Vešurfar

Į Ķslandi eru margir vešurfręšingar, bęši hįmenntašir og sjįlfmenntašir.  Žetta er skiljanlegt mišaš viš, hvaš landsmenn eiga mikiš undir vešri. Svo hefur alltaf veriš og mun verša. Meiru skiptir žó žróun vešurfars en vešurs.  Meš žvķ aš rżna ķ nįnustu fortķš getur vešurfarsrżnir leyft sér aš spį ķ vešurfariš ķ nįnustu framtķš, ž.e. nęstu įratugi, žótt slį beri žann varnagla, aš leitnilķna vešurs hefur takmarkaš forspįrgildi.

Stašan nśna er sś, aš į landsvķsu varš mešalhitastig ķ byggš 5,0°C ķ fyrra (2016), og ašeins įrin 2014 og 2003 varš hitastigiš hęrra eša 5,1°C.  Ķ Reykjavķk varš mešalhitastig ķ Reykjavķk 6,0°C og hefur ašeins einu sinni męlzt hęrra, ž.e. 6,1°C įriš 2003. Ķ Stykkishólmi, sem į lengsta skrįša sögu vešurathugana į Ķslandi, varš įriš 2016 lķklega žaš hlżjasta frį upphafi męlinga įriš 1846. Vķsindalegum vešurspekingum er meinilla viš aš fullyrša nokkuš um vešurmet og rżna gögnin vandlega įšur en svo sögulegt skref er stigiš.  Annars stašar en ķ Stykkishólmi hófust hitastigsskrįningar yfirleitt 1870-1880.

Ef leitnilķna er dregin frį 1880 til 2016 fyrir mešalhitastig į landinu fęst lķklegt mešalhitastig įriš 1880 rśmlega 2,5°C, en var ķ raun 1,7°C og įriš eftir 3,8°C, og hitastigiš, sem bśast mįtti viš įriš 2016 var 4,0°C, en var 5°C.  Stigull žessarar leitnilķnu er 0,011°C, sem bendir til hitastigshękkunar į Ķslandi um 1,1°C/öld, sem er meiri hitastigshękkun en talin er hafa oršiš aš mešaltali į jöršunni frį upphafi išnvęšingar, 1750. Stašbundnar breytingar eru aušvitaš meiri en heildarmešaltal jaršar sżnir.    

Leitnin gęti endurspeglaš hin svo köllušu gróšurhśsaįhrif, ž.e.a.s. uppsöfnun gastegunda ķ andrśmsloftinu, sem minnka hitaśtgeislun frį jöršunni. Žar er t.d. um aš ręša koltvķildi, metan, brennisteinsflśorķš og kolefnisflśorķš.  

Fleiri įhrifažęttir eru žó fyrir hitastigsžróun į Ķslandi.  Žaš er tališ, aš lękkaš seltustig ķ Atlantshafi vegna jökulbrįšnunar og vaxandi śrkomu dragi śr krafti Golfstraumsins, en hann hefur gert löndin noršan 60°N viš Noršur-Atlantshaf vel byggileg.  Žess vegna kann stigull leitnilķnu fyrir Ķsland aš lękka, er fram lķša stundir.

Žaš viršast hins vegar  vera fleiri įhrifavaldar į vešurfariš en vaxandi gróšurhśsaįhrif, žvķ aš įratugsmešaltal hitastigs sveiflast lotubundiš um leitnilķnuna.  Lotan er rśmlega 70 įr og skar leitnilķnuna um aldamótin sķšustu į uppleiš.  Žaš žżšir, aš fram til um 2020 mį bśast viš hratt vaxandi mešalhitastigi, eins og hefur veriš raunin, og sķšan minni įrlegri hękkun og jafnvel kólnun eftir mišja öldina. Undir 2040 er lķklegt, aš gróšurhśsaįhrifin hafi valdiš 0,2°C hękkun m.v. nśverandi hitafar og aš sveiflan hafi valdiš 0,8°C hękkun, svo aš hitastig verši 1,0°C hęrra žį en um žessar mundir. Žaš er mikiš og mun hafa margvķsleg įhrif į Ķslandi. Vešurfarsrżni žykir lķklegt, aš skżringa į téšri sveiflu um leitnilķnu sé aš leita ķ hegšun sólar eša braut jaršar um sólu.

Hękkandi hitafar, sem ķ vęndum er, ef svo heldur fram sem horfir, hefur margvķsleg jįkvęš įhrif į landi.  Gróšur vex hrašar og gróšrarlķna hękkar, jafnvel um 100 m/°C.  Žetta mun auka framleišni landbśnašarins, sem er til hagsbóta fyrir bęndur og neytendur og styrkir samkeppnisstöšu ķslenzks landbśnašar į innanlandsmarkaši og į śtflutningsmörkušum.  Kornyrkja veršur aušveldari og mun spara innflutning.  Skógręktinni mun vaxa fiskur um hrygg og verša įlitleg atvinnugrein, sem myndar mótvęgi viš losun gróšurhśsalofttegunda og sparar innflutning į viši.  Žegar er kominn hér upp nytjaskógur og fariš aš byggja ķbśšarhśs śr ķslenzkum viši.  Ętli žaš hafi gerzt sķšan į landnįmsöld ?

Śrkoma mun aš vķsu aukast og žar meš sólarstundum vęntanlega fękka.  Śrkoman ķ Reykjavķk ķ fyrra varš t.d. 15 % ofan mešallags og 25 % ofan mešallags į Akureyri.  Žetta mun efla vatnsbśskap og aukiš orkuframboš mun hjįlpa til viš aš halda raforkuverši įfram lįgu, neytendum ķ hag.  Žetta mun aušvelda orkuskiptin, sem óhjįkvęmilega eru framundan og žarf aš ljśka fyrir mišja öldina, ef vel į aš vera.  Orkuskiptin munu ekki ašeins bęta nęrumhverfiš og žar meš heilsufariš, heldur getur forysta į žessu sviši oršiš öšrum aš góšu fordęmi og sparaš um 100 miaISK/įr innflutningskostnaš eldsneytis. 

Hlżnunin mun hafa margvķslegan kostnaš ķ för meš sér.  Sjįvarstašan hękkar og leggja žarf ķ kostnaš viš aš verja land.  Mikil tękni hefur žróazt į žvķ sviši, t.d. ķ Hollandi.  Žaš mun senn žurfa aš nżta hana viš Breišamerkurlón, žar sem stutt er ķ aš vegstęši og raflķnustęši rofni, og Vķk ķ Mżrdal er ógnaš af įgangi sjįvar.   

Öfgar viršast vaxandi ķ vešurfari, žurrkar sums stašar og mikil śrkoma annars stašar.  Žetta įsamt fjölgun mannkyns kann aš hękka verš landbśnašarvara į heimsmarkaši, en į móti žeirri žróun vegur ręktun genabreyttra afbrigša, sem ašlöguš eru aš erfišum ašstęšum og meš mikinn vaxtarhraša.  Miklar efasemdir eru hins vegar um hollustu žessara jurta, og styrkur ķslenzks landbśnašar mun enn sem fyrr verša fólginn ķ nįttśrulegum og ómengušum vörum.  Heilnęmiš gefur bezt til lengdar, og žaš žarf aš votta ķ miklu meiri męli en nś er gert.  Mętti vel veita bęndum styrki til slķks, enda hagstętt öllum ašilum. 

Enginn veit, hvaš gerast mun meš hafiš og lķfrķki žess umhverfis Ķsland.  Makrķllinn kom, og lošnan hvarf.  Sķldarstofnar óbeysnir, en žorskur dafnar.  Žó er óttazt, aš hann kunni aš leita ķ svalari sjó. Hvaša įhrif hefur kraftminni Golfstraumur į lķfrķkiš ?  Žaš er allt į huldu. 

Žegar allt er vegiš og metiš, viršist žó mega vęnta góšęris į nęstu įratugum, žótt eldgos kunni aš setja tķmabundiš strik ķ reikninginn.  Svo munu verša atburšir, sem enginn sį fyrir né bjóst viš.  Žį reynir į stjórnvöld landsins og landsmenn alla.

Vöringsfossen į Höršalandi ķ Noregi  

 

 

  


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband