Dragbítur framfara

Stjórnmálaflokkur með vitlausa og/eða sérvizkulega stefnu í flestum málum séð af sjónarhóli almannahagsmuna, sem komizt hefur til valda, getur valdið viðkomandi þjóð stórtjóni, eins og dæmin sanna.  Einn slíkur er Vinstri hreyfingin grænt framboð - VG.  Hann hélt flokksráðsfund helgina 26.-27. ágúst 2023, og Sjálfstæðisflokkurinn fyrri daginn.  Hjá honum var eftirfarandi ályktað um orkumálin samkkvæmt frétt Morgunblaðsins, 28.08.2023, undir svartri fyrirsögn:

"Flokkarnir á öndverðum meiði".

"Á flokksráðsfundi Sjálfstæðisflokksins var ályktað, að "tafarlaust" þyrfti að stórauka framleiðslu grænnar orku [svo ! Átt er við rafmagn úr grænni frumorku - innsk. BJo] - loftslaginu, samfélaginu og atvinnulífinu til hagsbóta."

Á þessu er margoft búið að klifa, enda augljós almenn sannindi, en samt láta framkvæmdir, sem gert gætu gæfumuninn, á sér standa, og er meðferðin á virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun sárgrætilegust. Til að rjúfa kyrrstöðuna hefur nú orkufélagaið Títan verið stofnað um orkulindir Ölfuss.  Allt slíkt er fagnaðarefni.

Á meðan þessi óstjórn orkumálanna varir, vofir orkuskortur yfir iðnaði og öðrum notendum ótryggðrar orku, og eru framleiðsluáætlanir og fjárhagsafkoma þessara fyrirtækja háð góðum vatnsárum en ekki miðlungsgóðum, eins og löngum hefur verið. Þá veldur aflskortur því, að ekki er hægt að gera neina nýja samninga um raforkusölu. Þetta dregur úr hagvexti og er ein af ástæðum dræmra hagvaxtarhorfa á næstu árum, sem takmarkar mjög svigrúm fyrirtækjanna til að samþykkja launahækkanir í næstu kjarasamningum, sem innistæða er fyrir og fóðri þar með ekki verðbólguna. 

"Þetta er í raun þvert á það, sem flokksráðsfundur VG ályktaði um. Þar var ályktað, að koma þyrfti í veg fyrir svo kallaða orkusóun.  Flokksráðið vísar þar til rafmyntagraftrar, og að stjórnvöld þurfi að meta orkuþörf landsins áður en ráðizt er í frekari virkjanaframkvæmdir með "tilheyrandi og meiri háttar óafturkræfum skemmdum á einstakri náttúru landsins".

Í sömu ályktun er einnig lagt til, að við lok samningstíma orkusölusamninga til stórnotenda, stóriðju eins og álvera, verði kannaðir kostir þess að endurnýja ekki samninga við þau fyrirtæki.  Flokksráð segir, að sú orka geti frekar verið notuð við orkuskipti og til heimila."

Þessar gömlu lummur vinstri grænna eru endurómur  fráleitrar afturhaldshugmyndafræði Landverndar.  Ekki er hægt að hugsa sér augljósara dæmi um, hversu sumt stjórnmálafólk er gjörsamlega án sambands við raunveruleikann og lifir í sínum eigin hliðarveruleika.  Stjórnmálaflokkar slíks fólks eru gjörsamlega gagnslausir, gera ekkert annað en að þvælast fyrir framförum og rífa niður, það sem vel er gert og til framfara horfir. Þetta fólk var sumt á móti Búrfellsvirkjun á sinni tíð eða er af sama sauðahúsi og þeir, sem þar voru þversum. 

Það er ábyrgðarhluti af hálfu stjórnarflokks að varpa fram svo illa ígrunduðum tillögum, sem bera vott um yfirþyrmandi þröngsýni og mundu skaða hagsmuni almennings, ef eftir þeim væri farið.

Íslenzku orkufyrirtækin hafa sum hver sótzt eftir að fá gagnaver í viðskipti.  Nú vilja vinstri grænir fara að fylgjast með því, hvernig gagnaverin nota orkuna, sem þau kaupa.  Það er barnaleg og fráleit afstaða.  Seljanda orkunnar varðar aðeins um, að notkunin sé lögmæt, annað ekki. Í samhengi orkuskortsins er þessi notkun lítil og fráleitt að tala um orkusóun í þessu sambandi.  Meiri orkusóun fór fram á flokksráðsfundi vinstri grænna, því að þar fór greinilega ekkert það fram, sem nokkur heilvita maður mundi vilja kaupa. 

Þá kom alveg dæmigerður tafarleikur frá vinstri grænum.  Þeir vilja, að nú geri stjórnvöld skýrslu um orkuþörf landsins.  Það jafngildir að fara í geitarhús að leita ullar, því að stjórnvöld hafa ekki þá þekkingu, sem til þarf.  Sérfræðingar um orkumál hafa skrifað skýrslur um þessi mál, og nú síðast kom skýrsla frá ríkisfyrirtækinu Landsneti, sem engin ástæða er til að bera brigður á, þótt vinstri grænn formaður utanríkismálanefndar hafi gert það og vilji fá líffræðinga að verkinu með verkfræðingunum.  Af hverju ekki dýralækna eða stjórnmálafræðinga ?  Tekur bullið, sem rennur upp úr vinstri grænum, aldrei enda ?  Það, sem hangir á spýtunni hjá siðspilltum vinstri grænum, er að koma sínu úrtölufólki að við að semja nýja skýrslu um málið með sínum hliðarveruleika.

Landsnet komst að því, að með aukningu raforkuþarfar vegna hagvaxtar og fólksfjölgunar ásamt fullum orkuskiptum þyrfti að tvöfalda raforkunotkunina til 2050 og fyrr næðist nettó koltvíildislosun ekki niður í 0 frá íslenzkri starfsemi, hvað sem innantómu gaspri stjórnmálamanna um 2040 liði.  Montstefnumið vinstri grænna o.fl. voru með öðrum orðum jörðuð þarna. M.a. út af því sífra þau núna, en það hlaut að koma að því, að draumórar hliðarveruleikans yrðu jarðaðir. 

Fullyrðingavaðall um óafturkræfar, meiri háttar skemmdir á náttúru landsins af völdum virkjana eiga sér enga stoð í raunheimum, en eru ættaðar úr sjúklegu hugskoti í hliðarveruleika vinstri grænna.  Af svipuðum slóðum er sífrið um að loka álverum.  Þessi málflutningur er eitt af því ábyrgðarlausasta í íslenzkri orkumálaumræðu.  Þarna er verið að biðja um að kanna kosti þess að svipta þúsundir manna lífsviðurværi sínu og skera á útflutningstekjur landsins með þeim afleiðingum, að ISK mundi hríðfalla um leið og snaraðist á meri viðskiptajafnaðarins og tekjustofna viðkomandi sveitarfélaga og ríkissjóðs.  Er til of mikils mælzt, að þeir sósíalistar og jafnaðarmenn, sem svona eru innréttaðir, þegi fremur og haldi sínum viðbjóðshugmyndum hjá sér ?  Hvaða erindi á fíflagangur af þessu tagi inn í þjóðmálaumræðuna ?

 

 

  

 

Flett ofan af vindorkusamningi

Vindorkufélög eru ekki aðeins farin að bera víurnar í bændur og aðra landeigendur, heldur þegar farnir að gera samninga við þá. Frosti Sigurjónsson, hagfræðingur, hefur flett ofan af einum þeirra án þess þó að nafngreina samningsaðila. Þessi samningur er illur forboði um það, sem koma skal við beizlun vindorkunnar hérlendis.  Sú beizlun er allsendis ótímabær á Íslandi, á meðan landsmenn eiga enn nóg af óvirkjuðum kostum vatnsafls og jarðgufu. 

Ástæður þess, að þessi afstaða er tekin, eru einkum 3:

1) Inngrip í íslenzka náttúru á orkueiningu (MWh) eru  einni stærðargráðu meiri í ferkm talið en inngripin vegna hefðbundinna íslenzkra virkjana, og lýtin í náttúrunni, hávaðinn og mengunin eru óþolandi mikil fyrir flesta þá, sem nærri koma. 

2) Framleiðslukostnaður rafmagns með vindi er hár og vindknúnir rafalar, sem eru tengdir íslenzka raforkukerfinu, munu vafalaust valda hækkun á rafmagnsverði til almennings, a.m.k. ef hér verður innleitt markaðskerfi fyrir raforku að forskrift ESB-löggjafar, sem hefur verið leidd í íslenzk lög vegna aðildar landsins að EES-samninginum frá 1994. 

3) Raforkuvinnsla með vindorku er tilviljanakennd og slitrótt.  Ef markaðurinn leyfir, verður vindorkuverum leyft að framleiða, eins og þau geta, en vatnshverflar reglaðir á móti, sem aftur mun draga úr nýtni vatnsorkuveranna, sem þar koma við sögu.  Mun áreiðanlegra og þjóðhagslega hagkvæmara er að halda áfram að virkja jarðgufu og vatnsafl, en samleikur þeirra í raforkukerfinu hefur þróazt með jákvæðum hætti út frá áreiðanleika orkuafhendingar og kjörnýtni á frumorkunni.  

Samkvæmt Frosta fær leigutakinn 15 ár til rannsókna, leyfisöflunar og undirbúnings framkvæmda á hluta af landi landeiganda og fær óskoraðan rétt til framlengingar um 5 ár.  Landeigandinn fær fastar leigutekjur á meðan á rannsóknum og undirbúningi stendur.  Ársleigan er 170 ISK/ha fyrstu 5 árin og tvöföldun eftir 5 ár og aftur eftir 10 ár. Þetta leigugjald er smánarlega lágt, þegar tekið er tillit til þess ágangs, sem vænta má af hendi leigutakans við slóðagerð og við að reisa vindorkuver í tilraunaskyni. Einnig má taka mið af væntum tekjum af viðkomandi landi með öðrum hætti en orkuvinnslu, t.d. með skógrækt og sölu koltvíildiskvóta með bindingu koltvíildis.  Frosti tekur mið af Bandaríkjunum, þar sem ársleigugjaldið jafngildir 1200 ISK/ha að hans sögn.  Það er of lágt m.v. tekjur, sem hafa má nú orðið af sölu losunarheimilda koltvíildis.  2000 ISK/ha virðist vera lágmarks leiguverð á ári, ef hægt er að koma skógrækt við á landinu. 

Þá er komið að þóknuninni fyrir að fá að umbylta landinu fyrir vegi, skurði og undirstöður burðarsúlna vindknúnu rafalanna.  Leigugjaldið ætti að standa áfram, árlega verðbættar 2000 ISK/ha, og að auki ætti að koma framleiðslugjald, sem þarf að vera 3 % af söluandvirði raforkunnar, til að geta keppt við annars konar not af landinu, t.d. skógrækt til að binda koltvíildi og selja það á markaði. 

Frosti skrifar í téðri Bændablaðsgrein, "að landeigandi fái 1,5 % af brúttóverði seldrar orku, sem að 10 árum liðnum hækkar í 2,0 %".  Hann ber þetta saman við  framleiðslugjald af vindorkuverum til landeigenda á Bretlandi, sem sé 5 %-6 % af andvirði orkusölunnar.  Hér verður að hafa í huga, að jarðaverð er mun hærra á Bretlandi en á Íslandi og að í sumum tilvikum er um ágætis landbúnaðarland að ræða, sem fer undir vindorkuver á Bretlandi. 

Eftir langan samningsgildistíma, 15-20 ár, fyrir undirbúning að framleiðslu tekur við 60 ára samningstími fyrir raforkuframleiðsluna.  Í ljósi þess, að tæknilegur afskriftatími mannvirkjanna er um 25 ár, nema undirstaðanna, sem geta endst í öld, og að fjárhagslegur afskriftatími er enn skemmri, er samningstíminn 60 ár óeðlilega langur. Hann ætti að vera 20 ár með gagnkvæmum endurskoðunarákvæðum að 15 árum liðnum. Leigutakinn ætlar sér greinilega að endurnýja búnaðinn og halda áfram rekstri.  Þá eru komnar nýjar rekstrarforsendur, og þar af leiðandi þarf endurskoðunarákvæði í samninginn, sem opni á nýjan samning að 15 árum liðnum frá upphafi rekstrartímabils, og verði nýr samningur að hafa náðst áður en hinn rennur út eftir 20 ára rekstrartíma. 

Þá þarf að semja um geymslufé til að standa straum af hreinsun lands við lok rekstrartíma og að koma landinu í sem upprunalegast horf í samráði við landeiganda, eftir að rekstrartíma lýkur. Í sjóðinn gætu runnið um 2 % af árlegum sölutekjum vindorkuversins. Sjóður þessi verður að vera óaðfararhæfur (við gjaldþrot) og gæti verið í vörzlu viðkomandi sveitarfélags. 

Grundvallaratriði fyrir landeigendur, sem vilja fórna landi sínu undir vindorkuver, er að gera sér grein fyrir verðmætunum, og hvaða kjör standa "vindorkuspekúlöntum" til boða erlendis.  Yfirvöld verða að taka tillit til hagsmuna allra annarra, sem málið snertir, við útgáfu framkvæmdaleyfis og virkjunarleyfis.   

 

Binda verður enda á kukl og fúsk matvælaráðherra

Matvælaráðherra er í pólitískri herferð gegn núverandi markaðskerfi í sjávarútvegi og ætlar að festa klær ríkisvaldsins á þessum grunnatvinnuvegi landsins, þótt enginn skilningur eða þekking sé fyrir hendi hjá hinu opinbera um rekstur og eignarhald útgerða. Ráðherrann beitir nú kafbátahernaði til að draga dul á ólögmætar aðferðir sínar við leit að upplýsingum um "stjórnunar- og eignatengsl" í sjávarútvegi, sem hún ætlar að nota til að koma höggi á atvinnugreinina.  Sannleikurinn er sá, að ráðuneytið beitir fyrir sig Samkeppniseftirlitinu (SKE) með sínum víðtæku rannsóknarheimildum í nafni varðstöðu um samkeppni með ólögmætum hætti, og forstjóri SKE hefur látið þennan ósvífna og óvandaða ráðherra draga sig ofan í svað óheilinda og blekkinga.  Fyrir þessar sakir eru bæði brottræk, og hefur áður farið fé betra.

Andrea Sigurðardóttir á Morgunblaðinu hefur gert þessu máli rækileg skil í Morgunblaðinu í frétt í blaðinu 19. ágúst 2023 undir fyrirsögninni, "Frumkvæðið var ráðuneytisins", og í Baksviðsfrétt 22. ágúst 2023 undir fyrirsögninni, "Aðilar að samþykki án samþykkis". Ritstjórar Morgunblaðsins hafa síðan lagt út af þessari vönduðu vinnu blaðamannsins og dregið sínar ályktanir í einarðri og vel rökstuddri forystugrein 25. ágúst 2023, þar sem ráðherrann og handbendi hennar, forstjóri SKE, eru fundin sek um svo alvarlegan trúnaðarbrest gagnvart Alþingi og fólkinu í landinu, að hollast er fyrir þau að taka pokann sinn.  Siðferðisvitund hvorugs þeirra er þó með þeim hætti, að þau muni nokkru sinni taka það upp hjá sjálfum sér.  Nú er spurning, hvort sjálfhreinsigeta stjórnkerfisins er næg til að losa sig við þessi skemmdu epli, eða er valdhrokinn slíkur og spillt hugarfar slíkt, að stjórnmálamanni og embættismanni leyfist að blekkja þing og þjóð með samanteknum ráðum ? Það væri einsdæmi í hinum þróaða, vestræna heimi.

Téð forystugrein bar skuggalega fyrirsögn, enda er málið ískyggilegt:

"Undirferli í æðstu stjórnsýslu".

Þar gat þetta að líta:

"Það er grafalvarlegt mál, að sjálfstæð eftirlitsstofnun hins opinbera fari svo gersamlega út af sporinu, en það er þó ekki síður undirferlið - um stórt og smátt, gagnvart bæði Alþingi og almenningi - sem mestar áhyggjur vekur. 

Markmiðið með athuguninni kemur skýrt fram í 1. grein samningsins: "Á grunni stjórnarsáttmála og annarra áherzlna matvælaráðherra vinnur matvælaráðuneytið nú að heildarstefnumótun í sjávarútvegi undir yfirskriftinni Auðlindin okkar.  Liður í því starfi er kortlagning stjórnunar- og eignatengsla í sjávarútvegi."

Þessi stefnumótunarrembingur matvælaráðherra um málefni sjávarútvegsins er algerlega óþarfur og beinlínis hlálegur, því að íslenzkur sjávarútvegur gengur ágætlega og þarf enga aðstoð ríkisvaldsins við að segja sér stöðuna og hvert stefna skal, því að hjá ráðuneytum og ríkisstofnunum ríkir algert þekkingarleysi á þörfum og viðfangsefnum sjávarútvegsins.  Stefnumörkun sósíalistans Svandísar Svarsdóttur fyrir sjávarútveg verður óskapnaður og afturhvarf til fortíðar, þegar pólitískir kjánar höfðu ráð sjávarútvegsins í hendi sér.  Bezta hugsanlega útkoman úr brölti Svandísar verður gjörsamlega gagnslaust plagg, montplagg í anda mótaðrar heilbrigðisstefnu ráðherrans.  Þessi stefnumótunarárátta ráðherrans Svandísar er afleiðing sjúklegrar og fáránlegrar forræðishyggju hennar.  Þetta sama fyrirbrigði með áætlanagerð og framleiðslufyrirskipanir ráðuneytanna gekk af Ráðstjórnarríkjunum dauðum. Engum heilvita manni dettur lengur í hug, að nokkurt minnsta vit geti lengur verið í því að láta ráðuneyti segja atvinnulífinu fyrir verkum. Svandís Svavarsdóttir er gjörsamlega óhæfur stjórnandi og stefnumótandi, nema e.t.v. fyrir sitt eigið heimili.  

 "Í 2. gr. samningsins segir svo, að með þessum fjárhagslega fyrirvara "hefur Samkeppniseftirlitið í samstarfi við Fiskistofu, Skattinn og Seðlabanka Íslands ákveðið að ráðast í athugun á stjórnunar- og eignatengslum í sjávarútvegi."

Í kynningu samningsins tveimur vikum síðar var skautað framhjá því og sagt, að stefnt yrði að samstarfi í þá veru.  Eftirgrennslan Morgunblaðsins og upplýsingabeiðnir hafa leitt í ljós, að samningurinn var fals að þessu leyti, umræddar stofnanir áttu hvorki frumkvæði að né voru þær aðilar að samningnum.  Seðlabankinn hefur svarið það allt af sér, Skatturinn hefur enn ekki svarað fyrirspurnum rúmum mánuði síðar, en Fiskistofa vísar á ráðuneytið um svör við fyrirspurnum og hefur ekki orðið við beiðni blaðsins um gögn málsins."

Í seinni tíma sögu lýðveldisins eru ekki dæmi um annað eins svínarí í æðstu stjórnsýslu landsins, þar sem ráðherra og forstjóri ríkisstofnunar leggja á ráðin um fádæma óheilindi og beinar lygar. Þessa starfsemi verður að stöðva.  Hún er grútmorkin og ekki til nokkurs nýt.  Það verður að refsa forstjóra SKE með því að leysa hann frá störfum, því að hann er uppvís að þýlyndi við ofstækisfullan ráðherra og að ósannindum út á við, og verði ráðherra ekki leystur frá störfum líka, verður a.m.k. að stöðva það, að hún beiti stofnunum ríkisins fyrir sinn pólitíska vagn með fjárframlögum frá ráðuneytinu.  Þetta er misbeiting á pólitísku valdi.  

"Vinnugögn og samskipti benda öll til þess, að frumkvæðið hafi legið hjá matvælaráðherra.  Það er ekki fyrr en á seinni stigum, sem farið er að ræða um frumkvæði SKE, en um það segir Páll Gunnar, að með því sé verið að verja "trúverðugleika ráðuneytisins", svo [að] yfirvarpið verður öllum ljóst.  

Eru þá alls órædd brögðin varðandi fjárheimildirnar, þar sem matvælaráðherra og Samkeppniseftirlit sniðganga fjárveitingarvald Alþingis. 

Vélar Svandísar koma ekki alls kostar á óvart; hún hefur áður orðið ber að ólögmætri og vondri stjórnsýslu.  Það sást nýverið af fyrirvaralausu hvalveiðibanni hennar, hæstaréttardómi yfir henni sem umhverfisráðherra árið 2011, og aftur fékk hún dóm, þá sem heilbrigðisráðherra, árið 2021 fyrir frelsisskerðingar, brot á meðalhófi, stjórnarskrá og mannréttindasáttmálum."

Það liggur skítaslóðin eftir Svandísi Svavarsdóttur í ráðherrastóli. Það sýnir óstýrilæti og dómgreindarleysi hennar að geta alls ekki haldið sig innan valdmarka neins þeirra ráðherraembætta, sem hún hefur gegnt.  Nú er nóg komið.  Eðlilegt væri, að vantraust kæmi fram á hana á Alþingi, úr því að formaður vinstri-grænna er ófær um að losa ríkisstjórnina við hana. Sýnir það vel morknun og siðleysi Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs að gera ekki meiri kröfur til ráðherra sinna en raun ber vitni um. Vonandi eru kjósendur VG ekki sömu gerðar að samþykkja hvaða óhæfu sem er í stjórnsýslunni og sjá, að VG á ekkert erindi við nútímann. 

Morgunblaðið hefur rökstudda afstöðu í þessu máli:

 "Ráðherra, sem segir þinginu ósatt, verður að láta af embætti.  Embættismaður, sem verður uppvís að rangfærslum, hlýtur að hugleiða stöðu sína alvarlega.  Ella verður einhver annar að gera það fyrir hann."   

SKE væri nær að vinna að hagsmunum íslenzkra neytenda en að eltast við atvinnugrein, sem selur 95 % af afurðum sínum á erlendum mörkuðum í samkeppni við risafyrirtæki á íslenzkan mælikvarða.  

Orkumálastjóri og hlýindin

Í stað þess að greina lesendum Morgunblaðsins frá stöðu og horfum raforkumálanna, og hvaða úrræða væri helzt að grípa til í úrbótaskyni, þá lagðist Orkumálastjóri í svartnætti loftslagskirkjunnar í grein sinni 18.08.2023.  Hún gat þess, að júní 2023 hefði verið sá hlýjasti, síðan hitastigsskráningar hófust, og hún kennir koltvíildisstyrk lofthjúpsins um það.  Þá má spyrja hana, hvernig standi á því, að meðalhitiastig á jörðunni hefur verið hærra en núna, svo að munar nokkrum °C, þótt koltvíildisstyrkur andrúmsloftsins hafi þá verið mun lægri en nú er samkvæmt rannsóknum.  Er ekki rétt að reyna að átta sig aðeins á eðlisfræðinni, þætti H20 og CO2, og áhrifum El Nino-straumsins, sem flytur gríðarlega varmaorku og er sterkur um þessar mundir, áður en farið er að velta vöngum um heimsendi vegna koltvíildisstyrks í andrúmslofti ?

Téð Grein Orkumálastjóra bar firnalanga fyrirsögn, en ekki að sama skapi hnitmiðaða:

"Átta ár frá Parísarsamkomulagi - loftslagsmálin, stóra samhengið og tækifæri Íslands.

Hún hófst þannig:

"Fréttir af flóðum, aurskriðum, skógareldum og öðrum afleiðingum hækkandi hita á jörðinni hafa borizt frá öllum heimshornum í sumar, en júní í ár var heitasti mánuður, sem mælzt hefur á jörðinni.  Átta ár eru liðin frá því, að Parísarsamkomulagið var undirritað, sem fól í sér yfirlýsingu ríkja um, að þau myndu gera allt, sem í þeirra valdi stæði til að draga úr losun lofttegunda til að halda hækkun á hitastigi innan við 1,5°C."

Þarna leggst Orkumálastjóri á árar loftslagskirkjunnar og fer að stunda hreinræktaðan hræðsluáróður.  Það er ómálefnalegt að benda á hátt meðalhitastig í júní 2023 án þess að drepa á El Nino hafstrauminn, sem var afar mikill áhrifavaldur á veðurfar í sumar. Það er sleggjudómur að fullyrða, að skógereldar stafi af hlýnun jarðar.  Í mörgum tilvikum er um íkveikju að ræða, eins og frétt frá Grikklandi 25.08.2023 ber með sér, og tjónið er tilfinnanlegra en oft áður, af því að byggðin hefur teygzt að skógunum.  Þessi Orkumálastjóri rökstyður mál sitt sínu verr en áður hefur tíðkazt hjá þessu embætti. 

Hafði téð Parísarsamkomulag einhver áhrif ?  Losun gróðurhúsalofttegunda (Orkumálastjóri verður að gá að því, að ekki eru allar lofttegundir gróðurhúsalofttegundir !)  á heimsvísu hefur aukizt síðan 2015, og miklir losunarvaldar virðast alls ekki hafa tekið þennan gerning í desember 2015 alvarlega.  Þar með er loku skotið fyrir nokkurn árangur, sem um munar, enda hefur útblástur gróðurhúsalofttegunda aukizt frá 2015.  Í þessu verkefni pólitíkusanna er allt unnið með öfugum klónum, mikið talað, en lítið gert til bóta, enda er hver afleikurinn leikinn af öðrum. 

Að ætla sér að leysa jarðefnaeldsneyti af hólmi í raforkugeiranum með vindknúnum rafölum og sólarhlöðum er tæknilega eins fráleitt og hugsazt getur.  Umtalsverður árangur víðast erlendis er útilokaður án beizlunar kjarnorkunnar.  

Á Íslandi var fyrir löngu farin allt önnur leið.  Hér virkjuðu menn af miklu viti og framsýni vatnsföll og jarðhita til að leysa jarðefnaeldsneytið að miklu leyti af hólmi, enda er nú svo komið, að það stendur aðeins undir rúmlega 15 % af heildarorkunotkun þjóðarinnar.  Víða erlendis er þetta hlutfall nálægt 75 %.  Það er þess vegna hið versta níð, að landsmönnum skuli hafa verið gert að greiða að jafnvirði allt að MISK 400 fyrir heimskulega markmiðssetningu á síðasta áratug til Evrópusambandsins, sem ekki gat náðst hér, nema hægja á hjólum atvinnulífsins og skapa hér atvinnuleysi.  Vill villta vinstrið það, eða meinar það ekkert með öllu loftslagsprumpinu ? 

"Tragikómískt" er að sjá loftslagsráðherrann bísperrtan gorta af, að landið skulu ekki hafa þurft að greiða skussunum hærri upphæð, eins og Umhverfisstofnun var sennilega búin að áætla (MISK 800) og rataði inn í fjárlögin. Það er meinloka að láta Ísland taka þátt í þessu ETS-kerfi (Emission Trade System), sem er fyrir lönd á allt öðrum stað á jörðunni en við og á allt öðru róli.  Stórundarleg markmiðasetning íslenzkra stjórnvalda á þessum áratug og skortur á tæknilausnum fyrir skip og flugvélar mun valda gríðarlegum refsiskatti til ESB við uppgjör þessa áratugar.  Pólitískir vinglar hafa vélað um þessi mál innanlands og á erlendum vettvangi með þeim afleiðingum, að búið er að flækja þjóðina í skuldbindingar um að draga úr losun, sem ekki er hægt að standa við, nema hægja á öllum hjólum atvinnulífsins.  Það er aftur á móti sérvitringaviðhorf, sem stór meirihluti þjóðarinnar fellir sig ekki við, og sízt af öllu verkalýðshreyfingin né ábyrgðaraðilar ríkissjóðs, sveitarfélaga og lífeyrissjóða. 

"Þó að uppbygging endurnýjanlegrar orkuvinnslu sé lykilatriði fyrir orkuskiptin, er hægt að ná miklum árangri með því að nýta betur þá orku, sem við eigum nú þegar, með bættri orkunýtni. 

Alþjóða orkumálastofnunin hefur bent á, að hægt sé að ná sem nemur 40 % af markmiðum Parísarsáttmálans, er tengist losun frá orku, með þeim hætti."

  Hætt er við, að Orkumálastjóri sé hér algerlega úti á þekju.  Þótt hún telji orkuskipti brýn, tók það Orkustofnun þrefaldan eðlilegan tíma að fjalla um umsókn Landsvirkjunar um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun.  Ef á að taka Orkumálastjóra alvarlega, verða að fara saman orð og gerðir. 

Þar sem jarðefnaeldsneyti er notað við raforkuvinnslu, er orkunýtnin léleg eða e.t.v. 40 %, ef ekki er um samtvinnun við hitaveitu að ræða, en með slíkri samtvinnun má tvöfalda nýtnina.  Líklega er Alþjóða orkumálastofnunin að vekja athygli á þessari lélegu orkunýtni, sem æskilegt er að komast frá.  Það á hins vegar alls ekki við á Íslandi, þar sem vatnsorkuverin eru rekin með um 90 % heildarnýtni.  Það er hægt að sækja fáein % þar með nýjum búnaði í stað gamals, en það borgar sig aðeins, ef endurnýjunarþörf er komin upp vegna slits hverfla og öldrunar einangrunar.

Á Íslandi eru vissulega varmaorkuver, en þau eru gjörólík flestum erlendum varmaorkuverum, því að þau eru knúin jarðgufu, og þau helztu eru einnig tengd hitaveitu, sem hækkar nýtni þeirra upp í ákjósanlega stærð.

Einnig er hægt að draga úr töpum í flutningskerfinu um fáein %, og það gerist um leið og spennuhækkað er vegna aukinnar flutningsþarfar. 

Orkunýtni á Íslandi batnar með innleiðingu rafgeymaknúinna bíla, og sú þróun er í gangi, en hún batnar ekki við að knýja farartæki með vetni vegna mikilla orkutapa, sem því er samfara. 

 

Hvert er Orkumálastjóri að fara með þessu klisjukennda mali sínu um nauðsyn þess að bæta orkunýtni á Íslandi ?  Orkumálastjóri verður að temja sér að tala skýrt og að vel athuguðu máli, eins og fyrirrennarar hennar hafa gert.  

Að lokum skrifaði Orkumálastjóri:

"Þrátt fyrir fjölbreyttar orkuauðlindir verður Ísland aldrei rafhlaða til að knýja alla raforkuþörf heimsins; það má sjá í heildarsamhengi mála.  [Furðulegt orðalag um einfalt reikningsdæmi - innsk. BJo.]  

Stærsta tækifæri okkar er einfaldlega að styðja við jákvæða þróun annars staðar, með því að flytja út okkar þekkingu um leið og við vinnum að því að klára orkuskiptin hér í takti við áherzlur stjórnvalda.

Þannig á Ísland möguleika á að vera fyrsta ríkið, sem sýnir, að hægt sé að reka heilt samfélag með grænni orku, og verða þar með dæmið, sem heimurinn þarf.  

Slík niðurstaða skapar Íslandi sérstöðu og fjölbreytt sóknarfæri á sviði viðskipta, utanríkis- og umhverfismála.  Spyrja má: ef Ísland getur það ekki, hver getur það þá ?"

Þetta er fullkomlega gagnslaust froðusnakk og draumórar einir án nokkurrar jarðtengingar.  Verkfræðingar Landsnets hafa bæði næga jarðtengingu og einurð til að reikna út á grundvelli líklegustu framvindu framboðs og eftirspurnar rafmagns á Íslandi, að ekki standi steinn yfir steini í tilkynningum stjórnmálamanna og embættismanna (markmið eru þetta ekki fyrir 5 aura) um stöðu á losun koltvíildis frá athöfnum Íslendinga árin 2030 og 2040. Kolefnishlutleysi náist fyrst árið 2050, en það er sá tími, sem ýmsar aðrar þjóðir á vesturhveli jarðar ætla sér.  Rándýrar montyfirlýsingar stjórnmálamanna í þessum skrýtnu málum eru alveg út í loftið og lýsa ábyrgðarleysi þeirra vel. 

Verkfræðingar Landsnets hafa komizt að þeirri niðurstöðu, að tvöfalda þurfi raforkuvinnslu landsins frá árinu 2023, sem merkir, að virkja þarf með einum eða öðrum hætti 20 TWh/ár, til að Íslendingar verði sjálfum sér nógir með orku.  Með svipaðri framvindu og hér hefur verið í virkjanamálum frá gangsetningu Búðarhálsvirkjunar 2013 verður þessum áfanga náð á síðasta fjórðungi þessarar aldar, og gætu Íslendingar þá hæglega rekið lestina.

Til að forða meiri háttar umhverfisslysi, sem hlytist af uppsetningu risastórra súlna undir óskilvirka, vindknúna rafala í íslenzkri náttúru, þarf að stokka Rammaáætlun upp og færa vatnsaflsverkefni og jarðgufuverkefni úr biðflokki og yfir í nýtingarflokk (framkvæmdaflokk).  Ef snefill af umhverfisverndartilfinningu leynist í dyggðaskrautfjöðrum stjórnmála- og þrýstihópa ýmissa, ætti slík uppstokkun að ganga hljóðalítið fyrir sig. Ætlar loftslagsráðherrann að gera Íslendinga að Júmbóum orkuskiptanna vegna algers framtaksleysis í virkjanamálum ?  Hvað ætlar Orkustofnun að taka sér langan tíma í þetta skiptið til að sýna fram á, að vatnalög ESB/EES séu ekki brotin með núverandi áformum um tilhögun Hvammsvirkjunar.  Stundum er eins og stjórnsýslan sé stungin líkþorni, þegar hæst á að hóa.

  

 

 

 

Sjálfhelda orkumálanna

Það er búið að afvegaleiða umræðuna um hefðbundna íslenzka virkjanakosti með glópagullsrausi um vindknúna smárafala á himinháum súlum. Nýr orkumálastjóri hefur lagt ruglandanum lið með innantómu sífri um nauðsyn vandvirkni við útgáfu virkjanaleyfa til vatnsaflsvirkjana. Undir hennar stjórn gerðist það þó í fyrsta skipti í sögu Orkustofnunar, að virkjunarleyfi hennar var fellt úr gildi (Hvammsvirkjun) vegna ófullnægjandi umfjöllunar stofnunarinnar um umsókn Landsvirkjunar um virkjunarleyfi.  Samt tók stofnunin sér lengri tíma en nokkru sinni áður (18 mánuði) til að gefa út þetta leyfi og braut þannig setta tímafresti í lögum.  Samt klifar þessi Orkumálastjóri á nauðsyn vandvirkni. Allt leiðir þetta til falleinkunnar þessa Orkumálastjóra, enda vita þeir, sem vita vilja, að innan Orkumálastofnunar er nú hlutfallslega takmörkuð fagleg geta til að rýna umsókn um verkefni á borð við Hvammsvirkjun í samnburði við viðkomandi verkfræðistofur landsins og Landsvirkjun sjálfa. Það er þess vegna borin von, að rýni Orkustofnunar geti bætt einhverju verðmætu við hönnunaráformin.  Ef pulsusjóðari fer að rýna verk Michelin-kokks, er vart mikils að vænta, eða hvað ?

Ábyrgir aðilar samfélagsins vita, hvernig í pottinn er búið í orkumálum landsins og tengsl þeirrar ömurlegu stöðu við montplaggið með háleita nafninu: "Loftslagsstefna Íslands".  Sem betur fer skiptir engu máli fyrir loftslag jarðarinnar, hvernig mál skipast með þessa loftslagsstefnu, en það skiptir mjög miklu máli fyrir efnahag landsins, hvernig gengur að uppfylla raforkuþörf þjóðarinnar á hverjum tíma.  Í þeim málum er mikið raupað, en ekkert gert, sem sköpum skiptir við að höggva á hnútinn að hætti Alexanders, mikla, forðum.

Morgunblaðið hefur eðlilega miklar áhyggjur af því, hvernig stjórnmálamönnum hefur tekizt að leiða þessi mál í slíkt öngstræti, að ekki sér til lands.  Löggjöfin kemur að utan, og hentar einfaldlega ekki aðstæðum hér.  Þá var öldin önnur, er Gaukur bjó á Stöng.  Forystugrein Morgunblaðsins 12. ágúst 2023 bar einfalt og sláandi heiti: 

"Orkuleysi".

Hún hófst þannig:

"Orkumál hafa lengst af verið í góðu horfi hér á landi, eftir að menn báru gæfu til að hefja miklar virkjanir, jafnt vatnsaflsvirkjanir sem jarðhitavirkjanir.  Það var hvort tveggja mikið framfaraskref, og þurfti bæði framsýni og áræði til að ráðast í ýmis stórvirki á þessum sviðum, einkum í upphafi, þegar þetta var algerlega nýtt hér á landi, þekking afar takmörkuð og fjármagn af skornum skammti. 

Með dugnaði hafðist þetta, jarðhitinn var nýttur til húshitunar og síðar raforkuframleiðslu, og vatnsaflið var virkjað til raforkuframleiðslu og orkan flutt til stóriðjuvera, smærri fyrirtækja og heimila.  Þessu fylgdu stórkostlegar breytingar, hvort sem litið er til heimila landsins, atvinnulífs eða efnahags í heild.  Enginn getur efazt um, að hefði ekki verið ráðizt í þær virkjanir, sem gert hefur verið, væru lífsgæði hér allt önnur og lakari en við þekkjum."

Þeir, sem séð hafa ljósmyndir af Reykjavík frá um 1930, þar sem kolamökkinn lagði yfir bæinn, átta sig vel á, hvað höfundur forystugreinarinnar á við.  Að setja núlifandi menn inn í aldargamalt umhverfi er alltaf hæpið, en menn geta ímyndað sér, hvernig gengið hefði að losna við kol og olíu úr eldstónni, til ljósmetis og upphitunar, ef ládeyður núverandi ríkisstjórnar væru við völd, og allt það óskilvirka og að mörgu leyti óþarfa skriffinnskubákn, sem nú er við lýði, hefði þá haft tækifæri til að kasta skít í tannhjólin. 

Á öllum tímum hafa nefnilega úrtöluraddir verið við lýði. Munurinn er bara sá, að þá var ríkisbáknið minna og bremsustofnanir ekki fyrir hendi.  Þegar við nú horfum á framkvæmdir fyrri tíma, hvort sem er í Elliðaánum, Soginu, á Þjórsár/Tungnaársvæðinu eða annars staðar á landinu, verður ekki annað sagt en frábærlega hafi til tekizt án Skipulagsstofnunar, Umhverfisstofnunar, úrskurðarnefnda eða Orkustofnunar í sinni núverandi mynd.  Þingmönnum hefur tekizt, sumpart með tilstyrk Brüsselvaldsins eftir 1993, að flækja lagaumhverfi orkumálanna meira en góðu hófi gegnir, þannig að þar gerist nú lítið yfir 10 MW, nema endurbætur og stækkanir eldri virkjana, sem eru góðra gjalda verðar til að bæta úr aflskorti (toppafl). 

"Hvað svo sem segja má um þau markmið [um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda - innsk. BJo], raunsæi þeirra eða, hvernig þátttöku Íslands í þeim er háttað, þrátt fyrir að hér sé allt með allra hreinasta móti, þá er undarlegt, að á sama tíma og ofuráherzla er lögð á þessi markmið, virðist varla nokkur vegur að koma nýjum íslenzkum virkjunum af stað."

  Þetta er ein mesta þversögn íslenzkra stjórnmála um þessar mundir og stafar af óheilindum stjórnmálamanna, sem sífellt eru með umhverfisvernd og "hamfarahlýnun" á vörunum.  Þau meina ljóslega ekkert með því tali, enda skiptir miklu meira máli fyrir veðurfar og loftslag á jörðunni, hversu mikil jarðeldavirkni er hér en hvað þær hræður, sem á landinu búa, taka sér fyrir hendur.  Öll er loftslagsumræðan blásin út yfir öll eðlileg mörk og koltvíildisstyrk andrúmslofts kennt um skógarelda, flóð og allt þar á milli, þótt um atburð með 50 ára tíðni sé að ræða, eldar hafi verið kveiktir og byggð þanizt út. 

Loftslagspostularnir trúa greinilega ekki tuggunni úr sjálfum sér, því að afturhaldssjónarmið um að koma í veg fyrir verulega aukningu raforkuvinnslu ræður ferðinni. Þeim er alveg sama, þótt sveimhugar séu búnir að skuldbinda landsmenn til að borga nokkra mrdISK 2031 til ESB, ef ekki tekst að leysa jarðefnaeldsneyti af hólmi með innlendu rafmagni. Þetta ástand mála er geggjun og getur ekki viðgengizt lengur, en mun gera það, á meðan fígúran Katrín Jakobsdóttir situr í forsætisráðuneytinu.   

"Ýmsir hafa varað við því um nokkurra ára skeið, að í óefni stefni [sé þegar komið - innsk. BJo] að óbreyttu, og hafa þær áhyggjur farið vaxandi.  Þær áhyggjur snúast ekki aðeins um stórnotendur, heldur [aðallega] um heimilin í landinu, en hætta er orðin á, að þar komi til skerðingar á næstunni, sem er með miklum ólíkindum og sýnir, hve óhönduglega hefur verið á þessum málið haldið á undanförnum árum."

Þetta er hverju orði sannara og er falleinkunn fyrir stjórnmálin og viðkomandi stjórnsýslu.  Þegar heimildir orkufyrirtækjanna til skerðinga stóriðjunnar, en á hverju 5 ára tímabili er yfirleitt aðeins heimilað að skerða 5 % umsaminnar orku, þótt meira megi skerða innan hvers árs, þá kemur að fyrirtækjum án langtímasamninga við sinn orkubirgi og að heimilunum að gefa eftir nokkuð af sínu hefðbundna afli til að forða kerfishruni. Ástandið fer að minna á skelfilegt ástand rafmagnsmála í Suður-Afríku og leiðir auðvitað beint af hreinni vanrækslu við að sinna grunnþörf þjóðfélagsins. 

"Og að nokkru leyti má segja, að athugasemdir Samtaka iðnaðarins hafi fengizt staðfestar í samtali Morgunblaðsins við orkumálastjóra í blaðinu í gær [11.08.2023], þar sem fram kom, að orkumálastjóri hefur ekki miklar áhyggjur af töfum við leyfisveitingar, enda sé mest um vert, að leyfisveitingin sé vönduð.  

Um það er varla ágreiningur, en hitt er verra, að orkumálastjóri virðist ekki telja ástæðu til að liðka til í stjórnkerfinu vegna orkuframleiðslu og vísar í því sambandi til vandvirkninnar."

Þessi Orkumálastjóri er hluti af orkuvanda landsmanna, eins og sumir óttuðust við skipun hennar.  Hana sjálfa skortir alla þekkingu til að leggja gæðamat á fyrirhugaða verkfræðilega tilhögun virkjunar, og það er "tragíkómískt" að sjá og heyra hana klifa á nauðsyn vandvirkni við leyfisveitingu.  Það er sorglegt, því að 18 mánaða meðgöngutími Orkustofnunar fyrir leyfisveitingu fyrir fyrstu virkjun Neðri-Þjórsár verður þjóðinni óhemju dýrkeyptur vagna yfirvofandi orku- og aflskorts.  Það er hlægilegt, því að rýni Orkustofnunar á virkjunargögnum Landsvirkjunar fyrir Hvammsvirkjun hefur engar forsendur til að bæta nokkru vitrænu við hönnun virkjunarinnar; ekki frekar en pulsusjóðari getur bætt einhverju vitrænu við matseld Michelin-kokks. 

Grein Orkumálastjóra í Morgunblaðinu 18.08.2023 er eins og fréttayfirlit um orkumálin, sem sæmilegur blaðamaður hefði getað skrifað.  Það vantar djúpa greiningu á kreppu íslenzkra orkumála, eins og búazt hefði mátt við frá öllum gengnum Orkumálastjórum landsins.  Á grundvelli greiningarinnar hefði síðan mátt vænta traustra ráðlegginga til þjóðarinnar og stjórnvalda til að lágmarka tjónið, en hið eina, sem kom, var yfirborðslegt hjal um nauðsyn bættrar orkunýtni.  Þessi aðferðarfræði getur enga leiðsögn veitt. 

"Með þeim rökum [um nauðsyn vandvirkni - innsk. BJo] getur ríkið jafnan tekið sér drjúgan tíma í afgreiðslu mála, því að flest það, sem fengizt er við, og ekki aðeins á sviði orkumála, krefst vandvirkni.  

En þegar vandvirknin er orðin slík, að mál velkjast árum saman án niðurstöðu eða verður til þess, að ekkert er virkjað og orkuskortur er yfirvofandi innan skamms, þá hlýtur að þurfa að grípa til aðgerða.  Og þá þurfa t.d. talsmennirnir að setjast í ráðherrastólana og gera þær breytingar, sem duga.  Annars hafa þeir ekkert við stólana að gera."

Þetta óskilgreinda tal Orkumálastjóra um vandvirkni sem réttlætingu á mjög seinni afgreiðslu mikilvægustu mála Orkustofnunar, er hreinn fyrirsláttur, eins og bezt sést á því, að síðbúið virkjunarleyfi stofnunarinnar í Neðri-Þjórsá var nokkru síðar fellt úr gildi vegna annmarka á yfirferðinni, og hefur slíkt aldrei áður gerzt í sögu Orkustofnunar.  

Orkumálastjóri, sem skilur ekki þá bráðu nauðsyn, sem er á að fá öflugar virkjanir sem allra fyrst í notkun, er verri en enginn.  

 

  

Vinnubrögð matvælaráðherra eru afleit

Núverandi matvælaráðherra fer ekki eftir öðru en eigin dyntum við ráðherrastörf sín.  Hún hagar sér eins og agalaus krakki og gefur einfaldlega skít í stjórnarsáttmálann, þegar hún forgangsraðar vinnu sinni.  Vinnubrögð, eins og hennar, mundu ekki líðast í nokkru fyrirtæki, og það er fyllilega tímabært að reka skussa eins og þennan úr ráðherraembætti.  Viðhlæjandi hennar, formður flokks matvælaráðherra og forsætisráðherra, hefur ekki burði til að láta til skarar skríða gegn óhæfum "starfsmanni" sínum, heldur brosir sínu breiðasta og dreymir um að hanga með flokk sinn við völd út kjörtímabilið. Ef höfð er hliðsjón af  úrslitum þingkosninga annars staðar í Evrópu um þessar mundir, þá gæti þessa flokksónefnu vinstri jaðarsins dagað uppi í næstu kosningum. Hefur hann þegar valdið miklu þjóðhagslegu tjóni, aðallega með setu pótintáta sinna í ríkisstjórn, og valdið heilabrotum í varnarsamstarfi vestrænna þjóða, sem hann er á móti, en formaðurinn smjaðrar fyrir á fundum með útlendingum.  Þar hefur tvískinnungur flokksins keyrt um þverbak.  

Axarsköpt sín í embætti réttlætir lufsan í matvælaráðuneytinu með því, að hún sé í pólitík.  Þetta er þó þunnur þrettándi fyrir atvinnulífið og almenning í landinu. Sósíalistinn er í hernaði gegn atvinnulífinu á sínu sviði.  Hún er ábyrg fyrir ómannúðlegri meðferð bænda í Miðfirði vegna örfárra riðutilvika, sem komu þar upp í vetur.  Þar var ofstækisfullum og óþörfum vinnubrögðum beitt í ljósi þess, að handan við hornið er að gera íslenzka fjárstofninn ónæman fyrir riðuveiki með erfðafræðilegri ræktun. 

Alræmd er aðförin að Hval hf og starfsmönnum hans í sumar með bjánarökum um, að ráðherrann verði að halda hlífiskildi yfir langreyðum sem eini umboðsmaður þeirra. Fyrirtækið Hvalur hefur hins vegar haldið hlífiskildi yfir starfsmönnum sínum og borið af þeim högg sósialistans í allt sumar með alls konar viðhalds- og endurbótaverkefnum.  Fyrir þetta á  forstjóri Hvals mikinn heiður skilinn, og birtist þarna enn gjáin, sem skilur að auðvaldið og sósíalismann, þegar kemur að meðferðinni á fólki.  Í löngu máli væri hægt að fara ítarlega út í þá sálma.

 Nú þjónar matvælaráðherra lund sinni með því að siga Samkeppniseftirlitinu á nokkur sjávarútvegsfyrirtæki. Þá þykist hún vinna eftir stjórnarsáttmálanum um rýni á sjávarútveginum, en útkoman er að verða heimskulegar lýðskrums upphrópanir gegn honum.  Um þetta skrifaði Heiðrún Lind Marteinsdóttir, framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, afar fróðlega og vel samda grein í Morgunblaðið 12. ágúst 2023: 

"Unnið í andstöðu við stjórnarsáttmála".

Hún hófst þannig:

 "Við myndun þeirrar ríkisstjórnar, sem enn situr, þegar þetta er ritað, var gerður sáttmáli, líkt og hefðbundið er, þar sem m.a. var fjallað um áherzlur tengdar sjávarútvegsmálum.  Var þar um samið á meðal ríkisstjórnarflokkanna þriggja, að meta skyldi þjóðhagslegan ávinning fiskveiðistjórnunarkerfisins.  Sérstök nefnd skyldi í þessum tilgangi skipuð, og henni m.a. falið að bera saman stöðuna hér á landi og erlendis.  Að svo búnu ætti að leggja fram tillögur til að hámarka möguleika Íslendinga til frekari árangurs og samfélagslegrar sáttar." 

Þetta hafa formenn stjórnarflokkanna komið sér saman um.  Þeir hafa ætlazt til, að farið yrði í faglega vinnu, sem af stjórnmálanna hálfu væri ætlað að auka enn við þjóðhagslega hagkvæmni sjávarútvegsins íslenzka, sem sennileg er hvergi meiri.  

Sósíalistakjáninn, sem vermir sæti matvælaráðherra, hafði hins vegar engan áhuga á þessu, enda er hún stækt niðurrifsafl, sem trúir því ekki, að auðvaldið geti verið þjóðhagslega hagkvæmt.  Í heilastarfsemi matvælaráðherra hafa aldrei komizt að nein fagleg vinnubrögð, enda snýst þar allt um pólitík sósíalismans; að klekkja á auðvaldinu og að auka stjórnun ríkisins á atvinnuvegunum sem mest, þótt ekki sé í því hin minnsta glóra.  

"Þrátt fyrir nokkuð skýr fyrirmæli um verkefnið í stjórnarsáttmála hefur því miður ekki verið eftir þeim unnið.  Hvergi má finna því stað, að þjóðhagslegur ávinningur hafi verið metinn, og enginn samanburður hafur verið gerður á stöðunni hér á landi og erlendis.  Þessi atriði hafa aldrei komið til umræðu á vettvangi þeirrar samráðsnefndar, sem ráðherra skipaði í tengslum við vinnuna, og hvergi er um þetta fjallað á umfangsmikilli upplýsingasíðu verkefnisins."

Þessar upplýsingar Heiðrúnar Lindar sýna svart á hvítu, að ráðherranefnan í Matvælaráðuneytinu stjórnast af annarlegum hvötum og viðhefur enn einu sinni algert fúsk, enda stendur hvorki geta hennar né áhugi til nokkurs annars.  Hún ætlar að misbeita aðstöðu sinni sem ráðherra til að koma höggi á bezt rekna sjávarútveg í heimi.  Þessi vinnubrögð eru forkastanleg.  Ráðherrann grefur undan þjóðarhagsmunum, eins og hún gróf undan lýðheilsunni með alræmdum samningum við lyfjaiðnaðinn og hörðum áróðri til að búa til tilraunadýr úr heilli þjóð fyrir Bill Gates og kóna hans með erfðafræðilegum efnum á  tilraunastigi, sem reyndust vera meingölluð í alla staði, eins og skýr grein var gerð fyrir í aðsendri grein fróðra þremenninga í Morgunblaðinu 15.08.2023.   

"Í þessu samhengi er líka merkilegt að lesa nýlega grein matvælaráðherra, sem virðist líta svo á, að það mikilvægasta sé, að "upplifun" almennings af grunnatvinnuvegi þjóðarinnar sé betri.  Í heilli grein um þessar bráðabirgða tillögur [nefndar ráðherra - innsk. BJo] er hvergi talað um miklar tekjur, sem sjávarútvegur hefur skapað íslenzku þjóðinni og íslenzkum stjórnvöldum í formi skatttekna, sem hafa lagt grunn að þeim lífsgæðum, sem við búum við.  Það er eins og það skipti engu máli í hinni pólitísku mynd.  Óljós upplifun virðist einfaldlega skipta meira máli en verðmætasköpun og sá hagur, sem vel rekinn sjávarútvegur færir þjóðinni." 

Núverandi matvælaráðherra er bara lýðskrums bullustampur.  Hún hefur engan áhuga á að bæta opinbera umgjörð sjávarútvegsins með það í huga að efla hann enn frekar til langs tíma, svo að hann geti fært enn meiri björg í bú.  Hana dreymir um að setja klær ríkisins með einum eða öðrum hætti dýpra í hold atvinnugreinarinnar en nú er.  Þessi mælikvarðalausa "upplifun" ráðherrans er að fálma eitthvað út í loftið á mjög hæpnum forsendum, eins og í hvalamálinu í sumar, til að þóknast svartasta afturhaldi landsins, sem að töluverðu leyti fyllir flokkinn hennar.  

Pólitískar kreddur standa þróun sjúkraþjónustu fyrir þrifum

Í viðtali Morgunblaðsins 28.07.2023 vakti Hjálmar Þorsteinsson, framkvæmdastjóri lækninga hjá Klíníkinni, athygli á því, hvernig tréhestar ríkisins í sjúkrakerfinu hafa, meðvitað eða ómeðvitað vegna meðfædds doða, tafið framkvæmd nýlegs samnings heilbrigðisráðherra við einkaframtak á sviði lækninga upp á mrdISK 1,0 átak til að draga úr hörmungum fólks á biðlista ríkisins eftir aðgerð.  

Hvers vegna var fyrirtækjunum, sem ráðherrann samdi við, meinaður aðgangur að þessum biðlistum, og hvers vegna er fyrirtækjum í þessum einkageira athafnalífsins meinað að kynna almenningi þjónustu sína ?  Þetta vitnar um gaddfreðið hugarfar tréhesta ríkisins, sem setja gamlar og forstokkaðar pólitískar kreddur ofar hagsmunum sjúklinganna.  Staðreynd er, að ríkisbáknið ræður ekkert við að einoka þessa þjónustu og ætti að viðurkenna það, ekki aðeins í orði, heldur og í verki.  Einkaframtakið veitir í þeim tilvikum, sem hér um ræðir, jafngóða þjónustu og Landsspítalinn með kostnaði fyrir ríkissjóð og sjúklinga, sem er helmingur af kostnaði Landsspítalans.  Það er óskiljanlegt, að einhverjir ríkisstarfsmenn skuli enn halda dauðahaldi í "einokun" ríkisins.  Hvers vegna fá stjórnmálakreddur frá frumstæðu Rússlandi Stalíns svona miklu ráðið um framkvæmd lækningamála á Íslandi 2023 ?  Þetta er einsdæmi á Norðurlöndunum og þótt víðar væri leitað.  

Téð viðtal við Hjálmar bar fyrirsögnina:

"Fjöldi liðskiptaaðgerða tvöfaldast".

Þar gat m.a. að líta eftirfarandi:

"Hjálmar segist vera undrandi á því, að þetta tækifæri til að auka skilvirkni og útrýma biðlistum eftir liðskiptaaðgerðum, eins fljótt og hægt er, skuli ekki vera nýtt.  Vel hafi gengið hjá fyrirtækinu að bæta líf fólks.  

"Ég er ótrúlega stoltur af starfsfólki Klíníkurinnar, því [að] á þessu ári erum við búin að meira en tvöfalda fjölda aðgerða, sem voru gerðar á sama tíma í fyrra, sem var langstærsta árið okkar.  Við erum búin með rúmlega þriðjung af samningnum á þriðjungi af samningstímanum", segir Hjálmar."

Læknirinn furðar sig á tregðu ríkisins við að koma til móts við þarfir sjúklinga.  Þar á bæ eru kreddurnar alls ráðandi.  Kostnaður skiptir engu máli þar á bæ, líðan sjúklinga ekki heldur.  Öllu máli skiptir, hver gerir aðgeðina.  Verri verða moldvörpuviðhorf vinstrisins ekki.  Þetta er meinlokan við ríkisrekstur í hnotskurn, sem hvorki Karl Marx né Jósef Stalín létu sig nokkru skipta.  Er ekki kominn tími til að hreinsa flórinn og lofta út, svo að heilbrigð skynsemi um rekstur og þjónustugæði fari að mega sín nokkurs í stjórnun ríkisins á þjónustu við sjúka, sem nú étur upp um þriðjung fjárlaganna ?

Mogganum blöskrar framkvæmdin á þessu eins milljarðs ISK átaki ríkisins, eins og sjá mátti á forystugrein blaðsins, 31.07.2023, undir fyrirsögninni:

"Lærum af mistökunum".

Hún hófst þannig:

"Ótrúleg handvömm hefur orðið við framkvæmd á átaki, sem heilbrigðisráðherra kynnti fyrr á árinu í því skyni að stytta biðlista eftir liðskiptaaðgerðum.  Margir hafa þjáðst allt of lengi vegna langrar biðar eftir aðgerðum á mjöðm eða hné, og voru  um 2000 á biðlistum, þegar átak ráðherra fór af stað fyrir um 4 mánuðum.  Þetta átak átti að standa til áramóta [2023/2024], og með því átti að framkvæma um 700 aðgerðir fyrir um mrdISK 1,0."

Það er ekki víst, að "handvömm" lýsi bezt því, sem átt hefur sér stað.  Sé svo, eru ýmsir stjórnendur, sem í raun eru þröskuldar, óhæfir.  Líklegra er, að meðvitað hafi skít verið kastað í tannhjólin til að draga úr árangri einkaframtaksins við að leysa uppsafnaðan vanda ríkisrekstrarins.  Það var í þessu tilviki gert með því að halda þjáningarfólki biðlistans í myrkri um þjónustu einkaframtaksins.  Hvaða hlutverki gegndi Landlæknirinn í þessum hráskinnaleik ?

"Þetta [dræm aðsókn-innsk. BJo] hefði auðvitað strax átt að hringja öllum viðvörunar bjöllum, og óþarfi [var] að bíða í marga mánuði eftir að grípa til þeirra aðgerða, sem duga til að ná til sjúklinganna.  [Ekki er víst, að það sé búið enn - innsk. BJo.]

Framkvæmdastjóri lækninga hjá Klíníkinni benti á í samtali við Morgunblaðið, að þau fyrirtæki, sem samið hefði verið við, hefðu aðeins fengið leyfi til að framkvæma aðgerðir á þeim, sem hefðu verið á biðlistum í 9 mánuði eða lengur, sem strax dregur úr virkni átaksins, enda eru þeir líklegastir til að vera komnir með dagsetta aðgerð annars staðar.  Hann sagði, að bent hefði verið á þetta, en á það ver bersýnilega ekki hlustað."

Það, sem heilbrigðisráðherra kallar átak, er framkvæmt með hangandi hendi af hálfu ríkisins.  Það eru meinvörp í stjórnsýslunni, sem verður að fjarlægja strax, ef kerfið á ekki sífellt að hökta eins og ræfill.  Frumskilyrði árangurs hjá ráðherra er, að hann geri sér grein fyrir þessu og vakti náið verkefni, sem hann hleypir af stokkunum með fjaðraþyt og söng, en treysti ekki kerfissnötum fyrir horn. 

Að lokum stóð í þessari forystugrein:

"Þær aðgerðir, sem verið er að framkvæma á einkareknu stofunum tveimur, sem ráðherra samdi við í vor, kosta ríkið aðeins um helming þess, sem sambærilegar aðgerðir kosta á Landsspítalanum.  Augljóst er, að ríkið verður að nýta slíka þjónustu einkaaðila, eins og mögulegt er, til að halda niðri kostnaði í heilbrigðiskerfinu.  

Til að það takist, verður hið opinbera kerfi að vera tilbúið til að vinna með einkaaðilum og auðvelda þátttöku þeirra.  Vonandi tekst það m.a. með því, að lærdómur verði dreginn af því, hvernig yfirstandandi átak fór af stað."

Allt er satt og rétt, sem ofan greinaskilanna stendur, en þegar að úrbótum kemur, duga hvorki fortölur né frómar óskir.  Sósíalískur sértrúarsöfnuður lætur sér ekki segjast.  Það er margreynt, og til vitnis um það geta menn haft í þessu tilviki, að viðkomandi fyrirtækjum verður ekki heimilaður aðgangur að fólki á þessum biðlista eða hinum, sem er eftir úrskurði um að komast á aðallistann.  Fyrirtækjunum verður ekki heimilað að kynna þjónustu sína, sem ætti þó að vera sjálfsagt mál. Hjá þessum sértrúarsöfnuði kommúnismans á launaskrá íslenzka ríkisins snýst málið ekki um að veita sjúklingum bót meina sinna, heldur að standa vörð um það, að þeirra fólk veiti þessa þjónustu. Verkin sýna merkin, og þetta var einmitt kjarni pólitíkur fyrrverandi heilbrigðisráðherra, Svandísar Svavarsdóttur.  Kommúnistarnir misnota aðstöðu sína  til að planta þóknanlegum viðhorfum inn í ríkisapparatið.  Afleiðingin er ömurleg fyrir móttakendur þjónustu og skattgreiðendur. 

 

 

 

 

 

 

Torskiljanlegir stjórnarhættir matvælaráðherra

Nú standa öll spjót á matvælaráðherra.  Það er sama, hvar hún drepur niður fæti sem ráðherra.  Alls staðar er sviðin jörð.  Ekkert grær í fótsporum hennar.  Þetta verður ekki útskýrt með öðrum hætti en þeim, að þarna fari stækur kommúnisti sínu fram.  Kommúnisti ber enga virðingu fyrir lögum í lýðræðisþjóðfélagi.  Í huga stæks kommúnista verða lögin að víkja fyrir pólitík flokksins.  Einmitt þannig vinnur Svandís Svavarsdóttir.  Það ber hins  vegar vott um dómgreindarskort á háu stigi að halda, að hún geti vaðið uppi sem ráðherra með lögbrotum og frámunalega óvandaðri stjórnsýslu.  Allt ber að sama brunni.  Manneskjan er óhæf til að gegna ráðherraembætti.  Það verður að gera meiri kröfur um vitræna stjórnsýslu og forystu á einu sviði framkvæmdavaldsins en téð Svandís hefur burði til að sýna. Þessi ráðherra verður að taka pokann sinn. 

Svandís Svavarsdóttir sætir nú athugun Umba, Umboðsmanns Alþingis, sem hefur sent henni spurningar, sem eru áþekkar spurningum Teits Björns Einarssonar, Alþingismanns, sem hefur með réttu verið afar gagnrýninn á stjórnarathafnir þessa alræmda ráðherra gagnvart fyrirtækinu Hval hf og starfsmönnum þess. 

Morgunblaðið greindi frá nokkrum spurningum Umba í frétt 26.07.2023 undir fyrirsögninni:

"Umboðsmaður vill svör um bann".

Svörin munu áreiðanlega bögglast fyrir þessum óhæfa ráðherra, því að Teitur Björn, Alþingismaður, hefur enn ekki fengið nein efnisleg svör við sínum spurningum.  Hvað á að láta þennan ráðherra komast lengi upp með að þumbast við ?  Hún hefur áður af öðru tilefni bara yppt öxlum og sagzt vera í pólitík.  Þetta er bara alls ekki boðlegt í lýðræðisríki, þar sem ráðherra er með öllu óheimilt að taka lögin sínar hendur, enda gilda valdmörk.  Fyrir borgarana er óviðunandi að búa við þessi ósköp.  Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, hefur enga burði til að losa sig við óværuna.  Þess vegna hlýtur að koma til uppgjörs á stjórnarheimilinu. 

"Umboðsmaður óskar svara við ýmsum spurningum varðandi stjórnsýslu ráðherra.  Þ.á.m., að reglugerðin sé byggð á sjónarmiðum um velferð dýra með það fyrir augum að afla gagna um, hvort ákvæði laga um velferð þeirra og hvalveiðar séu uppfyllt við veiðar á langreyði með þeim aðferðum, sem beitt er við veiðarnar.  Segir, að um velferð dýra gildi sérstök lög og samkvæmt þeim sé ráðherra falið að setja í reglugerð nánari ákvæði um veiðiaðferðir í samráði við þann ráðherra, sem fer með stjórn veiða á villtum fuglum og spendýrum, en það er umhverfis-, orku- og auðlindaráðherra."  

 

  Ráðherrarnir, sem þarna eru tilgreindir, hafa látið undir höfuð leggjast að setja reglugerð um veiðar langreyða, og þess vegna má ætla, að bann matvælaráðherra um veiðar á langreyðum í sumar hvíli á ónógum hlutlægum viðmiðunum að lögum.  Ráðherrann tók geðþóttaákvörðun sem sjálfskipaður umboðsmaður hvala í fljótræði, og m.a. þess vegna hangir þessi aðför að rekstri fyrirtækis og afkomu fjölda manns í lausu lofti lagalega séð.  Þetta er gríðarlega alvarlegur fingurbrjótur fyrir ráðherra.  Hvernig í ósköpunum stendur á því, að stjórnarandstæðingar á Alþingi kvaka ekkert núna í fjölmiðlum, nema miðflokksmenn ?  Eru hinir jafnblindir og ráðherrann ?  Líka töfrum gædda bankadrottningin, sem með töfrasprota breytti 3 M í 100 M og ætlaði að sleppa undan jaðarskatti launa með mismuninn ?

"Þá er bent á, að þótt matvælaráðherra fari með yfirstjórn mála, sem varða velferð dýra, sé framkvæmd stjórnsýslunnar á hendi Matvælastofnunar, þ.m.t. að takmarka eða stöðva starfsemina.  Segir, að í minnisblaði skrifstofu sjálfbærni í matvælaráðuneytinu komi fram, að ekki hafi verið sett reglugerð um framkvæmd veiða á hvölum, og því geti Matvælastofnum einungis stuðzt við ákvæði laga um velferð dýra við mat á því, hvort staðið sé að veiðum í samræmi við lögin. Telur skrifstofan nauðsynlegt að setja reglugerð um veiðiaðferðir, svo [að] tryggt sé, að aflífun taki sem skemmstan tíma og valdi sem minnstum sársauka.  Skýringa er óskað á því, hvort heimilt hafi verið í þessu ljósi að byggja reglugerðina um veiðibann á ákvæðum laga um hvalveiðar, en ekki á lögum um velferð dýra. 

Ráðherrann fór offari í aðför sinni að löglegri atvinnustarfsemi í landinu og sýndi fyrirlitningu sína á lögum og reglum í landinu.  Svona nokkuð geta borgaralegir stjórnmálaflokkar ekki látið viðgangast þegjandi og hljóðalaust.  Var ekkert bókað um þetta mál í ríkisstjórn ?  Geta samstarfsflokkar vinstri grænna í ríkisstjórn setið þar áfram, á meðan þessi löglausi ráðherra situr þar að störfum ? Sé svo, verður að spyrja, hvenær sé eiginlega komið nóg af glópsku og yfirgangi eins ráðherra, svo að stjórnarslitum varði að sitja áfram með þeim ráðherra í ríkisstjórn ?

"Einnig er spurt, hvernig álit fagráðs um velferð dýra hafi getað orðið tilefni til þess, að ráðherra gaf út reglugerð á grundvelli laga um halveiðar, en ekki horft til úrræða Matvælastofnunar í málinu.  Ekki verði séð, að hlutverk fagráðs um dýravelferð sé að vera matvælaráðherra til ráðgjafar um framkvæmd laga á sviði sjávarútvegsmála."

Allt blasir þetta við ólögfróðum, upplýstum almenningi.  Það liggur í augum uppi, að ráðherrann, sem að eigin sögn tekur ákvarðanir út frá pólitík og hvorki út frá samkomulagi stjórnarflokkanna, góðum stjórnsýsluháttum né landslögum, greip þetta tækifæri, sem þessi undarlega skýrsla fagráðsins til Matvælastofnunar var(hún átti ekkert erindi til ráðherrans fyrir en að fenginni umsögn Matvælastofnunar), og kastaði skít í tannhjól stjórnarsamstarfsins með því að ganga í berhögg við ríkisstjórnarsáttmálann að sögn formanns Sjálfstæðisflokksins. Svo geipar gamall Hafnarfjarðarkrati, prófessor emeritus í stjórnmálafræði, um það, að söguleg þáttaskil hafi orðið, því að þingmenn sjálfstæðisflokksins séu farnir að hóta stjórnarslitum. 

Eiga sjálfstæðismenn þá að láta sér lynda hvað sem er í stjórnarsamstarfi ? Ef svo væri, þá brygðist Sjálfstæðisflokkurinn hugsjónum sínum og fylgismönnum. Atlaga Svandísar Svavarsdóttur að stjórnarsamstarfinu er ekki aðeins atlaga að samstarfsflokkum VG í ríkisstjórninni, heldur að formanni vinstri grænna, forsætisráðherranum, sem hefur talað mörgum vinstri græningjanum þvert um geð, þegar hún talar um mikilvægt friðarhlutverk NATO í Evrópu og fagnar stækkun þess, sem geri varnir Vesturlanda gegn öfga- og ofbeldisöflum enn öflugri. Katrín Jakobsdóttir hefur hins vegar sýnt, að hún er enginn bógur til að gegna stöðu forsætisráðherra, þegar í harðbakkann slær, því að hún hefur ekki bolmagn til að knýja Svandísi til að standa við stjórnarsáttmálann eða víkja ella.  Þess vegna er þessi ríkisstjórn hennar ekki á vetur setjandi.  

"Þá er spurt, af hverju umsögn fagráðs um málið hafi ekki verið borin undir Matvælastofnun áður en ákvörðun um reglugerðarsetninguna var tekin, og hvernig það geti samrýmzt reglum stjórnsýsluréttar og sjónarmiðum um vandaða stjórnsýsluhætti."

Ráðherrann gefur einfaldlega ekkert fyrir viðmið atvinnurekanda síns, ríkisins, né siðlega hegðun, því að hún "er í pólitík".  Það þýðir, að Svandís Svavarsdóttir tekur geðþóttaákvarðanir eins og henni einni sýnist, að samrýmist hennar pólitík.  Þetta sýnir auðvitað svart á hvítu, að losna verður hið fyrsta við þetta fyrirbrigði úr pólitík.   

 

 

 

Fótalaust risaverkefni stjórnmálamanna

Þegar stjórnmálamenn taka upp á arma sér risavaxin gæluverkefni, þá er hætta á ferðum fyrir samfélagsþróunina og pyngju skattborgaranna.  Þetta var til umfjöllunar í Staksteinum Morgunblaðsins 11.07.2023 í tilefni af því, að hinn vel heppnaði einkaframtaksmaður og frumkvöðull um nýsköpunarstarfsemi á Ísafirði, sem hefur skyndilega breytzt í eitt verðmætasta fyrirtæki landsins, mörgum fjárfestum til furðu, tjáði sig um mesta fíflagang seinni tíma á höfuðborgarsvæðinu, Borgarlínuna.

Fyrirsögn Staksteina var:

"Borgarlínan missir af vagninum".

"Hugvit, dugnaður og útsjónarsemi Kerecis hafa búið til gríðarleg verðmæti úr næstum engu [fiskroði]. Til hægri og vinstri, góða fólkið og hitt, ybbar sem þybbar, allir lofuðu það og frumkvöðulinn, Guðmund Fertram Sigurjónsson."

Ólíkt ýmsum öðrum frumkvöðlum kann þessi til verka bakgrunns síns vegna, og hann er einkaframtaksmaður, sem hefur hugsað vel um starfsfólk og veitt því hvata til að bæta árangur sinn.  Það uppsker nú ríkulega, eins og aðrir hluthafar fyrirtækisins.  Ekki kunnu allir fjárfestar að meta þessa stefnu, t.d. lífeyissjóðirnir.  Sá allra óheppnasti í þeim hópi varðandi vænlega fjárfestingakosti í atvinnulífinu virðist vera Lífsverk, sem seldi hluti sína í Kerecis í apríl 2023 af því, er skilja má, að stefna fyrirtækisins væri of rausnarleg gagnvart starfsmönnum og ekki nógu gegnsæ.  Slík varkárni getur átt við í fjármálageiranum, þar sem óljós tengsl eru á milli hagnaðar fjármálastofnana og frammistöðu starfsmanna.  Í þróunar- og framleiðslufyrirtæki er auðvelt að rekja gengi fyrirtækja til frammistöðu starfsmanna.  Hjá lífeyrissjóðunum eru þannig teknar "skrifborðsákvarðanir" án tengsla við raunveruleikann í sumum tilvikum.

"Í viðtali við Kristján Kristjánsson á Bylgjunni lýsti hann [Guðmundur] ánægju með nýsköpunarumhverfið og aðstæður á Ísafirði, nema lélegar samgöngur.  Tengja þyrfti Vestfirði suður með láglendisvegi, sem væri ódýrt m.v. útflutningstekjur fyrir vestan, hvað þá annað: "Svo er verið að setja mrdISK 250 í Borgarlínu, sem er bara gömul tækni.  Tími almenningssamgangna er búinn." Við þetta fór kurr um góða fólkið á félagsmiðlum, hann væri kannski ekki svo góður eftir allt saman !" 

"Góða fólkið á félagsmiðlunum" og stjórnmálamennirnir þeirra hjá ríki og borg hafa tekið kolrangan pól í hæðina varðandi samgöngumálin á höfuðborgarsvæðinu, af því að þau eru alls ekkert með á nótunum í þeim efnum.  Þau horfa til baka, en ekki fram á við og eru að auki með böggum hildar vegna úreltra fordóma (mengun, sjálfbærni o.s.frv.) í garð einkabílsins.  Þau hafa ekki hugmynd um, hvað gæluverkefnið þeirra, Borgarlínan, mun kosta skattborgarana og sérstaklega bíleigendur, sem verða fyrir auknum töfum í umferðinni á höfuðborgarsvæðinu vegna botnlausrar sérvizkunnar, sem knýr fíflaganginn áfram. Rakkarnir fóru strax að gelta, þegar Guðmundur Fertram nefndi mrdISK 250, en þeir vita ekkert um góða verkefnastjórnun.  Þar er nefnilega fjármagnskostnaður á verktíma reiknaður inn í vekefniskostnaðinn, og verktíminn er í þessu tilviki óvenju langur eða a.m.k. 20 ár. Hið versta er þó, að þjóðhagslegur sparnaður af Borgarlínu verður aldrei neinn af þeim ástæðum, sem Guðmundur nefnir (úrelt þing), og þar af leiðandi verður bruðl fákunnandi góðs fólks með skattfé enn þungbærara en ella.  Ofan á verkefniskostnaðinn er óhjákvæmilegt að bæta fórnarkostnaði bíleigenda vegna rangra fjárfestinga í umferðarmannvirkjum á höfuðborgarsvæðinu, en hann mun senn nema um 100 mrdISK/ár.  Er ekki rétt að fleygja sökudólgunum á dyr með lýðræðislegum hætti ?

"Davíð Þorláksson hjá Betri samgöngum æmti og kvaðst ekki kannast við mrdISK 250, en það er nú meinið !  Síðasta áætlun frá 2021 miðaði í mikilli bjartsýni við mrdISK 53.  Allt hefur tafizt síðan og kostnaður verðbólgnað, en allir þekkja útgjaldaáætlanir hins opinbera.  Kostnaður við vagnana er þarna ekki með; það er ekki einu sinni vitað, hvaða orkugjafa á að nota.  Og þá er allur rekstrarkostnaður eftir, en Betri samgöngur hafa ekki viljað sýna neina rekstraráætlun.  

Guðmundur Fertram kann bæði uppbyggingu og rekstur.  Mrd250 eru trúlega ekki fjarri lagi, en Betri samgöngur eiga a.m.k. engar betri tölur."

Sá er grundvallarmunur á viðfangsefnum Kerecis og Betri samgangna, að Guðmundur Fertram vissi þegar frá upphafi sinnar vegferðar með sáraumbúðirnar, að gríðarleg þörf og eftirspurn yrði eftir þeim, ef vel tækist til.  Þessu er alveg öfugt farið með Borgarlínana.  Það er engin þörf fyrir hana og eftir henni verður miklu minni spurn en nauðsynleg er, til að hún geti staðið undir sér, þ.e. fjárfestingunni ásamt rekstrarkostnaði.  Það er út af því, sem Guðmundur segir, að hún er reist á úreltri tækni nú þegar, hvað þá árið 2050.  Þetta gæluverkefni stjórnmálamannanna er ættað úr draumóraveröld þeirra, og í ljósi bráðra hagsmuna skattborgaranna og afar takmarkaðs framkvæmdafjár til góðra samgönguverkefna, er nauðsynlegt að hætta strax við þetta Borgarlínuverkefni og snúa sér að verkfræðilegum og hagkvæmum lausnum til að leysa bráðan umferðarvanda á höfuðborgarsvæðinu.  

Ævintýri á Ísafirði

Kaupin á Kerecis fyrir tæplega mrdISK 180 eru ekki ævintýri líkust, eins og Morgunblaðið orðaði það í forystugrein sinni mánudaginn 10. júlí 2023.  Þau eru ævintýri í viðskiptaheimi nútímans.  15 ára sproti, sem í fyrra mun í fyrsta skipti hafa skilað rekstrarlegum hagnaði, er seldur fyrir upphæð, sem nemur um 60 faldri ársveltu fyrirtækisins.  Þetta er líklega einsdæmi á seinni tímum, en tíðkaðist e.t.v. í stafrænu bólunni, sem sprakk með hvelli um aldamótin. 

Hér er þó ekki bóla á ferð á meðal taugaveiklaðra kauphallarmanna, heldur vafalítið "ískalt" mat Dananna í Coloplast, sem keyptu Kerecis.  Hér eru stórtíðindi á ferð, sem sýna í hnotskurn, hvernig alþjóðleg tenging Íslands við fjármálamarkaði og vörumarkaði heimsins styrkir hag almennings í landinu, dreifbýlisins og alls íslenzka hagkerfisins (ISK hækkaði um 3 %, þegar tíðindin tóku að leka út, áður en EUR 1 birtist á nokkrum reikningi hér).

Það er ljóst, að Coloplast veðjar á bjarta framtíð og mikla spurn eftir vörum Kerecis frá hátt borgandi viðskiptavinum.  Verðmæti þorsks, hvers roð fer í framleiðsluferli Kerecis, tífaldast, og þannig er bundið um hnútana, að markaðsleyfi Kerecis á bezt borgandi markaðinum, Bandaríkjunum, er bundið við þorsk af Vestfjarðamiðum, og grundvöllurinn er vottun Hafrannsóknarstofnunar um heilnæmi hafsins við Ísland og sjálfbærar veiðar í lögsögu Íslands. 

Þetta gulltryggir Ísfirðinga.  Þeir eru með gullgæs í höndunum, og gulleggin munu ekki koma eftir dúk og disk, heldur hefur mörgum verið orpið í hreiðrið með þessum ótrúlegu viðskiptum.  Sagt er, að um mrdISK 60 eða rúmlega þriðjungur kaupverðsins muni lenda í vasa vestfirzkra fjárfesta með eignarhlut í Kerecis.  Í mörgum tilvikum er þar um að ræða starfsmenn fyrirtækisins, sem stóðu með því í blíðu og stríðu. Því miður bar lífeyrissjóður pistilhöfundar ekki gæfu til að græða á þessu ævintýri, heldur varð á það axarskapt að selja hluti sína í Kerecis á grundvelli kolrangs stöðumats og fordildar í garð framleiðslufyrirtækisins.  Þetta er einhver seinheppnasta eignastýring seinni tíma og ætti að rata í kennslubækur sem víti til varnaðar.

Kerecis er auðmagnsævintýri hins vinnandi manns hugar og handa, sem marxisminn eða afsprengi hans jafnaðarstefnan hefði aldrei getað framkallað og skrifstofumenn í Reykjavík bera ekki skynbragð á.  Hér er það afrakstur einkaframtaksins, raunvísindamannsins Guðmundar Fertrams Sigurjónssonar, sem starfsmennirnir og almenningur á Ísafirði og víðar nýtur góðs af.  Sem sagt Adam Smith í hnotskurn. 

Í forystugrein Morgunblaðsins 10.07.2023: 

"Ævintýri líkast",

sagði m.a. þetta:

"Kaupandinn danski hefur vitaskuld horft til þessara þátta [þarfarinnar fyrir vöruna] og sömuleiðis þess að geta nýtt umfangsmikið sölukerfi sitt til að selja vörurnar úr ísfirzka þorskroðinu, sem reynzt hafa svo árangursríkar.  Um leið er ljóst, að fyrirhugaður vöxtur fyrirtækisins mun snerta íslenzkt atvinnulíf með öðrum hætti en, ef það hefði áfram verið að stórum hluta áfram í íslenzkri eigu."

Sala fyrirtækisins til útlanda mun hafa margfeldisáhrif til góðs fyrir íslenzka hagkerfið.  Það mun losa um féð, sem áður var bundið í fyrirtækinu, og viðbótarféð mun geta ávaxtast í öðrum fyrirtækjum og verkefnum hérlendis.  Guðmundur Fertram fær nú væntanlega meiri tíma til að einbeita sér að vöruþróun.  Ef rétt var tekið eftir, býst hann við áframhaldandi 10 % vexti framleiðslunnar árlega á næstu árum. Þessi gullgæs verður þannig bráðlega feitasta gæsin á Ísafirði, og þótt víðar væri leitað.  Ævintýrin gerast enn, en tökum eftir, hér er ekki ómenntaður strákur úr koti karls og kerlingar á ferð, heldur vel menntaður raunvísindamaður, efnafræðingur og verkfræðingur, sem gerir garðinn frægan.   

"Fyrir íslenzkt atvinnulíf eru þetta engu að síður mikil og góð tíðindi - og hvatning til að halda áfram að styðja við nýjungar og vöxt í atvinnulífinu.  Þá minnir þetta á mikilvægi þess, sem unnið hefur verið að, sem er að fullvinna þann afla, sem íslenzk skip landa. Íslenzkar útgerðir hafa sýnt þessu mikinn áhuga, sem m.a. má sjá hjá Kerecis, og telja má víst, að frekari árangur muni nást á því sviði, en hér á landi er þegar miklum mun hærra hlutfall sjávarafurða unnið en í öðrum löndum." 

 Til að auka verðmætasköpun sína hefur íslenzkur sjávarútvegur fjárfest töluvert í þróun bættrar nýtni og fullrar nýtingar hráefnisins.  Sáraumbúðir úr þorskroði eru aðeins eitt dæmi af mörum, þótt það sé hið langglæsilegasta.  Fyrirtæki í íslenzkum sjávarútvegi hafa sameinazt, hagrætt og aukið framleiðni og fjárfest í nýrri tækni.  Þetta er þeirra leið, því að íslenzka kvótakerfið setur þeim miklar magnhömlur.  M.a. þess vegna hefur fé leitað úr sjávarútvegi í laxeldi bæði úti fyrir strönd og á landi. Þetta er hiklaust vaxtarbroddur íslenzks atvinnulífs um þessar mundir. 

"Þessi kaflaskil í sögu Kerecis voru kynnt á Ísafirði, en þar eru upphaf fyrirtækisins og höfuðstöðvar.  Þar tekur við ákveðin óvissa, enda nýir eigendur hvorki Ísfirðingar né Íslendingar líkt og stofnandinn.  Það þýðir þó ekki, að starfsemin sé á förum frá Ísafirði, ef marka má orð stofnandans í samtali við Morgunblaðið.  Fram kom, að leyfi fyrirtækisins fyrir Bandaríkjamarkað byggðust á verksmiðjunum á Ísafirði, sem væru 2 og sú 3. í smíðum.  Þar er gott að vera með framleiðsluna benti stofnandinn á og taldi, að þar væri framundan áframhaldandi vöxtur." 

Líklega er óvissa ekki rétta lýsingin á þessum tímamótum á Ísafirði, heldur tilhlökkun að taka þátt í mesta viðskiptaævintýri samtímans á Íslandi. Fjármagn spyr ekki um þjóðerni.  Fjármagnseigendur spyrja um samkeppnishæfni staðar fyrir gerðar fjárfestingar og nýjar.  Enginn skákar Ísfirðingum með framleiðslu á sáraumbúðum úr þorskroði.  Þar er valinn maður í hverju rúmi og skilvirkni mikil, og þorskmið Ísfirðinga eru á meðal hinna hreinustu á jörðunni og hafa um það alþjóðlega vottun.  Hér er þess vegna traustur grundvöllur að byggja aukna gramleiðslu á og fjölga störfum.  Ísfirðingar standa með pálmann í höndunum, en eins og í öðrum góðum ævintýrum er hægt að falla í gryfjur og glutra niður gylltum tækifærum. Með góðu skipulagi og heilbrigðu samstarfi margra aðila mun það ekki gerast.