allt var þetta eitur í beinum sameignarsinnans skrýtna, sem sat á stóli mennta- og menningarmálaráðherra hallærisstjórnarinnar 2009-2013.  Þá átti að steypa alla skóla í sama mót, ríkismót Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, og Katrín Jakobsdóttir mátti aldrei heyra minnzt á frjálsa samkeppni.  Katrín þessi er afturhaldið holdi klætt, smjaðrandi fyrir "skapandi greinum" og hugvísindum, en sveltandi raungreinarnar og allt, sem í askana verður samt látið og gagnast mætti atvinnulífi og hagvexti í landinu.  Katrín þessi hefur sennilega aldrei dýft hendinni í kalt vatn; hún er hinn dæmigerði "sófakommi".  Talsmenn "skapandi greina" grenja nú undan minni framlögum frá ríkinu en þeir áttu von á frá vinstri stjórninni.  Telja þeir meira koma út en sett er inn.  Af hverju leita þeir þá ekki fremur á náðir bankastjóranna en skattgreiðendanna ?

Ársæll, sem hefur margfalt vit á skólamálum á við téðan fyrrverandi ráðherra sérvizku og "lista", sem ekki reiðir nú vitið í þverpokum, en er meira gefin fyrir lýðskrum og utan að lærðar slagorðakenndar þulur, er í raun og veru að boða samkeppni á milli skóla til að hvetja þá til dáða.

Ársæll er meðmæltur styttingu framhaldsskólanáms, eins og núverandi menntamálaráðherra, og kveður styttingu ekki munu koma niður á gæðum námsins, ef almanaksárið verður nýtt betur til kennslu.  "Nemendur geta auðveldlega tekið meira nám á þremur árum en þeir gera á fjórum árum núna.  Þetta er bara slugs", segir skólameistarinn.  Svona eiga sýslumenn að vera. 

Síðan kemur Ársæll að mikilvægu atriði til að draga úr allt of miklu brottfalli úr niðurnjörvuðum grunnskólanum: "Við þurfum að hætta að láta alla klára grunnskóla á sama tíma; fólk ætti að geta ráðið sínum hraða í efstu bekkjum grunnskólanna".   Að losa um miðstýringu grunnskólans, þ.e. niðurnjörvun hans, og laga hann að mismunandi þörfum, áhugasviðum og styrkleikum nemenda á gelgjuskeiði, er vænleg leið til að draga úr hræðilegu brottfalli, sem mikil ógæfa getur fylgt, og hefur í för með sér þjóðfélagslega sóun hæfileika.  Hvað gerði fyrrverandi menntamálaráðherra til að draga úr téðu brottfalli ?  Það jókst umtalsvert í ráðherratíð hennar.

Þá gagnrýnir skólameistari Iðnskólans í Hafnarfirði, að ekki sé meira af sýnilegu iðnnámi í grunnskólanum, og er hægt að taka heils hugar undir það, að kynning á iðnnámi í grunnskólanum er í skötulíki og yfirstjórn menntamála til háðungar árið 2013.  Það verður að beina fleiri nemendum á verknámsbrautir.  Búrókratar hafa ófullnægjandi skilning á þessu, hafandi enga reynslu af athafnalífinu, margir hverjir, og hér verður Illugi Gunnarsson að grípa í taumana, hafandi migið í saltan sjó, og gera róttækar breytingar í anda Ársæls, skólameistara, og formanns félags skólameistara. 

Þetta fálæti í garð verknáms kemur einnig niður á spurn eftir tækninámi, en atvinnulífið bráðvantar fleiri iðnaðarmenn, iðnfræðinga, tæknifræðinga og verkfræðinga.  Það er hins vegar offramleiðsla á stjórnmálafræðingum, kynjafræðingum, félagsfræðingum og fólki í flestum greinum hins s.k. húmanistíska geira, sem framleiðir sérfræðinga mestmegnis fyrir opinbera geirann, þar sem virðisaukinn er næsta takmarkaður, svo að ekki sé nú dýpra tekið í árinni. 

Nú þarf að fækka starfsfólki í opinbera geiranum, því að hann tekur allt, a.m.k. 10 %, of stóran skerf af þjóðarkökunni, til að jafnvægi náist í fjárhag hins opinbera til langs tíma litið og hagvöxtur verði þokkalegur. Rangar áherzlur í skólakerfinu draga úr beinharðri samfélagslegri arðsemi menntakerfisins, þó að hér skuli sízt andmæla persónulegri gagnsemi allrar menntunar, sem undir nafni stendur.    

Í öðru viðtali við Ársæl Guðmundsson, skólameistara Iðnskólans í Hafnarfirði, 14.08.2013, ¨Handverkið í hávegum haft", kemur eftirfarandi merka nýjung fram:

"Í haust erum við að fara af stað með tilraunakeyrslu á nýrri stúdentsprófsbraut, sem byggist að stórum hluta á áföngum úr iðnnáminu.  Það mun gera nemendum kleift að nýta sína iðnmenntun til þess að ljúka stúdentsprófi.  Þá eru nemendur að loknu námi að komast inn í háskólana, sem tæknimenntaðir stúdentar.  Þetta er nokkuð, sem hefur vantað sárlega, og við höfum verið að hanna þessa braut, m.a. með styrk frá ráðuneytinu, og förum af stað með hana í haust með það fyrir augum að sækja um hana formlega fyrir skólaárið 2014-2015." 

Hér er um róttæka breytingu að ræða, sem felur í sér að brjóta niður múra á milli bóknáms og verknáms.  Er óskandi, að Illugi taki þessari merku nýbreytni fagnandi, því að hún fjölgar valkostum nemenda.  Aðgerðin er til þess fallin að auka aðsókn að verknámsbrautum, sem er atvinnulífinu nauðsyn.  Lítill vafi er á því, að víðsýnn menntamálaráðherra á borð við Illuga Gunnarsson mun styðja þessa tilraun með ráðum og dáð, eins fljótt og hann getur, og gera ráðstafanir til að festa hana í sessi. 

Fæst ungmenni eru í færum til þess við lok grunnskólanámsins að taka meðvitaða og rökstudda ákvörðun um framtíðar atvinnubraut sína.  Margir taka þess vegna þann kost að velja bóknámsbraut, af því að þeir halda, með réttu eða röngu, að slíkt val veiti þeim meira valfrelsi, þegar fram í sækir.  Nú er þessari hindrun fyrir vali á verknámi rutt úr vegi, þökk sé Ársæli og samstarfsmönnum hans.

Menntamálaráðherra ætti að láta kné fylgja kviði og beina stærri hluta heildarfjárveitinga til verknáms og tæknináms.  Slíkt verður í askana látið, en áhöld eru um hitt, margt hvert.  Nýtt húsnæði, ný tæki og fleiri kennarar við verklega kennslu frá grunnskóla til háskóla, mun strax auka áhuga nemenda á að leggja fyrir sig verknám, sem fljótt mun auka verkmenningu í landinu, sem mun bæta hönnun, sem bráða nauðsyn ber til, og bæta verklag, afköst og gæði, en öllu þessu er víða sárlega ábótavant, og sums staðar ríkir hreint sleifarlag.  Allt verður þetta hagvaxtarhvetjandi, þá framkvæmt er.

Ársæll býður verkfræðinemum til sín í verkþjálfun, sem er til fyrirmyndar.  Ársæll lýsir alvarlegu sjúkdómseinkenni, sem strax verður að ráða bót á af alvöru menntamálamálaráðherra, á borð við Illuga Gunnarsson, með eftirfarandi hætti: 

¨Margir nemar, sem koma inn í verkfræðina, hafa aldrei komið inn á verkstæði á ævinni, og þarna fá þeir að læra af mjög reyndum kennurum og eru alveg himinlifandi með reynsluna."

Við svo búið má ekki stands, ef téð menntun á að vera annað en fúsk. Við hönnun er bráðnauðsynlegt fyrir góðan árangur, að hönnuðurinn sé í stakkinn búinn til að setja sig í spor þess, sem vinna á eftir hönnuninni, og sömuleiðis þess, sem viðhalda á því, sem verið er að hanna.  Á þessu er mikill misbrestur, og það, sem haft er rauðletrað hér að ofan eftir skólameistaranum, fer langt með að skýra orsakir vandans, sem veldur miklum aukakostnaði á öllum stigum verka og rekstrar einnig.

  Kolrangar áherzlur hafa verið í menntakerfinu, þannig að þeir, sem áttu að hafa mest vit á, hafa reynzt býsna gloppóttir og ekki í neinum færum til að veita affarasæla forystu.  Illugi Gunnarsson er hins vegar engin gufa og getur bætt úr þessu með eflingu verknáms og niðurbroti múra. 

Hann þarf líka að búa í haginn fyrir minna brottfall úr skóla.  Hann mun ekki breyta hormónaflæðinu, enda ekki ráðinn til þess, en með því að stytta grunnskólann um eitt ár í efri endann og búa til grunndeild verknáms og grunndeild bóknáms í tveimur efstu bekkjunum með leyfilegu flæði þar á milli, mun Illuga takast að draga úr þeirri sóun mannauðs, sem fór mjög vaxandi undir stjórn hinnar veruleikafirrtu Katrínar Jakobsdóttur.

Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, hefur sýnt það með orðum sýnum og gjörðum, að hún er úti að aka sem stjórnmálamaður.  Aldrei var brottfall meira úr skólum landsins en undir hennar stjórn á mennta- og menningarmálaráðuneytinu.  Samt jók hún einsleitnina og miðstýringuna stöðugt í anda stjórnmálahreyfingar sinnar og magnaði vandann.  Þar með herti hún kverkatak ráðuneytisins á skólunum.

Markmið vinstri manna með þátttöku sinni í stjórnmálum er að koma sjálfum sér í valdaaðstöðu til að geta troðið ófélegum kreddum sínum ofan í kok fólksins í landinu.  Í þeim efnum helgar tilgangurinn meðalið.  Þess vegna voru dýr heit um varðstöðu gagnvart ESB svikin til að komast í ríkisstjórn.  Þess vegna voru gefin ábyrgðarlaus fyrirheit fyrir kosningarnar 27. apríl 2013 um alls konar dýrar framkvæmdir án þess að fjarmagna þær, og þá blasir ekkert annað við en lántökur.

  Komandi kynslóðum er sem sagt sendur reikningurinn af kommunum.  Þetta strútsháttarlag verður að stöðva, því að fjármagnskostnaður er algerlega að ríða ríkisbúskapinum á slig.  Dæmi um þetta er Hús íslenzkra fræða.  Svo æskilegt sem það er fyrir þjóðina að eignast slíka byggingu, þá er það ekki hægt nú og verður ekki á næstunni vegna peningaleysis.  Samt lét téð Katrín grafa grunn hússins, s.k. Katrínarholu, sem nú þjónar rannsóknum og kennslu í jarðfræði og verður væntanlega ekki nýtt til annars á þessu kjörtímabili.  Holan er minnisvarði um óraunsæi, loddarahátt og lýðskrum Katrínar Jakobsdóttur.