Aukin ásókn í leyfi fyrir vindorkuverum

Samhliða fjölgun millilandatenginga við raforkukerfi Noregs hefur orðið gríðarleg fjölgun vindmyllna í landinu.  Við árslok 2018 voru vindmyllur með  framleiðslugetu um 4 TWh/ár í rekstri (svipað og öll almenn notkun á Íslandi), en vindmyllur að framleiðslugetu 22 TWh/ár eru annaðhvort í byggingu eða hafa fengið virkjanaleyfi frá NVE (Orkustofnun Noregs). Þessi viðbót er meiri en öll núverandi raforkuvinnsla á Íslandi.  

NVE hefur ennfremur kunngert hugsanlegan ramma fyrir frekari virkjun vindorku í Noregi upp á 30 TWh/ár.  Í lok næsta áratugar gæti þannig orkuvinnslugeta vindmyllna í Noregi numið um 50 TWh/ár, sem er svipuð  heildarvinnslugetu vatnsorkuvera og jarðgufuvera Íslands, eins og hún er talin geta orðið mest í reynd.  Vindorkuver munu þá nema yfir fjórðungi af raforkuvinnslu í Noregi.  Þetta svarar til þess, að hérlendis mundu rísa vindorkugarðar með 7 TWh/ár framleiðslugetu um 2030.  

Hver er skýringin á þessum skyndilega áhuga á vindorkuverum í Noregi, sem hingað til hafa ekki verið arðsöm þar ?  NVE og Anders Skonhoft, hagfræðiprófessor, eru sammála um, að skýringarinnar sé að leita í væntingum um hærra raforkuverð í Noregi. Þetta hefur reyndar leitt til kaupa fjárfesta frá ESB-löndum á smávatnsvirkjunum, vindmyllum og til umsókna þeirra um leyfi til að reisa slíkar virkjanir. 

Í Noregi hafa vindmylluleyfi verið gefin út fríhendis, þ.e. án þess að um þau gildi nokkur heildar rammaáætlun fyrir landið allt. Það þýðir að mati prófessors Anders Skonhoft, að slík virkjunarleyfi hafa verið gefin út, án þess að leggja sérstakt mat á "gildi náttúru og umhverfis".

Svipaðrar tilhneigingar gætir hérlendis frá fjárfestum.  Þeir hafa sýnt áhuga á að reisa vindorkuver, sem í fljótu bragði virðist ekki vera fjárhagsgrundvöllur fyrir.  Þannig reiknaði höfundur þessa pistils út vinnslukostnað 130 MW vindorkuvers í landi Hróðnýjarstaða, í grennd við Búðardal við Hvammsfjörð, 53 USD/MWh eða 6,4 ISK/kWh, fyrir um ári.  Þetta er um 30 % yfir núverandi heildsöluverði hérlendis.  Ef til Íslands verður lagður aflsæstrengur erlendis frá með flutningsgetu um 1200 MW og raforkukerfi landsins tengt við raforkukerfi, þar sem raforkuverðið er, segjum, tvöfalt hærra en hér, þá mun heildsöluverðið allt að því tvöfaldast hérlendis og vindmyllur augljóslega verða mjög arðsamar.

Það er engum blöðum um það að fletta, að íslenzkar virkjanir og virkjanaleyfi munu verða enn verðmætari en nú í augum fjárfesta með tilkomu millilandatengingar og jafnvel þegar við innleiðingu uppboðsmarkaðar raforku í Orkukauphöll, sem Landsreglari mun fylgja stranglega eftir, að stofnsett verði hér eftir innleiðingu Orkupakka #3.  Hvað þýðir það, að hér verði vindmyllugarðar upp á 7 TWh/ár ?

 M.v. reynslutölur frá Noregi þá jafngildir þetta 600 vindmyllum á Íslandi, sem leggja munu undir sig 300 km2; 0,3 % af heildarflatarmáli landsins, en áhrifasvæði þeirra er langtum víðáttumeira, því að hæð þeirra verður allt að 250 m, og hávaðinn getur orðið gríðarlegur.  Athafnasvæðið sjálft flokkast sem iðnaðarsvæði með vegi þvers og kruss, sem mælast munu í hundruðum km.

Orkan frá þessum vindmyllum, 7 TWh/ár, nemur nokkurn veginn því, sem reiknað er með að flytja utan um téðan sæstreng, því að með þessari miklu hækkun raforkuverðs innanlands verður afgangsorkuflutningsgeta sæstrengsins nýtt til að flytja inn rafmagn að næturþeli á lægra verði en hér verður þá, eins og gerzt hefur í Noregi, e.t.v. 2 TWh/ár.  

 Þessi þróun mála er landsmönnum óhagfelld, því að frá sjónarmiði innlendra orkukaupenda er afleiðingin sú að heildarrafmagnsreikningurinn gæti hækkað um 60 %.  Hagnaður orkuvinnslufyrirtækjanna vex einvörðungu vegna sölu innanlands á hærra verði, en samkvæmt prófessor Anders Skonhoft verður enginn hagnaðarauki hjá þeim af útflutningi raforkunnar um sæstreng, heldur  hirðir strengeigandinn allan hagnaðinn af útflutninginum, enda verða innlend orkuvinnslufyrirtæki fyrir kostnaðarauka af viðbótar orkuöflun (til útflutnings).  Frá hagsmunamati innlendra raforkukaupenda er hér um svikamyllu að ræða.  Prófessor Anders Skonhoft orðar þetta þannig í þýðingu pistilhöfundar:

"Veitið því annars athygli, að hagnaður orkuvinnslufyrirtækjanna er einvörðungu tengdur verðhækkun innanlands vegna útflutningsins.  Án hækkaðs verðs innanlands hafa orkuvinnslufyrirtækin þar með enga fjárhagslega ástæðu til að fagna orkuviðskiptum við útlönd."

Þetta ætti að færa eigendum íslenzku orkuvinnslufyrirtækjanna (þau eru flest í opinberri eigu) endanlega heim sanninn um, að það er þjóðhagslega óhagkvæmt að hefja slík viðskipti. Aukinn hagnaður þeirra verður allur á kostnað innlendra raforkunotenda, þvert á það, sem ýmsir stjórnmálamenn og talsmenn orkufyrirtækja o.fl. hafa haldið fram.  Ástæðan er aukinn kostnaður þeirra við öflun útflutningsorkunnar, og að sæstrengseigandinn hirðir allan ávinninginn av millilandaviðskiptunum.  Þá er ótalið fjárhagstjónið, sem leiðir af verri samkeppnisstöðu allra atvinnufyrirtækja í landinu.  Afleiðingin á frjálsum markaði verður óhjákvæmilega, að fyrirtæki munu gefast upp á rekstrinum og geta hinna til að greiða laun verður minni en áður.  

Ætlun Evrópusambandsins með Orkupakka #3 var að færa völd á sviði orkumarkaðar og milliríkjaviðskipta með raforku (og gas) frá aðildarlöndunum og til Framkvæmdastjórnarinnar til að ná markmiðum ESB um aukinn millilandaflutning orku, og Orkupakki #4 leggur áherzlu á, að þetta verði í vaxandi mæli orka úr endurnýjanlegum orkulindum.  Eftir samþykkt Orkupakka #3 verður möguleiki á því, að samskipti ESB og Íslands á orkusviðinu verði leikur kattarins að músinni, þar sem lokahnykkur þess að ganga orkustefnu ESB á hönd verður þar með tekinn.  Hana móta æðstu stofnanir ESB út frá hagsmunum þungamiðju evrópsks iðnaðar.  

 

 

Athugasemdir

[Skúli Jóhannsson, 18.3.2019 kl. 11:58]

Bjarni segir:

„Orkan frá þessum vindmyllum, 7 TWh/ár, nemur nokkurn veginn því, sem reiknað er með að flytja utan um téðan sæstreng, því að með þessari miklu hækkun raforkuverðs innanlands verður afgangsorkuflutningsgeta sæstrengsins nýtt til að flytja inn rafmagn að næturþeli á lægra verði en hér verður þá, eins og gerzt hefur í Noregi, e.t.v. 2 TWh/ár.“

Ég á erfitt með að skilja þetta, enda vandasamt í öllum áróðrinum á móti 3ja orkupakkanum.

Bjarni nefnir 1200 MW sæstreng til Bretlands en um hann hefur lítið verið fjallað. 600 MW hafa verið skoðuð og jafnvel 1000 MW sem „extrem“ tilvik.

Samkvæmt Bjarna ætlar hann að flytja 7 + 2 = 9 TWh eftir 1200 MW kapli. Segjum í tilviki Bjarna að straumstefnunni verði breytt 400 sinnum á ári og það taki 2 klst í hvert skipti, þá lokast kapallinn fyrir flutninga í 800 klst/ári, en heildarfjöldi klst í ári eru 8760. Gerum ráð fyrir að kapallinn nýtist til einhliða flutninga í 7500 klst/ári. Fyrir tvíhliða flutninga nýtist hann þá í 7500 – 800 = 6700 klst/ári með hámarksgetu upp á 1,2 * 6,7 = 8 TWh/ári en varla 9 TWh/ári eins og Bjarni nefnir. Hér er ekki minnst á bilanalíkur í sæstrengnum, sem færi yfir úthaf í fyrsta skipti á heimsvísu og væri í meira en 50% af leiðinni á meira dýpi en 500 m, allt niður í 1100 m. Ef hann bilaði þá færi allt til fjandans.

Koma mætti fram hvernig Bjarni hefur hugsað sér að virkja á móti þessu á Íslandi. Ef hugsa á svona dæmi af einhverju viti þá verður það að vera mögulegt út af fyrir sig.

1200 MW kapall hefur hingað til varla verið til umræðu og þyrfti Bjarni aðeins að nefna hvernig væri mögulegt að taka á móti 1200 MW raforkuafli frá Bretlandi inn á íslenska raforkukerfið.

En kannski er allt hægt ef það er gert „að næturþeli“ eins og Bjarni notar í sinni frásögn. Samkvæmt mínum skilningi er það gert ef menn hafa eitthvað illt eða neikvætt í huga, t.d. „laumast að næturþeli“, „hypja upp um sig buxurnar að næturþeli til að skjóta beljuna“, „fara í kirkjugarðinn að næturþeli til að grafa hinn dauða upp“, „fara um að næturþeli við háværan hljóðfæraslátt og mikla drykkju“, o.s.frv.

[Bjarni Jónsson, 18.3.2019 kl. 13:52]

Skrif Skúla hér að ofan og áður í athugasemdadálka þessa vefseturs minna dálítið á naut í flagi.  Geðvonzkan er á svo háu stigi, að hann er búinn að gleyma, því sem hann las, þegar hann upphefur athugasemdir sínar, eins og spurning hans um það, hvernig ég hugsi mér að virkja fyrir þennan raforkuútflutning ber merki um.  Í pistlinum kemur fram, að 7 TWh/ár í útflutning héðan er vindorka og stærðin yfirfærð frá Noregi m.v. hugmyndir NVE, orkustofnunar Noregs.

Svo kemur smælkið frá Skúla: hvers vegna ætti að skipta um orkustefnu 400 sinnum á ári, eins og hann gefur sér ?  Ef flutt er inn að næturlagi í 8 klst, duga 250 nætur/ár á 1000 MW álagi.  Ef skiptingar taka 500 klst/ár, þá eru eftir 8760-2000-500=6260 klst/ár í útflutningstíma fyrir þennan 1200 MW sæstreng.  Sé þessi tími allur nýttur, verður meðalálag flutningsbúnaðarins í útflutningi 1118 MW.  Það er sem sagt borð fyrir báru fyrir fyrirbyggjandi viðhald.

1200 MW flutningsbúnaður hefur verið nefndur í sæstrengsumræðunni hér, og strengir Noregs, sem nú eru á undirbúningsstigi, eru 1400 MW.  Mér þykir líklegt, ef sæstrengsverkefnið "Ice-Link" nálagast ákvörðunarstig, muni menn vilja nýta hagkvæmni stærðarinnar í þessu verkefni, sem hvort eð er verður mjög dýrt.  Eins og margoft hefur komið fram á þessu vefsetri, tel ég mjög misráðið að eyða frekara púðri í hugmyndina um rafmagnsútflutning frá Íslandi einfaldlega af því, að ég tel, að alltaf verði þjóðhagslega hagkvæmara að nýta orkulindir Íslands innanlands.   

[Bjarni Jónsson, 18.3.2019 kl. 17:46]

Ég reiknaði með 200 skiptingum straumáttar í hvora átt á ári, og að hver skipting tæki að jafnaði 1 klst, sem ég held, að nægi, ef skiptingarnar eru fyrirfram skipulagðar á ákveðnum tíma.  Um er að ræða fjarstýrðar aðgerðir úr stjórnsal.  

[Skúli Jóhannsson, 19.3.2019 kl. 07:38]

Áður kallaði hann mig "hortugan bullustrokk" og núna "geðvonzkt naut í flagi" og get ég þess vegna ekki tekið þátt í samskiptum við þennan mann aftur.