Áliðnaður-ferðamannaiðnaður

Það er árátta andstæðinga orkunýtingar til málmframleiðslu á Íslandi að stilla henni upp sem andstæðu umhverfisverndar og ferðamennsku, þó að allt þetta geti farið vel saman, ef vel er á spöðunum haldið. Ferðaþjónusta til og frá Íslandi og á Íslandi er t.d. mun meiri mengunarvaldur og landspillir en öll stóriðjan og orkuiðnaðurinn samanlagt.

 

Nú hafa sveitarfélög á Norðurlandi vestra undirritað samstarfssamning við Klappir Development ehf um að reisa álver með framleiðslugetu 120 kt/ár á fyrirhuguðu iðnaðarsvæði við Hafursstaði í Skagabyggð.  Sveitarfélögin, sem í hlut eiga, eru Blönduósbær, Húnavatnshreppur, Húnaþing vestra, Sveitarfélagið Skagaströnd og Sveitarfélagið Skagafjörður. Frumkvæði þessara sveitarfélaga um framtíðarþróun sína er lofsvert. Nú þarf að virkja þingmenn kjördæmisins vegna Rammaáætlunar, sem vinstri stjórnin skemmdi og afturhaldinu á þingi tókst í vor með þrefi að hindra lagfæringar á.  Það þarf jafnframt að útrýma flöskuhálsum orkuflutninga til Norðurlands, og Sprengisandslína er áfangi í því verki. Jafnframt þarf 220 kV línu frá Brennimel til Blöndu, svo að Norðurland vestra geti iðnvæðzt að marki. Til að gera þetta kleift þarf að ýta afturhaldinu, sem þvælist fyrir öllum framfaramálum í atvinnulegu tilliti, út af Alþingi. Það er dýrkeypt fyrir vinnandi fólk að sitja uppi með afætur, sem aldrei leggur neitt uppbyggilegt til, heldur spýr um sig eitri öfundar, illgirni og niðurrifs.     

Hér er um varnarbaráttu þessara sveitarfélaga að ræða til að sporna við fólksflótta, sem hefur numið um 1 % á ári undanfarna tvo áratugi, og við svo búið má ekki standa. Vinstri menn vilja eymd og vesöld, því að það er þeirra kjörlendi. Þess vegna þvælast þeir fyrir umbótum. Sveitarfélögin vilja fá nýja kjölfestustarfsemi á svæðið, sem hækkað getur tekjustig íbúanna og þannig bætt samkeppnihæfni Norðurlands vestra gagnvart öðrum landshlutum. Þessari baráttu eiga borgaraleg öfl að veita þann stuðning, sem þau mega.

Kínverskt álfélag stendur að þessu samstarfi við Norðlendingana, og er það í anda viðskiptasamnings landanna, sem gerður var á síðasta kjörtímabili í tíð Össurar Skarphéðinssonar, ólíkindatóls og höfundar Árs drekans, heimildarbókar um starfshætti ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur. 

Þessi sjálfsbjargarviðleitni Norðlendinga er lofsverð, og verður að vona fyrir þeirra hönd og landsins alls, að Alþingi, ríkisstjórn og ríkisfyrirtækið Landsvirkjun verði hjálpleg og vinveitt þessum áformum um atvinnusköpun og nýja verðmætasköpun og gjaldeyrisöflun á svæði , sem virkilega þarf á slíku að halda. Er sérstaklega áhugavert að heyra, að úrvinnsla áls á staðnum sé fyrirhuguð frá fremur litlu álveri, og mætti þannig ná fram arðsamri framleiðslueiningu. Kveður hér við nýjan tón í atvinnulegu tilliti, sem tvímælalaust eykur fjölbreytni atvinnustarfsemi á Íslandi, ef úr verður.  

Ekki vantar nú úrtöluraddirnar.  Undir eins ryðst Landvernd með formann sinn, Snorra Baldursson, fram á ritvöllinn, og var vettvangurinn Fréttablaðið 16. júní 2015 undir fyrirsögninni:

"Álver á Hafursstöðum - afleit hugmynd".

Þar fjandskapast formaðurinn við Norðlendingana út af téðum áhuga þeirra á iðjuveri og skrifar oflátungslega, eins og hann og skoðanasystkini hans viti ein, hvað fólki og náttúru sé fyrir beztu, og fer með hæpnar fullyrðingar, eins og nú skal stikla á. Eru þetta fordómafullir og fráhrindandi tilburðir til forræðishyggju, sem enginn þarf að taka mark á, sem vill reisa skoðun sína á rökstuddri nýtingu orkulinda að teknu fullu tilliti til náttúrunnar: 

"Hvernig dettur ábyrgum sveitarfélögum þetta í hug, þegar fullljóst er, að stóriðja er einhver allra versti atvinnukostur, sem hugsazt getur, sé tekið mið af fjárfestingu á bak við hvert starf, arði, sem eftir verður í landinu, og ekki sízt óásættanlegum umhverfisáhrifum iðjuversins og virkjananna, sem þarf til að knýja það ?

"Also sprach Zarathustra." Þarna stígur hinn mikli umhverfisfrömuður á stall og veitir sveitarstjórnarmönnum á Norðurlandi vestra innsýn í djúpa vizku sína, sem er reyndar "disinformation", villandi upplýsingar, og sýnishorn af röngum málflutningi um stóriðjuna í landinu í samanburði við aðra starfsemi, sem er formanni Landverndar þóknanlegri.  Hér verða ummæli formannsins skoðuð:

• Sveitarfélögum dettur ekkert í hug sem slíkum, en sveitarstjórnarmenn geta fengið hugmyndir, sem vert er að fylgja eftir, eins og á við í þessu tilviki.
• Hvers vegna ætti það að líta neikvætt út í augum sveitarstjórnarmanna, sem eru á höttunum eftir nýjum atvinnutækifærum, að fá á sitt svæði beina erlenda fjárfestingu, sem er há reiknuð á hvert starf í iðjuverinu sjálfu ?  Það eru miklu fleiri störf, sem skapast, líklega 3 fyrir hvert fast starf í álverinu, og öll þessi störf eru fjölbreytileg og spanna nánast allar starfsstéttir í landinu.  Fjárfestir, sem varið hefur miklu fé í að skapa þessi störf, gerir það, af því að störfin skapa mikil verðmæti, og hann er mjög líklegur til að verða kjölfestuvinnuveitandi í héraðinu um áratuga skeið, eins og reynslan í landinu er ólygnust um.  Þarna lepur formaður Landverndar upp innantóman belging vinstri grænna um álver. Þau skjóta sig í fótinn með þvættingi af þessu tagi, því að mikil fjárfesting er miklu fremur kostur en galli.
• Á byggingarskeiðinu getur allt að helmingur fjárfestingarinnar orðið innanlands, ef íslenzk fyrirtæki, iðnfyrirtæki og ráðgjafar, verða hlutskarpir. Eins og kunnugt er, hefur íslenzkum ráðgjöfum og tækjaframleiðendum orðið vel ágengt í viðskiptaheimi álveranna, þökk sé núverandi álfyrirtækjum í landinu, sem hafa verið órög við að þróa nýjan búnað í samstarfi við íslenzk fyrirtæki. Á hverju ári verður ekki minna eftir í landinu af heildarkostnaði álveranna en 45 %.  Er ástæða til að gera lítið þessu ? Halda menn, að meira verði eftir í landinu af starfsemi eftirlætisatvinnuvegar Landverndar, ferðaþjónustunni ?  Þar er mikill erlendur kostnaður á ferðinni, og nægir að nefna eldsneytið.  Þotueldsneytið nemur um 820 þúsund tonnum, 820 kt/ár, til að flytja meira en eina milljón erlendra farþega fram og til baka yfir hafið, auk fjölmarga Íslendinga.  Kaup á bifreiðaeldsneyti til landsins árið 2014 námu um 420 kt, og drjúgur hluti af því hefur farið til að flytja erlenda ferðamenn á milli staða. Höfundi er til efs, að hlutfallslega meira verði eftir í landinu af útgjöldum erlendra ferðamanna en útgjöldum álfyrirtækjanna. Laun eru fremur lág í ferðaþjónustunni og afar lítil spurn er þar eftir fólki með iðnmenntun eða háskólamenntun. 
• Þegar formaður Landverndar skrifar um "óásættanleg umhverfisáhrif iðjuvers og virkjana", fellir hann sleggjudóm, sem hittir hann sjálfan fyrir sem bjúgverpill, þegar hann heldur því fram, að áhrif ferðamennskunnar séu "smámunir miðað við stóriðju".  Þessi viðhorf eru reist á fordómum, eins og nú skal rekja.  Losun millilandaflugvéla á gróðurhúsagastegundum er gríðarleg, svo að ekki sé nú minnzt á skaðleg áhrif þeirra á ózon-lag lofthjúps jarðar. Bruni þotueldsneytis á leið með ferðamenn til og frá Íslandi nemur 2,9 Mt CO2, en losun alls íslenzka áliðnaðarins, sem framleiðir um 850 kt/ár Al, á gróðurhúsagastegundum nemur um 1,4 Mt af koltvíildisjafngildum, þ.e.a.s. losun þotanna er meira en tvöföld losun álveranna.  Sé tekið mið af elzta álverinu, þá er engin hækkun mælanleg á flúor í gróðri í grennd álversins, og losun brennisteinstvíildis er langt innan leyfilegra marka, og losunin frá bifreiðaumferðinni er meiri en frá álverunum.  Rannsakaðir hafa verið kræklingar úti fyrir strönd í Straumsvík, og í þeim finnast engin merkjanleg áhrif frá álverinu.  Umhverfisspor álveranna er lítið í samanburði við ferðamannaiðnaðinn, en umhverfisspor hans vex stjórnlaust í íslenzkri náttúru.   
• Snorri Baldursson heldur því einnig fram, að umhverfisáhrif virkjananna séu óásættanleg.  Það er enn þá rétt, þegar um jarðgufuvirkjanir er að ræða, en nú er verið að leysa mengunarvandamál þeirra, og meiri þekkingar hefur verið aflað um forðafræði jarðgufuvirkjana.  Varðandi fallvatnsvirkjanir er fullyrðingin  hins vegar fullkomin fásinna.  Aðeins Fljótsdalsvirkjun orkar tvímælis vegna mikilla vatnaflutninga úr Jökuldal og ofan í Fljótsdal, sem er mörgum þyrnir í augum.  Upphaflegu virkjunaráformin með lón við Eyjabakka gerðu ekki ráð fyrir vatnaflutningum af þessu tagi, en umhverfisverndarsinnar tóku upp þykkjuna fyrir grágæs, sem fellir þar fjaðrir, og þess vegna var hætt við Eyjabakkaáformin.  Afleiðingin af þessari baráttu umhverfisverndarsinna voru sameining Jökulsár á Brú og Lagarfljóts með ýmsum neikvæðum áhrifum á Fljótsdalshéraði, en jákvæðar afleiðingar í Jökuldal, t.d. varðandi veiðiskap. Aðrar vatnsfallsvirkjanir eru bæði sjálfbærar og afturkræfar samkvæmt alþjóðlegri skilgreiningu fyrir vatnsfallsvirkjanir, og virkjunaraðilar hérlendis eiga lof skilið fyrir umhverfisvæna hönnun, ræktun og góða umgengni. Miðlunarlónin eru fremur lítil m.v. afl virkjananna, enda er 10 % skerðingarréttur á afl og orku til álveranna, þegar hörgull er á vatni.

Það stendur ekki steinn yfir steini í málflutningi hins ofstækisfulla formanns Landverndar í garð álvera.  Rétt er að veita innsýn í óbeysinn hugarheim formannsins um "eitthvað annað", sem við vitum nú, að er óbeizluð ferðamennska, sem veldur stórkostlegu tjóni á viðkvæmu gróðurfari Íslands og er hin eina og sanna umhverfisvá nútímans, af því að mótvægisaðgerðir við flaumi ferðamanna eru í skötulíki:

"En samt,gróin sveitarfélög hafa valkosti. Geta Norðlendingar í alvöru hugsað sér allar þessar fórnir fyrir miklar framkvæmdir í 2-3 ár og 240 einhæf langtímastörf ?  Vill fólk úti á landi ekki frekar atvinnustarfsemi, sem virðir móður náttúru ?  Þannig uppbygging er möguleg, eins og gríðarlegur vöxtur ferðaþjónustunnar á undanförnum árum sýnir.  Ferðamönnum fylgja vissulega umhverfisáhrif, en þau eru smámunir miðað við stóriðju, og þau má lágmarka með góðu skipulagi.  Ferðaþjónustan er orðin langstærsta atvinnugrein landsins; hún skapar um 14 % landsmanna störf á móti 1 % í áliðnaði, og hún skilur mikinn virðisauka eftir í heimabyggð á meðan virðisauki áliðnaðarins flæðir að mestu úr landi."

Þarna gefur að líta dæmigerðan fullyrðingaflaum úr ímynduðum heimi, þokukennda gerviveröld brjóstumkennanlegs fólks í svartnætti nauðhyggjunnar, sem aldrei sér til sólar, þegar nýja nýtingu orkulindanna ber á góma. Þetta svartagallsraus er ómarktækt og er hægt að hafna sem hverju öðru sótsvörtu afturhaldi, sem er andstætt hagsmunum almennings á Íslandi:

• Téðar fórnir Norðlendinga eiga sér aðeins stað í sýndarveruleika fólks án tengsla við náttúruna, sem heimamenn hafa.
• Að skrifa um einhæf störf í áliðnaði og vegsama um leið ferðamennskuna vitnar um ruglandann í umræðunni.  Öllu er snúið þar á haus.  Hvítt verður svart. Þetta er áróðurstækni dr Josefs Göbbels.  Álver er hátækni vinnustaður, þar sem flestar stéttir landsins koma saman, verkfræðingar, verkamenn, rafiðnaðarmenn, vélvirkjar, bifvélavirkjar, efnafræðingar, viðskiptafræðingar, hjúkrunarfræðingar, matsveinar o.fl.  Stétt með stétt við að bezta framleiðsluferlana og viðhaldsferlana, auka framleiðnina og útrýma slysum. Mikil stjórnunar- og tækniþekking ásamt sérhæfingu við framleiðslustörf hefur flutzt til landsins og dreifzt um þjóðfélagið fyrir tilverknað álfélaganna.  Ferðamannaiðnaðurinn þolir ekki samjöfnuð við áliðnaðinn, og það er harðsvíruð ósvífni af formanni Landverndar að bera slíka þvælu á borð fyrir landsmenn.
• Að hugsa sér yfirlæti þéttbýlisbúans í garð íbúa dreifbýlisins, sem lýsir sér í spurningunni, hvort fólk úti á landi vilji ekki frekar atvinnustarfsemi, sem virði móður náttúru ? "Getur ekki lýðurinn borðað kökur, úr því að brauð vantar ?", var spurt á sinni tíð. Formann Landsverndar er hægt að upplýsa um, að enginn atvinnuvegur á Íslandi er nú fjær því en ferðaþjónustan að virða móður náttúru.  Auk mjög mikillar losunar koltvíildis kemur gríðarlegur úrgangur og skolp frá gististöðum og veitingastöðum, þar sem m.a. feiknamagn af þvottaefnum allra handa er skolað út í frárennslið.  Ferðamannastaðir eru orðnir niðurníddir og utanvegaakstur skilur eftir ógróin sár um áraraðir. Ofvaxinn ferðamannaiðnaður, eins og hann er rekinn á Íslandi, á enn langt í land með að geta talizt eins umhverfisvænn og hinir höfuðatvinnuvegirnir, sjávarútvegur og iðnaður, sem eru til fyrirmyndar á alþjóðavísu. Umhverfisspjöll ferðamennskunnar má lágmarka, meinar formaðurinn, er hvar er það lágmark, og hvenær kemur það ? Væri ekki nær að líta í eiginn barm en að mála skrattann á vegginn að hætti ofstækismanna á miðöldum ? Galdrabrennur eru löngu aflagðar. 
• Það eru bein ósannindi, að ferðþjónustan "skapi um 14 % landsmanna störf".  Þetta hlutfall jafngildir um 46´000 manns, en samkvæmt Hagstofunni störfuðu árið 2014 16´790 manns við ferðaþjónustu, sem er nær 5 % landsmanna.  Í þessari grein er með öðrum orðum mjög lág framleiðni miðað við sjávarútveg og áliðju. Af því leiðir, að lág meðallaun eru í greininni.  Allt bendir þetta til lítils virðisauka, enda eru tekjur ríkisins af virðisaukaskatti á greinina skammarlega lágar m.v. umsetningu.  Þrátt fyrir um 20 % aukningar umsetningar í fyrra varð aðeins um 1,9 % hagvöxtur í landinu 2014.  Ef allt hefði verið með felldu með virðisaukann, sem ferðamennskan skapar í landinu, hefði þessi gríðaraukning umsetningar átt að duga til 3 % hagvaxtar.  Sveitarstjórnarmenn á Norðurlandi vestra hafa ekki fundið neina þá viðspyrnu í ferðamennskunni, sem dugað gæti til vaxtar og viðgangs landshlutanum. Þá skortir áreiðanlega ekki viljann til að finna slíka viðspyrnu.

Að þessu skrifuðu er nauðsynlegt að taka fram, að með náttúruvernd að leiðarljósi á að vera unnt að létta núverandi álagi af viðkvæmum stöðum, sem mikið hafa látið á sjá undan fjöldaferðamennsku, t.d. með bættri dreifingu og nýjum áningarstöðum, t.d. á Norð-vesturlandi.  Ferðamannaiðnaðurinn, orkugeirinn og iðnaðurinn í landinu eru ekki andstæðir pólar, heldur starfsemi, sem leiðzt getur hönd í hönd, eins og glæstastur vitnisburður er um hjá HS Orku með sína Auðlindagarða, sem bera vitni um frumkvæði og áræðni, se slegið hefur í gegn.  Að etja þessum greinum saman, eins og fulltrúar Landverndar gera sig seka um, er þeim til skammar. Stefnumið landsmanna á að vera hámörkun sjálfbærrar nýtingar landsins til hagsbóta fyrir öll landsins börn. Úrtölumenn eru fulltrúar gamla tímans, þröngsýni og skilningsleysis, og eiga alls ekki að móta atvinnuþróunina í landinu.

Ástæða er til að hvetja Norðlendinga til að láta ekki hælbíta af þessu tagi draga úr sér kjarkinn. Þó að rétt sé hjá formanni Atvinnunefndar Alþingis, Jóni Gunnarssyni, að orka fyrir umrætt verkefni á Norðurlandi-vestra sé ekki handan við hornið, sumpart af því að hann laut í lægra haldi á vorþinginu fyrir þeim, sem hafa horn í síðu nýtingar orkulinda landsins til hagsbóta öllum landshlutum, þá munu framfarasinnuð öfl vonandi taka höndum saman um að raungera þetta og önnur viðskiptatækifæri, sem nú blasa við.  

  

             

 

 

 

 

 

 

Athugasemdir

[Ómar Ragnarsson, 6.7.2015 kl. 21:11]

Alveg er kostulegt að sjá umhverfisverndar- og náttúruverndarfólki kennt um Kárahnjúkavirkjun. Minnir á þegar ég var sakaður um að bera ábyrgð á fyrirhugaðri stórvirkjun í Bjarnarflagi af því að það liðu þrjár vikur sem ég skrifaði ekkert um málið. Hafði þó vakið fyrstur máls á því rúmlega ári fyrr og haldið uppi skrfum um það. 

[Rauða Ljónið, 7.7.2015 kl. 00:31]

Góð grein Bjarni.