Umhverfissamband Evrópu

Nú fullyrða öfugmælaskáld stjórnarandstöðunnar á þingi á borð við Katrínu Jakobsdóttur, að þau séu á móti auknum álögum hins opinbera á almenning á Íslandi. Er þá við hæfi að grípa til orðtaksins, að þar setti nú skrattinn upp á sér skottið. 

Í ljósi yfir 100 skattahækkana "fyrstu tærru vinstri stjórnarinnar", þessarar, sem reisti "skjaldborgina (alræmdu) um heimilin", var barátta núverandi stjórnarandstöðu gegn breytingum á virðisaukaskattskerfinu fremur einfeldningslegt lýðskrum í tvöföldum skilningi. 

Í fyrsta lagi skattleggja þau, sameignarsinnarnir og jafnaðarmennirnir á þingi, allt, sem hreyfist, og hækka gildandi álögur upp í rjáfur, strax og þau fá tækifæri til.  Þetta vita allir landsmenn, enda sannaðist þessi fullyrðing á síðasta kjörtímabili, svo að það er furðulegt af stjórnarandstöðunni að bera kápuna á báðum öxlum nú, hvað skattheimtuna varðar.  Það þarf meira en að standa álkuleg í pontu á Alþingi, líta flóttalega allt í kringum sig og þusa síðan einhverja rullu, þar sem hvað rekur sig á annars horn.

Í öðru lagi er í raun núna, með fjárlögum 2015, um skattalækkun að ræða, sem stjórnarandstaðan kýs að kalla skattahækkun, þó að ríkissjóður verði með þessum aðgerðum af a.m.k. 3 milljörðum króna í tengslum við skattkerfisbreytingar með því að færa virðisaukaskattstigin tvö nær hvoru öðru til að draga úr hvata til svindls og með afnámi nokkurra sérgjalda, sem vigta þungt, t.d. um 8 milljarðar kr í afnumdum vörugjöldum, og með fækkun undanþága.  Það var hreinn loddaraháttur af vinstri mönnum að berjast gegn þessu, því að þessar breytingar styrkja tekjustofn ríkissjóðs, þegar til lengdar lætur.  Það er almennt viðurkennt, m.a. af AGS, að lágur virðisaukaskattur á matvæli stuðlar síður en svo að jöfnuði á milli ríkra og fátækra.   

Þegar stjórnarandstöðunni hafði verið sýnt fram á allt þetta, hrökk hún í þann gírinn, að aðgerðirnar væru a.m.k. skattahækkun á suma.  Það hefur reynzt erfitt að benda á þessa suma, af því að til að svo sé, þarf viðkomandi að verja meiru en helmingi ráðstöfunartekna sinna til vara í lægra virðisaukaskattsþrepinu, þar sem mótvægisaðgerðir valda því, að aðeins 1,5 % kostnaðaraukning verður á matvælum, sem vigta langmest í lægra þrepinu, og efra virðisaukaþrepið lækkar um 1,5 %. Þar að auki hækka barnabætur og ellilífeyrir og bætur af ýmsu tagi.

Evrópusambandið, ESB, hefur sett sér markmið um, að árið 2020 verði 20 % orkunotkunar aðildarríkjanna úr endurnýjanlegum orkugjöfum.  Á mælikvarða Íslendinga er þetta lágreist markmið, en það má spyrja sig, eins og Matt Ridley í bókinni, "Heimur batnandi fer", hvort verðmætum sé skynsamlega varið í þessa baráttu í bráð og lengd.  Þetta markmið ESB er til að draga úr áhrifamætti eldsneytisútflytjenda, sem er nauðsynlegt, og til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, sem orkar tvímælis að dómi Ridleys. 

ESB á mjög erfitt með að ná þessu markmiði, enda afar kostnaðarsamt, og staðan hjá þeim núna er, að 10 % - 12 % orkunotkunar er sjálfbær, þ.e. úr endurnýjanlegum orkugjöfum.  Þess vegna er gripið til ýmissa örþrifaráða, eins og að fyrirskipa blöndun á s.k. lífolíu í fartækjaeldsneyti.  Þessi ráðstöfun er siðferðilega röng  í sveltandi heimi, af því að hún tekur upp land frá matvælaframleiðslu til kornræktunar fyrir eldsneytisframleiðslu, sem sparar sáralitla koltvíildislosun, þegar upp er staðið.  Þetta leikrit  kokgleyptu loddararnir í fyrrverandi ríkisstjórn Íslands, þrátt fyrir þá staðreynd, að árið 2013 var 86 % af orkunotkun Íslands úr endurnýjanlegum orkulindum, 12 % úr jarðolíu og 2 % úr kolum. 

Til að kóróna vitleysuna fékk Þáverandi fjármála- og efnahagsráðherra, Steingrímur Jóhann Sigfússon, hagsmunaaðilann, Carbon Recycling, til að semja drög að lögum um þetta, og var það ógæfulegt upphaf þessara laga nú á tímum ofurstrangra viðmiða um vanhæfi, enda átti þetta eftir að koma niður á hefðbundnum blóraböggli ofstækismanna um umhverfisvernd, bílrekandanum, þó að framleiðsla Carbon Recycling sé í sjálfri sér góðra gjalda verð, ef hún getur sparað gjaldeyri og lækkað kostnað bílrekenda.  Að öðrum kosti er hún ekki upp á marga fiska.

Það var þess vegna fáheyrt glappaskot af Steingrími Jóhanni, fyrrverandi fjármála- og efnahagsráðherra, og fyrrverandi umhverfisráðherra, Svandísi Svavarsdóttur, að berjast fyrir innleiðingu þessarar tilskipunar, sem jafnvel Liechtenstein fékk undanþágu frá.  Lá auðvitað beint við að sækja með gildum rökum um undanþágu fyrir Ísland, en það lá ekki í spilum fjandmanna bíleigenda, jafnaðarmannanna og vinstri grænna, að setja sig úr færi við að hækka álögur á bíleigendur.  Ef þetta skattpíningarfólk sér færi á skattlagningu í nafni umhverfisverndar og/eða tekjujöfnunar, skal það aldrei setja sig úr færi að stökkva á þann vagn, enda var niðurstaða kjósenda sú árin 2013 og 2014, að villta vinstrið sé óstjórntækt.

Í grundvallaratriðum er unnt að framleiða lífeldsneyti á tvennan hátt, þ.e. úr jarðargróða, ýmsum korntegundum og repju, og hins vegar á efnafræðilegan hátt úr koltvíildi og vetni, eins og byrjað er á í auðlindagörðum Hitaveitu Suðurnesja í Svartsengi.  Báðar aðferðirnar eru dýrar m.v. hefðbundna eldsneytisvinnslu.  Um fyrri aðferðina hefur Björn Lomborg eftirfarandi að skrifa í Daily Telegraph:

"Notkun lífeldsneytis hefur til að mynda leitt til hærra matarverðs og líklega svelta um 30 milljónir manna að óþörfu vegna þeirra, og fjöldi hungraðra af völdum lífeldsneytis gæti aukist í 100 milljónir manna fyrir árið 2020. Það er sennilegt, að lífeldsneyti leiði til aukins útblásturs koltvísýrings (CO2), því að þegar menn taka akra undir ræktun á plöntum til lífeldsneytisframleiðslu, þarf að ryðja skóga annars staðar til að rækta matjurtir."

Björn Lomborg fer hér ekki með neitt fleipur, enda hefur hann kynnt sér þessi mál rækilega.  Á árinu 2014 þýðir þessi óskynsamlegi gjörningur Svandísar Svavarsdóttur og Steingríms Jóhanns tæplega 1,0 milljarð kr í útgjaldaauka til eldsneytiskaupa, en ekki nóg með það.  Þetta er siðlítill gjörningur, því að í heimi matvælaskorts er verið að taka ræktarland undir kornrækt, sem ekki er nýtt til fóðurs, heldur eldsneytisframleiðslu. 

Í Viðskiptablaðinu, 11. desember 2014, er grein um þetta mál, þar sem segir m.a.:

"Vegna ákvæða í lögum frá árinu 2013 um 3,5 % íblöndun svo nefnds endurnýjanlegs eldsneytis hafa söluaðilar eldsneytis þurft að flytja inn lífolíur til íblöndunar, en lífolíurnar eru allt að 80 % dýrari í innkaupum en hefðbundin dísilolía. ...

Um næstu áramót hækka kröfurnar um hlutfall endurnýjanlegs eldsneytis í 5,0 %.  Glúmur (Björnsson) segir, að þá megi jafnvel gera ráð fyrir, að söluaðilar eldsneytis neyðist til að blanda innfluttu etanóli í bensín, sem lækkar orkuinnihald eldsneytisins, eykur eyðslu og fjölgar ferðum á bensínstöðvar. 

Hann segir, að ekki sé aðeins um að ræða lagaskyldu að viðlögðum sektum, að endurnýjanlegt eldsneyti sé ákveðið lágmarkshlutfall, heldur sé söluaðilum jafnframt veittur skattaafsláttur í formi niðurfellingar á olíu- og kolefnisgjaldi fyrir að að fara að lögum.  "Það, að þörf sé á að verðlauna menn með skattaívilnun fyrir að fara að lögum, skýrist væntanlega af því, hve óhagkvæmt er að blanda lífeldsneytinu saman við hefðbundið eldsneyti. Vegna þessara skattaívilnana rennur hluti af söluverði dísilolíu , sem áður rann í ríkissjóð, nú úr landi sem erlendur gjaldeyrir til framleiðenda lífeldsneytis," segir Glúmur."

Stjórnsýsla Svandísar Svavarsdóttur, fyrrverandi umhverfistáðherra og Steingríms Jóhanns, fjármála- og efnahagsráðherra fyrrverandi ríkisstjórnar, sem hér sat að völdum á síðasta kjörtímabili, varð almenningi hrikalega dýrkeypt og gerði ekki annað en veikja hagkerfið.  Í þessu tilfærða dæmi voru fórnarlömbin bíleigendur, en vinstri sinnaðir ráðamenn reyna með öllum tiltækum ráðum að þrengja kost þeirra, og ríkissjóður, en ofangreindur skattaafsláttur fyrir að flytja inn lífolíu og fara að lögum, er fáheyrður.  Í þessu tilviki má virkilega halda því fram, að verið sé að gefa eftir skatttekjur og bruðla með gjaldeyri án nokkurs ávinnings. Það verður að vinda hið fyrsta ofan af siðlausri og rándýrri ráðstöfun loddaranna.  

Hér hefur undirgefni við ESB og blint umhverfisofstæki ráðið för.  Hvort tveggja er forkastanlegt, og það eru næg rök, sem standa til þess að hverfa algerlega frá blöndun lífolíu eða ethanóls í eldsneytið fyrir íslenzkan markað, eins og þegar hefur verið sýnt fram á, þ.e.a.s.:

• Ísland þarf alls ekki á þessari aðferð að halda til að ná markmiðum EES um hlutdeild endurnýjanlegra orkulinda árið 2020.
• Aðferðin er fjandsamleg fátæku fólki í heiminum, því að hún ryður burt framleiðslu á matvælum á ræktarlandi.
• Lífolían er dýr, sem þýðir við 5 % hlut hennar a.m.k. 4 % hækkun á eldsneytiskostnaði.

Svandís Svavarsdóttir varð alræmd í stjórnartíð sinni fyrir meingallaða stjórnsýslu í sambandi við staðfestingu skipulagsáætlunar sveitarfélaga við Þjórsá, sem halda vildu hagkvæmustu virkjunarkostum landsins, virkjunum í Neðri-Þjórsá, á kortinu, og pólitísk hreðjatök sín á Rammaáætlun um virkjanir og verndun eru í fersku minni.  Hér bætist enn eitt dæmið við um stjórnsýslu, þar sem þjóðarhagsmunum er fórnað á altari þjónkunar við sérvitringslega minnihlutahópa, sem eru ær og kýr hins vankaða vinstra liðs, sem ávallt velur vitlausa kostinn, ef það hefur úr tveimur að velja, réttum og röngum.  

Það eru til miklu árangursríkari aðferðir en þessi lífeldsneytisframleiðsla til að draga úr koltvíildislosun á Íslandi.  Ein þeirra er endurheimt votlendis, og er ávinningurinn reistur á því, að losun CO2, koltvíildis, úr framræstu landi á Íslandi á hverju ári nemur nífaldri árlegri losun allra samgöngutækja á Íslandi á gróðurhúsalofttegundum.  Á sínum tíma var grafið óþarflega mikið af skurðum í sveitum landsins í þurrkunarskyni, þó að hér væri engin mýrarkalda, af því að sú starfsemi var stórlega niðurgreidd.  Nú er líklegt, að nýtt land verði á næstunni brotið til ræktunar til að fæða stækkandi þjóð, fleiri ferðamenn og til að anna eftirspurn erlendis.  Til að fullnægja kröfum ESB um minni losun koltvíildis frá umferð mætti í staðinn bjóða upp á að moka ofan 2 % skurðanna og minnka þar með losun CO2 sem nemur 20 % af losun umferðarinnar, og mundi við slíkt sparast gjaldeyrir og ríkissjóður þyrfti ekki lengur að búa við eftirgjöf á tekjum sínum til að menn fari að lögum.      

     

    

  

    

Útflutningsknúið hagkerfi

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að hagvöxtur hefur lítt látið á sér kræla hérlendis árið 2014, þó að Seðlabankinn, ríkisstjórnin og hagdeildir bankanna hafi öll spáð hér dágóðum hagvexti. Slíkt sætir tíðindum. 

Þetta má reyndar furðu gegna m.v. dágóða fjölgun erlendra ferðamanna, sem verða nálægt einni milljón hausa árið 2014.  Málið er hins vegar, að sjávarútvegurinn glímdi framan af árinu við lág verð, þó að verðlagning sjávarafurða nú við árslok 2014 lofi mjög góðu.  Magnið hefur hins vegar minnkað mikið frá árinu 2013 í uppsjávartegundum, nema makríl, en hann er líklega skaðvaldur í lífkeðjunni umhverfis Ísland og veldur þjóðarbúinu hugsanlega tjóni, þegar upp er staðið.  Þá eru Rússar ekki lengur borgunarmenn og skulda nú íslenzkum fiskútflytjendum nokkra milljarða kr, sem e.t.v. þarf brátt að afskrifa; allt vegna glæfralegrar framkomu Rússa við nágranna sína að undanförnu, sem þeir nú súpa seyðið af.  

Verð á málmum var lágt framan af ári, en hefur braggazt, þó að verðlækkun hafi orðið undanfarnar vikur niður í um 1860 USD/t.  Þetta álverð er undir þeim mörkum, sem vestræn álver þurfa til að dafna, en er spáð upp á við á næstu árum vegna aukinnar farartækjaframleiðslu fyrir þróunarlöndin og aukinnar hlutdeildar áls í hverju farartæki.  Heimsframleiðsla farartækja mun senn nema 100 milljónum stykkja á ári, og ef meðalálmassi í hverju farartæki yrði 250 kg, þá þarf 25 milljónir áltonna í þessa framleiðslu eða ríflega 40 % af heildarframleiðslunni, frumvinnslu og endurvinnslu, um þessar mundir.  Þetta er hér um bil tvöföldun þess álmassa, sem nú fer til bifreiðaframleiðslu og hlýtur að hafa áhrif á heimsmarkaðsverð áls til hækkunar, enda fara álbirgðir nú þegar þverrandi.  Fartækjamarkaðurinn er meginástæða þess, að frumálvinnslu er spáð aukningu frá 40 Mt/a árið 2013 til 70 Mt/a á árabilinu 2025-2030.  

Þrátt fyrir a.m.k. 4 % kaupmáttaraukningu launþega á Íslandi árið 2014 að jafnaði, mælist aukning einkaneyzlu sáralítil eða um 0,5 %.  Þetta hefur reyndar þann kost, að þrýstingur á verðlag verður minni og minni gjaldeyrir fer til innflutnings á neyzluvörum og fjárfestingarvörum heimila, svo að betur gengur að greiða niður erlendar skuldir.  Líkleg skýring er, að auknum ráðstöfunartekjum sé varið af ráðdeild til skuldalækkunar og sparnaðar.  Er nú ekki kyn, þó að Seðlabankinn lækki millibankavextina, en hann er anzi svifaseinn, og mundi hafa komið með þessa 0,5 % lækkun hálfu ári fyrr, ef hann hefði fylgzt vel með hagþróuninni ?  Afleiðing sofandaháttar getur orðið dýrkeypt og kostað okkur umtalsverðan hagvöxt, því að raunvextir eru hér nú um 5,0 %, sem engar forsendur eru fyrir. Í núverandi árferði er vart grundvöllur fyrir hærri raunvöxtum en 2,0 %.   

Grundvallarviðfangsefnið til hagvaxtarsköpunar er að efla útflutningsgreinarnar.  Össur Skarphéðinsson, fyrrverandi ráðherra, reit um þetta snöfurmannlega grein í Moggann þann 4. desember 2014, sem hann nefndi "Landsímynd sem eflir útflutning".  Pistilhöfundur þessa vefseturs mun nú bregða út af vana sínum og taka til við að vitna í téðan Össur, sem hér tekst vel upp og sannast þá enn, að engum er alls varnað, þó að honum verði auðvitað sums staðar fótaskortur í vinstri villunni, eins og bent verður á, enda löngum verið hallur undir forræðishyggjuna:

"Ný heimsmynd kallar líka á það, að við lítum á sjávarútveg, landbúnað, ferðaþjónustu og orkunýtingu sem eitt og sama viðfangsefnið; í stað þess að fást við þær greinar í sérhólfum.  Þessar greinar styrkja, styðja og njóta góðs hver af annarri, eins og lífgefandi straumar, sem mætast í hafinu.  Þær gætu orðið meginstoðir undir hagkerfi hreinnar orku, svo að vísað sé til merkrar ræðu forseta vors í Cornell-háskóla."

Hér lýsir jafnaðarmaður framtíðar sýn sinni á atvinnulífið, sem allt sé og verði reist á sjálfbærri nýtingu endurnýjanlegra auðlinda, og undir hana getur sjálfstæðismaður tekið, heils hugar. 

"Við eigum að sameinast um að móta heildarstefnu um þetta, þar sem orkuskipti verði knúin fram á bíla- og skipaflota í nánustu framtíð, byggt verði á innlendum orkugjöfum og stór skref stigin í átt að hreinni orkunotkun á næstu 10 árum.  Samhliða eigum við að stefna að því, að íslenzk búvöruframleiðsla verði byggð á innlendu fóðri með stóraukinni ræktun korns og plantna til fóðurs og iðnaðarframleiðslu."

Neðri hlutinn er athygliverð sýn jafnaðarmanns, og öðru vísi mér áður brá varðandi sýn jafnaðarmanna á íslenzkan landbúnað.  Að vísu slær út í fyrir honum, þegar forræðishyggjan villir honum sýn í rauðlitaða textanum.  Það væri glórulaust af Íslendingum að taka hér upp stefnuna "Energiewende", Orkuskipti, áður en hagkvæm tækni hefur verið þróuð til að taka við af sprengihreyflum í bílum og skipum. 

Á markaðinn verða fyrst að koma rafgeymar í bíla með langdrægni um 300 km á langakstri, sem þola umhverfishitastig -25°C, og stofnkostnaðarmunur bílanna þarf að borga sig upp á 2-3 árum m.v. akstur 15 000 km/ár, áður en stjórnvöld taka að greiða fyrir þessari þróun, því að annars mun sóun á skattfé eiga sér stað án nokkurs raunverulegs árangurs.

Fyrir skipin er enn enginn raunhæfur valkostur við vélar knúnar jarðefnaeldsneyti.  Það hefur verið rætt um vetni sem eldsneyti til að knýja skipin, en sú tækni á enn langt í land.  Jafnaðarmaðurinn fer þess vegna þokkalega fram úr sjálfum sér, þegar hann ætlar að þvinga landsmenn til orkuskipta fyrir árið 2025.  Við mundum hálsbrjóta okkur í lendingunni eftir slíkt heljarstökk.  Hér verður markaðurinn að ráða sem endranær, ef vel á að fara.  Hér gildir sem endranær: "kóngur vill sigla, en byr hlýtur að ráða".  Þessari þróun er eðlilegt að gefa 10 ár í viðbót, þ.e. til ársins 2035, en það er nokkuð víst, að hún mun koma og bæta enn samkeppnistöðu Íslands vegna sjálfbærra orkulinda.  Komi þessi þróun fyrr, ber að grípa tækifærið.  

Það er mjög athyglivert að lesa um trú jafnaðarmannsins á íslenzkum landbúnaði.  Allt annað hljóð hefur verið í strokkinum áður, því að Samfylkingin og Alþýðuflokkurinn á undan henni létu aldrei færi úr greipum sér ganga að reka hornin í síðu íslenzks landbúnaðar.  Hann stendur jafnkeikur eftir sem áður.  Það skal taka undir með hinum kinduga doktor í kynlífi laxfiska, að íslenzkur landbúnaður á sér glæsta framtíð með vaxandi framleiðni í krafti mikillar tæknivæðingar í hlýnandi veðurfari og með hækkandi matvælaverð á alþjóðamarkaði.

"Í þessu samhengi er umhugsunarvert, að hlutfall útflutnings okkar af landsframleiðslu hefur verið mun lægra en hlutfall ýmissa útflutningsdrifinna hagkerfa.  Rannsóknir fyrirtækisins "Future Brand" sýna, að ímynd Íslands er nú mörkuð skýrari dráttum en áður, og Íslendingar hafa klifrað upp í 15. sæti af þjóðum heims á þeim mælikvarða.  Landsímyndin er aðallega tengd náttúrufegurð, orku og fiski."

Hér hitti téður jafnaðarmaður naglann á höfuðið.  Akkilesarhæll íslenzka hagkerfisins um þessar mundir er of lítill vöruútflutningur.  Sjávarútvegur, landbúnaður og ferðamennskan munu að líkindum vaxa fremur hægt úr þessu, svo að það er full þörf á átaki, sem þá getur aðeins komið frá iðnaðinum og þeim hluta hans helzt, sem nýtir mikla orku, s.k. orkukræfum iðnaði.  Þar gerist samt furðulega lítið, en meira er talað um ein 4 kísilver, 3 kísilmálmver og 1 hreinkísilver.  Það mun vera búið að semja um orkusölu til eins eða tveggja þessara fyrirtækja, en orkufyrirtækin virðast ekki vera sérstaklega áfjáð í þessi viðskipti.  Annars hefðu samningar væntanlega gengið betur og hraðar.  

Flögrar vissulega að manni, að yfirlýsing Landsvirkjunar um listaverð, 43 USD/MWh, til orkukræfs iðnaðar sé þessum samningum fjötur um fót, enda óskiljanleg verðlagning.  Þar sem fyrirtæki geta fengið lægra verð en þetta, t.d. í Bandaríkjunum, BNA, og í Kanada, er ekki að undra, að vöbblur komi á viðsemjendur Landsvirkjunar, og þvermóðska hlaupi þá e.t.v. í hennar menn í stað sveigjanleika.  Jaðarkostnaðarverð Landsvirkjunar, að teknu tilliti til eðlilegrar arðsemi, er líklegast á bilinu 20-25 USD/MWh, og til viðbótar koma flutningskostnaður orku, jöfnunarorkukostnaður og afltoppagjöld, svo að heildarkostnaður orku við stöðvarvegg stórnotanda gæti numið um 30 USD/MWh.  Þetta er samkeppnihæft verð, en öllu hærra má það ekki verða, þó að dæmi finnist um hærra verð til stóriðju á Íslandi, sem þá jafnframt á erfitt uppdráttar, eins og nærri má geta í hörðum heimi.  

"Allur útflutningur Íslands tengist með einhverjum hætti sérstöðunni, sem byggist á hreinni orku, hreinum og ferskum matvælum og hreinni náttúru.  Þá ímynd þarf að nýta í markaðsstarfi allra atvinnugreina, og skapa undir einu flaggi sterkari vitund um íslenzkar vörur og þjónustu.  Það flagg er Ísland á norðurslóðum markað hreinleika og ferskum gæðum.  Fyrir þeirri ímynd þarf að vera skotheld innistæða.

Henni gætum við náð með því að gera 10 ára áætlun um hagkerfi hreinnar orku og fylgja henni eftir með sterkri sameiginlegri markaðssetningu, sem yrði samhæfð og fjármögnuð að hluta úr sameiginlegum sjóðum, en framkvæmd af atvinnulífinu í samstarfi um nýja sóknarstefnu í útflutningsmálum."

Ofan greinarskilanna er allt gott og blessað hjá jafnaðarmanninum, en neðan þeirra í rauðu kemur úlfur Ráðstjórnarinnar undir sauðargærunni í ljós.  Úlfurinn í sauðargærunni ætlast sem sagt til, að ríkisvaldið hafi forgöngu um gerð 10 ára áætlunar um "die Energiewende" og kosti áróðursherferð um hana.  Hér birtast blautlegir draumar jafnaðarmanns, hvers hugsjónir eru reistar á gildum samyrkjubúskapar, áætlanagerðar sameignarstefnunnar og forsjárhyggju undir einkunnarorðunum: "vér einir vitum".  Allt er þetta auðvitað algerlega marklaust hjal og fótalaust í raunheimi og í raun ekki til annars en að skemmta skrattanum í enn einni þjóðfélagstilraun jafnaðarmanns, sem er í raun úlfur í sauðargæru. 

Um slíka áætlanagerð í atvinnumálum má hafa þau orð, að "kóngur vill sigla, en byr hlýtur að ráða".  Slík áætlanagerð hefði með öðrum orðum í för með sér eintóma sóun og engan ávinning, því að bíða verður tækniþróunarinnar, og þá munu markaðsöflin sjá til, að fyrirtækin, útgerðir, skipafélög, bílakaupendur og aðrir, munu grípa tækifærið, ef þau sjá sér hag í því.

Hér hefur verið vitnað óspart í Össur Skarphéðinsson, Alþingismann, og sýnt fram á, að þar fer draumóramaður og úlfur í sauðargæru í stjórnmálunum, en ósköp er það notaleg tilhugsun, að um núverandi formann jafnaðarmannanna, Árna Pál Árnason, má hafa sömu líkingu og Sir Winston hafði á sinni tíð um fyrrverandi formann brezkra jafnaðarmanna, Clement Atlee, að þar fer svo sannarlega "sauður í sauðargæru".  Sá sauður jarmar hástöfum og vill komast inn í hlýjuna, en vonandi sjá kjósendur til þess, að eyðimerkurganga hans í stjórnmálunum taki engan enda fyrr en hann hrökklast þaðan, enda vandséð, hvað svo hugmyndasnauður og hávaðasamur naggur á í stjórnmálin.   

 

 

 

  

  

 

  

 

 

 

    

 

Orkumálin skipta sköpum

Ísland hefur algera sérstöðu á Vesturlöndum, og þó að víðar væri leitað, um orkukerfi landsins.  Raforkuvinnslan á hvern íbúa er líklega sú mesta í heimi, eða um 55 MWh/íb, og hún er öll sjálfbær og afturkræf samkvæmt alþjóðlegum skilgreiningum þar um.  Þessi aðstaða er gulls ígildi og miklu meira virði en aðstaða Norðmanna sem olíufursta Norðursins, þegar til lengdar er litið.  Það hefur sannazt nú við verðhrun olíunnar, að hagkerfi Noregs stendur á brauðfótum, af því að olían hefur veikt alla aðra atvinnuvegi landsins, nema þá, sem á honum lifa beinlínis. 

Raforkukerfi Íslands hefur verið byggt upp með hagkvæmasta hætti, sem hugsazt getur, þ.e.a.s. síðan 1967, að ákveðið var að ráðast í Búrfellsvirkjun, í tiltölulega stórum einingum, sem þó hafa hratt náð fullnýtingu á grundvelli langtíma (25-45 ára) orkusölusamninga með mikilli kaupskyldu viðskiptavina orkufyrirtækjanna.  Fyrir vikið hafa orkuvinnslufyrirtækin náð hagstæðustu bankalánum, sem völ var á, og tekjurnar hafa streymt hratt inn.  Allt hefur þetta komið Jóni og Gunnu svo vel, að þau borga miklu lægra verð fyrir kílówattstundina en Ola og Kari í Noregi, svo að ekki sé nú minnzt á Sörensen-hjónin í Danmörku og Helgu og Fritz í Þyzkalandi.  Gallarnir framleiða nú 80 % raforku sinnar með kjarnorku, en þeir hafa engu að síður tekið þá ákvörðun, eða ESB hefur tekið hana fyrir þá, að afleggja öll uraníum-knúin kjarnorkuver árið 2040.  Þeir hafa ekki hugmynd um, hvað taka muni við og standa undir raforkuvinnslunni.  Á meðan valkosturinn við kjarnorkuverin eru kolakynt raforkuver, eins og í Þýzkalandi, er þetta afar óábyrg stefnumörkun. Hún knýr á um þróun nýrrar tækni, og hér skal spá því, að þar verði Þóríum-kjarnorkuverin ofan á.   

Þessi uppbyggingarstefna hefur sannað gildi sitt með þeirri einföldu staðreynd, að markaðsverð raforku til almennings er líklega hvergi á jörðunni lægra en á Íslandi.  Verðið kann að vera sums staðar lægra, t.d. í sjeikaveldum við Persaflóann, en þá er það niðurgreitt af hinu opinbera.

Fyrir samkeppnihæfni atvinnulífsins skiptir orkuverð, ekki sízt raforkuverðið, sköpum. Þetta er nauðsynlegt fyrir Íslendinga að hafa í huga, þegar reynt er að telja þeim trú um, að aflsæstrengur á milli Íslands og Skotlands mundi hafa í för með sér gull og græna skóga fyrir íbúa Íslands.  Það er fullkomlega órökstudd fullyrðing, og útreikningar benda reyndar til, að flutningskostnaður mundi verða svo hár, 140 USD/MWh, að tap yrði á orkusölu frá Íslandi um sæstreng.  

Að orkuverðið skipti sköpum fyrir lífskjör almennings og samkeppnihæfni útflutningsatvinnuveganna vita Evrópumenn, sem sumir hverjir búa við hæsta orkuverð í heimi, hvort sem um er að ræða eldsneyti eða raforku.  Nú eru teikn á lofti um, að Evrópusambandinu (ESB) sé að takast að brjóta Rússa á bak aftur með efnahagsþvingunum, því að þeir eru hættir við að leggja s.k. Suðurstraum (South Stream) gaslögn, sem þykir vera ósigur fyrir þá og bera vott um, að tekið sé sneyðast um gjaldeyrisbirgðir Rússa, sem enda kunni með greiðsluþroti rússneska ríkisins 2015-2016.

Í Bandaríkjunum (BNA) er allt annað uppi á teninginum.  Bandaríkjamenn stunda nú vaxandi vinnslu á jarðgasi með bergbroti eða setlagasundrun (e. Hydraulic Fracturing), sem frá árinu 2008 hefur aukið gasvinnslu þeirra að jafngildi um 2 milljónir olíutunna á sólarhring eða frá 9 til 11 milljón olíutunna eða um 22 % og olíuvinnsluna sömuleiðis eða frá 5 til 7 milljóna tunna á sólarhring eða 40 %. Þetta hefur leitt til lækkunar á gasverði í BNA um 2/3, sem er líklega 50 % meiri lækkun en kostnaðarstig vinnslunnar yfir allan endingartíma brunnanna leyfir, og aukna eldsneytisframboðið af völdum þessarar nýju tækni hefur lækkað heimsmarkaðsverð olíu úr 115 USD/tunnu í um 70 USD/tu eða um 40 %, og vegna efnahagslegrar ládeyðu í heiminum og efnahagsátaka við Rússa gæti þetta verð lækkað um hríð niður í 50 USD/tunnu og kollsiglt einhæfu efnahagslífi Rússa, þó að Bandaríkjamenn þurfi 80 USD/tunnu til að spanna kostnað olíuvinnslunnar yfir allan endingartíma brunnsins.  Stjórnmálaleg átök á milli Rússa og Írana annars vegar og BNA og Sádi-Araba hins vegar eiga hér hlut að máli.  Menn velta fyrir sér, hvers vegna eldsneytisverð á Íslandi lækkar ekki meira en raun ber vitni um.  Það er aðallega vegna þess, að álögur ríkisins eru stór þáttur í eldsneytisverði til Íslendinga, og þær eru föst krónutala, þegar virðisaukaskattur er frá talinn.

Í nýrri bók, "The Frackers", skrifar Gregory Zuckerman um George Mitchell, heitinn, sem var frumkvöðull bergbrotsaðferðarinnar við vinnslu á olíu og eldsneytisgasi, að framlag hans gæti jafnvel nálgast framlag Henrys Ford og Alexanders Graham Bell" til iðnsögunnar og hagsældar almennings.   

Þessi aðferð Mitchells hefur nú breytt valdahlutföllunum í heiminum með snöggum hætti, og sýnir sú staðreynd í hnotskurn mátt orkunnar.  Bandaríkjamenn eru nánast orðnir sjálfum sér nógir um jarðefnaeldsneyti fyrir vikið, og eldsneytisverð fer m.a. af þeim orsökum hríðlækkandi í heiminum.  Fyrir vikið losna um USD 100 milljarðar á mánuði úr læðingi hjá olíu- og gaskaupendum í heiminum, sem geta þá notað þetta gríðarfé  til fjárfestinga heima fyrir, en eldsneytisseljendur missa að sama skapi spón úr aski sínum, og hefur þetta tap þegar valdið miklum usla hjá værukærum og feitum valdhöfum þessara ríkja.

Á meðal hinna síðar nefndu eru Rússar, sem aflað hafa 60 % gjaldeyristekna sinna með slíkum útflutningi.  Nú hefur sá tekjustofn minnkað um 40 %, sem þýðir um fjórðungssamdrátt í gjaldeyristekjum Rússa, sem er reiðarslag.  Á tímum harðnandi efnahagsþvingana gegn Rússum, sem ekki gefa eftir fyrr en í fulla hnefana, mun þetta áfall ríða þeim fjárhagslega að fullu 2015-2016.  Við þær aðstæður er dæmigert fyrir jafnaðarmenn í Evrópu, með utanríkisráðherra Þýzkalands í broddi fylkingar, að vilja slaka á klónni nú gagnvart Rússum, þegar vopnið er farið að bíta.  Slíkt væri glapræði og mundi aðeins leiða til enn langvinnari átaka við rússneska björninn en ella. Rússneski björninn mun ekki láta af áreitninni við nágranna sína, þó að Vesturveldin færi honum aukið fóður.  Friðkaup heitir slík strútshegðun og hefur alltaf gefizt bölvanlega gagnvart valdaklíkum.

Árið 2014 er búizt við, að BNA fari fram úr bæði Rússum og Sádi-Aröbum í heildarframleiðslu á gasi og olíu.  Starfafjöldi í orkugeiranum hefur nærri tvöfaldazt í BNA síðan 2005.  Síðan í bankakreppunni 2008 hefur þessi geiri vaxið hraðast allrar atvinnustarfsemi í Norður-Ameríku, BNA og Kanada.  Norður-Dakóta, þar sem býr fjöldi fólks af norrænu bergi brotnu, þ.á.m. íslenzku, býr að hinu risastóra Bakken olíu- og gassvæði, er með aðeins 3 % atvinnuleysi, sem er hið lægsta, sem þekkist í BNA.  Af þessu má ráða, að bergbrotsvinnsla gass og olíu á mestan hlut í að rífa BNA upp úr fjármálakreppunni og setja þau í fremstu röð þjóða heims í hagvexti talið um þessar mundir.  Á meðan hjakkar Evrópa í fari 0 hagvaxtar á barmi verðhjöðnunar, og Mario Draghi, hinn ítalski formaður bankastjórnar ECB-seðlabankans, berst ljóst og leynt við Þjóðverja innan og utan bankans um að fá að stunda peningaprentun (quantitative easing), sem Þjóðverjar telja mundu leiða til verðbólgu í Þýzkalandi og þar með bruna á sparifé Helgu og Fritz, hinnar nægjusömu, iðnu og sparsömu þýzku þjóðar.  Þjóðverjar telja orkuverðslækkunina á heimsvísu aftur á móti muni duga til að koma hjólunum aftur í gang.  Eftir stendur gríðarlegur munur á kostnaðarstigi á evru-svæðinu, sem er Suður-Evrópu mjög í óhag.   

Heimsmarkaðsverð á jarðefnaeldsneyti hefur lækkað mikið fyrir tilstuðlan Bandaríkjamanna og niður í um 70 USD á olíutunnuna, en 80 USD/tunnu er talið lágmarksverð fyrir heildarnýtingartíma olíu- og gassvæða með bergbroti í Norður-Ameríku.   Vinnslukostnaðurinn er lægri í upphafi, e.t.v. 60 USD/tunnu, en hækkar í 90 - 100 USD/tunnu, þegar nær dregur endalokum nýtingar á viðkomandi svæði. Þess vegna er búizt við gjaldþrotum fjölmargra bergbrotsfyrirtækja á næsta ári, ef verðið hækkar þá ekki yfir 80 USD/tunnu.  Þetta þarf þó ekki endilega að draga úr bergbrotinu, því að starfsemin mun halda áfram, en á færri höndum.  Arabar geta ekki þröngvað þessari starfsemi út af markaðinum í krafti stærðar sinnar á þessum markaði.  Þvert á móti er ljóst, að einokunarsamtökin OPEC eru í upplausn og hafa enga burði lengur til að ráðskast með verðið.  Verðlækkunin mun ekki einvörðungu áð líkindum knýja Rússa í greiðsluþrot, heldur knýja fram þjóðfélagsbreytingar í olíusöluríkjum, sem ekki hafa safnað digrum sjóðum að hætti frænda vorra, Norðmanna.    

Það virðist vera, að núverandi lága olíuverðið, um 70 USD/tunnu, sé vegna offramboðs af völdum aðila með lægri framleiðslukostnað, t.d. Sádi-Arabanna og smáríkjanna við Persaflóann.  Endalok OPEC og olíumarkaðarins sem seljendamarkaðar eftir 40 ára streð Araba, Persa og annarra ósamstæðra aðila við heiftarlegt okur á kaupendum olíu og gass blasir við.  Afleiðingin er góð fyrir flest Vesturlönd, góð fyrir hagkerfi olíukaupandi ríkja og að sama skapi slæm fyrir olíuseljandi ríki á borð við Noreg, Rússland, Persa og marga Araba.                            

Heimur batnandi fer ?

Matt Ridley hefur í bókinni, "Heimur batnandi fer", fært rök fyrir því, að svo megi líta á, að flest horfi til betri vegar fyrir almenning í heiminum. Er þetta í raun svo ?

 Það eru aðallega tækniframfarir mannkyns, sem skjóta stoðum undir röksemdafærslu Ridleys.  Þegar hins vegar kemur að skiptingu þjóðarteknanna á Vesturlöndum, kemur við rannsókn ýmislegt óæskilegt í ljós, því að fjármagnseigendur virðast toga sífellt meira til sín á kostnað hins vinnandi manns. Það getur ekki verið markmiðið með framleiðslu, hverju nafni, sem hún nefnist, nú á tímum, að fjarmagnseigendur fleyti rjómann ofan á, en launþegarnir megi lepja undanrennuna.  Hinn vinnanandi maður og kona eiga að vera í öndvegi.  Þetta er ekki Marxismi.  Þetta er ekki síður viðhorf frjálshyggju í anda Adams Smiths.

Verklegar framfarir við vinnu eiga mestan þátt í aukinni verðmætasköpun, en fjármagn skapar eitt og sér ekki verðmæti, þó að það vissulega sé nauðsynlegt með, og fjármagnseigendum beri arður í hlutfalli við áhættuna, sem þeir leggja í. Að öðrum kosti þurrkast fjármagn upp, eins og undir Ráðstjórninni.  

Í upphafi unnu menn allt sjálfir í sveita síns andlitis.  Þá hélt verkaskipting, stéttaskipting og þrælahald í krafti vopnavalds innreið sína og dýr voru tekin í þjónustu mannsins. Þessu var stundum stjórnað af ríkisvaldi og stundum af héraðshöfðingjum.  Um 1750 verða vatnaskil í þróun atvinnuhátta með Iðnbyltingunni, sem fól í sér nýtingu annarrar orku en manna og dýra, þ.e. vélvæðingu, fyrst með nýtingu varmaorku, t.d. fyrir tilstilli gufuvélar Skotans James Watt (1736-1819) og rúmri öld síðar með sprengihreyfli og raforku. Með Iðnbyltingunni hefst hraðfara þróun mannkyns á öllum sviðum. Vélvæðingin skapaði grunn að afnámi Þrælahalds og erfiðisvinnu manna og dýra og útheimti þess vegna endurskipulagningu á samfélagi manna, sem eftir gríðarleg átök endaði með afnámi lénsveldis og innleiðingu lýðræðis.  Eftir styrjöldina, sem batt endi á lénsveldi Evrópu, voru gerðar tilraunir með annars konar stjórunarfyrirkomulag á grundvelli ritanna Das Kapital eftir Karl Marx og Mein Kampf eftir Adolf Hitler.  Báðar þessar tilraunir leiddu til mikilla hörmunga í Evrópu og eru fullreyndar, þó að enn rembist svo kallaðir jafnaðarmenn eins og rjúpan við staurinn við að troða upp á fólk því, sem kalla mættilýðræðislega sameignarstefnu, en hún er hagfræðilegt viðrini, sem alltaf endar úti í mýri með yfirskuldsettan ríkissjóð.     

Á fyrri hluta 19. aldar var lagður fræðilegur grunnur að nýtingu rafmagnsins með verkum manna á borð við Englendinginn Michael Faraday (1791-1867), sem m.a. hannaði rafhreyfil 1821, Skotans James Maxwell (1831-1879), sem sýndi fram á samband rafstraums og segulsviðs, og Þjóðverjans Georgs Ohm (1789-1854), sem leiddi út ýmis grundvallarlögmál rafmagnsfræðinnar. 

Upp úr 1880 hefst nýting rafmagns fyrir alvöru með hönnun rafala, ljósapera, hreyfla, hitalda, spóla og þétta. Rafmagnið umbylti tilveru mannsins og jók framleiðslugetu, framleiðni og arðsemi fjármagns gríðarlega með þrifalegum hætti, en öll hafði þessi vélvæðing og rafvæðing hættur í för með sér.

 Allt var þetta vafalaust til bóta í þeim skilningi að lyfta fjöldanum upp úr fátækt, eymd og vesöld, velmegun jókst á formi bætts húsakosts, styttri vinnutíma, minni barnadauða, bætts heilsufars og meira langlífis.  Heimurinn fór vissulega batnandi á 19. öld, þó að mikill ófriður ríkti í Evrópu fram að Vínarsamkomulaginu 1815, sem haldinn var eftir að Frakkar voru brotnir á bak aftur af Englendingum, Rússum og Prússum undir forystu Wellingtons og von Blüchers. Hefur sól Frakka ekki risið í Evrópu síðan.

Eftir byltinguna í Frakklandi 1789 tekur aðallinn að missa fótanna um alla Evrópu og í staðinn tekur millistéttinni að vaxa fiskur um hrygg, er kemur fram á 19. öldina.  Stéttabarátta magnast þó með vaxandi baráttu um auðinn, og Karl Marx og Friedrich Engels, sem var reyndar þýzkur iðjuhöldur á Englandi, rituðu um draumaríkið, þar sem sameignarstefnan réði ríkjum og enginn auðgaðist á annars vinnu.  Þessi hugarheimur kaffihúsasnata allra tíma breyttist í martröð hins vinnandi manns undir verstu kúgurum mannkynssögunnar í Rússlandi 1917.  Eftir sameiningu Þýzkalands 1871 jukust viðsjár með Evrópuríkjunum, sem náðu hámarki, þegar Fyrri heimsstyrjöldin brauzt út í ágúst 1914 og olli gríðarlegum þjóðfélagsbreytingum í Evrópu, en Þjóðverjum mistókst þar ætlunarverk sitt að sameina Evrópu, og voru það Bretar, sem komu í veg fyrir það, með stuðningi Norður-Ameríku í lokin.  

Aðalsmerki frjálslynds og framsækins samfélags er jöfnun tækifæra fyrir alla.  Evrópa og Bandaríkin, BNA, o.fl., fetuðu sig í þessa átt á 19. öldinni, þó að ekki ríkti þar alls staðar lýðræði.  Með lýðræðinu hafa náðst fram beztu lífskjörin, en það hefur gengið á ýmsu með eignaskiptinguna. Eignir virðast hafa sterka tilhneigingu til að safnast á fáar hendur, og stjórnmálamenn þurfa að sporna við slíku; þó ekki með aðferðum sameignarsinna, sem snúa hringnum 360°, þ.e. öllum eignum er hjá þeim stjórnað af örfáum, nómenklatúrunni, eða ríkisauðvaldinu.

Erlendis er gjarna sagt sem svo, að 50 % fólksins eigi litlar sem engar eignir, skuldlaust, og þess vegna sé eignarhluti eignaminnstu 90 % þjóðanna í raun mælikvarði á eignir miðstéttarinnar, þ.e. sé fjölskyldum raðað eftir nettóeign, lenda öreigar á bilinu 0 - 50 %, miðstéttin á bilinu 50 % - 90 %, og stóreignafjölskyldur á bilinu 90 % - 100 %. 

Til að leggja mat á jöfnuðinn í samfélaginu er hlutfallslegur eignarhluti miðstéttarinnar gjarna borinn saman við eignarhlut auðugustu 0,1 % samfélagsins.  Þróun þessara mála í BNA gefur líklega vísbendingu um ástandið á Vesturlöndum almennt, en hún er með eftirfarandi hætti:

 

    Ár       Neðstu 90 %       Efstu 0,1 %

1910         20 %               20 %

1920         20 %               16 %

1930         16 %               25 %

1940         20 %               18 %

1950         29 %               10 %

1960         28 %               10 %

1970         30 %               10 %

1980         34 %                8 %

1990         34 %               12 %

2000         30 %               16 %

2010         22 %               21 %

 

Á þessari öld hefur sigið á ógæfuhlið fyrir miðstéttinni, en ríkustu 0,1 % fjölskyldnanna hafa rakað saman fé.  Þessi þróun stenzt ekki til lengdar í siðuðu samfélagi. Af þessum ástæðum er ekki hægt að fallast á, að allt stefni á hinn bezta veg í samfélögum Vesturlanda.

Það, sem dálkurinn um eignarhlut neðstu 90 % Bandaríkjamanna á eignakvarðanum sýnir, er, að hlutur miðstéttarinnar hefur ekki verið lakari síðan í upphafi Síðari heimsstyrjaldarinnar í lok kreppunnar miklu.  Þetta hlutskipti er orsök vaxandi óróa á meðal miðstéttarinnar, sem telur flesta kjósendur.  Þrátt fyrir vaxandi þjóðartekjur, hefur afkoma miðstéttarinnar lítið sem ekkert batnað á þessari öld, enda hlutdeild hennar minnkað á sama tíma og hlutdeild hinna eignamestu 0,1 % þjóðarinnar hefur vaxið.  E.t.v. á tækniþróunin einhvern þátt í þessari óheillavænlegu þróun, því að margs konar störf hafa orðið óþörf með tilkomu tölvuvæðingarinnar, svo að dæmi sé nefnt. Tölvuvæðingin og gríðarleg sjálfvirknivæðing er síðata afsprengi tæknivæðingarinnar, sem er að umbylta heiminum aftur með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.  

Í Evrópu gætir einnig vaxandi stjórnmálalegs óþols á meðal miðstéttarinnar, sem þjóðernissinnaðir stjórnmálaflokkar á borð við Þjóðfylkinguna í Frakklandi, Sjálfstæðisflokk Bretaveldis, Valkosta fyrir Þýzkaland, Sænska lýðræðisflokkinn og Frjálsa Finna hafa notið góðs af.  Svipaðrar eignaþróunar hefur gætt í Evrópu og í BNA, og atvinnuleysið í ESB hefur reyndar verið miklu geigvænlegra en í BNA og fjölgað mjög í hópi öreiganna, því að sums staðar fær helmingur ungs fólks enga vinnu og hangir á horriminni.  Að þessu leyti er ástandið mun betra á Íslandi, og hér er almennt betri eignastaða en annars staðar í Evrópu, þó að mikil skuldsetning vinni þar á móti. Eignadreifingin er líklega eðlilegri á Íslandi en víða annars staðar á Vesturlöndum vegna mikillar atvinnuþátttöku og almennrar húsnæðiseignar.  Vandamálið á Íslandi hefur fremur verið að dreifa gæðunum áður en þau urðu til, og hefur slík óráðsía leitt til verðbólgins hagkerfis, sem kemur verst niður á kjörum almúgans.   

Eftirsóknarverðasta þjóðfélagið er, þar sem allar stéttir hafa tök á að ganga menntaveginn samkvæmt eigin hæfileikum og án tillits til efnahags.  Þá blandast stéttirnar og mannauður þjóðfélagsins fær bezt notið sín öllum til hagsbóta.  Jafnframt eiga launþegar siðferðilegan rétt á kjarabótum samkvæmt eigin framleiðniaukningu, þ.e. fyrirtækisins, og að bera úr býtum samkvæmt eigin vinnuframlagi að teknu tilliti til eðlilegrar arðsemi fjárframlags eigenda starfseminnar, sem er háð áhættu fjárfestingarinnar. Auðsöfnun á fárra manna hendur er ósiðleg og óþolandi.  Að búa í siðuðu samfélagi hlýtur að fela í sér, að arðurinn af vinnunni dreifist með einum eða öðrum hætti tiltölulega greiðlega um allt samfélagið.  Annars ríkja frumskógalögmál í samskiptum manna, og slíkt vilja fæstir líða.  Slíkt samfélag stenzt öðrum samfélögum ekki snúning til lengdar.    

Á markaði eru framleiðsluöflin mannauður - hráefni - orka - fjármagn.  Það hefur alltaf verið togstreita á milli vinnuafls og fjármagnseigenda um arð starfseminnar.  Nauðsynlegt er að finna jafnvægi þar á milli, sem er þjóðhagslega hagkvæmast, en það er hins vegar hægara sagt en gert.  Um flest Vesturlönd hefur þetta á seinni árum mistekizt með þeim afleiðingum, að hagur miðstéttarinnar hefur rýrnað hlutfallslega, en hagur hinna ríkustu hefur eflzt hlutfallslega, t.d. m.v. tímabilið 1950-1980, þ.e.a.s. Kaldastríðstímabilið.  Í BNA magnast nú þjóðfélagsóánægja af þessum sökum, eins og sannaðist í þingkosningunum í haust, þar sem lýðveldisflokkurinn, repúblikanar, náðu meirihluta í efri deild, Öldungadeildinni, og juku meirihluta sinn í neðri deild þingsins, Fulltrúadeildinni.  Lýðræðisflokkurinn, demókratarnir, sjá nú sína sæng út breidda og munu tapa Hvíta húsinu, nema stjórnmálalegt slys verði á hægri vængnum.  Megn vantrú ríkir í flestum löndum á getu og vilja stjórnmálamanna á vinstri vængnum til að taka á þjóðfélagsmeinum, og meira er þá horft til hægri vængsins, t.d. í BNA og Evrópu.

Samt hefur helzti núlifandi hugmyndafræðingur vinstri manna því miður rétt fyrir sér í bókinni, "Capital in the Twenty-First Century", um, að auðurinn hafni nú í vaxandi mæli í höndum hinna ofurríku, eins og taflan hér að ofan ber með sér, en hann hefur hins vegar engar skynsamlegar lausnir á takteinum.  Hugmyndafátækt einkennir einmitt málflutning vinstri manna á þessari öld.  Eftir gjaldþrot sameignarstefnunnar í Evrópu árið 1989 hefur vinstra fólkið ekki haft neina burði til að fitja upp á nýjungum og að svara kalli tímans. Þetta hefur átakanlega sannazt á jafnaðarmönnum í Frakklandi, sem ráða í Elysée höllinni og í franska þinginu, en eru í bókstaflegum skilningi með allt á hælunum nótt sem nýtan dag.

Ekkert er nýtt undir sólunni, og við siglum nú inn í ástand 18. aldar, öld frönsku byltingarinnar, þar sem að kvænast erfingja ríkidæmis var greiðfærari leið til ríkidæmis en að stofnsetja fyrirtæki. Þetta er þjóðfélagslegt óréttlæti, sem endaði með fallöxinni á 18. öld, og mun enda með byltingum á 21. öldinni líka, verði ekki snúið af ógæfubraut.  Ríkjum mun ganga misvel að fást við þetta vandamál.  Í Kína hefur hundruðum milljóna manna verið lyft upp úr fátækt á 25 árum til bjargálna með innleiðingu auðvaldskerfis undir einræði kommúnistaflokksins, og þar hefur í miklum hagvexti fyrir vikið myndazt millistétt, en þar sem hægt hefur á hagvexti þar, hefur sókn hennar til bættra kjara stöðvazt, en auðurinn er tekinn að safnast í meira mæli á hendur örfárra.  Millistéttin mun ekki sætta sig þetta ásamt einræði kommúnistaflokksins, og hún mun rísa upp og velta flokkinum úr sessi. Enginn veit, hversu blóðugt það verður.

Í Rússlandi á sér stað hrikaleg þróun, þar sem fámenn klíka dregur úr lýðræði með hverju árinu og skarar eld að eigin köku á meðan lýðurinn má éta, það sem úti frýs. Ólígarkar Pútíns skara eld að eigin köku, en hagkerfi Rússlands stendur að mestu á einum meiði, olíu og gasi, sem standa undir 60 % útflutningsteknanna. 

Nú hallar mjög undan fæti hjá Rússum, efnahagslega.  Með olíuverði undir 60 USD/tunna, sem vel getur orðið á næsta ári, það er nú um 70 USD/tunna, og viðskiptaþvingunum Vesturlanda mun gjaldeyrisvaraforði Rússlands brátt verða upp urinn, og fjöldagjaldþrot blasa við fyrirtækjum árið 2015.  Rússneska ríkið gæti lent í greiðsluþroti þá eða árið eftir.  Þetta kemur niður á útflutningshagsmunum Íslendinga.  Þegar eru um ISK 2 milljarðar í vanskilum vegna kaupa Rússa á uppsjávartegundum af íslenzkum útflytjendum, og ef/þegar þessi markaður lokast, þýðir það um ISK 10 milljarða högg fyrir íslenzka sjávarútveginn, sem þá verður að leita á önnur útflutningsmið.  

Hlutdeild miðstétta, þ.e. þeirra 50 % - 90 %, sem eiga minnstu nettóeignirnar, í nettó eignum allra fjölskyldna, ætti ekki að fara niður fyrir þriðjung, og engin ástæða er til að ríkustu 0,1 % fjölskyldnanna eigi meira en 10 % eignanna.  Til þess að hindra óheillaþróun í þessum efnum verður að tryggja 90 % eignaminnsta fólksins sinn hlutfallslega skerf af vexti þjóðarkökunnar hverju sinni, tryggja hlutdeild þeirra í eignum, þ.e. lausafé, bankainnistæðum, verðbréfum og fasteignum, og að sem flestir eignist eigið húsnæði.  Hægt er að nota skattkerfið til að örva þessa almennu eignamyndun, t.d. með skattafslætti á lífeyrissparnað, jafnvel enn meiri sparnað en nú er, og hærri skattheimtu af milljarðamæringum, þó að einhvers konar ofurskattlagning komi ekki til greina, því að hún leiðir einvörðungu til fjármagnsflótta, eins og 75 % skattheimta jafnaðarmanna af frönskum auðmönnum sýndi. Að neyða tekjulitla eldri borgara til að selja eignir, eins og vinstri stjórnin hér gerði á síðasta kjörtímabili með eignaskatti, er einnig afar ósanngjarnt.

Hluti af þessari óheillaþróun á Vesturlöndum er aukin skuldsetning almennings.  Á Íslandi er nú verðhjöðnun, en samt eru Seðlabankavextir um 5,7 %.  Þetta nær engri átt, enda eru nú raunvextir orðnir meira en tvöfalt hærri en þau 2 % - 3 %, sem Seðlabankinn hefur löngum miðað við.  Vísitölutenging lána lækkar nú höfuðstólinn, en vísitölutenging gerir það almennt að verkum, að langan tíma tekur að greiða niður lán, t.d. til húsnæðiskaupa.  Það er nú svigrúm núna til að draga úr vísitölutengingum án þess að lánsfé gufi upp í bankastofnunum. 

Verðbólgan er versti fjárhagslegi óvinur allra, ekki sízt almennings, 90 % fólksins, og fyrirtækjanna, því að hún brennir upp verðmætum og skekkir allt arðsemismat.  Það er allt í sölurnar leggjandi til að halda verðbólgu í skefjum.  Þess vegna er ófært að verða við ósvífnum kröfum öflugra þrýstihópa um launastökk, jafnvel tíföldu á við það, sem hagkerfið þolir til almennings, þó að líf liggi við. Hóflegar og stöðugar kjarabætur er leiðin, sem fara verður.  Allar aðrar leiðir lenda í ófæru.  

Hinir ofurríku eru bæði af tegund Mark Zuckerbergs, þ.e. dugnaðarforkar með góðar viðskiptahugmyndir, sem auðgast í sveita síns andlitis, og af tegundinni Paris Hilton, sem erfði auðævi.  Sá fyrrnefndi er með margt fólk í vinnu, og margir njóta þess vegna góðs af velgengninni, en það á varla við um síðara tilvikið.  Það er ekkert athugunarvert við, og þvert á móti samfélagslegt keppikefli, að eignast sem flesta frumkvöðla, sem auðgast vel á eigin vinnu.  Það er heldur ekki hægt að fetta fingur út í auðsöfnun þeirra, sem auðgast vegna góðra viðskiptahugmynda í fjármálaheiminum og jafnvel áhættutöku, þar sem fylgt er réttum spilareglum.   

Menntakerfið er eitt öflugasta jöfnunartækið í samfélaginu.  Með því nálgumst við markmiðið um jöfnun tækifæranna og blöndun stéttanna.  Það er arðsamt, af því að það hjálpar til við að nýta sem bezt þá hæfileika, sem í öllum finnast, óháð stétt og stöðu. 

Sama verður ekki sagt um heilbrigðiskerfið, því að það hjálpar fólki lítið við að lifa heilbrigðara lífi, aðeins lengra lífi.  Þegar fólk hins vegar er komið í öngstræti með heilsu sína af einhverjum ástæðum, þá er nokkuð jöfn aðstaða til að fá bót meina sinna, sem er gott, svo langt sem það nær, þ.e. á meðan kerfið er ekki misnotað.  Kerfið sjálft er hins vegar komið í öngstræti, því að það getur bætt árum við aldurinn, en hins vegar ekki gert lífsgæðin bærileg í öllum tilvikum.  Það er þess vegna með hækkandi aldri á dánardægri mjög tímabært að taka líknardauða til rækilegrar umfjöllunar, og helzt ættu heilbrigðisstéttir að leiða þá umræðu.  Fjöldi örvasa gamalmenna getur orðið samfélögum með háan meðalaldur mjög þungur í skauti. 

Í erfðatækninni felast miklir möguleikar til sparnaðar á heilbrigðissviðinu.  Það er svo miklu ódýrara að beita fyrirbyggjandi læknisfræðilegum aðferðum gegn þekktum sjúkdómum en úrræðum, sem nauðsynlegt er að beita til að fást við einkenni lífshættulegra sjúkdóma.  Til þess að þessi þróun megi verða þarf að létta mjög á kröfum um persónuvernd, enda er slíkt eðlilegt, þegar þess er gætt, að megnið af sjúkrahússkostnaði á Íslandi lendir á skattgreiðendum.  Fólk ætti að hafa val.  Annaðhvort heimilar það yfirvöldum aðgang að erfðafræðilegum upplýsingum, sem fyrir hendi eru, og á þá kost á fyrirbyggjandi meðferð með verulegri kostnaðarþátttöku ríkisins, tryggingarfélaga eða lífeyrissjóða, eftir atvikum, eða fólk verður að standa straum af lækniskostnaði vegna fyrirsjáanlegra sjúkdóma án kostnaðarþátttöku ríkissjóðs. Núverandi kerfi er botnlaus hít og þarfnast uppstokkunar.