Til hvers að mála skrattann á vegginn ?

Formaður Landssambands veiðifélaga, Jón Helgi Björnsson, ritaði grein í Morgunblaðið 7. október 2023 til að níða skóinn ofan af laxeldi í sjókvíum í fjörðum fyrir vestan og austan.  Málflutningur hans um hættuna, sem villta laxinum stafar af erfðablöndun við úrkynjaðan eldislaxinn, stangast á við málflutning fræðimanna á þessu sviði, t.d. Ólafs Sigurgeirssonar, lektors í fiskeldi við Háskólann á Hólum, sem vitnað hefur verið til á þessu vefsetri. 

Fullyrðingaflaumur frá þessu Landssambandi er aðallega reistur á ímyndunum, og málflutninginn verður að flokka sem hræðsluáróður, en hvað rekur þetta landssamband áfram ? Er tilgangurinn að búa til blóraböggul vegna dvínandi gengis íslenzkra laxastofna ?  Þarf einhver að verða hissa á þeirri þróun, þegar þess er gætt, að veiðin er ekki undir eftirliti Fiskistofu og veiðiálagið er alls ekki samkvæmt vísindalegum ráðleggingum um laxveiðar, enda hafa þær ekki litið dagsins ljós ?

  Í ljósi þess, að veiðiálagið er langt umfram ráðleggingar fiskifræðinga í landhelginni, er ekki unnt annað en að álykta, að árleg veiði upp á 65 % af stofnstærð í ánum sé rányrkja.  Ef Landssamband veiðifélaga styður við núverandi nýtingarhlutfall laxveiðistofna landsins, sem virðist vera reist á einskærri græðgi, hefur það ekki úr háum söðli að detta, enda er málflutningur þess í garð laxeldis í sjó svo ofstækisfullur, að með endemum er.

Meðal þess, sem Jón Helgi Björnsson fékk birt í Morgunblaðinu í téðri grein, var þetta:

"Landssamband veiðifélaga hefur árum saman varað við og barizt gegn uppbyggingu á eldi á frjóum norskum eldislaxi í opnum sjókvíum.  Reynslan af fyrri eldisbylgjum kenndi okkur, að alltaf sleppur fiskur úr kvíum.  Nágrannar okkar í Noregi og Skotlandi hafa einnig varað okkur við, að þrátt fyrir góð áform um að halda eldisdýrunum í kvíum, sleppur alltaf verulegt magn."

Þetta er nú fremur loðinn texti, sem auk þess er teygjanlegur í allar áttir. Það er t.d. alls ekki svo, að gat komi á allar kvíar á rekstrartíma þeirra, en óhöpp verða.  Það er þó misjafnt, hversu mikið sleppur, og yfirleitt eru fiskarnir ókynþroska, þegar þeir sleppa, einfaldlega af því að þeim er yfirleitt slátrað áður. Undantekning var slysasleppingin í Patreksfirði haustið 2023.  Það er með öllu ranghermi, að verulegt magn sleppi, þegar tekið er hlutfall fiskafjöldans, sem sleppur á hverju ári og meðaltal heildarfiskafjöldans í sjókvíum við landið eða innan við 160 ppm ("parts per million").  Þetta hlutfall mun fara lækkandi með bættum búnaði og sjálfvirku eftirliti, sem gefur strax aðvörun, ef skemmd myndast á kví.  Aðeins brot af strokulöxum nær nokkurn tímann að taka þátt í hrygningu og afkvæmin verða svo illa fyrir barðinu á náttúruvalinu, að þau hverfa nánast alveg á fyrsta árinu.   

"Nýlega kom út skýrsla Hafrannsóknarstofnunar vegna erfðasýna, sem tekin voru af villtum laxi á árunum 2014-2019, en þau sýna verulega erfðamengun í ám nærri eldissvæðunum, en einnig í ám, sem liggja fjarri, eins og Laxá í Aðaldal og Víðidalsá.  

Vert er að hafa í huga, að á þessum árum var umfang eldisins tæplega 1/10 þess, sem leyft er í dag.  Það kemur auðvitað ekki á óvart, en í Noregi er þriðjungur laxastofna með alvarlega erfðamengun og annar þriðjungur með verulega erfðamengun eftir áratuga eldi þar."

Það fer mikið á milli mála í þeirri dökku mynd, sem Jón Helgi Björnsson dregur upp hér af afleiðingum laxeldis á villta laxastofna á Íslandi og í Noregi.  Færi betur á því, að fomaður Landssambands veiðifélaga væri nákvæmari í frásögn sinni (hvað er verulegt í tölum ?) og vísaði í heimildir sínar. 

Í nýjustu skýrslu Haf- og vatnarannsókna um þessi efni - HV 2023-31 - frá september 2023, er í engu vikið að því, að einhver íslenzkur laxastofn hafi beðið erfðafræðilegan hnekki, enda er fjöldi eldislaxa eða blendinga þeirra sem hlutall af villtum löxum alls staðar undir viðmiðunarmörkum Haf- og vatnarannsókna, sem í varúðarskyni er sett langt undir raunverulegum hættumörkum.  Sofnunin miðar við 4,0%. 

Málflutningur Jóns Helga Björnssonar stríðir gegn heilbrigðri skynsemi, því að væri eitthvað til í honum, hefði náttúrulögmál verið brotið, með því að úrkynjuð tegund legði undir sig búsvæði tegundar, sem aðlagazt hefur heimasvæði sínu í þúsundir ára.  Það væri þá einsdæmi á jörðunni. 

Það, sem Jón Helgi Björnsson tilfærir um Noreg, nær engri átt, enda getur það ekki verið sannleikanum samkvæmt, ef Ólafur Sigurgeirsson, lektor í fiskeldi, fer með rétt mál í viðtali á bls. 6 í Morgunblaðinu 9. október 2023, og það hefur höfundur þessa pistils enga ástæðu til að draga í efa.  Hann segir í téðu viðtali, að "í yfir 80 % norskra laxveiðiáa sé erfðablöndun undir 4 %", sem er viðmið Haf- og vatnarannsókna um, að hætta steðji að villtum laxastofnum á Íslandi.  Reist á þessu má fullyrða, að skrif formanns Landssambands veiðifélaga um, að 2/3 norskra laxastofna sé "með verulega erfðamengun" eða þaðan af verra er fleipur eitt. 

Spyrja má, hvað komið hafi fyrir allt að 20 % norskra veiðiáa.  Þar gæti átt hlut að máli, að villtir laxastofnar hurfu í nokkrum ám um 1970, ekki af völdum eldislaxins, heldur af völdum súrs regns.  Eftir kölkun þessara áa tóku aðrir stofnar sér bólfestu þar, þ.á.m. strokulax, sem hafði ekki mikla samkeppni frá villtum löxum fyrst í stað.  

"Erfðamengun, þegar hún nær ákveðnu umfangi, eyðir stofnunum.  Þannig getur stofn, sem lifað hefur í 10.000 ár horfið á örfáum árum.  Verði slíkt tjón, þá eru það náttúruverðmæti, sem koma ekki aftur og gæti tekið 10.000 ár að þróa á ný, ef stofninn á annað borð kemur til baka."

Þetta er dæmigert fyrir ósvífinn fullyrðingaflaum Landssambands veiðifélaga, og þarna setur formaður þess sig í stellingar fiskifræðings með erfðafræðilega sérþekkingu, án þess að hann eigi minnstu innistæðu fyrir slíku.  Hann nefnir ekkert dæmi málflutningi sínum til stuðnings, heldur veður bara á súðum.  Svo vill til, að 2 dögum eftir birtingu þessarar Landssambandsspeki birtist viðtal í Morgunblaðinu við lektor í fiskeldi við Hólaháskólann, sem áður hefur verið vitnað til hér.  Hann segir þar sögu frá hinu mikla laxeldislandi Noregi, þaðan sem Landssambandið hefur lapið upp miklar ýkjusögur af slæmum afleiðingum laxeldis á norska náttúru og fjölbreytni lagarlífsins:

"Það eru engin dæmi um, að erfðablöndun hafi útrýmt laxastofnum í Noregi."

Úr því að engin dæmi finnast frá mesta laxeldislandi Evrópu fullyrðingu formanns Landssambands veiðifélaga til stuðnings, væri fróðlegt að vita, hvaða gögn hann hefur í handraðanum, sem hann reisir fullyrðingu sína á, eða lifir maðurinn í sýndarveruleika og skáldar upp atburði ?

Formaðurinn hnykkir á bábilju sinni um, að laxeldi í sjókvíum við Ísland, sem mun líklega aldrei nema meira en örfáum hundraðshlutum af sams konar laxeldi við Noreg, muni ganga af villtum íslenzkum laxastofnum dauðum:

"Auðvitað átta sig allir á því, að eldi á 65 milljónum frjórra laxa í opnum sjókvíum mun ganga af villtum laxastofnum dauðum.  Fyrst í nágrenni eldisins og síðan í ám, sem liggja fjær.  Þess vegna mótmælum við í dag á Austurvelli.  Í Laxárdeilunni 1970 var mótmælt til að bjarga einni á.  Allar ár, þar sem villtur íslenzkur lax hefur átt óðul sín í þúsundir ára, eru í hættu.  Við ætlum að bjarga ánum.  Villti laxinn skal varinn."

Þarna er formaðurinn búinn að sefja sig upp í dauðans vitleysu og reynir að bregða hetjuljóma yfir sig og Landssmband sitt með samanburði við sprengingu á stíflu í Laxá í Aðaldal.  Ljóst er, að hetjunni í þessu ævintýri má helzt líkja við vindmylluriddarann don Kíkóta, hins spænskættaða hugarfósturs Cervantes. 

 

 

 

Mátt náttúruvalsins má ekki vanmeta

Landssamband veiðifélaga og náttúruverndarsamtök hafa lengi þann steininn klappað, að íslenzkum laxastofnum stafi bráð hætta af kynblöndun við norskættaðan eldislax.  Þessi fullyrðing er ímyndun ein og alls ekki reist á neinni erfðafræðiþekkingu eða reynslu af sambærilegum aðstæðum erlendis, eins og glögglega kom fram í frétt Morgunblaðsins 09.10.2023, þar sem viðtal var tekið við Ólaf Sigurgeirsson, lektor í fiskeldi við Háskólann á Hólum í Hjaltadal.

Það geta verið margvíslegar ástæður fyrir því uppnámi, sem verður í hvert skipti, sem fréttist af, að lax hafi sloppið úr eldiskvíum á Vestfjörðum eða Austfjörðum.  Ef það er umhyggja fyrir náttúrunni, er sú umhyggja reist á misskilningi, því að engin önnur próteinframleiðsla á Íslandi, og þótt víðar væri leitað, kemst í samjöfnuð við laxeldið, hvað lítil umhverfisáhrif varðar, nýtni á hráefni og kolefnisspor.  Svo kallaðir umhverfisvinir skjóta sig í fótinn með því að beina spjótum að sjókvíaeldi og vinna gegn eigin stefnu.  Þannig fer fyrir ofstækisfólki, sem skeytir engu um vanþekkingu sína á málefnum, sem höfða til tilfinninga þess. 

 Svo er það Landssamband veiðifélaga.  Um það má hafa þau orð, að hæst bylur í tómri tunnu. Á meðan jafngegndarlausar veiðar eru stundaðar úr íslenzku laxastofnunum (allt að 2/3 drepnir árlega) og seiðasleppingar úr öðrum ám stundaðar, hafa þessi samtök ekki úr háum söðli að detta, en reyna að nýta sér allar neikvæðar fréttir af laxeldinu til að búa til blóraböggul úr þeirri starfsemi, sem gæti nýtzt þeim til að klína sök á minnkandi laxastofnum á aðra en þessa ábyrgðarmenn ánna.  Þola einhverjir fiskistofnar hærra en 2/3 veiðihlutfall til lengdar ? Þetta lið hefur gasprað um, að eldislax útrými villtum laxastofnum, en sá málflutningur er reistur á fávísi og misskilningi, eins og gerð er grein fyrir í þessum pistli.

Téð frétt bar fyrirsögnina:

"Villtir laxar sterkari en eldislax".

""Við þurfum að framleiða meiri mat, og það hefur umhverfisáhrif.  T.d. með því að framleiða lax með fiskeldi í sjókvíum.  Í okkar tilviki erum við að reyna að ala verðmæta tegund, eins og lax, en það hefur gengið upp og niður í [tímans rás].  Það var ekki fyrr en fyrir rúmum áratug, að hjólin fóru að snúast.  Fiskeldi hefur umverfisáhrif, en flestir reyna að draga úr þeim", segir Ólafur Sigurgeirsson, lektor í fiskeldi við Háskólann á Hólum." 

 

Fiskveiðar í höfunum fara minnkandi, aðallega sökum ofveiði, og umhverfisspor kjötframleiðslu er hátt.  Mannkyni fer fjölgandi og af öllum þssum orsökum er mikil spurn eftir umhverfisvænu próteini.  Fiskeldið í heiminum reynir að mæta vaxandi eftirspurn, og verðið á eldislaxi hefur haldizt hátt eða um 1 kISK/kg.  Íslendingum gekk illa að fóta sig í greininni, en Norðmönnum tókst það fyrir rúmlega 40 árum og hafa fært út kvíarnar til Íslands með miklum fjárfestingum og þekkingaryfirfærslu.  Eru Vestfirðingar og Austfirðingar yfirleitt ánægðir með þetta samstarf, enda hefur það aukið fjölbreytni atvinnulífs á þessum svæðum, svo að um munar.   

"Náttúruverndarsinnar hafa varað við erfðablöndun íslenzkra og norskra laxa, einkum eftir slysasleppingu úr kví í Patreksfirði.  

"Það gerist af einhverjum klaufaskap eða handvömm.  Þar var mjög hátt hlutfall af löxum þar kynþroska.  Það á að vera hægt að koma í veg fyrir það með ljósastýringu.  Þetta er tjón hjá fyrirtækinu, því að kynþroska lax er annars flokks eða ónýt vara.  Það er eðli kynþroska laxa að ganga upp í ár, sem hann hefur verið að gera. Það má búast við, að hluti þessara fiska taki þátt í hrygningu með villtum löxum, sérstaklega hrygnurnar. Rannsóknir sýna, að hængarnir eru óvirkir eða lélegir þátttakendur í hrygningunni og verða undir í samkeppninni við náttúrulega laxastofna.""

 Einkenni "náttúruverndarsinna" er hræðsluáróðurinn, sem oftast er algerlega fótalaus og reistur á ímyndun einni saman.  Virðist þetta fólk ekki greina muninn á eigin tilbúna hugarheimi og raunheimi.  Þau vaða áfram og geipa í fjölmiðlum, eins og þau hafi höndlað stóra sannleika, en þegar betur er að gáð, er ekki flugufótur fyrir gasprinu.  Þetta eru falsfréttadreifarar, sem ekki dettur í hug að leiðrétta kúrsinn, t.d. í þessu tilviki með því að leita til Hólaskóla.  

""Ég trúi, að náttúruvalið muni henda þeim út.  Það er órökrétt, að dýr með skerta hæfni taki yfir vistkerfi hjá sömu tegund, sem hefur aðlagazt aðstæðum í þúsund ár eða lengur."

Hvernig stendur á því, að s.k. "náttúruverndarsinnar" reyna án nokkurs fræðilegs bakgrunns að kokka upp hverja vitleysuna á fætur annarri í algerri mótsögn við raunverulega reynslu og vísindalegar athuganir.  Það má vafalaust leita skýringa í sálarlífi þeirra, en oftar en ekki hræra einhverjir hagsmunaaðilar í viðkvæmu geðslagi og fávizku.  Veiðiréttarhafar kæra sig ekki um að verða settir undir vísindalegt veiðistjórnunarkerfi yfirvalda.  Skammsýnin er ríkjandi, en með gegndarlausri ofveiði verður hrun stofna villtra laxa í íslenzkum ám óhjákvæmilegt. 

"Dæmi um þetta séu t.d. frá Kanada.  "Þar var stór slepping á kynþroska laxi við Nýfundnaland í september 2023.  Hún var jafnstór og villti stofninn var metinn og talið, að um 50 % af klakfiski hafi gengið upp í árnar á svæðinu [um helmingur af fjölda villtra laxa í viðkomandi ám - innsk. BJo]. 

Það [urðu] til blendingar og bæði blendingsseiði og hrein eldisseiði, en þau hurfu nánast mjög hratt á fyrsta ári út úr vatnakerfinu.  Það tekur seiði nokkur ár að komast í sjógöngubúning, 3-5 ár á Íslandi, þannig að náttúruúrvalið lemur á þeim, og hinir hæfustu lifa af."" 

 Af þessari frásögn lektorsins sést, að lætin í atvinnumótmælendum, "náttúruvinum" og veiðiréttarhöfum út af 3500 eldislöxum utan kvía hérlendis á þvælingi aðallega austur með norðurströndinni eru gjörsamlega tilhæfulaus stormur í vatnsglasi.  Um þessi læti mætti segja: "maður, líttu þér nær".  Náttúran á Nýfundnalandi hristi af sér úrkynjaða eldislaxana og afkvæmi þeirra á mjög skömmum tíma.  Það er engin ástæða til að halda, að í íslenzkum ám ríki meiri jafnaðarstefna en í Kanada.  Hver er að hræra í einfeldningunum ?

"Fram hefur komið, að í 75 % laxveiðiáa í Noregi hafi fundizt merki um erfðablöndun villi- og eldislaxa.  Ólafur segir, að í yfir 80 % norskra laxveiðiáa sé erfðablöndun undir 4 %.  "Það eru engin dæmi um, að erfðablöndun hafi útrýmt laxastofnum í Noregi."

Hann nefnir nýja skýrslu NINA, norsku náttúrufræðistofnunarinnar, um laxveiðiá í Harðangri á mjög miklu eldissvæði, sem var orðin laxlaus í kringum 1970.  Ástæðan var súrt regn, sem eyddi meira en 25 laxastofnum í Suður- og Suð-Vestur Noregi.  

"Síðan gerðist það, að áin var kölkuð til að rétta af sýrustigið, og þá fóru að birtast þar laxar aftur úr nálægum ám og víðar að, en hlutdeild eldislaxins hefur farið minnkandi ár frá ári.  Fullyrðingin um, að eldislax útrými villtum laxi stenzt ekki.""

Fávísir og illviljaðir landar vorir úr hópi þeirra, sem ranglega kalla sig náttúruverndarsinna, hafa frétt það á skotspónum, að villtir laxastofnar væru útdauðir í nokkrum ám í Noregi, en þar væru aftur á móti eldislaxar.  Úr þessu verður svo tröllasagan um það, að úrkynjaður eldislax hafi rutt laxastofni nokkurra áa úr vegi.  Þetta er einhver heimskulegasti samsetningur, sem um getur.  Í raun var það brennisteinssýra, sem drap villtu laxana, þar sem mikill brennisteinn steig til himins frá orkuverum, iðjuverum og umferð á landi og hafi, sem svo skilaði sér niður sem súrt regn.  Nokkrir fréttamenn virðast hafa keypt þennan skáldskap ásamt hræðsluáróðrinum um, að íslenzku laxastofnunum stafi hætta af úrkynjuðum eldislöxum.  

Þegar "the usual suspects" hefja upp sinn mótmælasöng, er rétt að hafa varann á sér gagnvart "falsfréttum".

 

 

Móðursýkisleg læti - ofveiði í ánum

Stangveiðimenn, veiðiréttarhafar og "the usual suspects", náttúruverndarsamtök, hafa farið offari gegn sjókvíaeldi lax á Vestfjörðum og Austfjörðum, eftir að gat fannst á einni sjókví á Vestfjörðum sunnanverðum.  Geipa mótmælendur um stórvá, sem að íslenzkum, villtum laxastofnum steðji, eins og þeir um 3500 laxar, sem munu hafa sloppið gegnum eitt gat í þetta skiptið, muni allir valda óafturkræfum erfðabreytingum á íslenzkum villtum stofnum.

Þetta er helber hræðsluáróður, sem getur stafað af vanþekkingu, andúð á erlendum fjárfestingum í landinu, eða þetta er tilraun til að afvegaleiða almenningsálitið í landinu frá slæmu tíðindunum af íslenzku löxunum, sem er hnignun stofnanna án nokkurra erfðabreytinga. 

Meint vanþekking er erfðafræðilegs eðlis.  Eldislaxinn er svo úrkynjaður, að aðeins lítill hluti sloppinna hænga og hrygna nær að eðla sig með villta laxinum.  Seyði blendinganna eiga mjög erfitt uppdráttar, svo að þau drepast flest, og nær ekkert sleppur lifandi til hafs og til baka aftur.  Í þeim ám, þar sem fjöldi eldislaxa á hrygningarstöðvum er undir 10 % af fjölda villtra laxa, er engin hætta talin á varanlegri erfðablöndun, en í varúðarskyni miðar Hafrannsóknarstofnun við að hámarki 4,0 % í sínu áhættumati til ákvörðunar hámarksfjölda eldislaxa í firði eða fjarðarhluta. Af erfðafræðilegum orsökum þyrfti fjöldi eldislaxa í á að vera meira en 10 % árlega í um 15 ár, til að hætta verði á varanlegri erfðablöndun.  Einstaka slepping, eins og þarna ræðir um á Vestfjörðum, hefur mjög litla þýðingu, og hún gefur ekkert tilefni til að rjúka upp til handa og fóta, eins og gerðist við Alþingishúsið og víðar helgina 7.-8. október 2023. Þeir, sem hrópa úlfur, úlfur, hvað eftir annað í geðshræringu, en án tilefnis, eru ómerkingar.      

Andúð á erlendum fjárfestingum hefur lengi orðið forsjárhyggjufólki tilefni til æsinga.  Jafnstaða fjárfesta innan EES er þó einn hyrningarsteina EES-samstarfsina, og þess vegna eru niðurrifsupphrópanir afturhaldssinna nú í garð norskra frænda okkar ósæmilegar og alger tímaskekkja.  Erlendar fjárfestingar í landinu eru hlutfallslega minni en víðast hvar annars staðar innan EES og eru almennt allt of litlar til að ná að styrkja hér hagvöxt og tækniþekkingu ásamt markaðsaðgengi til framtíðar. Þess vegna eru norsku fjárfestingarnar í laxeldinu kærkomnar.  

Þá er komið að ástæðu smjörklípunnar miklu, en hún er ofveiði á löxum í íslenzkum ám, sem er líkleg skýring á hnignun stofnanna, en veiðiréttarhafar og stangveiðimenn mega ekki heyra minnzt á. Til að beina athygli almennings frá því, sem við leikmanni blasir sem hrottaleg ofveiði í íslenzkum ám, er gripið til "vúdú" um, að fáein þúsund úrkynjaðra eldislaxa geti þrengt sér inn í genamengi íslenzku laxastofnanna og breytt þannig eðliseiginleikum þeirra til hins verra.  Þessi "vúdú-fræði" hundsa algerlega almenna vitneskju um úrval náttúrunnar og vitneskju frá öðrum löndum um, að eldislaxar í ám og blendingar þeirra verða undir í lífsbaráttunni og hverfa fljótlega. 

Á árunum 2012-2022 (10 ár) má ætla út frá gögnum Hafrannsóknarstofnunar, að að jafnaði hafi verið drepnir 32.303 laxar/ár, ef 15 % af veiddum og slepptum löxum hefur verslazt upp og drepizt.  Stofnarnir eru taldir telja um 50.000 fiska, svo að veiðiálag á stofnana nemur um 65 %.  Þetta er meira en þrefalt viðmiðunarhlutfallið, sem fiskifræðingar ráðleggja fyrir nytjastofna í sjó.

Hér er græðgin að ganga mjög nærri laxastofnunum.  Ef Svandís Svavarsdóttir, matvælaráðherra, fréttir af þessu, mun hún umsvifalaust skipa um vandamálið 20 manna launaða nefnd af ráðuneytinu, hundsa algerlega niðurstöðu hópsins, ef einhver verður, og semja frumvarp til laga um að þjóðnýta veiðiréttinn í ánum.  Hún getur í því efni vísað til fordæma frá öðrum vestrænum löndum. 

Gamanlaust er hins vegar full þörf á að koma böndum á þessa rányrkju með tilstilli veiðiráðgjafar frá Hafró og eftirliti Fiskistofu. Þá hafa veiðiréttarhafar verið að kukla við seiðasleppingar í ár.  Fyrir fúsk af þessu tagi ætti að taka, nema að ráðgjöf og undir eftirliti Hafrannsóknarstofnunar.  Þeir, sem breytt hafa genamengi fiska mest í íslenzkum ám, eru veiðiréttarhafar sjálfir.  Þeir hafa ríka ástæðu til að beita smjörklípuaðferðinni til að beina athygli frá köldum staðreyndum um vafasama fiskveiðistjórnun sína. 

Jens Garðar Helgason, aðstoðarforstjóri Fiskeldis Austfjarða hf, ritaði tímabæra grein í Morgunblaðið um þessi mál 5. október 2023:   

"Milljón veiddir laxar":

"Hins vegar má segja, að umræðan hafi farið úr böndunum umliðna daga og ýmsar fullyrðingar, upphrópanir og gífuryrði verið látin falla, sem eiga sér engan stað í raunveruleikanum.  

Fulltrúar veiðimanna og veiðifélaga tala um útrýmingu hins villta íslenzka laxastofns [þeir eru reyndar margir - innsk. BJo]. Sum hafa gerzt svo ósmekkleg að líkja þessu við Chernobyl-slysið í Úkraínu". 

Yfirlýsingagleði illa gefinna leiðir þá oft í gönur, en það er varla hægt að hugsa sér heimskulegri samanburð en þennan.  Skyldleikinn er enginn við kjarnorkuslysið.  Ímyndunarveikin stjórnar talfærunum og/eða skriffærunum.  Vitsmunirnir eru ónógir til að leita sér þekkingar á viðfangsefninu, heldur er vaðið áfram í villu og svíma og haft sem hæst og reynt að sviðsetja dramatík með því að raða eldislöxum úr ám upp við inngang Alþingishússins. Það er andrúmsloft af þessu tagi, sem ofstækisstjórnmálamenn nýta sér, og Svandís Svavarsdóttir er þar engin undantekning. 

"Förum í tölulegar staðreyndir.  Samkvæmt tölum frá Hafrannsóknastofnun (skýrsla nr HV 2023-22) veiddu íslenzkir og erlendir stangveiðimenn á tímabilinu 2012-2022 yfir hálfa milljón laxa eða nákvæmlega 507.397 stk.  Af þeim var 216.578 löxum sleept og 290.819 laxar voru drepnir.  Tæplega 300.000 laxar voru drepnir af stofni, sem talsmennirnir segja, að telji aðeins 50.000 fiska !  Tölurnar eru því miður enn skuggalegri, ef horft er á tímabilið 2002-2022.  Á því tímabili voru veiddir rúmlega milljón laxar, og þar af voru 728.778 drepnir við árbakkann.

Rannsóknir benda til þess, að 5-30 % af öllum laxi, sem er sleppt, drepist [og hvers konar dýravelferð er það að sleppa særðum fiski í gini eða annars staðar ? - innsk. BJo]. Ef við förum milliveginn til að gæta allrar sanngirni, þá hafa á síðast liðnum 10 árum um 35.000 laxar verið drepnir af göfugum stangveiðimönnum í nafni "veiða og sleppa" [á hverju ári - innsk. BJo].  Spurningin, sem vaknar, er einföld: er þessi veiði til hagsbóta fyrir deyjandi stofn ?  Ég hygg, að flestir, sem hallast að Chernobyl-kenningunni segi, að þetta sé til bóta fyrir laxinn; hinir ættu að hugsa sig vel um áður en þeir svara."   Hafrannsóknarstofnun verður að taka á þessu máli og veita veiðiréttarhöfum ráðgjöf, því að þeir virðast ekki kunna fótum sínum forráð. Frá leikmannssjónarmiði virðist það ekki geta verið sjálfbær auðlindarnýting, þar sem um 2/3 hlutar heildarstofns eru drepnir á hverju ári. Hverju sætir þá þessi skefjalausa veiðiásókn.  Er íslenzkum laxastofnum fórnað á altari Mammons ?  

   

Borgarlínan er gróft yfirskot stjórnmálamanna

Það hefur lengið ljóst verið, að forræðishyggju stjórnmálamenn hefa tekið kolrangan pól í hæðina, þegar þeir mótuðu borgarlínuverkefnið.  Samfylkingin leiddi þá vegferð alla af ótrúlegri kreddufestu og án nokkurs tillits til faglegrar verkefnisstjórnunar, sem vanalega hefst með kerfisbundinni þarfagreiningu. Lélegir stjórnendur í hópi stjórnmálamanna þekkja ekki sín takmörk og eru nógu dómgreindarlitlir til að þiggja léleg ráð, sem ekki henta umbjóðendum þeirra, borgurunum. Ráðslag Samfylkingarinnar í höfuðborginni ætti að verða öllum landsmönnum víti til varnaðar. 

Ekki vantar, að stjórnmálamennirnir, sem í hlut eiga, hafi leitað á vit erlendra borga um fyrirmyndir, en vitið er nú ekki meira en það, að þeir kunna ekki að leita sér fyrirmynda af hóflegri stærð.  Það er þyngra en tárum taki að búa við svona skyni skroppna leiðtoga.  Þórarinn Hjaltason, samgönguverkfræðingur, velkist ekki í vafa um, hvert ber að leita um fyrirmyndir fyrir hraðvagnakerfi höfuðborgarsvæðis Íslands og hvert ekki.  Fyrir þessu gerði hann skilmerkilega grein í Morgunblaðsgrein, 3. október 2023.  Ef ráðamenn mundu leita ráðgjafar Þórarins, mundu þeir ekki fara í geitarhús að leita ullar.  Hann veit nákvæmlega, hvað hann er að tjá sig um, alveg öfugt við gasprara borgarlínunnar. 

Þórarinn kom að kjarna málsins með fyrirsögn greinarinnar:

"Reykjavík er ekki milljónaborg".

"Nýlega fóru borgarfulltrúar í kynnisferð til Seattle og Portland, sem báðar eru milljónaborgir á vesturströnd BNA.  Íbúafjöldi á Seattle-svæðinu er rúmlega 4 M og Portland-svæðisins um 2,5 M.  M.v. aðstæður tel ég, að samgönguáætlanir borganna séu ágætar út af fyrir sig.  Hins vegar geta þær engan veginn verið fyrirmynd fyrir Reykjavík eða höfuðborgarsvæðið." 

Að borgarfulltrúar illa stæðrar Reykjavíkur séu að láta borgarbúa kosta undir sig ferðir, sem eru dæmdar til að verða erindisleysa, því að téðir áfangastaðir eru allt of fjölmennir til að geta veitt borgarfulltrúunum raunhæfa fyrirmynd fyrir höfuðborgarsvæðið á Íslandi, er forkastanlegt. Sú staðareynd, að þessir 2 staðir skyldu verða fyrir valinu hjá ferðaglöðum borgarfulltrúum sýnir, að þeir eru algerlega utan gátta um þarfir Reykjavíkur og kærulausir um meðferð fjár borgarbúa. Að láta viðvaninga af þessu tagi móta stefnuna í umferðarmálum, er vonlaus aðferðarfræði, sem býður hættunni heim.  Hjá Vegagerðinni er mikil þekking fyrir hendi, og hún er með tengingar þangað, sem ekki er farið í geitarhús að leita ullar, eins og í tilviki stjórnmálamannanna. 

"Í Seattle, vinaborg Reykjavíkur, búa tæplega 800 k manns, og er hún fremur þéttbyggð af bandarískri borg að vera eða um 2,5 k íb/km2.  Byggðin er langþéttust í miðborginni, og í gegnum hana liggur Interstate 5 hraðbrautin (I-5).  Um hana aka allt að 270 k bílar á sólarhring.  Umferðarástandið er mun erfiðara en á höfuðborgarsvæðinu.  Vegna þrengsla er ekki raunhæft að breikka hraðbrautina og ekkert rými fyrir nýja hraðbraut til að auka afköst.  Samgönguyfirvöld á Seattle-svæðinu sáu sér þann kost vænstan að leggja til, að hafið yrði átak í uppbyggingu almenningssamgangna. Árið 2016 var því samþykkt að stækka léttlestakerfi Seattle upp í tæplega 200 km.  Kostnaðaráætlun hljóðar upp á um mrdISK 9400 á verðlagi 2023.  Til að ráða við þennan mikla kostnað þurfti að hækka bifreiðagjöld, fasteignaskatta og söluskatt á svæðinu.  Vandamál vinaborganna virðast ólík."

Viðangsefni Seattle og aðstæður eru svo gjörólík viðfangsefnum og aðstæðum Reykjavíkur í samgöngumálum, að engum heilvita Reykvíkingi ætti að detta í hug að fara þangað til að læra af þeim að leysa umferðarhnúta. Stærðarmunurinn er allt of mikill til þess, og þar hamlar plássleysi lausnum, sem gætu aukið afkastagetu gatnakerfisins. Á höfuðborgarsvæðinu er hins vegar mikið svigrúm fyrir hendi til að fjölga akreinum og til að reisa mislæg gatnamót.  Meirihluti borgarstjórnar Reykjavíkur er algerlega úti að aka og er engan veginn í stakk búinn til að leysa eitt eða neitt. 

"Borgin Eugene í Oregon er líkari Reykjavík að stærð, og hefðu borgarfulltrúar e.t.v. átt að leggja lykkju á leið sína þangað.  Í Eugene búa um 175 k manns og um 270 k á borgarsvæðinu öllu, sem er svipað og á höfuðborgarsvæðinu." 

Þarna orðar Þórarinn þá nöpru staðreynd kurteislega, að borgarfulltrúar hefðu varið tíma sínum betur, ef þeir hefðu heimsótt borg af sambærilegri stærð og Reykjavík sem áfangastað, en hins vegar er nauðsynlegt að horfast í augu við það, að fólk, sem ekki getur einu sinni valið sér gagnlegan stað til að kynna sér, er alveg vonlaust, að geti gagnast umbjóðendum sínum, kjósendunum, með nokkrum vitrænum hætti.   Kynnisferðir þessa fólks eru hrein sóun á fé Reykvíkinga.

"Á tímabilinu 2007-2017 voru teknar í notkun 3 hraðvagnaleiðir [á Eugen svæðinu], samtals rúmlega 30 km.  Þrátt fyrir það fækkaði farþegum með almenningssamgöngum á tímabilinu 2009-2018 um u.þ.b. 10 %, þótt íbúum hefði fjölgað um 6 %.  Reyndar fjölgaði farþegum á hraðvagnaleiðunum vegna aukinnar ferðatíðni, en fækkaði þeim mun meira á hefðbundnum strætóleiðum. 

Nú eru samgönguyfirvöld á Eugene-svæðinu komin með báða fætur niður á jörðina.  Í nýrri samgönguáætlun fyrir svæðið, sem nær til ársins 2045, er ekki gert ráð fyrir fjölgun hraðvagnaleiða í hæsta gæðaflokki.  Í áætluninni er einungis gert ráð fyrir fjárveitingu upp á um mrdISK 20 í uppbyggingu innviða fyrir almenningssamgöngur.  Það er um 1/30 á hvern íbúa m.v. Seattlsvæðið."

Þarna varpar Þórarinn Hjaltason ljósi á einn helzta áhættuþátt borgarlínuverkefnisins, sem er tekjuhlið borgarlínu, þ.e. hversu mikil aðsókn veður að henni.  Íslendingar eru ekki strætóþjóð.  Það er ekki endilega genalægt, heldur stafar af rysjóttu tíðarfari hérlendis og miklum önnum á heimilunum, þannig að fólkið er tímabundið.  Þess vegna er líklegt, að sömu tilhneigingar muni gæta á höfuðborgarsvæðinu hér og í Eugene, eftir að hraðvagnakerfið hér verður tekið í notkun, að heildarfækkun eigi sér stað á meðal viðskiptavina strætó.  Þar með renna allar vonir borgarfulltrúa meirihlutans um fjölgun viðskiptavina út í sandinn, og fjármunum hefur verið kastað á glæ við uppbyggingu borgarlínunnar, og hún verður óbærilegur baggi á rekstri borgarsjóðs og hinna  sveitarsjóðanna á höfuðborgarsvæðinu, sem þátt taka í þessu ljóta ævintýri. 

Enn er hægt að snúa af þessari fjárhagslegu hættubraut og velja í staðinn mun ódýrari umbót á almenningssamgöngunum með viðbótar akrein hægra megin og hraðvagnakerfi þar.  Fyrir viðskiptavini Strætó er þessi kostur sambærilegur að gæðum, og aðgangseyririnn getur orðið lægri en í ofurstrætóinn, og fyrir skattborgarana og fjárhag allra opinberra sjóða, sem við sögu koma, er hér um yfirburðakost að ræða.  

 

 

 

 

Borgarlínan setur umferðina á höfuðborgarsvæðinu í uppnám

Öllum, sem lesa málefnalegar og fróðlegar greinar Þórarins Hjaltasonar, samgönguverkfræðings, ætti undireins að verða ljóst, að borgarlína núverandi borgarstjórnarmeirihluta er algerlega óþarft yfirskot í verkefnavali og gersamlega misheppnuð leið til að leysa úr umferðarvandanum, þ.e. hættulegum gatnamótum og miklum töfum á annatímum.  Ofurstrætó, miðjusettur í núverandi gatnakerfi, er allt of dýr aðferð til að fækka bílum í umferðinni, og Þórarinn Hjaltason hefur sýnt fram á, að fækkunin verður svo lítil, að ekkert munar um hana, þegar kemur að umferðartöfum.  Auk fyrirsjáanlegs botnlauss taprekstrar á þessari útgáfu borgarlínu, mun hún tefja bílaumferðina alveg frá framkvæmdatíma og allan sinn rekstrartíma.  Þegar af þeirri ástæðu er hún engin lausn.  

Þórarinn Hjaltason ritaði grein í Morgunblaðið 15. september 2023 undir fyrirsögninni:

"Forsendur samgöngusáttmálans eru brostnar".

Hann lýsir þarna skoðun, sem vörzlumaður ríkissjóðs, fjármála- og efnahagsráðherrann, hefur tjáð vera sína í ræðu og riti.  Síðan hafa ýmsir bæjarstjórar á höfuðborgarsvæðinu tekið í sama streng, svo að binda má vonir við, að ofan á verði tillaga samgönguverkfræðingsins Þórarins Hjaltasonar um vitræna framtíðarmiðaða lausn á vanda, sem segja má, að endurspeglist í allt of mörgum "þungum" ljósastýrðum gatnamótum.  Þórarinn er gjörkunnugur umferðarlausnum erlendis og nefndi Stavanger, olíumiðstöð á SV-strönd Noregs:

""Borgarlínan" í Stavanger, "Bussveien", hefur verið ein helzta fyrirmyndin.  "Bussveien" verður 50 km og umfangsmesta hraðvagnakerfi í Evrópu. Framkvæmdum við hluta af kerfinu er lokið, og fyrir 5 árum var áætlað, að kerfið myndi kosta um mrdISK 200, eða 4 mrdISK/km, sem var hátt í þreföldun á upphaflegri áætlun.  Hver km hér verður e.t.v. eitthvað ódýrari.  Hins vegar er reiknað með, að borgarlínan verði 60 km, þannig að búast má við, að heildarkostnaður verði af svipaðri stærðargráðu."

Þórarinn útskýrir ekki, hvers vegna hann telur, að einingarkostnaður hérlendis verði lægri en í Noregi.  Er það venjan, að samgönguverkefni hérlend útheimti minni fjárfestingar en í Noregi.  Það er hærra kostnaðarstig á Íslandi en í Noregi og má nefna vextina.  Þessi bloggari mundi telja óráðlegt að reikna með lægra einingarverði hér en í Noregi, og þá stöndum við frammi fyrir mrdISK 240 fjárfestingarfé í borgarlínu og umferðartaföfum og hættuástandi í umferðinni, sem verða verri en fyrir borgarlínuframkvæmdirnar.  Féð, sem fer í fjárfestingu borgarlínu, er þannig kastað út um gluggann, og fjárfestingin er þannig fullkomið glapræði í boði Samfylkingar, sem berst fyrir framgangi vitlausra hugmynda stjórnmálamanna af fullkominni þvermóðsku. 

Fróðlegt væri, að Þórarinn Hjaltason, samgönguverkfræðingur, mundi afla sér upplýsinga um og birta, hvernig áætlanir hafa staðizt um aðsókn að "Bussveien", svo og rekstraráætlanir.  Hversu mikill er hallareksturinn af "Bussveien", og hver greiðir hann ?  Hversu marga íbúa spannar "upptökusvæði" "Bussveien", og bera síðan þann fjölda saman við "upptökusvæði" borgarlínu, gjarna einnig íbúafjölda "upptökusvæðis" á km2. 

Það er ágætt að hafa í huga, þegar bolmagn Stafangurs og Reykjavíkur til dýrra og óarðbærra verkefna er borið saman, að Stafangur er olíuhöfuðborg Noregs og auðugur eftir því, en fjárhagur Reykjavíkur er í molum eftir áratug kratískrar óráðsíu og gæludýradekurs. 

"Borgarlínan mun auka á umferðartafir, þar sem akreinum fyrir almenna umferð verður fækkað til þess að skapa sérrými fyrir hana, sérstaklega á umferðargötum, eins og Suðurlandsbraut og Laugavegi.  Við þetta bætist, að flækjustig borgarlínuframkvæmda er slíkt, að seinka verður ýmsum brýnum vegabótum, t.d. mislægum gatnamótum á Reykjanesbraut við Bústaðaveg.

Borgaryfirvöld hafa dregið lappirnar í mörg ár, af því að meirihluti borgarstjórnar er á móti mislægum gatnamótum.  Nú er komið á daginn, að jafnvel þótt borgaryfirvöld fallist á mislæg gatnamót þarna, verða þau ekki byggð fyrr en í fyrsta lagi samhliða framkvæmdum við Sæbrautarstokk, vegna þess að sérrými borgarlínu [á] milli Vogabyggðar og Mjóddar liggur um bæði mannvirkin.  Árlegur kostnaður við umferðartafir á mótum Reykjanesbrautar og Bústaðavegar er meiri en mrdISK 1,0.  Umferðartafir á höfuðborgarsvæðinu fara vaxandi, og áætlað hefur verið, að þær kosti um 30 mrdISK/ár.  Það er því ljóst, að borgarlínan veldur því, bæði beint og óbeint, að árlegur kostnaður við umferðartafir verður nokkrum mrdISK meiri en ella [vegna borgarlínu]. 

 Þetta er fullkomin falleinkunn fyrir ráðsmennsku Samfylkingarinnar í meirihluta borgarstjórnar undanfarinn áratug. Þar á bæ hefur verið ákveðið að setja á oddinn samgönguverkefni (borgarlínu), sem er þjóðhagslega óarðbært, og það er eina verkefnið á höfuðborgarsvæðinu, sem er þjóðhagslega óarðbært.  Rekstrarkostnaður ofurstrætó og hefðbundins strætós verður líklega alls um 50 mrdISK/ár, og þessum útgjöldum hafa sveitarfélögin þar einfaldlega ekki efni á, allra sízt Reykjavík, sem rekin er á rándýrum lánum, enda vantreysta lánadrottnar greiðslugetu borgarinnar.  Þess vegna betlar borgarstjóri í ríkissjóði um að taka verulegan þátt í rekstrarkostnaði, en það er alls ekki hlutverk ríkissjóðs að borga fyrir gjörsamlega misheppnað gæluverkefni Samfylkingar, sem örfáir vilja nota, enda úrelt frá fyrsta degi.

"Samtökin "Samgöngur fyrir alla" (SFA) hafa lagt fram tillögu um svokallaða "létta borgarlínu", sem er miklu einfaldari, ódýrari og hagkvæmari.  Nýjar forgangsakreinar verða byggðar, eins og hingað til hefur verið gert, þ.e. hægra megin vegar.  Það er bæði miklu ódýrara í framkvæmd en miðjusett sérrými og truflar umferð minna á framkvæmdatíma, sjá nánar vefsíðu SFA, www.samgongurfyriralla.com. 

Auk þess munu aðreinar og fráreinar nýtast á við  forgangsakreinar, og þeim má sleppa, þar sem umferð er það greið, að vagninn tefst ekki.  Lýsandi dæmi um slíka lausn er eystri akbraut Hafnarfjarðarvegar [á] milli Arnarnesvegar og Digranesvegar.  Á morgnana ekur Leið 1 niður rampinn frá Arnarnesvegi.  Í stað þess að aka inn á aðalakreinar Hafnarfjarðarvegar ekur strætó inn á forgangsakrein, þangað til hann blandast umferð, sem ekur frá Hafnarfjarðarvegi að Digranesvegi.  Leið 1 kemst þannig auðveldlega fram hjá löngum biðröðum á Hafnarfjarðarvegi. 

Síðast en ekki sízt má nýta flestar af núverandi forgangsakreinum, sem eru á borgarlínuleiðum.  Akreinar léttu borgarlínunnar yrðu því bæði ódýrari á lengdareiningu og styttri en dýru borgarlínunnar." 

  Þegar Þórarinn, samgönguverkfræðingur, tjáir sig um borgarlínutengd verkefni, er auðvelt að skynja, að viðvaningar og/eða fúskarar við hönnun umferðarmannvirkja móta stefnuna hjá Reykjavíkurborg og Betri samgöngum.  Borgaryfirvöld hafa að illa athuguðu máli hoppað á útfærslu, sem er tröllvaxin m.v. íslenzkar þarfir og aðstæður.  Hún verður því óhjákvæmilega myllusteinn um háls íbúa höfuðborgarsvæðisins.  Ríkisvaldið, sem borgin ætlast til að borgi brúsann, verður að stöðva þessa vitleysu þegar í stað, en þar þvælist innviðaráðherra fyrir, því að flokksmaður hans fékk borgarstjórastólinn fyrir stuðning við endaleysuna.  Það er vissulega spilling á háu stigi, þar sem Samfylking og Framsókn eru á bólakafi hrossakaupanna.  

  

 

Nær er að aðlagast hitastigshækkun

Óumdeilt er, að hitastig gufuhvolfsins hækkar, en þó er deilt um, hversu mikið og af hvaða völdum. Hitastigsmælingar gervihnatta frá um 1980 til þessa dags sýna mun minni hitastigshækkun að meðaltali í andrúmsloftinu en Loftslagsnefnd SÞ, IPCC, heldur fram, og fyrri hitastigshækkanir, sem eru meiri en núverandi, hafa örugglega ekki orðið af völdum hækkandi styrks koltvíildis í andrúmsloftinu.  Það sýna rannsóknir á borkjörnum. Mælingar háðar skekkjuvöldum við yfirborð jarðar og skrýtin áherzla á eina gróðurhúsalofttegund ásamt sleggjudómum og afar vafasömum framreikningum gera IPCC svo ótrúverðuga, að líkja má við áróðursstofnun.  

Þegar hitastig hækkar á jörðunni, eykst uppgufun, og raki er öflugri gróðurhúsalofttegund en CO2, svo að áhrifin magnast.  Núna ganga yfir jörðina áhrif El Nino-sjávarstraumsins í Kyrrahafi, sem veldur öfgum í veðurfari víða á jörðunni og hækkun lofthitans.  Núverandi El Nino er sterkur, svo að árin 2023-2024 gætu slegið hitastigsmet.

Fé, sem varið er til að draga úr losun CO2 með lélegum tæknilausnum, eins og vindknúnum rafölum, er illa varið.  Þótt öll CO2 losun manna yrði stöðvuð núna fyrir töfra, héldi hitastigið samt áfram að hækka næstu áratugina vegna aukinnar vatnsgufu í andrúmsloftinu.  Fénu yrði mun betur varið til að aðlaga þjóðirnar að hitastigshækkun með tæknilegum ráðstöfunum og varnarmannvirkjum. 

Þessi er t.d. boðskapur Björns Lomborg, forseta Copenhagen Consensus, sem er afar gagnrýninn á ráðleggingar IPCC og loftslagskirkjunnar (margra fjölmiðla, stjórnmálamanna, embættismanna og stofnana).  Efir Björn birtast iðulega athyglisverðar greinar í Morgunblaðinu, og ein þeirra kom fyrir sjónir lesenda 5. september 2023:

"Ósagða samhengið í orðræðu um hamfarahlýnun":

"Hitabylgjur verða greinilega verri vegna hlýnunar jarðar.  En ofmettuð fjölmiðlaumfjöllun um háan hita á sumrin segir ekki söguna í heildarsamhengi.  Dauðsföll af völdum hitastigs eru yfirgnæfandi vegna kulda.  Nýleg rannsókn Lancet dregur fram í niðurstöðum sínum, að 4,5 M/ár dauðsfalla tengist kulda, sem er nífaldur fjöldi dauðsfalla vegna hita á heimsvísu.  Rannsóknin leiðir einnig í ljós, að hitastig, sem hefur hækkað um 0,5°C á fyrstu tveimur áratugum þessarar aldar, hefur valdið því, að 116 k fleiri létust árlega vegna hita en fyrir þetta tímabil [hlýnunar um 0,5°C - innsk.BJo].  En hlýrra loftslag veldur því líka, að 283 k færri látast vegna kulda á ári hverju.  Að segja einungis frá því fyrrnefnda gerir okkur illa upplýst." 

Samkvæmt þessu er kuldi á jörðunni miklu erfiðari viðfangs fyrir mannkynið en hiti.  Hækkað hitastig andrúmslofts er að mörgu leyti hagfelld þróun, en felur líka í sér ógnir.  Í stað þess að verja miklum fjármunum til óskilvirkra ráðstafana til að draga úr losun CO2, er miklu nær að hefja markvissar aðgerðir til undirbúnings þess að verjast neikvæðum afleiðingum hitastigshækkunar, t.d. flóðvarna vegna hækkandi sjávarstöðu.  

"Jafnvel þótt öll metnaðarfullu loforð heimsins um kolefnissamdrátt yrðu sett í framkvæmd fyrir tilstilli einhverra töfra, myndu þessar aðgerðir einungis hægja á hlýnun í framtíðinni.  Sterkari hitabylgjur mundu samt drepa fleiri, bara aðeins færri en án þeirra [aðgerðanna]. Skynsamlegri viðbrögð mundu aðallega snúast um seiglu og viðnámsþrótt, sem kallar á meiri loftkælingu og kaldari borgir með lausnum tengdum gróðri og vatni [öndvert við þéttingu byggðar - innsk. BJo].  Eftir skynsamlegar úrbætur, sem voru innleiddar í Frakklandi eftir hitabylgjurnar árið 2008 og innifólu m.a. skyldu til loftkælingar á hjúkrunarheimilum, fækkaði dauðsföllum af völdum hita niður í 1/10 af því, sem var fyrir breytingarnar þrátt fyrir hækkandi hitastig."

 Það er óhjákvæmilegt að hefja þessar aðlögunarframkvæmdir strax.  Á Íslandi munu þær ekki þurfa að snúast um að verjast hita, heldur sjávarflóðum og skriðuföllum af völdum stórrigninga, eins og dæmin sanna. Það er ekkert vit í, að yfirvöld setji landsmönnum svo háleit losunarmarkmið, að tæknistigið og innviðauppbygging geri ókleift að ná þeim.  Afleiðingin af slíkri vitleysu er skerðing samkeppnishæfni fyrirtækjanna, sem dregur úr getu þeirra til raunlaunahækkana og arðgjafar. Fyrirtækin þurfa þá að greiða stórfé fyrir losunarheimildir koltvíildis, og þessu fé yrði bezt varið í mótvægisaðgerðir gegn afleiðingum af óhjákvæmilegri hlýnun. 

Hlýnunin verður að hafa sinn gang, enda gerir hún ekki annað en að tefja fyrir innreið óhjákvæmilegs kuldaskeiðs og ísaldar, sem sagan sýnir, að er hið ríkjandi ástand á jörðunni.  Í hræðsluáróðri IPCC og Landverndar er aldrei minnzt á þessar jarðsögulegu staðreyndir, en öllu púðrinu eytt á gastegundina CO2, sem er varasöm ofeinföldun á loftslagsfræðunum. 

"Samhliða metum í hitastigi bárust skelfilegar myndir af skógareldum á forsíðum í sumar.  Auðveldlega væri hægt að fá það á tilfinninguna, að öll plánetan stæði í björtu báli.  Raunveruleikinn er samt sá, að frá því, að gervihnettir NASA byrjuðu að skrá elda nákvæmlega á öllu yfirborði jarðarinnar fyrir 2 áratugum, hefur orðið umtalsverð fækkun skógarelda.  Í upphafi 20. aldar brunnu 3 % af flatarmáli heimsins á hverju ári.  Á síðasta ári [2022] brunnu 2,2 % af flatarmáli heims, sem er nýtt lágmark.  Samt yrði vandkvæðum háð að finna fréttir af því nokkurs staðar."

Það væri óskandi, að fleiri fjölmiðlar en nú settu atburði í samhengi, eins og Björn gerir hér, í stað þess að mála ástandið svo dökkum litum, að almenningur dragi þá ályktun, að allt sé að fara fjandans til.  Það er ómetanlegt, að Björn Lomborg skuli óhræddur birta niðurstöður sínar, sem eru í andstöðu við hræðsluáróðurinn, sem rekinn er ýmist í einfeldni eða af annarlegum ástæðum, oft til að afla opinberra styrkja í einhver háfleyg verkefni. Það hlýtur óneitanlega að koma mörgum í opna skjöldu, að skógareldar fari nú minnkandi í km2 talið.

  Fréttastofur hafa tilhneigingu til að matreiða atburði í æsifregnastíl og að kynda undir þá tilfinningu, að allt stefni nú á versta veg, t.d. vegna mikillar koltvíildislosunar. Það er alls ekki svo. Hlýnun jarðar hefur bæði kosti og galla. 

"Flóð eru á sama hátt reglulega rakin til hlýnunar jarðar.  Nýjasta skýrsla Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna [SÞ] hefur hins vegar "lítið traust til almennra yfirlýsinga um, að rekja megi breytingar á flóðum til loftslagsbreytinga af manna völdum".  Sérfræðingarnir leggja áherzlu á, að hvorki ár- né strandflóð séu nú tölfræðilega greinanleg frá bakgrunnshávaða náttúrulegs loftslagsbreytileika.  Reyndar kemst nefnd Sameinuðu þjóðanna að því, að slík flóð verði ekki tölfræðilega greinanleg í lok aldarinnar [21.], jafnvel þótt gengið væri út frá svörtustu framtíðarsýn."

Það var og.  Fyrirbrigðið El Nino og La Nina hafa verið við lýði í þúsundir ára og alltaf bætt í öfgar veðurfarsins.  Þess vegna greinir tölfræðin enga breytingu núna á flóðamynztrinu. Allt annað mál er mannlegur harmleikur í Norður-Afríku, þegar manngerð og viðhaldslítil stífla brestur og tekur af heilan bæ vegna þess, að yfirvöld flutu sofandi að feigðarósi, þar sem vitað var um bresti í stíflunni og veðurfræðingar höfðu varað við steypiregni.  Þar sem rotið miðaldastjórnarfar ríkir, er allt unnið fyrir gýg.  

"Þótt hamfarahlýnunarboðskapurinn nái nýjum hæðum skelfingar og yfirlýsingar aðalritara SÞ um, að "heimurinn sjóði", séu komnar á svið fáránleikans, þá er raunveruleikinn ekki alveg svo skáldlegur. 

Hlýnun jarðar mun valda kostnaði, sem jafngildir einni eða tveimur efnahagskreppum, það sem eftir lifir af þessari öld.  Það er það, sem gerir hana að raunverulegu vandamáli, en ekki að að því heimsendastórslysi, sem réttlætir kostnaðarsömustu mótvægisaðgerðirnar, sem hægt er að finna." 

Um aðalritara SÞ gildir, að öfgamálflutningur hans er marklaus, því að hann hefur hrópað svo oft úlfur, úlfur, þótt enginn komi úlfurinn.  Að tala um, að heimurinn brenni núna er rangt, því að brunar af völdum hita og þurrka eru minni núna en áður og samtala dauðsfalla í heiminum af völdum hita og kulda fer lækkandi.  Auðvitað eru staðbundin vandamál af völdum öfgakennds veðurfars, en þær öfgar eru eldri en frá þeim tíma, er verulegrar aukningar á styrk CO2 í andrúmslofti tók að gæta.  

Efnahagssamdráttur og minni hagvöxtur í einni efnahagskreppu er óljós stærð, hvað þá í tveimur, en það má gizka á, að þetta nemi um 20 % af VLF.  Á Íslandi er þetta e.t.v. lægra, nema hér verði kólnun af völdum kaldari sjávar vegna jökulbráðnunar, en annars staðar getur kostnaður hlýnunar orðið meira en 20 % VLF.  Heimurinn virðist hafa valið orkuskipti sem aðalleið til að draga úr losun koltvíildis, en orkuskipti eru víðast hvar torsótt, því að heppilega tækni vantar þar til að framleiða rafmagn án tilstyrks kolefniseldsneytis. 

Svo er þó ekki á Íslandi, þótt úrtöluraddir haldi því fram.  Vilji er allt sem þarf.  Hins vegar vantar heppilega tækni í orkuskipti stórra farartækja og stórra véla.  Á Íslandi eru orkuskipti, þar sem tæknin er fyrir hendi, þjóðhagslega hagstæð, því að betri nýtni fæst með raforku á rafgeymum en úr jarðefnaeldsneyti til að knýja fjölskyldubílinn, og gjaldeyrir vegna eldsneytiskaupa sparast. Orkuskiptin á Íslandi munu bæta hag almennings.   

 

Ofurstrætó leysir ekki vanda umferðar

Borgarlína Dags B. Eggertssonar er umferðartæknilegt viðundur.  Slík heimskupör geta aðeins þrifizt í pólitísku umhverfi. Aðeins fordómafullir pólitíkusar geta tekið alvarlega hugmynd um að staðsetja ofurstrætó fyrir miðju núverandi akbrauta, trufla þar með bílaumferðina gríðarlega á framkvæmdatímanum og minnka afkastagetu núverandi akbrauta bifreiða umtalsvert. 

Það eru samt sáralitlar líkur á, að ofurstrætó (borgarlína) muni fækka bílum í umferðinni í slíkum mæli, að tafir í umferðinni minnki. Þetta hefur virtur og reyndur íslenzkur umferðarverkfræðingur sýnt fram á. Þar með er ver farið en heima setið.  Valin hefur verið úrelt tossalausn, sem mun hægja enn á umferðinni vegna þess, að hún þrengir að bílunum, og þeim mun sáralítið fækka í umferðinni með tilkomu ofurstrætó. 

Hugmyndin er afleit, og önnur lausn fyrir almenningssamgöngur hefur komið fram hjá sama umferðarverkfræðingi og áður var vitnað til.  Hún er mun ódýrari í hönnun og framkvæmd, truflar umferðina mun minna á framkvæmdatíma og þrengir ekki að almennri bílaumferð, þegar hún er komin í gagnið.  Þar er um að ræða viðbótar akrein hægra megin fyrir núverandi strætó og í sumum tilvikum fyrir almenna umferð einnig. 

 Fjármála- og efnahagsráðherra hefur sagt, að endurskoða verði samning ríkisins og sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæðinu um mannvirkjagerð til að draga stórlega úr töfum og að auka öryggið.  Við endurskoðunina þarf líka að geirnegla, hver á að reka strætó eða ofurstrætó.  Sveitarfélögin vilja koma klafanum yfir á ríkissjóð, en það er ekki hlutverk hans að reka almenningssamgöngur.  Nú munu framlög sveitarfélaganna til rekstrar vagna, sem oftast ganga tómir eða nærri því, nema um 8 mrdISK/ár.  Ætli megi ekki margfalda þá upphæð með gríska fastanum pí(hlutfall ummáls og þvermáls hrings) til að fá út árlegan hallarekstur af ofurstrætó að taknu tilliti til árlegs kostnaðar af endurnýjun vagnanna ?

  Við endurskoðunina þarf að koma verkfræðilegri hugsun að og slá út af borðinu hugaróra núverandi borgarstjóra um, að ofurstrætó taki við svo stórum hluta þeirra, sem með fjölskyldubílum fara nú, að umferðarteppur lagist.  Þetta er eintóm óskhyggja, borin von.  

Það er ekki nóg með, að verkfræðileg þekking á umferðarmálum fái ekki að njóta sín við tæknilegt fyrirkomulag samgöngusáttmálans, heldur virðist verkefnastjórnunarþekking, sem m.a. spannar stranga aðferðarfræði við gerð kostnaðaráætlana, vera algerlega hliðarsett.  Kostnaðaráætlun "Betri samgangna" á mörgum verkþáttum virðist þurfa að margfalda með pí til að nálgast raunveruleikann.  Það er mun stærri leiðréttingarstuðull en yfirleitt sést hjá Vegagerðinni.  Hin tæknilega og fjárhagslega hlið "Betri samgangna" er í molum.  Þetta risaverkefni er í skötulíki.  Yfir það þarf að setja stjórn með fólki með raunhæfa þekkingu á sviði verkfræði og verkefnastjórnunar, en ekki einhverjar einskís nýtar silkihúfur úr pólitíkinni.

Fossvogsbrúin er kafli út af fyrir sig, þar sem sérvizkan hefur tröllriðið fávizku á sviði verkefnastjórnunar.  Fyrst ákváðu arkitektar og pólitíkusar að hafa hana úr ryðfríu stáli, einvörðungu vegna útlitsins, og hún átti ekki að vera fyrir bílaumferð ?  Hvers vegna í ósköpunum ekki ?  Nú á hún að verða úr annars konar stáli vegna kostnaðar.  Hvers vegna ekki að fá brúarverkfræðingum Vegagerðarinnar það verkefni að hanna almennilega brú fyrir alls konar samgöngutæki og gangandi (hlaupandi) og láta þá ráða efnisvali út frá heildarkostnaði (fjárfestingu og viðhaldi), en ekki smekk einhverra spjátrunga ?  

Í forystugrein Morgunblaðsins var ekki skafið utan af hneykslanlegu káki fúskara, sem vilja troða ofurstrætó inn á höfuðborgarsvæðið, "af því bara", um leið og troðið verður illilega á þeim, sem kjósa fjölskyldubílinn til sinna ferða, og þegar upp verður staðið munu "allir" sitja í súpunni með handónýtt og rándýrt tæknilega mjög illa ígrundað samgöngukerfi.  Forystugreinin bar fyrirsögnina:  

"Ruglið um borgarlínu":

"Staðreyndin er sú, að hörðustu fylgismenn borgarlínunnar, þeir sem vinna að þéttingu byggðar í Reykjavík af nánast trúarlegri sannfæringu, plötuðu borgarlínuna inn á ríkisvaldið og aðra með því að setja þetta allt í einn pakka, en þvælast fyrir sjálfsögðum framkvæmdum að öðrum kosti.  Með ólíkindum er, hvernig aðrir láta plata sig, og nú, þegar komið er í ljós, svo skýrt að enginn getur neitað því, að forsendur eru ekki fyrir því að halda áfram vegna vanmats í upphafi, er byrjað að tala um, að allan tímann hafi verið vitað, að áætlanirnar hafi verið óraunsæjar, sem aldrei var reyndar upplýst um, og að nú þurfi að taka fleiri ár í að framkvæma borgarlínuruglið, sem í því samhengi er kallað samgöngusáttmáli til að rugla umræðuna."

Hvernig "Betri samgöngur" standa að þarfagreiningu, forhönnun og gerð kostnaðaráætlana, vitnar um, að þar á bæ valda menn ekki því verkefni, að búa til samgönguinnviði fyrir höfuðborgarsvæðið til framtíðar.  Það er niðurnjörvað í kringum "þéttingu byggðar".  Þar fer mikið púður í að búa til mjög óvistvæn lífsskilyrði, þar sem ekkert blasir við út um gluggann annað en veggurinn á næsta húsi. 

Það er mjög ógáfulegt að leggja úrelta tækni til grundvallar samgöngukerfinu alla þessa öld jafnvel.  Sjá menn ekki, að þróunin er í allt aðra átt en að ofurstrætó ? Nefna má rafknúnar skutlur, rafmagnsreiðhjól, deilibíla og sjálfkeyrandi bíla, svo að ekki séu nefndar litlar, rafknúnar þyrlur, sem eru í þróun.  Mun viturlegra er að skipuleggja sveigjanlega innviði með nýjum akreinum, göngu- og hjólastígum, mislægum gatnamótum, fækkun ljósastýrðra gatnamóta, og undirgöngum fyrir gangandi og hjólandi í stað þess, að ein hræða á leið yfir umferðaræð valdi nú allt of langri töf, jafnvel um háannatímann.  

"Til að bæta enn í ruglinginn er þetta svo sett í samhengi við samgöngumál almennt á landinu, rétt eins og sjálfsagðar samgöngubætur á höfuðborgarsvæðinu eða annars staðar á landinu hafi eitthvað með borgarlínu að gera, og að slíkum framfaramálum sé ógnað, sætti fólk sig ekki við borgarlínuruglið."

Téð borgarlína hefur verið hulin moðreyk allan tímann, enginn veit hvaðan hún kom, eða hvert hún fer.  Ómerkilegur blekkingaleikur hefur einkennt þessa draumóra allan tímann, enda finnst engin alvarleg þarfagreining fyrir þessar hugmyndir.  Kostnaðarhugmyndir eru í skötulíki, þannig að augljóslega ráða hér skýjaglópar og viðvaningar ferðinni án nokkurrar þekkingar á nútímalegri, kerfisbundinni verkefnastjórnun, sem bráðnauðsynleg er fyrir risaverkefni, ef ekki á að lenda með þau úti í fúafeni.

"Það á ekki að gera einfalda hluti flókna.  Borgarlínan yrði allt of dýr, líklega mrdISK 200-300, þegar upp yrði staðið, og á þá eftir að reikna inn rekstrartapið, og hver á að greiða það ?  Þegar við bætist, að borgarlínan leysir enga umferðarhnúta og gæti jafnvel aukið við þá með þrengingum gatna, er nauðsynlegt að taka afstöðu til hennar sérstaklega, hafna henni, en vinna að samgöngubótum."

Morgunblaðið á heiður skilinn fyrir að taka svo skýra og skelegga afstöðu gegn því tæknilega og fjárhagslega glapræði, sem borgarlínan (ofurstrætó) er.  Stærsti gallinn við þá samgönguhugmynd er einmitt sá, sem leiðarahöfundurinn nefnir, að ofurstrætó mun ekki greiða úr núverandi og komandi umferðarhnútum, eins og skýjaglóparnir, forkólfar hans, fullyrða út í loftið.  Þar með er tæknileg forsenda hennar brostin, og fjárhagshliðin er fúafen, sem viðkomandi sveitarfélög hafa ekki efni á og talsmaður ríkissjóðs, fjármála- og efnahagsráðherra, hefur tilkynnt, að ekki komi til greina að velta yfir á hann, enda yrðu þau feiknaútgjöld einvörðungu afleiðing pólitískra mistaka jafnaðarmanna og tilhneigingar þeirra til að bruðla með skattfé almennings.   

 

Engin spurn eftir brambolti Svandísar með sjávarútveginn

Það er gömul saga og ný, að stjórnlyndir stjórnmálamenn verja tíma sínum í gæluverkefni sín án tillits til gagnsemi vinnu þeirra fyrir þjóðarhag eða eftirspurn.  Er fólkið við sjávarsíðuna, sem hefur beinna hagsmuna að gæta af velgengni sjávarútvegsins, að biðja um kák út í loftið af hálfu ríkisins, eins og matvælaráðherrann, Svandís Svavarsdóttir, hefur nú boðað ?  Hvað eiga svona óvönduð og algerlega óþörf vinnubrögð gagnvart atvinnugrein í bullandi samkeppni á erlendum mörkuðum að þýða ?  Er til of mikils mælzt, að sósialistinn láti hreinlega sjávarútveginn í friði, eins og er meginboðskapur þess 40 manna hóps, sem ráðherrann fékk til að ráðleggja sér breytingar breytinganna vegna.  Enn sýnir Svandís Svavarsdóttir af sér afleita stjórnsýslu, sem undirstrikar, að hún er ófær um að gegna ráðherrastörfum, svo að gagnist landi og lýð.

Þingmenn eru margir hverjir nægilega vel jarðtengdir og með "fulle fem" til að láta ekki bjóða sér svona "trakteringar", sem Svandís býður upp á.  Um þetta vitnar frétt Ólafs E. Jóhannssonar í Morgunblaðinu 31. ágúst 2023 undir fyrirsögninni:

"Uppfyllir markmið um sjálfbærar veiðar".

Hún hófst þannig:

""Ég lít þannig á, að allt pólitískt samráð sé eftir, og fyrir mitt leyti set ég alla fyrirvara við hugmyndir um grundvallarbreytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu, sem ekki samrýmast því, sem fram kemur í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna", segir Teitur Björn Einarsson, alþingismaður Sjálfstæðisflokksins, sem sæti á í atvinnuveganefnd Alþingis.

Leitað var eftir viðbrögðum Teits Björns við tillögum Svandísar Svavarsdóttur, matvælaráðherra, sem kynntar voru á þriðjudag um hækkun veiðigjalda í sjávarútvegi, uppboð á 5,3 % aflaheimilda ríkisins, þ.e. byggðakvóta, sem og að stokka þann hluta kerfisins upp, o.fl."

Sjávarútvegurinn gengur vel, borgar hlutfallslega  meira en aðrir atvinnuvegir í sameiginlegan sjóð landsmanna, er kjölfesta landsbyggðarinnar og stendur sig vel í sjálfbærnimálum, þótt nothæfa tækni vanti enn til að umbylta orkumálum hans.

Við þessar aðstæður er engin glóra í því, að fúskari í ríkisstjórn setji fram tillögur um þennan atvinnuveg einvörðungu til að fullnægja pólitískum duttlungum sínum.  Þeir tímar eru löngu liðnir á Íslandi, að ráðherrar geti leikið sér að vild með þessa atvinnugrein, af því að hún var oft á heljarþröminni.  Engin greining liggur að baki því, að þjóðhagslega hagkvæmt sé að hækka enn háa skattheimtu, og ekkert samráð hefur verið haft við sveitarfélögin um breytingar á byggðakvóta og strandveiðum.  Að venju er málatilbúnaður matvælaráðherra ömurlega óvandaður. 

""Það fyrsta, sem við í þingflokki Sjálfstæðisflokksins munum gera, er að bera saman þessar hugmyndir við það, sem fram kemur í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. Mér sýnist á kynningunni á þessum hugmyndum, að ýmislegt þar rúmist mjög illa innan marka sáttmálans", segir Teitur Björn.

Í stjórnarsáttmálanum er kveðið á um, að gerður verði samanburður á íslenzka fiskveiðistjórnunarkerfinu og öðrum fiskveiðistjórnunarkerfum með það fyrir augum að meta samkeppnishæfni íslenzks sjávarútvegs. Þetta er grundvallaratriði í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna.  Þetta þurfum við sjálfstæðismenn að gaumgæfa mjög vel", segir Teitur Björn og bendir á, að í kynningu ráðherrans sé ýmislegt, sem passi ekki við niðurstöður og tillögur, sem fram komu hjá hinum 4 verkefnahópum, sem stóðu að Auðlindinni okkar og tillögur ráðherrans sagðar byggja á."

Ef allt er með felldu í þingflokki sjálfstæðismanna, mun hann blása fúski og blekkingum matvælaráðherra út af borðinu.  Að baki hugmynda ráðherrans liggur engin heildstæð þekking á málefnum sjávarútvegsins né greiningarvinna um það, er verða mætti til að auka þjóðhagslega hagkvæmni sjávarútvegsins.  Harðari skattheimta dregur óhjákvæmilega úr samkeppnishæfni hans, því að þá minnkar fjárhagslegt bolmagn hans til fjárfestinga, nýsköpunar og arðgreiðslna, en minni arðgreiðslugeta hans en annarra dregur úr áhuga fjárfesta á honum, og þar með mun fjármagnskostnaður hans vaxa, sem hvorki er fólki við sjávarsíðuna né opinberum sjóðum gagnlegt.  

Ekkert sveitarfélag eða hagsmunaaðilar hafa óskað eftir uppboði á byggðakvóta, enda vandséð, að slíkur auðvaldsgjörningur megi gagnast byggðum landsins. 

Hugmyndir matvælaráðherra eru ættaðar úr hliðarveruleika hennar, eru illa ígrundaðar og án nokkurs jarðsambands. Hún ætti að hætta að grauta í því, sem hún hefur engan skilning á.   

Óbrúklegur ráðherra

Haft er eftir Jóni Gunnarssyni, Alþingismanni, að vinstri grænir hafi heimtað, að hann yrði settur af  sem dómsmálaráðherra.  Það er með ólíkindum, því að frá myndun ríkisstjórnarinnar var ljóst, að hann mundi hafa sætaskipti við  fyrsta þingmann Suðurlands, en sagan varpar ljósi á yfirganginn í þessu flokksskrípi, sem vonandi dettur út af Alþingi í næstu þingkosningum.  Sagan minnir á lætin í vinstri grænum út af Sigríði Andersen, sem kunni til verka.  Bæði unnu þau Sigríður og Jón landsmönnum gagn í ráðherraembætti, en hið sama verður ekki sagt um hina vinstri grænu Svandísi Svavarsdóttur, sem fremur hvert axarskaptið öðru verra í ráðherraembætti og á það fyllilega skilið að fá á sig vantrauststillögu á haustþinginu. 

Nú hefur hún heimilað hvalveiðar f.o.m. 01.09.2023, og þá kom í ljós, að hvalveiðibann hennar yfir bezta tíma sumarsins var alger óþarfi, því að leyfishafinn var tilbúinn í vor með þær úrbætur, sem farið var fram á í reglugerð 31.08.2023.  Þetta fullyrðir formaður verkalýðsfélags Akraness, sem er málið skylt vegna um 100 starfsmanna í hvalnum, sem eru skjólstæðingar hans. Hvað á svona fíflagangur ráðherra að þýða ? 

Hann hefur valdið stórtjóni, bæði fyrirtækinu og starfsmönnum þess, sem ráðið höfðu sig á þessa vertíð, en þeir, sem vildu, voru reyndar á launaskrá fyrirtækisins í allt sumar.  Fíflagangur ráðherrans var ólögmætur og hefur bakað ríkissjóði talsverða skaðabótaskyldu.  Ráðherrann neitar að horfast í augu við mistök sín og er svo forstokkuð, að hún fullyrti á Egilsstöðum 31. ágúst 2023, að ráðstafanir hennar í þessu máli væru lögmætar, hún hefði viðhaft góða stjórnsýslu og verk hennar væru fagleg. Þetta er alger öfugmælavísa, og Umboðsmaður Alþingis mun væntanlega taka undir það.  Alþingi getur ekki liðið aðra eins valdníðslu ráðherra og þessa, og þess vegna er nauðsynlegt, að þar verði lögð fram vantrauststillaga af þessu tilefni. 

Nú hefur téð Svandís enn traðkað í salatinu og boðað tillögur um sjávarútveginn, sem eru ekki reistar á tillögu starfshópa, sem hún skipaði með ærnum tilkostnaði sér til ráðgjafar um málefni sjávarútvegs.  Hún skrökvar því, að í fjárlagaáætlun hafi verið reiknað með hækkun skattheimtu ríkisins af sjávarútveginum.  Þar var nefnilega vísað til ofangreindrar vinnu starfshópanna, en þeir lögðu enga breytingu til að þessu leyti. Þá er í skýrslu þeirra varað við s.k. uppboðsleið, en ráðherrann vill bjóða upp byggðakvótann.  Það er bókstaflega ekki heil brú í þessum ráðherra. 

Morgunblaðið gerði áform ráðherrans í sjávarútvegsmálum að umtalsefni í forystugrein 31. ágúst 2023 undir fyrirsögninni:

"Enginn sáttahugur í matvælaráðherra".

Það er eingöngu niðurrifshugur í þessum dæmalausa ráðherra, enda hundsaði hún aðalfyrirmælin í stjórnarsáttmálanum um sjávarútveginn, sem var að láta rannsaka þjóðhagslega hagkvæmni sjávarútvegsins og bera hana saman við önnur lönd.  Ef hún hefði farið að þessum fyrirmælum, hefði nefnilega komið í ljós, að allir tilburðir til breytinga á meginkerfi sjávarútvegsins væru skemmdarverk gegn þjóðarhag. Ráðherrann velur þann kost að beita ómerkilegum öfundar- og nöldursmálflutningi sósíalista gegn grunnatvinnuvegi, sem hámarkar virði auðlindarinnar og er kjölfestan í þróttmiklu efnahagslífi víða með ströndum fram.

"Máli sínu til stuðnings benti Svandís á vantraust almennings til sjávarútvegsins, og að óskir væru uppi um "sanngjarnari" skiptingu afraksturs auðlindarinnar og kvaðst vilja, að "almenningur fengi sýnilegri hlutdeild í afkomu við nýtingu sjávarauðlindarinnar" án þess þó, að almenningur fengi sýnilega hlutdeild í þeirri hugsjón ráðherrans eða útfærslu hennar.  

Um þetta getur ráðherrann borið, enda fáir, sem meira hafa alið á vantrausti í garð greinarinnar. 

Óvíst er þó, að af breytingum Svandísar verði, því [að] erfitt er að ímynda sér, að víðtæk samstaða náist um tillögurnar í ríkisstjórnarflokkunum."

Það er óboðlegur málflutningur ráðherra, sem kasta verður út í hafsauga, að illt umtal þessa óhæfa ráðherra og fleira fólks, sem rær á gruggug mið, hafi náð að snúa almenningsálitinu á þeirra sveif.  Þetta eru ekki nokkur einustu rök fyrir einhvers konar umbyltingu á sjávarútvegi eða hækkun á sérskattheimtu á hann, sem hvergi annars staðar fyrirfinnst.  Þessi skattheimta var nýlega einfölduð og nemur nú 1/3 af hagnaði fyrirtækjanna, sem í öllu samhengi er mjög há sérskattheimta. Það er rangt hjá ráðherranum, að almenn óánægja sé með, að þessi skattheimta sé of lág og þarfnist hækkunar. Það er hins vegar dæmigert fyrir niðurrifsöfl á borð við sósíalista að ala á sundurþykkju og öfund til að réttlæta skemmdarverk á því, sem vel gengur í þjóðfélaginu.  Ráðherrann hefur maðkað mjöl í pokahorninu og er algerlega ótrúverðugur í öllu, sem hún tekur sér fyrir hendur. 

"Í sérfræðiskýrslu um "Auðlindina okkar" [ekki stjórnmálamannanna, heldur fólksins, sem sækir sjóinn og þeirra, sem fjárfest hafa í búnaði og öðru til að nýta þessa auðlind undir vísindalegri stjórn veiðanna - innsk. BJo] kom fátt á óvart.  Niðurstöður voru helztar þær, að kvótakerfið hefði reynzt farsælt fyrir auðlindina, sjávarútveginn og þjóðarhag; að pólitískar sérlausnir til hliðar við það hefðu ekki gefið góða raun; og hugmyndir um innköllun og uppboð á aflaheimildum væru varhugaverðar. 

Samt vill ráðherrann bæði hækka veiðigjald og gera tilraunir með uppboð aflaheimilda, þó [að] hvorugt sé lagt til í skýrslunni.  Ekki kemur því á óvart, að Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) efi, að Svandís hafi nokkurn tímann ætlað að hlíta þeim niðurstöðum skýrslunnar, sem ekki væru í samræmi við pólitískar skoðanir hennar.  Það er í stíl við aðra stjórnsýslu hennar."

 Þessi ráðherraómynd, sem montar sig af faglegum vinnubrögðum, þegar hún hlaup hrottalega á sig, eftir að hafa tekið mark á skýrslu, sem ekki var ætluð matvælaráðuneytinu, heldur Matvælastofnun, og frestað upphafi hvalveiða fram á haustið, hóaði saman fjölda manns til að ráðleggja henni uppstokkun á fiskveiðistjórnunarkerfinu.  Þegar skýrsla þessa stóra hóps féll ekki í kramið hjá ráðherranum, dró hún fram gamalt góss úr hliðarveruleika vinstri pólitíkurinnar á Íslandi og þóttist geta smíðað úr því nýja stefnu fyrir sjávarútveginn.  Hvað í ósköpunum á svona leikaraskapur ríkisvaldsins að þýða ?  Ráðherrann hefur ekki hundsvit á því, sem hún ætlar að móta sjálf stefnu fyrir, og hún hefur þverskallazt við að leggja aðalatriði málsins til grundvallar, sem er þjóðhagslega hagkvæmnin.

Hver er að biðja þennan ráðherra um að skipta sér af sjávarútveginum ?  Það eru engin fyrirmæli um það með þessum hætti í stjórnarsáttmálanum. Þessi ráðherranefna hagar sér eins og fíll í postulínsbúð.  Burt með hana úr stjórnarráðinu.     

    

 

 

Dragbítur framfara

Stjórnmálaflokkur með vitlausa og/eða sérvizkulega stefnu í flestum málum séð af sjónarhóli almannahagsmuna, sem komizt hefur til valda, getur valdið viðkomandi þjóð stórtjóni, eins og dæmin sanna.  Einn slíkur er Vinstri hreyfingin grænt framboð - VG.  Hann hélt flokksráðsfund helgina 26.-27. ágúst 2023, og Sjálfstæðisflokkurinn fyrri daginn.  Hjá honum var eftirfarandi ályktað um orkumálin samkkvæmt frétt Morgunblaðsins, 28.08.2023, undir svartri fyrirsögn:

"Flokkarnir á öndverðum meiði".

"Á flokksráðsfundi Sjálfstæðisflokksins var ályktað, að "tafarlaust" þyrfti að stórauka framleiðslu grænnar orku [svo ! Átt er við rafmagn úr grænni frumorku - innsk. BJo] - loftslaginu, samfélaginu og atvinnulífinu til hagsbóta."

Á þessu er margoft búið að klifa, enda augljós almenn sannindi, en samt láta framkvæmdir, sem gert gætu gæfumuninn, á sér standa, og er meðferðin á virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun sárgrætilegust. Til að rjúfa kyrrstöðuna hefur nú orkufélagaið Títan verið stofnað um orkulindir Ölfuss.  Allt slíkt er fagnaðarefni.

Á meðan þessi óstjórn orkumálanna varir, vofir orkuskortur yfir iðnaði og öðrum notendum ótryggðrar orku, og eru framleiðsluáætlanir og fjárhagsafkoma þessara fyrirtækja háð góðum vatnsárum en ekki miðlungsgóðum, eins og löngum hefur verið. Þá veldur aflskortur því, að ekki er hægt að gera neina nýja samninga um raforkusölu. Þetta dregur úr hagvexti og er ein af ástæðum dræmra hagvaxtarhorfa á næstu árum, sem takmarkar mjög svigrúm fyrirtækjanna til að samþykkja launahækkanir í næstu kjarasamningum, sem innistæða er fyrir og fóðri þar með ekki verðbólguna. 

"Þetta er í raun þvert á það, sem flokksráðsfundur VG ályktaði um. Þar var ályktað, að koma þyrfti í veg fyrir svo kallaða orkusóun.  Flokksráðið vísar þar til rafmyntagraftrar, og að stjórnvöld þurfi að meta orkuþörf landsins áður en ráðizt er í frekari virkjanaframkvæmdir með "tilheyrandi og meiri háttar óafturkræfum skemmdum á einstakri náttúru landsins".

Í sömu ályktun er einnig lagt til, að við lok samningstíma orkusölusamninga til stórnotenda, stóriðju eins og álvera, verði kannaðir kostir þess að endurnýja ekki samninga við þau fyrirtæki.  Flokksráð segir, að sú orka geti frekar verið notuð við orkuskipti og til heimila."

Þessar gömlu lummur vinstri grænna eru endurómur  fráleitrar afturhaldshugmyndafræði Landverndar.  Ekki er hægt að hugsa sér augljósara dæmi um, hversu sumt stjórnmálafólk er gjörsamlega án sambands við raunveruleikann og lifir í sínum eigin hliðarveruleika.  Stjórnmálaflokkar slíks fólks eru gjörsamlega gagnslausir, gera ekkert annað en að þvælast fyrir framförum og rífa niður, það sem vel er gert og til framfara horfir. Þetta fólk var sumt á móti Búrfellsvirkjun á sinni tíð eða er af sama sauðahúsi og þeir, sem þar voru þversum. 

Það er ábyrgðarhluti af hálfu stjórnarflokks að varpa fram svo illa ígrunduðum tillögum, sem bera vott um yfirþyrmandi þröngsýni og mundu skaða hagsmuni almennings, ef eftir þeim væri farið.

Íslenzku orkufyrirtækin hafa sum hver sótzt eftir að fá gagnaver í viðskipti.  Nú vilja vinstri grænir fara að fylgjast með því, hvernig gagnaverin nota orkuna, sem þau kaupa.  Það er barnaleg og fráleit afstaða.  Seljanda orkunnar varðar aðeins um, að notkunin sé lögmæt, annað ekki. Í samhengi orkuskortsins er þessi notkun lítil og fráleitt að tala um orkusóun í þessu sambandi.  Meiri orkusóun fór fram á flokksráðsfundi vinstri grænna, því að þar fór greinilega ekkert það fram, sem nokkur heilvita maður mundi vilja kaupa. 

Þá kom alveg dæmigerður tafarleikur frá vinstri grænum.  Þeir vilja, að nú geri stjórnvöld skýrslu um orkuþörf landsins.  Það jafngildir að fara í geitarhús að leita ullar, því að stjórnvöld hafa ekki þá þekkingu, sem til þarf.  Sérfræðingar um orkumál hafa skrifað skýrslur um þessi mál, og nú síðast kom skýrsla frá ríkisfyrirtækinu Landsneti, sem engin ástæða er til að bera brigður á, þótt vinstri grænn formaður utanríkismálanefndar hafi gert það og vilji fá líffræðinga að verkinu með verkfræðingunum.  Af hverju ekki dýralækna eða stjórnmálafræðinga ?  Tekur bullið, sem rennur upp úr vinstri grænum, aldrei enda ?  Það, sem hangir á spýtunni hjá siðspilltum vinstri grænum, er að koma sínu úrtölufólki að við að semja nýja skýrslu um málið með sínum hliðarveruleika.

Landsnet komst að því, að með aukningu raforkuþarfar vegna hagvaxtar og fólksfjölgunar ásamt fullum orkuskiptum þyrfti að tvöfalda raforkunotkunina til 2050 og fyrr næðist nettó koltvíildislosun ekki niður í 0 frá íslenzkri starfsemi, hvað sem innantómu gaspri stjórnmálamanna um 2040 liði.  Montstefnumið vinstri grænna o.fl. voru með öðrum orðum jörðuð þarna. M.a. út af því sífra þau núna, en það hlaut að koma að því, að draumórar hliðarveruleikans yrðu jarðaðir. 

Fullyrðingavaðall um óafturkræfar, meiri háttar skemmdir á náttúru landsins af völdum virkjana eiga sér enga stoð í raunheimum, en eru ættaðar úr sjúklegu hugskoti í hliðarveruleika vinstri grænna.  Af svipuðum slóðum er sífrið um að loka álverum.  Þessi málflutningur er eitt af því ábyrgðarlausasta í íslenzkri orkumálaumræðu.  Þarna er verið að biðja um að kanna kosti þess að svipta þúsundir manna lífsviðurværi sínu og skera á útflutningstekjur landsins með þeim afleiðingum, að ISK mundi hríðfalla um leið og snaraðist á meri viðskiptajafnaðarins og tekjustofna viðkomandi sveitarfélaga og ríkissjóðs.  Er til of mikils mælzt, að þeir sósíalistar og jafnaðarmenn, sem svona eru innréttaðir, þegi fremur og haldi sínum viðbjóðshugmyndum hjá sér ?  Hvaða erindi á fíflagangur af þessu tagi inn í þjóðmálaumræðuna ?