Drög í djúpu feni

Stund sannleikans rann upp varðandi afrakstur Stjórnlagaráðs, þegar dómur Feneyjanefndarinnar var birtur, þótt í drögum væri.  Mat Feneyjanefndarinnar á drögum Stjórnlagaráðs var, að þau væru ótæk sem grunnur að stjórnarskrá.  Slíkur úrskurður að hálfu aðila á borð við Feneyjanefndina er einstæður um stjórnarskráarbreytingu í lýðræðisríki og staðfestir réttmæti innlendrar gagnrýni á fyrirliggjandi drög að stjórnarskrá.  Falleinkunn fær Stjórnlagaráð fyrir moðsuðu sína, og er furðulegt að þverskallast við að leggja þetta ólánsfrumvarp fyrir róða úr þessu.  Allt, sem þessi ríkisstjórn kemur nálægt, er flausturslegt fálm í myrkri og með eindæmum ófaglegt og óvandað.  Stjórnlagaráð var fjarri því að vera þverskurður þjóðarinnar, og jafnvel þó að svo hefði verið, er verið að gera þekkingu stjórnlagafræðinga og annarra lögfræðinga nokkuð lágt undir höfði með því að fá þá ekki til að móta gerð skjals á borð við stjórnlög landsins.    

Allt ferlið var frá upphafi gjörsamlega vonlaust til að skapa nokkuð annað en merkingarlaust moðverk, sem lögfræðinemar á 1. ári hefðu verið miður sín með sem hópvinnuverkefni.  Í bezta lagi er hægt að kalla þetta ferli til að skapa stjórnarskrá barnalegan leikaraskap hégómlegra sálna með ofvaxið egó.  Ferlið er búið að vera fíflagangur frá upphafi til enda og hefur haft í för með sér hræðilega sóun skattfjár og tíma fólks, sem hefur annað og betra við tíma sinn að gera.  Því fyrr, sem endir verður bundinn á lýðskrum þetta, þeim mun betra. Lýðskrum var leirinn, sem ráðið fékk til að hnoða. Drögin eru enda handónýt að dómi innlendra sérfræðinga og fjölmargra leikmanna ásamt nefnd Evrópuráðsins um málefnið og ber að fleygja hið fyrsta út í hafsauga.  Martröð lýðveldisins mætti kalla sull stjórnlagaráðs. 

Núverandi þing er óstarfhæft, enda í alla staði óhæft.  Ef næsta þing verður skárra, þá mun það ganga kerfisbundið til verks í þessum efnum sem öðrum.  Það þarf að byrja á að ræða, hvaða greinum Stjórnarskráarinnar það vilji stefna að breytingum á á kjörtímabilinu 2013-2017, og setja síðan valinkunna hópa sérfræðinga til starfa um mismunandi greinar.  Afrakstur þeirra fari til rýni hjá Feneyjanefnd.  Þannig skapast samkeppni á milli vinnuhópanna um gæði vinnunnar.  Að lokum fái Alþingi nýtt frumvarp til breytinga á stjórnlögum til umfjöllunar.  Að reyna að gera stjórnlagabreytingar einfaldari er til þess fallið að ýta undir stjórnmálalega lukkuriddara á bylgjufaldi stundarhrifningar eða stundarhöfnunar til að breyta grunnlögunum.  Skilyrðið um samþykki á tveimur þingum skapar stöðugleika. 

Það er allt á sömu bókina lært hjá núverandi ríkisstjórn og þingmönnunum, sem hana styðja.  Hún hefur ekkert til gagns gert, heldur stundað niðurrif á öllum sviðum þjóðfélagsins.  Undanfarin 4 ár hafa verið ár hinna glötuðu tækifæra.  Ríkisstjórninni hefur mistekizt allt, sem hún hefur tekið sér fyrir hendur.  Evrópusambandsumsóknin var alveg dæmigert feigðarflan, sem engum heilvita manni hefði dottið í hug að leggja upp í.  Upphafið var með endemum ógæfulegt og lýsti sér í því að snúa upp á eyrnasnepla vingulslegra þingmanna og pína þá til að segja já, því að annars færi ríkisstjórnin fyrir kattarnef. Fráfarandi forsætisráðherra mun hafa farið mikinn í hlutverki harðstjórans.  Það eru engin takmörk fyrir hennar gjörðum, þegar kemur að umsókn þessari, og löngu tímabært að binda endi á skammarlegan farsa, þar sem viðsemjandinn er hafður að fífli, af því að umsækjandinn ætlar ekki inn.  Allt tilstandið er engu líkara en bjölluati, og slíkt er afar hvimleitt.  Aðeins trúðum á borð við Össur og Jóhönnu gat dottið slík endemis vitleysa í hug.  Ef við viljum fara þarna inn, þá fáum við til þess skýrt umboð frá þjóðinni og förum síðan í viðræður af festu og krafti, en ekki með hangandi hendi, eins og lúðulakar, árum saman.  Þetta mál er þegar búið að valda nægu tjóni, og áróðursskrifstofa ESB lokar vonandi sjálf, þegar skýr stefnumörkun kemur frá Íslandi, og ný ríkisstjórn biðst velvirðingar á bjölluati einfeldninga, sem virtu lýðræðislegan vilja þjóðarinnar að vettugi. Að setja þetta ferli í gang til að fá að "kíkja í pakka" ESB vitnar í senn um dómgreindarleysi og þekkingarleysi á ESB.    

Atferli krata- og kommaforystunnar 16. júlí 2009 var eins heimskulegt og ruddalegt og hægt er að hugsa sér, enda algert einsdæmi í sögu Evrópu, þegar um undirbúning ESB-umsókna er að ræða.  Það var ekki einu sinni viðhaft í Saarlandi 1934, þegar sótt var um aðild að Þriðja ríkinu (reyndar stóð valið um að verða hluti af Þýzkalandi eða Frakklandi).  Hvílíkur ofstopi !  Allt þetta umsóknarbrölt er unnið fyrir gýg.  Á það verður endir bundinn þegar á þessu ári, og peningasóun því samfara stöðvuð.  Ráðstöfun mannauðs Utanríkisráðuneytisins þarf að rýna með virðisauka af vinnu hvers og eins í huga eftir það, sem á undan er gengið.  

Ríkisstjórnin valdi óvönduðustu aðferð við niðurskurð ríkisútgjalda, sem hugsazt getur, þ.e.a.s. flatan niðurskurð.  Afleiðingin er alveg skelfileg á ríkisreksturinn.  Viðkvæm starfsemi á borð við spítalarekstur er kyrkt, svo að gæði þessa rekstrar fyrir viðskiptavini og hina, sem þjónustuna veita, eru algerlega óboðleg.  Nota hefði átt tækifærið, sem gafst til hagræðingar, til að fara í skipulagsbreytingar og lítils háttar framkvæmdir til að draga úr sóun í kerfinu á borð við þá, að útskrifaðir sjúklingar teppi pláss á háskólasjúkrahúsi, af því að miklu ódýrari dvalarstaðir eru fullir.  Það á ekki að herða stöðugt sultarólina að Landsspítalanum, heldur að kanna, hvort úthýsing á hluta starfseminnar að uppfylltum gæðakröfum geti sparað ríkissjóði fé.  Miðstýringarárátta kratanna kemur í veg fyrir ávinning með frumkvæði heimamanna á hverjum stað.  Ný tækni getur sparað fé, og þá á ekki að hika við að fjárfesta í henni.  Það eru hins vegar takmörk fyrir því, hversu miklum hluta opinberra fjárveitinga til sjúkramálanna er verjanlegt að verja til kaupa á dýrustu lyfjum, nema ávinningur sé ótvíræður.

Ríkisstjórnin skar framlög til Vegagerðarinnar niður við trog og lét, eins og slík framlög mættu fremur missa sig en önnur framlög.  Viðkvæðið var að þyrma heilbrigðis-og tryggingakerfinu.  Það var ekki gert, og þessi niðurskurður til vegamála var stórhættulegur og hefur haft mikinn kostnaðarauka í för með sér fyrir landsmenn.  Það er alveg hræðilegt, þegar misheppnaðir stjórnmálamenn fara að stjórna ríkiskassanum.

Menntamálin eru í ólestri undir stjórn VG.  Skólum er mismunað eftir rekstrarformi í anda ofurtrúar sameignarsinna á opinbert eignarhald og rekstur.  Skólum er gert illmögulegt að keppa á gæðum, enda hvatinn lítill sem enginn í kerfinu.  Einkunnakerfi er breytt, svo að nemendur eigi erfiðara með að meta árangur sinn og bera sig saman innbyrðis.  Það virðist alls ekki mega ala á heilbrigðum metnaði nemenda.  Afleiðingin er skelfileg.  PÍSA er áminning. Nemendur koma út úr grunnskóla ótalandi og óskrifandi á móðurmáli sínu, hvað þá erlendum tungumálum.  Skólunum virðist hafa hrakað síðan sá, er hér heldur á fjaðurstaf, var þar nemandi, af færni nemenda í grunngreinum að dæma.  Skólakerfið er fjarri því að fullnægja þörfum atvinnulífsins.  Verkmenntun er hornreka og raungreinum er engan veginn gert nógu hátt undir höfði.  Þess í stað er opinberu fé veitt í húmbúkk, sem engin þörf er fyrir í þjóðfélaginu, en fólki er guðvelkomið að eyða tíma sínum í og eigin fé. Ofan á öllu trónir núverandi formaður Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, sem virðist vera harla metnaðarlítil fyrir hönd íslenzka menntakerfisins, hvers gæðum og skilvirkni hrakar stöðugt. Þessu verður að breyta.  Beina verður opinberu fé í hagvaxtarhvetjandi geira menntakerfisins og hætta dekri við afætur. 

Atvinnustefnu ríkisstjórnarinnar verður bezt lýst sem afturhaldi.  Hún hefur blóðmjólkað fyrirtækin og þannig eyðilagt vaxtarmöguleika þeirra, svo að atvinnuþátttaka landsmanna hefur stöðugt minnkað á ólánsferli þeirra þröngsýnu púka, sem ráðið hafa ferðinni undanfarin ár.  Stöðnun atvinnulífs og afturför lífskjara miðað við nágrannaþjóðir hefur leitt til atgervisflótta úr landinu.  Afleiðingin er langvinnasta kreppa, sem um getur í heiminum á seinni árum. 

Það verður eitt meginviðfangsefni næstu ríkisstjórnar, ef nógu margir bera gæfu til að kasta ekki atkvæði sínu á glæ í komandi þingkosningum, að blása til sóknar í atvinnumálunum.  Alþjóðlega hagkerfið er í lægð og gjaldeyrishöftin auðvelda ekki leikinn, en með samstilltu átaki þings og atvinnulífs verður fljótlega unnt að þoka hagkerfinu upp úr kviksyndi stöðnunar vinstri flokkanna.  Erlendir fjárfestar fylgjast með og bíða átekta. Nýting náttúrugæða til sjávar og sveita mun enn verða eimreið hagkerfisins með smurningu frá verðmætum mannauði landsins við hækkun á ráðstöfunartekjum hans, ekki sízt fólks undir fertugu, sem losnar úr viðjum við skattalækkanir.

Það er furðulegt að heyra málflutning ráðherra, t.d. fjármálaráðherra, og annarra þingmanna Samfylkingarinnar um gjaldmiðilsmál.  Þeir tala, eins og landsmönnum standi til boða að hálfu ECB, evrubankans í Frankfurt, að taka upp evru á morgun.  Þetta er alger fásinna.  Eftir fjagra ára óstjórn Samfylkingarinnar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs eru landsmenn fjær því en nokkru sinni áður að uppfylla Maastricht-skilyrðin, þar sem skuldastaða ríkisins er sett 60 % að hámarki af VLF, en hún verður um 100 % í ár, halli ríkissjóðs skal verða innan við 3 % af VLF (þetta hefur aldrei staðizt í raun hjá ríkisstjórninni), og verðbólga og vextir skulu verða á meðal hins lægsta á evru-svæðinu, en eru í toppi.

Setjum nú svo, að kraftaverk gerðist, og ECB mundi bænheyra Samfylkinguna á Íslandi og bjóða Svörtuloftamönnum upp í dans og kaupa krónuforða hans fyrir evrur og á allan hátt styðja gjaldmiðilsskiptin.  Hvaða gengi á þá að nota ?  Gengi Seðlabanka Íslands, gengi ECB eða eitthvert gengi þarna á milli ?  Svarið við þessu mundi marka þáttaskil varðandi afkomu almennings og samkeppnihæfni íslenzkra útflutningsatvinnuvega.  Er skemmst að minnast endursameiningar Þýzkalands, þegar DDR-mörkum var skipt fyrir D-mörk á genginu 1:1.  Austur-þýzkt efnahagslíf er enn í basli vegna gengis, sem var allt of hátt fyrir framleiðni austurhéraðanna.   

Það er ekki einu sinni vitað til þess, að Samfylkingarfólk hafi spurt þessarar spurningar, hvað þá svarað henni.  Þar á bæ er firringin í öndvegi og raunveruleikaskyn af takmörkuðum skammti.  Það er bara gösslast áfram. Barn lærir að skríða áður en það fer að ganga.  Með sama hætti verðum við að ná tökum á efnahagslífi okkar áður en við förum að semja við Frankfurt, London, Washington eða aðra um tengingu íslenzku myntarinnar við evru, sterlingspund, bandaríkjadal eða aðrar myntir með það að markmiði að gera viðkomandi mynt að lögeyri á Íslandi.  Að fara á fjörurnar við aðrar þjóðir um slíka tengingu í þeirri veiku stöðu, sem við erum í núna eftir óstjórn fákunnandi fólks, er u.þ.b. jafnheimskulegt og hægt er að hugsa sér.  Samfylkingin mundi gera okkur að ómögum.  Við verðum að ná tökum á peningamálunum með því að takmarka peningamagn í umferð og ná verðbólgu niður í um 2 %.  Það er unnt að hafa stjórn á peningamagni í umferð með því að taka "peningaprentunarvaldið" frá viðskiptabönkunum og færa það til föðurhúsanna, Seðlabankans. Þar verður þá að vísu vera fólk með viti, en ekki sporgöngumenn Trotzkys og véfréttarinnar í Delfí. Þegar við höfum gert hreint fyrir okkar dyrum, uppfyllt Maastricht-skilyrðin og náð varanlegum hagvexti, 3 % - 5 % á ári, þá getum við samið af styrkleika við aðra.  Að semja í veikri stöðu um þessi mikilsverðu mál býður hættunni heim, og tvö peningakerfishrun á 10 árum mun hagkerfið ekki þola.  Þá blasir þjóðargjaldþrot við.  

  

 

   

 

 

     

 

Slæleg hagsmunagæzla á löngum

Árið 2012 nam heildarveiði á makríl að hálfu Evrópusambandsríkja, ESB, Noregs, Færeyja, Rússlands og Íslands, 920 kt samkvæmt uppgefnum veiðitölum, sem ástæða er til að ætla samkvæmt reynslu af ýmsum þessara þjóða, að séu of lágar.  Árið 2012 nam afli Íslendinga 16 % af þessum skráða afla og hlutfallið er þá líklega lægra í raun.  Um er að ræða innan við 10 % af makrílmassanum, sem áætlað er, að verið hafi í lögsögu Íslendinga téð ár.  Ef miðað er við mjög varfærinn sjálfbærninýtingarstuðul, 20 % af stofni, veiddu Íslendingar aðeins um helming þess makríls, sem ráðlegt hefði verið að teknu tilliti til sjálfbærni stofnsins.

Þann 3. febrúar 2013 tilkynnti atvinnuvega-og nýsköpunarráðherrann, Steingrímur Jóhann Sigfússon, ákvörðun um 15 % samdrátt í þessum veiðum 2013, eða 123,2 kt kvóta, sem er ótrúleg lítilþægni og undirgefni við slettirekuhátt ESB og Norðmanna í þessu makrílmáli m.v. stöðu stofnsins.  Það er ástæða til að líta almennt á nýtingu flökkustofna, sem eru mjög mikilvægir fyrir íslenzka hagkerfið, og á hvaða grundvelli fyrri deilumál um flökkustofna voru leyst.

1. Hvar hrygnir fiskurinn og klekst út ?
2. Hvar elzt hann upp ?
3. Hvar eru fæðuslóðir hans ?
4. Hverjir hafa veitt hann og í hvaða mæli ?
5. Hverjir hafa staðið að rannsóknum á stofninum ?
6. Hversu háð eru ríkin nýtingu hans og/eða fiskveiðum almennt ?

Hversu þungt einstakir liðir hér að ofan vega er umræðuefni í samningaviðræðum.  Makríllinn hrygnir aðallega vestan Írlands, en einnig úti fyrir strönd Noregs og nú á seinni árum einnig undan suður- og jafnvel vesturströnd Íslands. Íslendingar standa sterkt að vígi í lið 3, því að vor, sumar og haust er makríllinn hér að tvöfalda þyngd sína og étur við það a.m.k. 3 milljónir tonna af átu og öðru æti, sem hefðbundnir íslenzkir stofnar þá ekki geta nýtt sér.  Ef stofninn þyngist hér um 800 þúsund tonn (800 kt), þá er lágmark, að við fáum að nýta 1/4 af þeirri þyngdaraukningu eða 200 kt.  Að setja markið svo lágt sem ráðherrann gerir, skaðar framtíðarhagsmuni okkar, því að einhvern tímann verður samið eða kveðinn upp gerðardómur, og þá telur veiðireynsla okkar, sbr lið 4 hér að ofan.  Þessi lélegi ráðherra, sem var ekki lengur sætt sem formaður VG, veldur samningsstöðu Íslendinga tjóni með þessari slæmu ákvörðun.  Nýr matvælaráðherra mundi vinna þarft verk, ef hann endurskoðar þessa ákvörðun til hækkunar í vor.  Að sjálfsögðu á hann þá að beita fyrir sig vísindalegum rökum, sem vonandi verður unnt að gera á grundvelli umfangsmikilla rannsókna Hafrannsóknunarstofnunar nú um stundir á vexti og viðgangi  makríls í íslenzkri lögsögu.   

Íslendingar standa að sjálfsögðu sterkt að vígi varðandi 6. liðinn hér að ofan, því að engin makrílþjóðanna, nema Færeyingar, geta sýnt fram á, að andvirði makrílveiðanna hafi numið allt að 2 % af vergri landsframleiðslu 2012. 

Flökkustofnarnir eru í megindráttum fjórir: 

1. Norsk-íslenzka síldin.  Um aflahlutdeild var síðast samið árið 2007, og höfðu Norðmenn þá gengið fram með fádæma frekju og teflt ESB-ríkjunum fram til höfuðs Íslendingum, þó að ESB-þjóðirnar hefðu enga veiðireynslu.  Hlutur Íslendinga varð enda óeðlilega lítill eða aðeins 14,5 %, en hlutur Norðmanna 61 %.  Þarna tefldu Norðmenn hagsmunaskák gagnvart ESB, og fórnarlambið urðu Íslendingar.  Eitt af verkefnum utanríkisþjónustunnar á að verða að auka hlut Íslands á kostnað Norðmanna, sem fóru fram með yfirgangi.  Auðvitað er algerlega borin von, að nokkur raunhæf utanríkispólitík verði rekin af íslenzka Stjórnarráðinu með liðleskjur á borð við Össur Skarphéðinsson sem æðsta strump í utanríkisráðuneytinu, mann, sem purkunarlaust hefur gert sig sekan um að draga taum ESB í alvarlegasta deilumáli Íslands við umheiminn frá lýðveldisstofnun.
2. Árið 2005 var gert samkomulag á milli Íslands, Noregs, Færeyja og ESB um aflahlutdeild kolmunna eftir stjórnlausar veiðar.  Varð hlutur Íslendinga minnstur þessara þjóða, eða 17,5 %, enda gekk kolmunninn að mestu út úr lögsögunni árið 2006.  Veiða Íslendingar nú kolmunna aðallega í færeyskri lögsögu, sem fengu 26,1 % í sinn hlut, Norðmenn 25,7 % og ESB 30,5 %. 
3. Loðnuna má telja að mestu íslenzkan stofn, enda er veiðihlutdeild okkar 81 % samkvæmt samkomulagi.  Loðnan er íslenzka hagkerfinu mjög mikilvæg.  Nú er veiðibrestur í ansjósunni hjá Perúmönnum.  Ansjósukvótinn var skorinn niður um 67 % árið 2012.  Perúmenn hafa verið að veiða um 5 milljónir tonna á ári af ansjósu, svo að þessi niðurskurður hefur mikil og jákvæð áhrif á verð loðnuafurða.  Verð á loðnulýsi og loðnumjöli nú er um 2400 USD/t, sem er hærra en álverðið, svo að nærri má geta, að vinnslan sé arðbær.
4. Úthafskarfi er 4. flökkustofninn, sem verulegu máli skiptir fyrir Íslendinga. Nýlega var gengið frá viðunandi samningi um skiptingu þessa stofns (eru reyndar tveir stofnar), og fá Íslendingar 31,0 % hlutdeild.  Rússar sætta sig ekki við hlutdeild sína, 20,7 %.  ESB fær 15,5 %, Færeyingar 7,3 % og Norðmenn 3,9 %.

Makríllinn er verri afræningi en kolmunninn í íslenzkri lögsögu, af því að hann gengur vestar, og er að þvælast á hrygningarslóðum og uppeldisslóðum mikilvægustu nytjastofna við Íslandsstrendur.  Hann étur ungviðið og er í samkeppni við það um fæðuna.  Það er þess vegna óþolandi linkind að hálfu atvinnuvega -og nýsköpunarráðherra að minnka veiðiheimildir á makríl í íslenzkri lögsögu um 15 %.  Það eru engin vistfræðileg rök fyrir þessari ákvörðun.  Ráðherrann lyppast, eins og fyrri daginn, niður, þegar hagsmunir ESB rekast á hagsmuni Íslendinga.  Þessi kjaftgleiði ráðherra gengur í skrokk á íslenzkum sjávarútvegi með ofurskattlagningu og fer ránshendi um kvóta útgerðarfyrirtækjanna til að ráðstafa honum að eigin geðþótta.  Hann fær hins vegar í hnén, þegar Maria Damanaki fýlar grön.

Síðasta aðför ólánsstjórnmálamannsins, Steingríms Jóhanns Sigfússonar, á hendur sjávarútveginum er frumvarp um kvótaþing.  Hugmyndafræðin á bak við þetta örverpi er dæmigerð fyrir sameignarstefnuna.  Farið er ránshendi um eignir útgerðarinnar, og á ársgrunni er hún rænd u.þ.b. 100.000 tonnum af 1.440.000 tonnum eða 7,0 % í þessum áfanga.  Þessi kvóti er þjóðnýttur, og ríkið ætlar síðan að leigja hann.  Þessi gjörningur er sönn sameignarstefna, því að hún miðar að því að gera útgerðarmenn að leiguliðum ríkisins.  Þá eiga viðskipti með kvóta á milli útgerða að fara um hendur ríkisins.  Hvers konar forræðishyggja er þetta eiginlega ?  Verið er að koma upp algerlega óþörfum millilið og draga þannig stórlega úr skilvirkni sjávarútvegsins.  Þessi gjörningur mun draga úr framlegð og framleiðni sjávarútvegsins, íslenzka, og verða vatn á myllu samkeppniaðila hans, erlendra. Nú sjá menn í hendi sér til hvers stefna stjórnarflokkanna leiðir sjávarútveginn.  Útgerðarmenn verða leiguliðar ríkisins.  Það er þetta, sem sameignarsinnar eiga við, þegar þeir japla á lagatexta um, að fiskimiðin séu eign þjóðarinnar.  Það er alveg áreiðanlegt, að þjóðin er því betur sett með þessa eign sína þeim mun meiri arði, sem sjávarútvegurinn skilar.  Sá arður verður aðeins til fyrir tilstilli einkaframtaks.  Annað hefur verið margreynt af stjórnmálalegum "hugsjónamönnum" og ætíð með hörmulegum afleiðingum.

Steingrímur er samur við sig að skera kökuna í minni sneiðar og heldur, að með svo heimskulegri ráðstöfun auki hann tekjur ríkissjóðs.  Með því að fjölga þeim, sem draga bein úr sjó, dregur hann úr hagræðingu og hagkvæmum rekstri sjávarútvegsins, og þar með minnkar kakan a.m.k. hlutfallslega, og tekjur hins opinbera munu dragast saman vegna þessarar þjóðnýtingar til lengri tíma.  

Reynslan hefur sýnt, að enginn rekstrargrundvöllur er fyrir útgerð, sem er reist á leigukvóta, enda ríkir alger óvissa um, hvort leiguliðar fái leigukvóta næst og á hvaða verði.  Umgengnin við auðlindina versnar með auknu brottkasti, þegar menn eiga ekki kvótann.  Hér er enn höggvið í knérunn dreifbýlisins með því að sjúga fé út úr útgerðunum og flytja féð til höfuðborgarsvæðisins.  Stefna ríkisstjórnarinnar miðar að því að auka miðstýringuna í landinu og veikja hinar dreifðu byggðir landsins.  Landsbyggðarmenn munu gjalda svartan belg fyrir gráan í komandi Alþingiskosningum, ef allt er með felldu.

Til að viðreisn Íslands takist og landið komist klakklaust út úr kreppunni, þrátt fyrir 4 ár hinna glötuðu tækifæra, 2009-2013, þá verða stjórnvöld að veita sjávarútveginum fullt athafnarými.  Sjávarútveginn verður að reka með hámarks afköstum og hámarks framleiðni.  Það þýðir, að skila verður honum ránsfeng ríkisstjórnar SF/VG.  Engin þjóð hefur mátt sæta jafnlangvinnri alvarlegri kreppu og Íslendingar.  Það er vegna kolrangrar stjórnarstefnu.  

Alvarlegasta birtingarmyndin er skuldasöfnunin.  Hún sýnir, að viðvaranir Alibers og Perssons voru á rökum reistar.  Íslenzka ríkisstjórnin hefur frestað að taka á skuldavandanum, en þess í stað veðsett tekjur og eignir komandi kynslóða, og öll er gullgerðarlist stjórnvalda í anda útrásarvíkinganna, þ.e. ósjálfbær skuldasöfnun.  Hérlendis hefur langverst verið haldið á opinberum fjármálum í kjölfar tvíburakreppu af öllum samanburðarlöndum.  Á næsta kjörtímabili verður barizt upp á líf og dauða.  Es dreht sich um Leben oder Tot.  Þá er betra að geta státað af skipulagshæfni, áræðni og þrautseigju, eins og hetjan hér að neðan, Vilborg Arna Gissurardóttir.     

          

 

     

 

   

Ræða Camerons

Þann 23. janúar 2013 hélt David Cameron, formaður brezka Íhaldsflokksins og forsætisráðherra Breta, stórmerkilega ræðu í Davos í Sviss.  Cameron sagði, að meginlandsþjóðirnar væru að breyta Evrópusambandinu, ESB, í átt að sambandsríki, sem ekki hefði verið lagt upp með, þegar Bretar samþykktu inngöngu í ESB.  Hann taldi þess vegna, að Bretar væru í fullum rétti að fitja upp á annars konar breytingum.  David Cameron vill halda í þveröfuga átt við helztu sameiningarsinnana.  Hann vill flytja ákvörðunarvald frá Brüssel og aftur heim til Lundúna.  Cameron vann sigur yfir Hollande um daginn varðandi fjárhagsáætlun ESB, þegar samþykkt var að draga saman seglin.  Sannleikurinn er sá, að til langtíma stendur fjárhagur ESB-ríkjanna á brauðfótum, eins og nánar verður minnzt á í þessari vefgrein.

Þessi stefnumörkun Breta virðist vera voguð, hún markar þáttaskil í tilvist ESB, og hún skilaði Bretum og öllum norðurhluta ESB ávinningi 8. febrúar 2013, þegar langtíma fjárlagarammi ESB var í fyrsta sinn lækkaður.  Bretar ætla að óska eftir samningaviðræðum, sem munu verða kosningamál á Bretlandi árið 2015.  Íhaldsflokkurinn ætlar í þeim kosningum að berjast fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu á Bretlandi um aðild að ESB á grundvelli nýrra aðildarskilmála; ella komi til úrsagnar Breta úr ESB.  Það er mjög líklegt, að Bretar muni segja nei við ESB, nema Brüsselvaldið gangi að helztu kröfum þeirra.  Þá kemur upp spáný og spennandi staða í Evrópu.  

Þetta er sterkur leikur hjá Cameron, sem þegar hefur skilað Íhaldsflokkinum marktækri fylgisaukningu í fylgismælingum, en hann á í höggi við Sjálfstæðisflokk Stóra-Bretlands, sem vill úrsögn úr ESB.  Boðuð þjóðaratkvæðagreiðsla setur þrýsting á Brüssel um að sýna Bretum sanngirni og eftirgjöf.  Annars eru þeir farnir, og það vilja Þjóðverjar ekki, þó að Gallarnir geti hugsað sér það. 

Útlínur þess, sem koma skal, komu í ljós í átökunum um fjárlög ESB í viku 6/2013 í Brüssel.  Þá skipuðu Bretar sér í forystu umbótasinna, þar sem eru Norðurríkin, og Frakkar með kratann Hollande í broddi fylkingar, skipuðu sér í forystu rómönsku ríkjanna og annarra Suðurríkja.  Þjóðverjar með sína Angelu Merkel í stafni "sátu á girðingunni", þ.e. horfðu á atgang Engilsaxa og Galla og leituðust við að bera klæði á vopnin.  Hollande er stór upp á sig að hætti Galla og lét sig vanta á boðaðan fund með Cameron og Merkel.  Slíkt atferli kunna Germanir ekki að meta, enda argasti dónaskapur.  Leikar fóru þannig, að Germanir hölluðust á sveif með Engilsöxum, Gallar máttu lúta í gras og gengu niðurlægðir af velli.  Nú sjáum við sögulegan öxul í mótun, öxulinn Berlín - Lundúnir, sem löngu var tímabært að mynda.    

Það vakti athygli eftir stefnumótandi ræðu Camerons um endurheimt völd frá Brüssel, að kanzlari Þýzkalands, Angela Merkel, sem sækist eftir endurkjöri haustið 2013, tók málflutningi Camerons vel.  Sannleikurinn er sá, að Þjóðverjar eru hundóánægðir með "gúrkutilskipanir" frá Brüssel, sem þeir kalla svo, og eiga þá við afskiptasemi búrókratanna í Brüssel um smæstu atriði.  Gúrkutilskipanir eru ær og kýr Frakka, sem búa í miðstýrðasta ríki Evrópu, og hefur svo verið frá dögum Napóleóns Bonaparte frá Korsíku. Gúrkutilskipun Brüssel fjallaði um leyfilegan beygjuradíus á agúrkum, og er nytsemi slíkrar tilskipunar flestum hulin.

AGS (Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn) sendi frá sér nýja hagspá fyrir 2013 þann 23. janúar 2013.  Þar kom fram, að verg landsframleiðsla 17 evruríkja mun dragast saman um 0,2 % og vaxa um 0,2 % í öllum ESB-löndunum 27. Á þessu ári hefst óheillavænleg langtímaþróun í ESB, og hún hófst á evru-svæðinu í fyrra.  Fólki á vinnumarkaðsaldri, 20-64 ára samkvæmt skilgreiningu tölfræðinga ESB, mun taka að fækka á árinu 2013 úr hámarkinu í fyrra, 308,2 milljónum manna, og mun á næstu hálfu öld fækka niður í 265 milljónir árið 2060.  Fólki á vinnumarkaðsaldri mun fækka, en gamalmennum mun fjölga.  Þetta mun hækka öldungahlutfallið í ESB úr 28 % í 58 % árið 2060. Öldungahlutfall er skilgreint sem sem fjöldi fólks 65 ára og eldri sem hlutfall af fjölda á téðum vinnumarkaðsaldri.  Þessi hroðalega þróun mun setja hagvexti í ESB þröngar skorður, því að hann er reistur á aukinni atvinnuþátttöku og aukinni framleiðni. Þessi þróun kallar á aukin útgjöld hins opinbera, sem hæpið er, að skuldug ríki ESB standi undir.  Að tengjast slíkum þjóðum ríkjasambandi er alls ófýsilegt.      

Þjóðverjar halda ESB uppi fjárhagslega og hafa orðið fyrir miklum fjárhagslegum útlátum síðustu misserin við björgun banka og ríkissjóða í öðrum löndum evru-svæðisins.  Stjórnlagadómstóllinn í Karlsruhe hefur gefið til kynna, að ákvarðanatakan um þessi fjárútlát hafi á köflum ekki staðizt ákvæði í "die Verfassung", Stjórnarskrá Sambandslýðveldisins, og flokkur Merkel, CDU, tapaði í janúar 2013 völdum í Nieder-Sachsen, Neðra-Saxlandi, þrátt fyrir klaufalegan kanzlarakandidat kratanna, SPD.  Að þessum kratíska kanzlarakandídat er nú gert ótæpilegt grín í Sambandslýðveldinu. Þetta sýnir, að í Þýzkalandi er kraumandi óánægja með stefnuna í Berlín, því að leiðtogi CDU í Nieder-Sachsen naut persónulegra vinsælda.  Allt sýnir þetta kraumandi óánægju í Evrópu.

Skýringin á þessum hræringum í Evrópu eru vandræðin, sem stafa af sameiginlegu myntinni, evrunni.  Menn sjá, að hún stenzt ekki án stjórnmálalegs samruna, og mjög margir Evrópumenn, áreiðanlega drjúgur meirihluti þeirra, verða eins og broddgöltar við tilhugsunina um sambandríki.  Líklegast er, að sameiningartilraunir búrókratanna í Brüssel springi í höndunum á þeim og úr þessari deiglu myndist þrískipt ESB, eins og kenning var sett fram um hér á vefsetrinu fyrir nokkru.

Þessi þrískipting yrði með þremur myntum og leidd af Berlín, París og Lundúnum.  Sameiginlegur öllum hlutum ESB yrði Innri markaðurinn með frelsunum fjórum, en síðan væri mismikil miðstýring og mismunandi peningastefna á hverju svæði.  París mundi fara fyrir Suður-Evrópu, sem búa mundi við veika peningamálastjórn og veikta evru, enda blasir nú þjóðfélagslegt ginnungagap við rómönskum og grískumælandi þjóðum.  Berlín færi fyrir E-marki og sterkri peningamálastjórnun, en líklega minni miðstýringu en í Parísarhópinum.  Lundúna-svæðið yrði með minnsta miðstýringu og nokkrar myntir, sem þó sennilega yrðu tengdar sterlingspundinu með vikmörkum.  Það er ekki ósennilegt, að núverandi EES-lönd sæju hag sínum bezt borgið í þessu laustengda bandalagi með Bretum o.fl.

Fyrir Íslendinga er algerlega út í hött að standa í marklausum aðlögunarviðræðum við ESB í sinni núverandi mynd, enda reiknar Brüssel ekki lengur með aðild Íslands.  Það er svo mikil óvissa uppi um framtíð Evrópusambandsins, að óráð er að sækjast eftir inngöngu þar nú.  Fantabrögðin, sem ESB beitti Ísland frá haustinu 2008 þar til dómur EFTA-dómstólsins var kveðinn upp, 28. janúar 2013, voru til þess fallin að einangra landið stjórnmálalega og fjárhagslega og þannig að koma því á kné, svo að skattborgarar landsins gengjust í ábyrgð fyrir skuldir óreiðumanna og borguðu hundruði milljarða kr í vexti af lánum til að standa skil þar til þrotabúin lykju innheimtu.  

Kló ESB læsti sig um Ísland frá Norðurlöndunum í austri til AGS-Alþjóða gjaldeyrissjóðsins - í vestri.  Stálklónni var stjórnað frá Berlaymont.  Hagsmunum Íslendinga átti að kasta algerlega á glæ og eyðileggja hér lífvænleg búsetuskilyrði vegna ótta búrókrata í Brüssel við bankaáhlaup.  Í kjölfarið yrðu Íslendingar viljalaus verkfæri framkvæmdastjórnarinnar, nákvæmlega eins og Össur & Co. hafa allan tímann verið.  Þetta var svo kaldrifjuð atlaga að smáþjóð í norðri, að augljóslega getur ekki gróið um heilt alllengi.  Þess vegna hefur myndazt gjá á milli þjóðlegra, borgaralegra afla og stjórnarflokkanna, hverjir eru algerlega óstjórntækir af augljósum ástæðum þar til þeir hafa undirgengizt sína hundahreinsun.  Þess vegna ber að slíta þeim aumkvunarverða læðupokahætti, sem utanríkisráðuneytið við Rauðarárstíg nú stundar í Brüssel, og honum mun verða slitið.  Það ferli hefur þegar orðið landsmönnum allt of kostnaðarsamt og lítillækkandi. 

Hlutur innlendra meðreiðarsveina Brüsselvaldsins er viðbjóðslegur og verður þeim til ævarandi minnkunar, svo lengi sem land þetta byggist.  Undirlægjuháttur stjórnarflokkanna tveggja var slíkur, að þyrlað var upp miklu moldviðri um lagalega stöðu Íslands í Icesave-deilunni til að unnt væri að smeygja fátæktarfjötrum utan um íslenzka skattborgara, þannig að svo liti út, að tilskipun ESB um innlánstryggingar héldi vatni, en væri ekki moðsuða, eins og reyndin var.

Stjórnmálaflokkarnir tveir, sem að ríkisstjórnum Jóhönnu Sigurðardóttur hafa staðið, eru Trójuhestar innan borgarmúra íslenzks sjálfstæðis.  Þeir hafa dreift hræðsluáróðri, sem reistur var á lygum og blekkingum frá Brüssel um lagalega stöðu Íslands eftir setningu Neyðarlaganna í október 2008.  Stjórnmálaflokkar þessir eru báðir óalandi og óferjandi og engan veginn tækir í ríkisstjórnarsamstarf, enda hugmyndalegar eyðimerkur báðir tveir. Geir Hilmar Haarde, ríkisstjórn hans og Alþingismenn, sem samþykktu Neyðarlögin, reyndust bjargvættir Íslands, því að annars blasti þjóðargjaldþrot við.  "Guð blessi Ísland" voru orð í tíma töluð, og forsætisráðherra var bænheyrður 28. janúar 2013.  Myllur réttlætisins mala hægt, en mala þó.  

Hér hafa orðið alvarlegir atburðir í innanlandsmálunum, og það er ekki hægt að láta sem ekkert sé, þegar hópur stjórnmálamanna virðist draga taum erlendra ríkja og ríkjasambanda á kostnað hérlendra manna.  Við fyrsta tækifæri þarf að dusta rykið af þingsályktunartillögu um að rannsaka hlut íslenzkra stjórnvalda í þessu Icesave-máli öllu saman, þó að fnykinn leggi af því langar leiðir.  Það verður að leiða hið sanna í ljós, svo að stjórnmálamenn og heilu flokkarnir geti ekki endalaust siglt undir fölsku flaggi.  

 

 

  

 

 

 

Orkuvinnsla á tímamótum

Landsvirkjun var stofnuð með lögum frá Alþingi árið 1965.  Fyrirtækið var lengst af í eigu ríkis, Reykjavíkurborgar og Akureyrar, en hefur um hríð verið alfarið í eigu ríkisins.  Óhætt er að fullyrða, að þetta eignarfyrirkomulag samræmist engan veginn þeim orkumarkaði, sem komið var á laggirnar á Íslandi fljótlega upp úr aldamótunum 2000 til að fullnægja tilskipun Evrópusambandsins, ESB, um samkeppni á raforkumarkaði, sem skyldi reist á fjórskiptingu markaðarins, þ.e. vinnslu, flutningi, dreifingu og sölu. 

Landsvirkjun hefur sérstöðu á markaðinum sökum stærðar sinnar, en markaðshlutdeild hennar er um 70 %.  Gefur auga leið, að 100 % ríkiseign á fyrirtæki á lögbundnum samkeppnimarkaði er þversögn, sem ekki er unnt að umbera til frambúðar.  Nú er kominn tími til breytinga, og um þessar breytingar hefur orðið nokkur umræða á opinberum vettvangi að undanförnu. 

Sumpart kann það að stafa af skrýtnum ráðstöfunum núverandi stjórnar og ummælum forstjóra Landsvirkjunar, sem orka mjög tvímælis og afar ólíklegt er, að væru uppi á teninginum, ef Landsvirkjun væri rekin á viðskiptalegum grundvelli og væri skráð hlutafélag á markaði.  Til að auka arð þjóðarinnar, ekki einvörðungu ríkisins, af starfsemi Landsvirkjunar, er kominn tími til að láta af leikaraskap í kringum andvana fædd gæludýr og hefja tækni vatnsaflsvirkjana og viðskipti á ný til öndvegis við stjórnun Landsvirkjunar.

Hér má nefna furðutal um aflsæstreng á milli Íslands og Bretlands, eins og fullnægjandi sæstrengstækni sé handan við hornið, næg afgangsorka sé fyrir hendi í kerfinu, slík viðskipti jafngiltu áhættulítið gulli og grænum skógum og hindra mætti orkuverðshækkun hér innanlands þrátt fyrir slíka tengingu.  Allt er þetta tal til marks um tilveru í gerviveröld og með miklum endemum og hin mesta fjarstæða.  Hér skal fullyrða, að áhættugreining slíks verkefnis í einkafyrirtæki mundi óðara leiða til, að því yrði sópað út af borðinu sem svartagallsrausi, og sá, sem eyða mundi púðri í slíka vitleysu, yrði að koma með góða hugmynd til að fá bónus það árið.

Þá má nefna vindmylluævintýrið.  Meira að segja á meginlandi Evrópu, þar sem almenningur greiðir margfalt hærra orkuverð en hér, er raforka frá vindmyllum niðurgreidd, en það er gert í nafni umhverfisverndar.  Gefur auga leið, að engum slíkum röksemdum er hægt að tefla fram hér.  Hér munu vindmyllur aldrei draga úr losun neinna skaðlegra efna út í andrúmsloftið. Vitleysan ríður ekki við einteyming.  Þá er því haldið fram, að æskilegt sé að rannsaka nýtingartíma vindmylla á Íslandi.  Halló !  Var nauðsynlegt að eyða yfir 2 milljónum evra, MEUR 2, til þess ?  Smíða mátti hér innanlands turna og spaða og sírita snúningshraðann án þess að framleiða rafmagn og tengja vindmyllurnar við stofnkerfið með ærnum tilkostnaði.  Hjá engu einkafyrirtæki hefði mönnum dottið í hug svo barnaleg tilraun, sem hér átti sér stað.

Ásgeir Jónsson, doktor í hagfræði, ritar þarfa grein í Morgunblaðið föstudaginn 25. janúar 2013, "Um eignarhaldið á Landsvirkjun".  Þar segir í upphafi:

"Landsvirkjun er nú alfarið í eigu ríkisins, og jafnframt eru allar skuldir fyrirtækisins með ríkisábyrgð.  Þá er stjórn fyrirtækisins skipuð af stjórnmálaflokkum landsins.  Færa má sterk rök fyrir því, að þetta fyrirkomulag geti ekki staðið til langframa miðað við eðli og áhættu þess rekstrar, sem fyrirtækið stundar. .... Skráning Landsvirkjunar á hlutabréfamarkað og útboð á 30 % hlutafjár fyrirtækisins gæti skilað fimmföldum ávinningi að íhugun þess, sem hér ritar." 

Síðan rekur doktor Ásgeir 5 röksemdir fyrir hlutafjárútboði eða sölu hlutafjár, og vega þau hvert um sig þungt:

1. Landsvirkjun skuldar nú um 340 milljarða kr í erlendri mynt að mestu.  Full ríkisábyrgð er á þessum skuldbindingum, sem er íþyngjandi fyrir ríkið, sem þegar er í ábyrgð fyrir 950 milljarða kr skuld Íbúðalánasjóðs (skítaslóði ferils Jóhönnu Sigurðardóttur) og 400 milljarða lífeyrisskuldbindingum opinberra starfsmanna.  Alls nema þessar ábyrgðir heilli landsframleiðslu, sem verkar neikvætt á lánshæfismat ríkisins og ber þess vegna að aflétta, eins og kostur er.  Allar nýjar skuldsetningar Landsvirkjunar yrðu án ríkisábyrgðar.
2. Samkeppnistaðan á orkumarkaði mundi leita í sanngjarnari átt með þessum gjörningi.  Líklega mundu lánskjör Landsvirkjunar versna, og það leiðir til hækkunar raforkuverðs, en skattgreiðendur eiga ekki að greiða niður heildsöluverðið, hvorki beint né óbeint.  Í þessu sambandi er þó vert að hafa í huga, að raforkuverð til almennings er lægst á Íslandi, og það er einmitt fyrir tilstuðlan Landsvirkjunar með heildsölu sinni til stóriðjunnar, sem í krafti magns veldur lægri einingarkostnaði hjá Landsvirkjun en annars staðar þekkist.
3. Á móti kemur, að Landsvirkjun getur aflað hlutafjár á markaði og þar með dregið úr lánsfjárþörf sinni.  Líklega mun þess vegna hækkunarþörf Landsvirkjunar verða hverfandi.
4. Doktor Ásgeir leggur til, að ríkið verði áfram 70 % eignaraðili að Landsvirkjun, og þannig verði fylgt  norsku fordæmi frá "Statoil" olíufélaginu.  Um þetta er að segja, að ekki er um mjög gæfulegt fordæmi að ræða (frá Lilyhammer), en þetta mætti hugsa sér sem fyrsta áfanga til að fá markaðsvirði á fyrirtækið, sem hæglega getur numið yfir 400 milljörðum kr, ef vel tekst til með fyrsta áfangann.  Spyrja mætti þjóðina um það samfara öðrum kosningum, hvort hún vilji selja tiltekinn hlut í Landsvirkjun, og hvort hún sjálf með beinum hætti vilji eignast hlutabréf í Landsvirkjun, þannig að ríkishluturinn yrði minnkaður, jafnvel niður í 30 % í áföngum, eða hvort hún vilji halda ríkishlutinum 100 % eða 70 %.  Fé, sem ríkissjóði kann að áskotnast af þessum gjörningum, á strax að verja til lækkunar á skuldabyrði ríkissjóðs.  Andvirði 30 % hlutar er væntanlega yfir 100 milljarðar kr. 
5. Með skráningu Landsvirkjunar á markað og sölu á 30 % hlut mun draga úr áhrifum stjórnmálamanna á ákvarðanatöku stjórnar og stjórnenda fyrirtækisins.  Pytti, eins og að framan voru nefndir, munu menn þá síður detta ofan í, enda verður viðskiptalegt aðhald þá meira.  Þá verður ekki mynduð sérvitringsleg verðlagningarstefna án tengsla við raunveruleikann á markaði, bæði erlendis og innanlands, þannig að viðskiptavinir hrekjist á brott.  Framkoman við gamla og nýja viðskiptavini fyrirtækisins mun vafalítið batna við skráningu á markað, og er ekki vanþörf á.  Á síðustu árum hafa nýir viðskiptavinir verið fældir brott og gamlir eiga um sárt að binda. 

  Líklega er bezt að fara tvær leiðir að fyrsta áfanganum.  Efna til alþjóðlegs hlutafjárútboðs á 15 % hlutafjár.  Þannig myndast markaðsverð.  Síðan verði 15 % seld hæstbjóðanda.  Ekki er að efa, að lífeyrissjóðir á Íslandi og jafnvel víðar munu verða áhugasamir um kaup á hlut í þessu gríðarlega arðsama fyrirtæki.  Þar yrði um langtíma örugga fjárfestingu að ræða með nægum ávinningi til að fullnægja núverandi ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna.

Að loknum þessum gerningi munu hjáróma raddir um undirverð á íslenzkri raforku hljóðna.  Landsvirkjun á mikil vatnsréttindi, óvirkjuð, og þarf að afla sér meiri.  Hún á alls ekki að fara út í áhættusamar fjárfestingar, þar sem áhættugreining leiðir í ljós, að tæknilegar lausnir til að leysa kröfur nútímans eru enn ekki fyrir hendi, og virkjun í blóra við vilja meirihluta heimamanna á ekki að koma til greina, en slíkt glapræði virðist einmitt vera í kortunum núna við Mývatn, aftur.

Vonandi verður uppbyggingu áliðnaðar haldið áfram á Íslandi, en áliðnaðurinn, sem fyrir er í landinu, má þá ekki sofna á verðinum, eins og nýleg dæmi benda þó til, að hann hafi gert.  E.t.v. var þar úthýsingu um að kenna.  Slíkt stórskaðar málstað áliðnaðarins.  Ef hann nýtir sér beztu fáanlegu tækni og hefur árvökulu starfsfólki á að skipa, getur hann lifað í góðri sátt og samlyndi við umhverfi sitt, eins og verksmiðjan í Straumsvík hefur sýnt, þó að (naumur) meirihluti Hafnfirðinga hafi í marz 2007 ekki viljað fá mikla aukningu starfseminnar í túnfót sinn.  Enginn fjárfestir mun hætta stórfé hér, nema hann verði boðinn velkominn af a.m.k. 2/3 íbúanna í grennd.

Í Straumsvík eru nánast engin framandi efni í gróðri í grennd eða í dýralífi úti fyrir ströndinni, sem rekja megi til starfsemi álversins.  Þannig getur stóriðjan með góðum vilja og nýtingu nútímatækni stundað sína starfsemi í góðri sátt við umhverfið.  Það er ekki vandasamt að tvöfalda núverandi álframleiðslu á Íslandi án þess að ganga of hart að auðlindum landsins.  

Landið er samkeppnihæft og álmarkaðurinn lofar góðu, þar sem búizt er við 4 % árlegri aukningu eftirspurnar áls næstu 20 árin.  Þetta jafngildir um 1,6 Mt/a (milljón áltonna á ári) eða um tvöfaldri álframleiðslu Íslands.  Undir tengli hér að neðan er grein höfundar og svissnesks rafmagnsverkfræðings, Max Wiestner, um ISAL í Straumsvík og nýlegar framkvæmdir þar til eflingar raforkuveitu verksmiðjunnar.  Greinin er í nýjasta hefti "International Alumunium Journal".       

        

    

        

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• alu_2013_scan.pdf

Markaðshyggja andspænis forsjárhyggju

Inngrip stjórnvalda í athafnalífið eru oft stórskaðleg.  Nýlegt dæmi á Íslandi er banvæn skattheimta á sjávarútveginn, sem dregur úr honum allan mátt og hefur þannig neikvæð áhrif á landsframleiðsluna og þar með hagvöxtinn og hag almennings.

Annað sláandi dæmi er munurinn á árangri Bandaríkjamanna og Evrópumanna í loftslagsmálum.  Eins og kunnugt er, tóku Bandaríkjamenn ekki þátt í Kyoto-bókuninni á sínum tíma, en Evrópumenn börðu sér á brjóst og settu sér markmið um 20 % minni losun gróðurhúsalofttegunda 2020 en 1990.

Reyndin er athygliverð.  Í Bandaríkjunum (BNA) er brennt minna af kolum ár frá ári, en í Evrópusambandinu (ESB) meira og meira.  Skýringin er sú, að bandarísk stjórnvöld hafa greitt götu þróunar á vinnslu setlagagass, stundum nefnt leirsteinsgas, en stjórnendur ESB hafa lagt stein í götu slíkrar þróunar og staðið að langtíma samningum við Gazprom, rússneska gasrisann, um afhendingu á miklu magni af gasi til Evrópu.  Afleiðingin er sú, að gasverð í Evrópu er þrisvar sinnum hærra en í BNA.  Þarna kostar forræðishyggjan og stjórnlyndið fyrirtæki og almenning stórfé og veldur aukinni mengun, eins og fram kemur síðar í greininni.  Markaðshyggjan er jafnan almenningi hagfelldari, því að hún framkallar lægra vöruverð vegna meiri framleiðni og vegna meiri hagvaxtar en forræðishyggjan getur framkallað.  Það er tækniþróunin, sem hefur gert kleift að bæta kjör almennings.  Verðmæti hafa aldrei orðið til við samningaborð verkalýðsforkólfa og vinnuveitenda.   

Það er ekki nóg með þetta, heldur hafa þýzk stjórnvöld þröngvað "Energiwende" upp á Þjóðverja, en orðið má þýða sem orkuviðsnúningur.  Þjóðverjar nota oft "die Wende" um endursameiningu Þýzkalands 1989.  Með orkuviðsnúningi er endurnýjanlegum orkugjöfum, t.d. sólarrafhlöðum, vindmyllum og lífmassa, gert hátt undir höfði og veittur forgangur að þýzka stofnkerfinu á kostnað eldsneytisorkugjafa og kjarnorkuvera.  Segja má, að hagkvæmninni sé snúið á haus, enda kemur þetta heldur betur við buddu notenda. 

Eigendur þessara orkugjafa senda þá orku inn á stofnkerfið á daginn, þegar eftirspurn er mest og orkuverðið hæst.  Þetta grefur undan fjárhag orkufyrirtækjanna, því að í raun og veru ýta endurnýjanlegir orkugjafar með þessum hætti gasinu út af markaðinum, svo að Moody´s telur blikur á lofti á fjárhagshimni orkufyrirtækjanna. Viðsnúningur þessi virkar því nokkuð viðundurslega á hagkerfið, eins og vanreifuð inngrip stjórnvalda í markaðinn ætíð gera.    

Til að bjarga sér frá taprekstri reyna orkufyrirtækin nú að framleiða eins mikið og þau geta með kolum og draga úr framleiðslu með gasi, af því að þau tapa 11,70 evrum/MWh á raforkuvinnslu með gasi, en hagnast um 14,22 evrur/MWh með raforkuvinnslu úr kolum.  Kolaverð á heimsmarkaði hefur lækkað vegna minni eftirspurnar frá Kína að undanförnu og vegna um 10 % minni kolanotkunar í BNA árið 2012 en árið 2011, þar sem Bandaríkjamenn eru að skipta yfir í gasið. Frá ágúst 2011 til ágúst 2012 féll heimsmarkaðsverð kola um þriðjung, þ.e. niður fyrir 100 USD/t.  Þetta verð er fýsilegt fyrir evrópsk kolakynt orkuver, en sumarið 2012 var gasverð í Evrópu hins vegar þrefalt á við í BNA, og þó að Gazprom hafi dregizt á 10 % verðlækkun 2013, mun hún litlu sem engu breyta um þessa evrópsku óheillaþróun í orku- og loftslagsmálum.  

Kolakynt raforkuver menga mest og mynda mest af gróðurhúsalofttegundum per MWh (megawattstund raforku), en þau sjá samt íbúum jarðar fyrir 40 % af allri framleiddri raforku, og kolakynt orkuver standa að baki 70 % þeirrar tvöföldunar, sem átt hefur sér stað á heimsvísu á áratuginum 2001-2010.  Árið 2018 verður hlutur kola í heildarorkunotkun heimsins jafnmikill og olíu með sama áframhaldi, eða um 4,6 milljarðar tonna olíujafngilda, en árið 2001 voru kolin aðeins hálfdrættingur á við olíuna.

Meginskýringin er aukning á orkuvinnslu Kínverja, en árið 2011 fóru Kínverjar fram úr Bandaríkjamönnum sem mesta raforkuvinnsluríki heims.  Samkvæmt International Energy Agency nam notkun Kínverja á kolum árið 2001 um 600 milljón tonnum af olíujafngildum (25 exajoule).  Árið 2011 hafði kolanotkun Kínverja þrefaldazt.  Svipaða sögu er að segja af Indverjum.  Árið 2010 framleiddu þeir 650 TWh (terawattstundir) af raforku, Íslendingar um 17 TWh.  Til þess notuðu Indverjar 311 milljón tonn af olíujafngildum af kolum, og kolanotkun vex þar um 6 % á ári.  Í Kína og á Indlandi hafa yfirvöld ekki enn innleitt neina hvata til að draga úr kolanotkun, og lífinu á jörðunni er tekin að stafa ógn af þessu, því að hlýnun jarðar er afleiðingin.  Þarna er umtalsverð umhverfisvá á ferðinni.

Gas er mun umhverfisvænni orkulind til raforkuvinnslu en kol, bæði hvað varðar mengandi rykagnir og gróðurhúsalofttegundir.  Í BNA hafa verið settir inn alls kyns hvatar til að draga úr mengun, og þess vegna hefur framboð á eldsneytisgasi stóraukizt.  Árið 2015 taka t.d. gildi strangar kröfur um lágmörkun á losun kvikasilfurs, brennisteinstvíildis og níturoxíða.  Þá hefur Environmental Protection Agency í BNA í raun bannað ný kolakynt orkuver eftir 2013, nema koltvíildinu sé safnað saman og dælt niður í jörðina.  Kostnaður við slík orkuver er tvöfaldur per MW á við kostnað gaskyntra orkuvera.  Allt þýðir þetta, að á tímabilinu 2012-2017 gæti kolakyntum orkuverum að aflgetu 50 GW (gígawött, tífalt virkjanlegt afl á Íslandi) eða 1/6 allra kolakyntra vera í BNA hafa verið lokað.    

Aukið framboð hefur valdið verðlækkun á gasi.  Í apríl 2012 féll verðið undir 7 USD/MWh varmaorku.  Nú í ársbyrjun 2013 var það um 12 USD/MWh, sem þýðir raforkukostnaðarverð um 30 USD/MWh, sem er lægra verð en til íslenzkrar stóriðju.  Þess vegna hafa orkufyrirtækin tekið upp gasbrennslu í stað kolabrennslu í orkuverum, og þess vegna er verðlagsstefna Landsvirkjunar á raforku úrelt, enda hefur engum samningi í anda hennar verið landað.   

Þegar mest var, 1988, sáu kol BNA fyrir 60 % af raforku þeirra.  Árið 2010 nam þessi hlutdeild kola 42 %, en um mitt ár 2012 hafði hlutdeild kola lækkað niður í þriðjung og var þá svipuð og hlutdeild gass.  Þróunin er önnur og verri í Evrópu.  Um þessar mundir eykst orka, sem framleidd er með kolum í sumum Evrópulöndum, um 50 % á ári.

Á Íslandi ber einn raforkuframleiðandi, Landsvirkjun, höfuð og herðar yfir aðra slíka.  Fyrirtækið er 100 % í eigu ríkissjóðs.  Þar sem fyrirtækið framleiðir sjálfbæra raforku og getur fengið aðgang að miklum umhverfisvænum orkulindum, er framtíð Landsvirkjunar björt, enda gæti fyrirtækið orðið um ISK 500 milljarða virði innan 5 ára. Í ljósi þess, sem að framan er skrifað um loftslagsvanda og orkuiðnað heimsins, er ljóst, að fyrirtækið á og rekur gullmyllur, þar sem eru vatnsorkuver þess. 

Fyrirtækið er mjög skuldugt, og nema skuldir þess um þessar mundir um 350 milljörðum kr, en framlegðin er slík, að það getur greitt upp allar núverandi skuldir sínar á innan við 10 árum.  Allt tal um lága arðsemi fyrirtækisins er reist á skilningsleysi á löngum afskriftatíma tekjuskapandi eigna Landsvirkjunar. Þetta mun koma í ljós, ef farið verður inn á braut markaðsvæðingar Landsvirkjunar, en það er orðið nauðsynlegt, m.a. af þjóðhagslegum og samkeppnilegum ástæðum, eins og rakið verður seinna í grein á þessu vefsetri.    

Ýmislegt bendir til, að um þessar mundir sé stjórnun og stefnumörkun fyrirtækisins ábótavant.  Nefna má verðlagningarstefnu raforku, sem er eins og út úr kú, sbr hér að ofan, enda hafa engir umtalsverðir samningar verið gerðir frá 2010 og hugsanlegir viðskiptavinir hrakizt á brott til BNA.  Það þarf að verða stefnubreyting á mörgum sviðum hjá Landsvirkjun, og róttæk breyting á stefnu og starfsháttum verður varla án einkavæðingar fyrirtækisins.  Það verður þó að stíga varlega til jarðar til að hagur almennings, núverandi eigenda, verði sem bezt tryggður og andvirði sölunnar nýtist sem bezt.  Hluti þess þarf að verða í gjaldeyri, og afsláttarleið Seðlabankans kemur ekki til greina.    

Tvö andvana fædd gæluverkefni hafa orðið fyrirferðarmikil í stefnumörkun Landsvirkjunar, þ.e. vindmyllutilraunir með 2x900 kW myllur við Búrfell og sæstrengsraunir, þ.e. hagkvæmniathugun á hönnun, gerð og lagningu allt að 1000 MW DC sæstrengs á milli Íslands og Skotlands, sem líklega kostar um ISK 500 milljarða eða jafngildi markaðsvirðis Landsvirkjunar í náinni framtíð.

Þessi undarlegu mál gefa furðulega forgangsröðun til kynna og þar með er líklegt, að hagsmuna eigendanna, almennings í landinu, sé ekki gætt sem skyldi.  Af þessum ástæðum má búast við, að ríkissjóður geti grætt á því í bráð og lengd að einkavæða Landsvirkjun.  Ef ríkið selur í vel ígrunduðum áföngum á nokkurra ára bili t.d. 65 % af Landsvirkjun, mundu koma inn um ISK 325  milljarðar kr, sem gætu farið til að grynnka á skuldum ríkissjóðs og minnka ISK 90 milljarða árlega vaxtabyrði um ISK 30 milljarða.

Ef ríkið selur íslenzkum lífeyrissjóðum 35 % af Landsvirkjun fyrir um ISK 175 milljarða kr og setur 30 % á almennan markað, má búast við, að rekstur Landsvirkjunar batni og árlegar tekjur ríkissjóðs á formi arðgreiðslna og tekjuskatts hækki verulega umfram núverandi tekjur ríkissjóðs af fyrirtækinu.  Landsmenn munu þá ekki þurfa að deila um fjárfestingar og stefnumörkun Landsvirkjunar né heldur raforkuverðið, sem hún semur um, enda verður þá tryggt, að starfsemi fyrirtækisins verður alfarið á viðskiptalegum grunni.  Þessi einkavæðing hefði þannig aukna arðsemi fyrirtækisins og auknar tekjur ríkisins af því að leiðarljósi, en það verður samtímis að setja því almennar skorður um verðlagningu á orku til almenningsveitna.

Slík markaðsvæðing hefði góð áhrif á hagkerfið og þar með hag almennings.  Vextir gætu lækkað, því að fjárþörf ríkissjóðs mundi minnka og áreiðanleikamat á ríkissjóði mundi hækka.  Minni hlutdeild ríkissjóðs í hagkerfinu mun ýta undir hagvöxt og framleiðniaukningu, en hvort tveggja er lykilatriði við úrlausn á vanda mjög skuldugra heimila (nota meira en 40 % ráðstöfunartekna til íbúðarhúsnæðis), sem eru um 11 % heimila í landinu, og við úrlausn á vanda ríkissjóðs.  

Ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur hefur varla haft uppi nokkra tilburði til að leysa vanda ríkissjóðs.  Hún hefur stungið hausnum í sandinn.  Skuldir ríkisins nema nú 1509 milljörðum kr eða 86 % af vergri landsframleiðslu, VLF.  Með mjög bjartsýnni spá um hagvöxt, 4,0 % á ári, tæki 10 ár að koma skuldum ríkissjóðs undir 60 % viðmið Maastrichtsamningsins.  Fyrr mun ESB ekki leyfa okkur að taka upp evru, eða halda menn, að Berlaymont sé áframt ginnkeypt fyrir grísku bókhaldi.  Er ekki heill stjórnmálaflokkur að berjast fyrir inngöngu í ESB strax til að unnt verði að taka upp evru sem fyrst ?  Allt er það tóm endaleysa. 

Það er ekki hægt að ljúka pistli að þessu sinni án þess að minnast á aðdáunarverðan, orkukræfan gjörning, sem var för ungrar, íslenzkrar konu, Vilborgar Örnu Gissurardóttur, á Suðurpólinn, sem lauk í janúar 2013. Þetta er ekki hægt án þess að búa yfir og rækta með sér ýmsa eftirsóknarverða eiginleika, sem æska Íslands getur og ætti að hafa að leiðarljósi.  Sem dæmi má taka skipulagshæfni, áræðni og þrautseigju.  Hún sýndi það líka í Kastljósi í gærkvöld, að hún hefur góða frásagnargáfu og er vel máli farin.