Færsluflokkur: Stjórnmál og samfélag

Ósvífni siðlausrar klíku

Það hefur komið berlega í ljós í Svandísarmálum, að Vinstri hreyfingin grænt framboð (VG) er lítil og siðlaus klíka, sem fer með völd, eins og ríkið sé þeirra eign og lögin séu bara bókstafir í skræðum fyrir stjórnmálamenn að hafa til hliðsjónar.  Ekki þurfi að fylgja lögum, nema þau falli að hugmyndafræði VG.  Kannast nokkur við þessa hegðun frá dögum byltingar bolsévíka í Rússlandi 1917 ?  Viðhorf Svandísar eru af sauðahúsi bolsa, og það er ekki heil brú í réttlætingu hennar á lögleysu hennar frá 20. júni 2023, þegar hún hóf stríð við Hval hf með því að meina fyrirtækinu að stunda sína löglegu starfsemi fram að 1. september 2023. Með þessari atlögu ætlaði hún að greiða fyrirtækinu banahöggið.  

Hátt var reitt til höggs og án fyrirhyggju.  Nú hittir atlagan hana sjálfa og flokk hennar fyrir vegna fádæma aulaháttar forsætisráðherrans og formanns VG.  Katrín Jakobsdóttir kvittaði undir frámunalegan málatilbúning Svandísar ásamt þingflokkinum.  Þar með hafa stöllurnar dregið flokksnefnuna með sér ofan í svaðið, og gæti atburðurinn riðið þessari siðlausu klíku að fullu í næstu Alþingiskosningum.  

Klóför hinnar siðlausu klíku sjást víða í þjóðfélaginu.  Gríðarlegir erfiðleikar eru uppi í orkumálunum, þar sem VG virðist leggjast þversum bæði gegn nýjum virkjunum yfir 10 MW og nýjum flutningslínum á milli landshluta.  Blýhúðun reglugerða og tilskipana Evrópusambandsins er í anda VG, þótt þar eigi vafalítið embættismenn hlynntir öðrum stjórnmálaflokkum líka hlut að máli.  Hvers konar lýður er þetta í stjórnarráðinu, sem tekur upp hjá sjálfum sér að auka enn á kostnað þessa litla samfélags á Íslandi með því að gera tilskipanir og reglugerðir enn meira íþyngjandi fyrir fyrirtæki og einstaklinga en efni standa til frá Brüssel ?  Kærir þetta lið sig kollótt um það, að gerðir þess valda gríðarlegu samfélagslegu tapi og skerða í sama mæli lífskjör almennings á Íslandi.  Þessi hegðun er ólýðræðisleg og ófélagsleg og ætti að sæta refsingu með starfamissi, nema viðkomandi ráðherra hafi samþykkt gjörninginn.  Þá ber hann hina pólitísku ábyrgð. 

Nú þykist umhverfis-, orku- lofslagsráðherra ætla í "afhúðun".  Orðið minnir á afhausun, sem verður líklega ekki.  Gangi ráðherranum vel með að flysja reglugerðabáknið með sama mannskapnum og smurði eigin geðþótta utan á það.  Hér er betra að spyrja að leikslokum, því að skrattinn sér um sína. 


Vilji til verka er allt, sem þarf í orkumálunum

Þann 5. janúar 2024 birtist ein bezta greinin um núverandi raforkuskort, sem sézt hefur í Morgunblaðinu.  Höfundurinn er Jens Garðar Helgason, aðstoðarforstjóri á Eskifirði.  Greinin er stutt, en höfundurinn fer ekki í grafgötur um ástæður raforkuskortsins, og, það sem meira er, hann varpar fram trúverðugri kenningu um, hvað þarf til að brjótast út úr þeirri herkví, sem afturhaldinu í landinu hefur tekizt að hlekkja orkumálin í, á sama tíma og allt rekur á reiðanum í loftslagsmálum landsins. 

Það þarf kjark, skrifar Jens Garðar, og það er hárrétt hjá honum, en pólitískt kjarkleysi hrjáir einmitt ríkisstjórnin, og ekki er umhverfis-, orku-  og loftslagsráðherrann barnanna beztur í þeim efnum.  Hann mun ekki hafa neitt bein í nefinu til að taka vitræna og framsýna forystu, sem skilar árangri á Alþingi.  Þetta varð ljóst, eftir að hann lét Landsvirkjun og Orkustofnun teyma sig til að fela atvinnuveganefnd þingsins að leggja fram haftafrumvarp, sem er vitagagnslaust og stórskaðlegt raforkumarkaðinum, þar sem mylja á undir fílinn í postulínsbúðinni á kostnað minni fyrirtækja, sem þegar eiga undir högg að sækja.  Þarna eru músarholuviðmið allsráðandi, þegar vilji og stórhugur eru allt, sem þarf. Þeir eiginleikar voru innanborðs hjá Viðreisnarstjórninni á sinni tíð, sem tók slaginn við afturhald þess tíma og barði Búrfellsvirkjun og viðskiptasamning við fyrsta stóra raforkukaupandann í landinu í gegnum Alþingi á sinni tíð.  Það stóð glöggt. 

Grein Jens Garðars hófst með þessum hætti:

"Þrátt fyrir að óbeizluð græn orka renni á hverri mínútu til sjávar á Íslandi, er nú yfirlýstur orkuskortur í landinu.  Á dögunum var lagt fram frumvarp á Alþingi, sem tryggja átti almenningi og öllum minni og meðalstórum fyrirtækjum raforku.  

Embættismanni, skömmtunarstjóra, á vegum ríkisins var falið vald til að ákveða, hverjir fengju rafmagn og hverjir ekki.  Frá því var horfið, og eins og frumvarpið lítur út núna, er skömmtunarstjórinn sjálfur ráðherra orkumála."

Það er ljóst, að þessar haftahugmyndir á afhendingu forgangsorku til fyrirtækja með langtímasamninga, falla að hugmyndafræði Landverndar, sem er útibú frá vinstri grænum (VG), um að loka álverum í stað þess að virkja.  Með þessu væri brotið á samningsbundnum rétti fyrirtækja til íslenzkrar forgangsorku, hvort sem hún kemur úr vatnsorkuverum, jarðgufuverum eða rafstöðvum kyntum með jarðefnaeldsneyti.  Við brot munu vafalaust hefjast málaferli, þar sem ríkisvaldið verður krafið skaðabóta, og álitshnekkir Íslendinga yrði óbætanlegur um langa hríð í hópi fjárfesta og fjármálafyrirtækja erlendis, því að ríkið hefur ekki í tæka tíð gert ráðstafanir til að girða fyrir fyrirsjáanlegt ástand.

Skortur leiðir alltaf til verðhækkana, og þær hækka verðlagsvísitöluna.  Stefna VG er þannig verðbólguhvetjandi og vinnur á margvíslegan hátt gegn almannahagsmunum.  Þannig er VG ótækur stjórnarflokkur.

Eina ráðið í bölvanlegri stöðu er samt að láta markaðinn, eins og hann er skilgreindur í gildandi orkulögum, vinna sitt verk og draga úr orkunotkun og aflþörf tímabundið, á meðan ný sjálfbær orkuöflun er sett á fullan skrið með lagasetningu. 

"Skorturinn er afleiðing þess, að stjórnmálamenn hefur skort kjark og framsýni.  Þessa eiginleika tvo verða stjórnmálamenn að hafa, vilji þeir rísa undir þeirri ábyrgð, sem felst í því að tryggja vöxt og verðmætasköpun í samfélaginu.  Það er meginundirstaða efnahagslegrar velferðar þjóðar."

Þetta er kjarni málsins.  Stjórnmálamenn hafa brugðizt þeirri skyldu sinni að tryggja forsendur vaxtar og verðmætasköpunar í landinu, sem er sjálfbær raforka.  

Nú er mikil umræða í þjóðfélaginu um yfirálag á heilbrigðiskerfinu.  Það má heita gjörsamlega ríkisrekið.  Menntakerfið er í lamasessi.  Það er alveg sama, hvar borið er niður.  Það grotnar allt niður í höndum stjórnmálamanna.  Það verður að taka mið af því við stefnumörkun, að ríkisrekstur er afleitt rekstrarform.  

Þess er skemmst að minnast, að forstjóri ríkisfyrirtækisins Landsvirkjunar óð fram á völlinn með dylgjum í garð samkeppnisaðilanna um, að þeir seldu orku af almenna markaðinum til fyrirtækja með langtímasamninga. Dylgjur þessa forstjóra voru hraktar, og böndin berast nú einna helzt að fyrirtæki hans sjálfs um eitthvað þessu líkt.  Hann ætlaði að klekkja á samkeppnisaðilum fyrirtækis hans með því að sannfæra Alþingismenn um nauðsyn haftabúskapar á raforkusviðinu, þar sem sá stærsti nýtur jafnan forgangs í skömmtunarástandi, t.d. kaupfélögin á sinni tíð, sem þrifust ekki á frjálsum markaði.

 "Stjórnmálamönnum hefur tekizt að innleiða flókin og tímafrek regluverk, sem hafa virkað eins og hönd dauðans á alla uppbyggingu.  Allar framkvæmdir, vegir, raflínur, virkjanir eða önnur leyfisferli hjá einkageiranum eru föst í ár og jafnvel yfir áratug í feni regluverks og tilskipana.  Andstæðingum viðkomandi framkvæmda tekst með endalausum kærum og töfum að tefja eða stoppa nauðsynlegar framkvæmdir.  Þetta er sami hópurinn og krefst orkuskipta með grænni orku.  Orðið tvískinnungur hefur verið notað af minna tilefni."

Allt of mikil lausatök hafa verið viðhöfð af hálfu þingmanna, sem eru með kostaðar hjálparhellur, við eftirlit með embættismönnum, sem hafa tilhneigingu til blýhúðunar reglugerða og tilskipana, sem gera illt verra.  Regluverkið er ónothæft og ber að fleygja á haugana og smíða annað straumlínulaga.                    

 

 

 

                                                                                                                                                                                                               


Vestfirðingar hart leiknir

Vestfirðingar verða illa úti í núverandi ófremdarástandi raforkumálanna. Þeim hefur stjórnvöldum með Vinstri hreyfinguna grænt framboð í fararbroddi tekizt að klúðra svo illilega, að stórfelldum kostnaðarauka veldur í samfélaginu, og vegna álagsaukningar stefnir í þjóðarvoða með straumleysi/og eða skömmtun á forgangsorku. Það er við þingið og stjórnarráðið að sakast, sem í hugsunarleysi og/eða af ráðnum hug hafa sett upp slíkar hindranir fyrir leyfisveitingum nýrra virkjana og flutningslína, að segja má, að flest hafi gengið á afturfótunum hjá virkjanafyrirtækjunum og Landsneti á undanförnum árum.  Að grípa ekki inn í þessa óheillavænlegu rás viðburða er afar ámælisvert m.v. þá almannahagsmuni, sem í húfi eru. 

Það gefur auga leið, að íbúar "kaldra svæða", þ.e. þar sem nýtanlegs jarðvarma nýtur ekki við,eða aðeins í litlu mæli, eiga sérstaklega undir högg að sækja, því að þeir hafa samið um kaup á ótryggðri raforku fyrir hitaveitur sínar og verða nú að kynda þær með olíu.  Dæmi um orkufyrirtæki í þessari stöðu er Orkubú Vestfjarða.  Orkubússtjórinn, Elías Jónatansson, hefur ritað afar fróðlegar og vel samdar greinar í Morgunblaðið um orkumál Vestfirðinga, og ein þeirra birtist 2. janúar 2024.  Áður en gripið verður ofan í hana er rétt að minnast á frétt, sem birtist 4. janúar 2024 og sýnir aðra hlið á kostnaðarauka orkuskortsins.  Hún er frá Vestmannaeyjum, en þar hækkaði raforkuverð til hitaveitunnar um 20 % um áramótin síðustu, og var upp gefin skýringin orkuskortur.  Þarna er lögmál framboðs og eftirspurnar að verki, en niðurgreiðslur munu koma til mótvægis úr ríkissjóði, að lofað er.  Orkuskortur er tvímælalaus verðbólguvaldur og gerir markmið Íslands í losunarmálum koltvíildis grátbrosleg.  Hvers konar stjórnvöld eru hér eiginlega og hafa verið við völd í 6 ár ? Tvískinningurinn er yfirþyrmandi. 

Grein Elíasar bar yfirskriftina:

"Orkuskortur kostar 520 milljónir".

Hún hófst þannig:

"Engum dylst, að raforkuskortur er yfirvofandi á Íslandi [skortur á þegar umsaminni forgangsorku er yfirvofandi, nú þegar vantar um 500 GWh/ár af ótryggðri orku, glataðir nýir samningar á að gizka 1000 GWh/ár -innsk. BJo.].  Ekki eru þó öll sund lokuð, því [að] við getum áfram treyst á jarðefnaeldsneyti til að þreyja þorrann og góuna og flytjum inn eina milljón tonna ár hvert [auk eldsneytis á flugvélar og millilandaskip-innsk. BJo].  

Því miður stefnir í það, að á árinu 2024 15-faldist olíunotkun Orkubús Vestfjarða (OV) frá árinu 2023, fari úr 220 kl í 3,4 Ml.  Aukning í losun gróðurhúsalofttegunda verður þá 9,2 kt.  Hægt er að vinna bug á þessu vandamáli og sóun fjármuna með virkjun innlendrar orku."

Útflutningstap og viðbótar innflutningskostnaður vegna þeirra hræðilegu stjórnvaldsmistaka, sem landsmenn súpa nú seyðið af, gæti farið yfir mrdISK 10 frá áramótum til vors 2024, og nákvæmlega engum náttúrugæðum hefur verið bjargað fyrir vikið. Hér er aðeins verið að draga úr hagvexti og tefja fyrir raunverulegum kjarabótum til launþega.  Hvenær verður komið nóg af vitleysu vinstri grænna ? 

"Vonandi verður hægt að fasa út stórum hluta af rafmagni til rafkyntra hitaveitna á Vestfjörðum með jarðhita og forgangsaforku til að knýja varmadælur.  Markmið Orkubúsins hefur verið að fasa úr 12 MW af 16 MW afltoppi rafkyntu veitnanna.  Ef ekki finnst meira en 30°C heitt vatn á Ísafirði, þá væri hugsanlegt að fasa út helmingi eða 8 MW af 16 MW. 

Nauðsynlegt er að auka afltopp forgangsorku á Vestfjörðum , m.a. til að knýja varmadælur á kostnað skerðanlegrar orku.  Í dag er það afl ekki til innan Vestfjarða, og ef ætlunin er að streyma aukinni orku um Vesturlínu, þá er augljóst, að byggja þarf upp samsvarandi olíuknúið varaafl innan Vestfjarða, þótt ekki sé nema til að tryggja óbreytt afhendingaöryggi, þegar línan er úti." 

Það er knýjandi fyrir Vestfirðinga og raforkukerfi landsins að auka verulega framleiðslugetu á raforku innan Vestfjarða úr vatnsafli, og virkjunarkostirnir eru fyrir hendi.  Einn var stöðvaður í Ófeigsfirði með ofstæki nokkurra aðvífandi umhverfisöfgamanna fyrir fáeinum árum, og nú hefur OV lagt til við orku-, umhverfis og loftslagsráðherra að ryðja hindrunum ríkisins á því úr vegi fyrir virkjun í Vatnsfirði.  Hvað hefur hann gert í því máli ?  Ekkert hefur heyrzt af því.  Er það enn eitt merkið um dauðyflishátt þessa sjálfhælna ráðherra ? 

Á Vestfjörðum, eins og annars staðar á landinu, eru orkuskiptin hafin, og þar er auk þess ein mesta aukningin í umsvifum athafnalífsins á landinu með talsverðri fólksfjölgun.  Allt ýtir þetta undir þörfina á því, að orkuöflun Vestfirðinga verði sjálfbær.  

"Að teknu tilliti til aukningar í eftirspurn, afhendingaröryggis og stöðuleika raforkukerfisins auk raunhæfra áætlana um uppbyggingu flutningskerfisins og uppbyggingartíma virkjana, þá er það alveg ljóst, að taka þarf ákvarðanir um framhaldið fljótlega. MISK 200-500 í olíubrennslu kyndistöðva annað hvert ár er fórnarkostnaður, sem er óásættanlegur auk þess að vera algjörlega úr takti við orkustefnu stjórnvalda og við stefnu Íslands í loftslagsmálum."

Þetta er hverju orði sannara hjá Orkubússtjóranum.  100-250 MISK/ár í olíukostnað við að framleiða rafmagn á Vestfjörðum til hitunar húsnæðis er ástand, sem sýnir í hnotskurn í hvert óefni orkumál landsins undir núverandi ríkisstjórn eru komin. Að umhverfis-, orku- og loftslagsráðherrann skuli ekki hafa brugðizt skjótlega við til að greiða veg þeirra lausna, sem Vestfirðingar hafa lagt til, sýnir, að hann er ekki vandanum vaxinn. 

 

Það  er hárrétt stefna, sem Vestfirðingar hafa markað, að færa húsnæðisupphitun sína yfir í hitaveitu með jarðvarma, þar sem það er hægt, og annars staðar yfir í forgangsrafmagn inn á varmadælur.  Samfara þessu þarf að virkja vatnsföll á Vestfjörðum, svo að Vestfirðingar verði sjálfum sér nógir um raforku, en Vesturlína þjóni sem varaleið í bilunar- og viðhaldstilvikum ásamt innmötun á landskerfið til að auka nýtingartíma virkjana Vestfirðinga.   

 

  

 


Adam Smith stendur keikur á stöpli með sínar kenningar

Adam Smith, 1723-1790, er nefndur "faðir hagfræðinnar".  Með riti sínu "The Theory of Moral Sentiments", 1759, lagði hann grunn að síðari höfundarverkum sínum á borð við "Wealth of Nations, 1776, - Auðlegð þjóða, sem oft er vitnað til sem þess hagfræðirits, sem lagði grunn að því, hvernig er auðveldast að sækja fram í efnalegu tilliti, bæði fyrir einstaklinga og samfélög.  Smith var enginn sérstakur auðjöfravinur, heldur bar hann hag almennings fyrir brjósti, og kenningar hans um það hafa gefizt vel.  Öðru máli gegnir um hagfræði- og þjóðfélagskenningar Karls Marx og Friedrichs Engels, sem fram komu um miðja öldina á eftir öld Adams Smith í Kommúnistaávarpinu, en þar var heilbrigðri skynsemi úthýst, hatursfull bylting boðuð og einokun ríkisvaldsins á öllum sviðum, kölluð "alræði öreiganna", skyldi taka við.  Í stuttu máli sagt er hvaða alræði sem er hættulegt og skaðlegt.  Enn sýpur heimurinn soðið af alræðiskenningunum, og þær valda ófriði og óheilbrigðri spennu í heiminum. 

Hannes Hólmsteinn Gissurarson minntist 300 ára afmælis Adams með grein í Morgunblaðinu 5. desember 2023 undir fyrirsögninni:

"Adam Smith enn í fullu fjöri".

Hún hófst þannig:

"Þótt á þessu ári séu liðin rétt 300 ár, frá því að Adam Smith, faðir hagfræðinnar, fæddist, eru hugmyndir hans enn sprelllifandi."

Adam Smith setti hagfræðihugmyndir sínar fram að vandlega íhuguðu máli.  Heimsspeki hans varð grunnurinn að hugmyndafræði Vesturlanda um einkaframtakið, framleiðniaukningu og dreifingu auðsins um samfélagið, sem af henni leiddi.  Hugmyndafræði hans dró ekki sérstaklega taum auðjöfra, en af sjálfu leiddi, að þeim, sem stóðu sig vel í frjálsri samkeppni, gat vaxið fiskur um hrygg. Það þekkjum við æ síðan og er ekki hið minnsta aðfinnsluvert, nema í huga marxistanna, sem alltaf ala á öfund og hafa horn í síðu velgengninnar. Adam Smith rökstuddi réttmæti gróða á frjálsum markaði með því, að eins gróði þyrfi ekki að vera annars tap.  

"Í Auðlegð þjóðanna, sem kom út árið 1776, varpaði Smith fram skýringu á því, hvernig einstaklingar og þjóðir gætu brotizt úr fátækt í bjargálnir.  Hún var fólgin í verkaskiptingunni.  Í frjálsum viðskiptum fá menn það frá öðrum, sem þá vantar og aðrir hafa, og láta aðra fá það, sem aðra vantar og þeir hafa.  Báðir græða, hvorugur tapar."   

Reynslan hefur sannað þessa kenningu.  Hún hefur bætt hag jarðarbúa gríðarlega frá því að heimsviðskiptin efldust í kjölfar loka kalda stríðsins.  Við þau umskipti dró að vísu úr iðnaðarframleiðslu Vesturlanda, um leið og hún hófst og efldist í þróunarlöndunum.  Aukin velmegun í einræðislöndunum, t.d. Kína og Rússlandi, hefur ekki ýtt undir lýðræðisþróun þar og aukna tilhneigingu til friðsamlegrar sambúðar við lýðræðislönd, nema síður sé, því að aukinni verðmætasköpun var þar beint til hernaðarþarfa, og öflugri her leiddi til hótana í garð nágranna, eins og Taiwan, og jafnvel blóðugrar innrásar í nafni heimsvaldastefnu, eins og Rússar eru dæmi um.  Öryggi Vesturlanda er um þessar mundir ógnað af þessum orsökum, og þá þarf að velja á milli öryggissjónarmiða og samkeppnishæfra vara frá þessum löndum.  Öryggið verður að vera í forgrunni á kostnað reglunnar um hagstæðustu verkaskiptinguna. 

"Náttúran hefur dreift mannlegum hæfileikum og landgæðum ójafnt, en frjáls viðskipti jafna metin, gera mönnum kleift að nýta hæfileika annarra og ólík gæði landa.  Saga síðustu 200 ára hefur staðfest kenningu Smiths, svo að um munar.  Þær þjóðir, sem auðvelda frjálsa samkeppni og stunda frjáls viðskipti, hafa stiklað á 7 mílna skóm inn í ótrúlega velsæld samanborið við fyrri tíma. Hinar sitja fastar í fátækt. 

Árlega er reiknuð út vísitala atvinnufrelsis fyrir langflest lönd heims á vegum Fraser-stofnunarinnar í Kanada.  Ef löndunum er skipt í fernt eftir atvinnufrelsi, þá eru meðaltekjur 10 % tekjulægsta hópsins í frjálsasta fjórðunginum hærri en meðaltekjur allra í ófrjálsasta fjórðunginum.  Með öðrum orðum eru lífskjör fátækasta fólksins í frjálsustu löndunum betri en almenn lífskjör í ófrjálsustu löndunum."

 Þessi tölfræði segir mikla sögu, og væri forystufólki vinstri flokkanna á Alþingi nær að kynna sér og tileinka sér staðeyndir á borð við þessar áður en þeir setja á blað þvílíkt aumkvunarvert blaður og lýðskrum, eins og sjá mátti í áramótagreinum þeirra.  Þar réði fávísi og þröngsýni ferðinni og sá reginmisskilningur, að ríkissjóð megi nota í miklu meiri mæli en nú til að efla hag lægstu tíundarinnar.  Lausnin er að efla atvinnufrelsið í landinu og þar með að draga úr skattheimtu, sem á sumum sviðum jaðrar nú þegar við eignaupptöku, t.d. í sjávarútvegi (1/3 framlegðar í veiðigjöld, sem sósíalistinn á viðkomandi ráðherrastóli vill þó hækka enn meira í glóruleysi). 

"Í verkum sínum kom Adam Smith einnig orðum að þeirri merkilegu hugmynd, að skipulag krefjist ekki alltaf skipuleggjanda.  Það gæti sprottið upp úr frjálsum samskiptum, gagnkvæmri aðlögun einstaklinga.  Markaðurinn er sá vettvangur, sem menn hafa til að skiptast á vöru og þjónustu.  Þar hækka menn eða lækka verð á vöru sinni og þjónustu, uns jafnvægi hefur náðst [á] milli framboðs og eftirspurnar, innflutnings og útflutnings, sparnaðar og fjárfestingar.  Þetta jafnvægi er sjálfsprottið, ekki valdboðið. Það fæst með verðlagningu, ekki skipulagningu.  Atvinnulífið getur verið skipulegt án þess að vera skipulagt.  Auðvitað er það jafnvægi, sem þar getur náðst, ekki fullkomið, en það er þó sífellt að leiðrétta sig sjálft eftir þeim upplýsingum, sem berast með gróða eða tapi.  Menn græða, ef þeim tekst að fullnægja þörfum viðskiptavinanna betur en keppinautarnir.  Þeir tapa, ef þeir gera þrálát mistök og skeyta ekki um breytilegan smekk og áhugamál viðskiptavinanna." 

 Þarna gerði Adam Smith grein fyrir lykilatriði, sem var ekki nýtt fyrirbrigði þá, heldur ævagamalt.  Kóngurinn, hertoginn, yfirvöldin, þurftu ekki að skipulegja allt, til að það virkaði, eins og bezt varð á kosið.  Þetta var meginstyrkur lýðræðisþjóðfélaganna umfram þjóðfélög kommúnista, þótt kommúnistar hafi haldið, að skipulagning ráðuneytanna á framleiðsluöflunum gæfi þeim forskot á auðræðið.  Kommúnisminn gat aldrei svarað þörfum neytenda, því að kommúnistar tóku hreinlega markaðinn úr sambandi.  Ef hægt er að koma því við, er bezt að láta markaðinn um að finna beztu lausnina. Í nútíma þjóðfélögum finnst þó alltaf fyrir stjórnvaldsaðgerðum, sem áhrif hafa á markaðina.  Nægir að nefna verðlagningu seðlabankanna á fjármagni.  Fjármagnskostnaður hefur mismikil áhrif á hegðun manna á markaði, því meiri þeim mun lengra frá langtíma jafnvægisástandi vextirnir eru í aðra hvora áttina, eins og Íslendingar hafa kynnzt á eigin skinni á tímabilinu 2020-2024.  

 Nú er orkuskortur á Íslandi.  Það er vegna þess, að yfirvöld hafa lamað framboðshlið þessa markaðar með því að gera pólitískum furðudýrum það kleift að tefja virkjunar- og flutningslínuframkvæmdir endalaust. Á sama tíma er dótturfélag Landsnets að undirbúa að koma á koppinn uppboðsmarkaði fyrir raforku að hætti Evrópusambandsins (ESB), sem gafst upp á þessum markaði, þegar markaðsbrestur varð á framboðshlið, eins og hér er, þegar Rússar skrúfuðu fyrir jarðgas til ESB, og síðar, þegar viðskiptabann var sett á jarðefnaeldsneyti frá Rússlandi.  Við núverandi ójafnvægi á raforkumarkaði, sem stjórnvöld hafa  valdið með aðgerðarleysi gagnvart þjóðhættulegum töfum, væri fráleitt, að sömu stjórnvöld settu á laggirnar nýjan markað fyrir raforku. Markaðsbresturinn mun halda áfram til 2027 eða lengur. Hefur orkuráðherrann tjáð sig um þetta ? Hann virðist vera dálítið utanveltu.  

 "Hann [AS] taldi ríkið gegna þremur mikilvægum hlutverkum: að tryggja landvarnir, halda uppi lögum og reglu og sjá um, að nóg yrði framleitt af s.k. samgæðum (public goods).  M.a. hafði hann áhyggjur af því, að verkaskiptingin gæti þrengt óhóflega sjónarhorn einstaklinganna, og þess vegna þyrfti ríkið að víkka það út með öflugi alþýðumenntun."

 Hér háttar þannig til, að ríkisvaldið hefur stórskaðað menntakerfið með handónýtri og nánast grátbroslegri aðalnámsská grunnskóla, sem Katrín Jakobsdóttir, fyrrverandi menntamálaráðherra, ber höfuðsökina á.  Ríkinu er sem sagt ekki treystandi fyrir menntamálunum.  Þá er spurningin, hvort skipulegt nám getur orðið á leik- og grunnskólastigi án aðalnámskrár ?  Hvernig hefði Adam Smith svarað þeirri spurningu ?  Skólarnir þurfa einhverja leiðisnúru, og það gætu t.d. verið kröfur um kunnáttu eftir 3. 6. og 9. bekk, sem metin væri á samræmdum prófum. 

 "Því er líka haldið fram, að hugmyndin um hagvöxt standist ekki, þega til langs tíma er litið.  Kapítalisminn, hugarfóstur Adams Smiths, sé ekki sjálfbær.  Nú var Smith sjálfur enginn sérstakur stuðningsmaður kapítalista.  Hann studdi frjálsa samkeppni, af því að hún er neytendum í hag, og hann taldi með sterkum rökum verkaskiptinguna greiðfærustu leiðina til almennrar hagsældar. En í raun og veru er hagvöxtur sjaldnast fólginn í að framleiða meira, heldur miklu frekar í að framleiða minna, minnka fyrirhöfnina, finna ódýrari leiðir að gefnu marki, spara sér tíma og orku.  Auk þess er hagvöxturinn afkastamesti sáttasemjarinn.  Í stað þess að auka eigin hlut með því að hrifsa frá öðrum geta menn reynt að auka hann með því að nýta betur það, sem þeir hafa, og bæta það síðan, hlúa að því, svo að það vaxi og dafni í höndum þeirra.  Og þegar að er gáð, eru mengun og rányrkja vegna þess, að enginn á og gætir auðlinda.  Umhverfisvernd krefst umhverfisverndara, einkaeignarréttar eða einkaafnotaréttar á auðlindum." 

Þegar kommúnisminn lognaðist út af, varð sjálfdauður í eigin viðjum kúgunar, ófrelsis og forræðishyggju, þá tóku fylgjendur hans á Vesturlöndum, sem aldrei höfðu fundið fyrir honum á eigin skinni og ætluðu að fljóta ofan á, eins og hrossataðskögglarnir, þegar hann ýtti markaðshyggjunni af stalli, að leggja til atlögu við kenningar Adams Smith, og höfðu þær atlögur raunar hafizt fyrr, t.d. með bókinni "Limits to Growth" - Endimörk vaxtar, þar sem hagvöxturinn var skotspónninn.  Þessar atlögur reyndust aumkvunarvert vindhögg, og allir spádómarnir um þurrð hráefna hafa reynzt ímyndun ein, því að markaðurinn finnur alltaf lausn, ef hinni ósýnilegu hönd hans er leyft að virka.  Þetta er eitur í beinum þeirra, sem eru illa haldnir af forræðishyggju, og þeir eru reyndar líka oft haldnir messíasarkomplexum.  Nú er fjöldi fólks að reyna að bjarga heiminum frá "hamfarahlýnun" og fjölmenna af því tilefni á alls konar ráðstefnur, en samkvæmt tölfræðilegri greiningu á langri röð hitamælinga, beinna og óbeinna, er engin hamfarahlýnun í gangi. Samnefnari loftslagssafnaðarins er einmitt, að snúa þurfi hagvextinum við og framleiða minna af vörum og þjónustu.  Þetta gengur þvert á baráttu verkalýðshreyfingarinnar um stöðugar kjarabætur og fulla atvinnu. Hvers vegna umber verkalýðshreyfingin kjánalegan hræðsluáróðurinn ?  

                                                                     

Ramminn - misheppnað fyrirkomulag

Nú standa menn frammi fyrir gjaldþroti þess fyrrirkomulags að draga úr aðkomu stjórnmálamanna að vali á næstu virkjunum og að færa þetta að mestu leyti í hendur embættismanna með alls konar mótvægi á formi víðtæks kæruréttar framkvæmda.  Allt of víðtækur réttur til að kæra ákvarðanatökur í öllu ferlinu hefur kyrkt það með þeim afleiðingum, að á undanförnum 10 árum hefur ekkert virkjunarleyfi og framkvæmdaleyfi verið veitt fyrir nýjum virkjunum yfir 10 MW, þótt stækkanir eldri virkjana hafi átt sér stað, t.d. hjá HS Orku.  Skemmst er að minnast ofstækisláta aðallega aðkomumanna á Vestfjörðum út af fyrirætlunum um 50 MW virkjun þar, sem Vestfirðingar  studdu, en kæfð var í fæðingu.  Nú brenna Vestfirðingar dísilolíu í rafstöðvum til að anna spurn eftir raforku.  Vitleysan ríður ekki við einteyming.  

Vegna orku- og aflskorts þarf að brjóta kerfið upp.  Orkustofnun veiti virkjunarleyfi fyrir verkefni, sem virkjunarfyrirtækin hafa rannsakað, sett í umhverfismat, hannað og sætt hefur afgreiðslu sveitarstjórnar.  Orkuráðherra leggi það í hendur Alþingis að forgangsraða verkefnum og setja um þau framkvæmdalög.  Eftir það sé ekki unnt að tefja málið með kærum, nema með lögbannskröfu fyrir dómstólum.  Aðilar, sem hafa tjáð opinberlega fjandsemi sína gegn aukningu á framboði raforku í landinu verði úrskurðaðir vanhæfir til að standa að kærum gegn virkjana- og línuframkvæmdum.  

Í Morgunblaðinu 28. desember 2023 birtist forystugrein undir heitinu:

"Orkan er okkur lífsnauðsyn".

Þar gerir höfundurinn að umtalsefni, hversu utan gátta sumir stjórnmálamenn eru í orkumálunum.  Það má líklega að einhverju leyti rekja til þess, að hlutur Alþingis er minni en áður var í þessum málaflokki.  Sú breyting reyndist ekki verða til góðs.  Með því að þjóðkjörnir fjalli meir um þessi mál, má afnema áfrýjunarferli á gjörðum stjórnsýslunnar á þessu sviði.

Hvað sagði Morgunblaðið ?:

"Það var því ekki lítið undrunarefni, þegar orkuskorturinn var gerður opinber fyrir mánuði, að stjórnmálamenn létu margir sem hann kæmi þeim öldungis á óvart, þó að margoft hafi verið við því varað og um langt skeið, að í óefni stefndi.  

Værukærðin um það er í raun óskiljanleg.  Öllum hefur mátt ljóst vera, að fjölgun þjóðarinnar, mikill hagvöxtur, aukin orkunotkun, orkuskipti og öll önnur skilyrði leiddu til hins sama, að aukinnar orkuöflunar er þörf. 

Það eru engar ýkjur að segja, að sú orkunýting sé ein helzta forsenda þess velmegunarþjóðfélags, sem Íslendingum hefur auðnazt að skapa í köldu og harðbýlu landi; forsenda hagvaxtar og hagsældar, fólksfjölgunar og lífskjara í fremstu röð þjóða heims. 

Orkuöryggi er þjóðaröryggismál fyrir Íslendinga engu síður en aðrar þjóðir.  Það er ein af frumskyldum stjórnvalda að sjá til þess, að því sé ekki ógnað og enn frekar, að það sé ekki vanrækt, eins og nú blasir við, að hefur gerzt."

Allt er þetta satt og rétt hjá Morgunblaðinu.  Nú hefur þingmaður Sjálfstæðisflokksins fyrir Kragann, Jón Gunnarsson, fitjað opinberlega upp á því að mynda nýjan þingmeirihluta um nýjar virkjanir, því að VG þvælist fyrir þeim sjálfsögðu framfaramálum. Forsætisráðherra og formaður þessa óstjórntæka flokks staðfesti afturhaldssemi þessa flokks á tröppum Bessastaða á leið á Ríkisráðsfund 31.12.2023 með því að segjast ekki trúa því, að meirihluti gæti myndazt um að slá af faglegum kröfum við virkjanaundirbúning.  Að valda töfum á því, að landið verði að nýju sjálfbært um raforku heitir í munni þess, sem alltaf leikur tveimur skjöldum, að uppfylla faglegar kröfur.  Þetta eru alger öfugmæli.  Ekki þarf að slá af verkfræðilegum kröfum né eðlilegum umhverfisverndarkröfum um að við hönnun verði beitt beztu tækni við að lágmarka inngrip í náttúruna.    

 


Virkjanir fallvatna og jarðgufu eru í þágu almannahags

Það eru viðtekin sannindi í hagfræðinni, að vaxandi orkunotkun, sérstaklega á orku úr innlendum orkulindum (sparar innflutning eldsneytis), eykur hagvöxt, og hið öndverða gildir einnig, að orkuskortur dregur úr hagvexti og getur valdið samdrætti í efnahagslífinu, ef hann er stækur. Þess vegna mun núverandi og fyrirsjáanleg ömurleg staða virkjana og flutningsmála raforku til 2028 hafa mikil áhrif á getu atvinnulífsins til að standa undir launahækkunum í komandi kjarasamningum.  Þess vegna er það undarlegt, en eftir öðru þar á bæ, að verkalýðshreyfingin skuli ekki hafa mótmælt núverandi stöðnun og óstjórn orkumálanna harðlega.  Hvað dvelur orminn langa ?

Morgunblaðið ræddi 9.12.2023 samhengi orkunotkunar á mann við hagvöxt og lífskjör við þekktan hagfræðing undir fyrirsögninni:

"Skerðir svigrúm til launahækkana":

"Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, segir orkuskort geta skert svigrúm til launahækkana.  Nýir kjarasamningar gilda frá 1. febrúar [2024].  Spurður í hvaða atvinnugreinum helzt, ef þá nokrum, svigrúm sé til launahækkana í komandi kjarasamningum, segir Jón Bjarki, að almennt sé svigrúm til hækkana nú takmarkað eftir umtalsverða hækkun kostnaðar í rekstri fyrirtækja að jafnaði.  

"Mér sýnist t.d. blasa við, að ekki hafi verið innistæða fyrir þeim ríflegu launahækkunum, sem samið var um fyrir ári og þær hafi átt sinn þátt í, hversu verðbólga er þrálát hér á landi", segir Jón Bjarki."

Þegar farið er fram með kröfugerð í kjarasamningalotu að óathuguðu máli um afleiðingar slíkra launakrafna á hagkerfið, þá væri það slembilukka, ef ekki hrikti í stoðum hagkerfisins, t.d. undan verðbólguþrýstingi.  Það urðu talsverðar verðhækkanir erlendis á árinu líka, en það er áreiðanlegt, að hluti vaxtahækkana ársins 2023 stafar af afleitu vinnulagi verkalýðsleiðtoga við samningaborðið með vinnuveitendum, sem kenna má við gösslaragang. 

Nú ætla þeir í orði að söðla um, en koma þá með fáranlega kröfugerð á hið opinbera, sem er ekki viðsemjandi þeirra, sem talin er munu kosta ríkissjóð allt að 30 mrdISK/ár.  Það er einfeldningsháttur að halda, að þessum kostnaði verði sópað undir teppið. Aukinn hallarekstur ríkissjóðs (þessi ríkisstjórn mun ekki lækka önnur útgjöld á móti) mun valda efnahagsþenslu, og aftur eru þá verkalýðsrekendur valdir að hertri þumalskrúfu peningastefnunefndar Seðlabankans.  Skattahækkun er hin leiðin til að mæta þessum fíflagangi verkalýðsrekenda.  Lendi hún á fyrirtækjunum, mun hún við núverandi aðstæður fara út í verðlagið.  Lendi hún á launþegum, eru skjólstæðingar verkalýðsrekenda engu bættari.  Þessi skollaleikur verkalýðsrekenda með ríkisútgjöld, sem eru alls ekki á þeirra könnu, heldur þjóðkjörins Alþingis, minnir á sögu Münchausen, þegar hann skrökvaði því að lýðnum, að sér hefði tekizt hið ómögulega; að toga sig upp á hárinu.   

""Það er held ég borðleggjandi, að ört vaxandi orkuframboð hér á landi síðustu öldina eða svo á stóran þátt í myndarlegum hagvexti og vaxandi velmegun á tímabilinu.  Þetta samband er líka vel þekkt í fræðunum á alþjóðavísu, og sér í lagi hefur verið sýnt fram á, að aukin notkun endurnýjanlegrar orku tengist hagvexti.  

Góðu heilli hefur undanfarin ár áherzlan farið vaxandi á betri nýtingu orku, ekki síður en aukna framleiðslu. Við stöndum hins vegar fammi fyrir því að reiða okkur í mun ríkari mæli á endurnýjanlega orku í geirum á borð við samgöngur og sjávarútveg en verið hefur, og tíminn fyrir þá umbreytingu er knappur.  Það dugar því ekki til að nýta fyrirliggjandi orku betur, heldur þarf að mínu mati að auka framboð endurnýjanlegrar orku hér á landi umtalsvert, ef bæði markmiðin eiga að nást: að viðhalda og bæta lífskjör í landinu og ná fam kolefnishlutleysi á komandi áratugum"."

Þetta er í aðalatriðum rétt, en ekki er öll sagan sögð.  Orka úr endurnýjanlegum orkulindum veldur ekki meiri hagvexti en hin, nema hún sé ódýrari á orkueiningu að teknu tilliti til nýtni, nema hún spari innflutning á jarðefnaeldsneyti.  Á móti kemur tímabundinn erlendur kostnaður vegna tækjakaupa og lántöku. 

Áherzla á minni orkutöp er meiri í orði en á borði á rafmagnssviðinu.  Þar er þó eftir miklu að slægjast, en regluverkið í landinu fyrir flutningslínur færir sérlunduðum minnihlutahópum tækifæri upp í hendurnar til að þvælast fyrir nýjum 220 kV línum á milli landshluta út í það óendanlega. Ef nú væri 220 kV lína í rekstri á milli Austurlands og Vesturlands, þá væri enginn orkuskortur á landinu um þessar mundir og gruggugt vatn hefði ekki truflað laxveiðimenn við veiðar í bergvatnsánni, sem nú rennur í farvegi foraðsins Jöklu. 

""Getur atvinnulífið farið betur með orkuna og þannig skilað sömu arðsemi og þar með skilað því til launþega [spyr Morgunblaðið] ?"

"Til lengri tíma er það bæði ákjósanlegt og nauðsynlegt að ná fram sífellt betri nýtingu orku, þ.e. meiri verðmætasköpun fyrir hverja einingu orkunotkunar.  Það er hins vegar varla raunhæft að gera ráð fyrir, að slík þróun dugi til að viðhlda þeim hagvexti og þar með bættum lífskjörum í landinu, sem verið hefur undanfarna áratugi og flestir vilja trúlega stefna að áfram.""

 

Spurningin er skrýtin (röng).  Ef atvinnulífið bætir orkunýtni sína, eykst arðsemin venjulega, en það er þó ekki fyrirfram gefið vegna fjárfestinganna, sem bætt orkunýtni útheimtir að jafnaði.  Það er svo síður en svo sjálfgefið, að launþegar eigi að hirða allan ávinninginn.  Fjármagnseigandinn á rétt á umbuninni fyir að leggja í fjárfestinguna, en hafi launþegarnir lagt eitthvað að mörkum, eiga þeir rétt á umbun líka.

   

 


Mistakagjarn og óráðþæginn ráðherra

Svandís Svavarsdóttir hefur orðið ber að dómgreindarleysi, og vitið er ekki meira en svo, að hún hundsar viðvaranir heils þingflokks, sem stendur að ríkisstjórninni, sem hún, illu heilli, situr í. 

Nú hefur Umbinn (Umboðsmaður Alþingis) kveðið upp úrskurð í deilumáli hennar við Hval hf, sem hún fór gegn í vor með miklu offorsi, þegar hún braut lög um hvalveiðar, fór gegn Stjórnarskrá, sem tryggir mönnum atvinnufrelsi, og sýndi af sér fádæma valdníðslu með því að fara offari gegn fyrirtækinu (stjórnsýslulög). Þingflokkur sjálfstæðismanna hafði varað hana við öllu þessu, en hún blés á þær viðvaranir.  Nú er komið að skuldadögum.

 Síðan beit þessi dæmalausi ráðherra höfuðið af skömminni með opinberum viðbrögðum sínum við úrskurðinum, t.d. í viðtali við RÚV, sem birtist í kvöldfréttatíma föstudaginn 05.01.2024, en þar gerði ráðherrann sér lítið fyrir og upphóf sig yfir lögin.  Iðrunarleysi og ofstopafullur hroki þessa ráðherra ásamt gjörðum hennar dæmir hana úr leik í þingræðisþjóðfélagi.  Hún verður að taka hatt sinn og staf.  Sjálfstæðismenn geta ekki setið með slíku fyrirbrigði í ríkisstjórn.  Samkvæmt orðanna hljóðan hjá Umbanum eru ávirðingar Svandísar í þessu máli margfaldar og í raun ósambærilegar við smælkið, sem Umbinn tíndi til á Bjarna Benediktsson í Íslandsbankamálinu, en þar bar Bankasýslan ábyrgð á málsmeðferð og vali bjóðenda og var ætlað að tryggja armslengd ráðuneytanna frá viðskiptunum.   

Meðal annarra orða: skyldu heimsspekingar og aðrar slíkar hneykslunarhellur ekki fá drjúgt pláss í RÚV til að tjá sig um siðleysið að þessu sinni ?

Svandís Svavarsdóttir er eins konar síbrotamaður í ráðherraembætti, því að sem umhverfis- og sveitastjórnarráðherra á sinni tíð dæmdi Hæstiréttur hana fyrir lögbrot og valdníðslu gagnvart sveitarstjórn, sem hún átti í deilum við. Þá á eftir að fara fram ítarleg rannsókn á embættisfærslu hennar sem heilbrigðisráðherra, einkum á hinu alræmda Kófsskeiði, frelsissviptingum og alvarlegum afleiðingum síendurtekinnar innsprautunar á mRNA tilraunaefni gegn SARS-CoV-2 veirunni í sínum margbreytilegu myndum. 

Á þrettándanum 2024 gaf forsætisráðherra Umbanum og sjálfstæðismönnum langt nef.  Áfellisdómur Umbans var mjög þungur (stjórnarskrárbrot, önnur lögbrot og valdníðsla), svo að forsætisráðherra er búin að ómerkja síðari úrskurði Umbans með því að neita að láta ráðherrann sæta ábyrgð í líklega þyngsta áfellisdómi, sem Umbinn hefur kveðið upp fram að þessu.  Með þessu hneykslanlega aðgerðarleysi sínu hefur formaður Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs (VG) sýnt, hvers konar klíku- og siðspillingarflokksnefna þar er á ferð, þótt siðfræðingarnir þegi nú þunnu hljóði. Formaðurinn hefur jafnframt rekið nagla í líkkistu ríkisstjórnarinnar.     

 

 

 


Orkumálin hér og þar

Ef mannkynið ætlar að losa sig af klafa jarðefnaeldsneytis og alls konar áhættu, sem viðskiptum með það og notkun þess (bruna) fylgir, þá er þörf á meiri endurnýjanlegri orku fljótlega.  Þetta virtust trúðarnir frá 118 löndum á furðuráðstefnunni í Dubai í vetur langflestir vera sammála um, en þar stendur einmitt hnífurinn í kúnni.  Núverandi tæknistig mannsins leyfir þetta ekki, og þess vegna er tómt mál að gaspra, eins og þetta geti stjórnmálamenn einfaldlega ákveðið.  Þetta er ekki hægt að svo komnu, en því fer fjarri, að dómsdægur vofi yfir lífinu á jörðunni þess vegna. 

Áróðurinn um óvenjulega og mikla hlýnun andrúmslofts jarðar er úr lausu lofti gripinn.  Það þarf ekki annað en að hlýða á góða tölfræðinga, sem kunna að beita tölfræðilegri greiningu á langar tímaraðir gagna, til að sannfærast um, að óvenjuleg hlýnun er ekki í gangi, heldur frávik, sem oft hefur orðið áður frá lokum síðustu ísaldar fyrir um 10 k árum.  Ísaldarskeið virðist vera hið venjulega ástand jarðar, svo að rétt er oss á breiddargráðum nærri pólunum "að njóta á meðan á nefinu stendur". 

Trúðarnir á stóra fundinum í Dubai, bæði þeir á náttfötunum og í jakkafötunum, hétu því þar að hafa aukið við uppsett afl virkjana orku endurnýjanlegra orkulinda upp í 11,0 TW (terawött) árið 2030 úr núverandi 3,4 TW eða nálægt 1,1 TW/ár.  Til samanburðar er allt uppsett afl í Bandaríkjunum (BNA) 1,3 TW.  Spyrja má á hverju trúðar eru, sem lofa öðru eins og þessu ? 

Þrátt fyrir metfjárfestingar í búnaði til að framleiða rafmagn úr endurnýjanlegum orkulindum á fyrri hluta árs 2023 á sá iðnaður erfitt uppdráttar um þessar mundir þrátt fyrir gósentíma í lágvaxtaskeiðinu).  Undirbirgjar íhluta vindknúinna rafala hafa átt í vandræðum vegna aukningar á afköstum rafalanna, sem ákveðin hefur verið af sölufyrirtækjunum.  Í nóvember 2023 var Siemens Energy, sem er móðurfélag hönnunar- og samsetningarfélags fyrir vindorkubúnað, bjargað með láni, sem þýzka ríkið gekk í ábyrgð fyrir.  Kostnaðarhækkanir, sumpart vegna hærri vaxta, hafa knúið fyrirtæki á sviði virkjanaframkvæmda fyrir hreinorku til að hætta við verkefni, sem áður voru arðsöm.  Fimm vindrafalaverkefni undan ströndum Bandaríkjanna (BNA) hefur verið hætt við á árinu 2023 vegna 20 % kostnaðarhækkunar.  

Meðaltalsarðsemi vind- og sólarverkefna hefur numið aðeins 6 %/ár á undanförnum árum.  Þetta er ekki nægt aðdráttarafl fyrir þær TriUSD 8, sem þarf til að uppfylla loforð trúðanna á loftslagsráðstefnunni í Dubai í nóvember-desember 2023 um, að uppsett afl hreinorku verði 11 TW árið 2030.  Erlendis er hæggengt samþykktarferli verkefna hindrun, þótt agaleysi embættismanna sé ekki jafnalvarlegt og hérlendis.

  Evrópuþingið reyndi síðari hluta árs 2023 að berja í brestina með þingsályktun um, að virkjanir endurnýjanlegra orkulinda væru "forgangsalmannahagsmunir" ("overriding public interest").  Þetta er þó ekki talið líklegt til árangurs, og Evrópusambandið hefur þegar í gildi kröfu um, að leyfisveitingaferlið taki að hámarki 2 ár.  Vita værukærir og/eða öfugsnúnir íslenzkir embættismenn af þessu ? Tillaga hefur komið um umbætur á leyfisveitingaferli alríkisins í BNA, en samþykkt hennar hefði takmarkaðar afleiðingar, nema ríkin 50 fylgi slíkum umbótum eftir.  Þótt afturhaldið sé óvíða jafnsvæsið og á Íslandi, er víða pottur brotinn, og hægri höndin veit ekki, hvað sú vinstri gerir á sviði orkuskiptanna.  Þau ganga þess vegna á afturfótunum, og stjórnmálamenn þvælast bara fyrir með kjánalegum vinnubrögðum. 

Morgunblaðið hefur fylgzt náið með þróun orkumálanna heima og erlendis og hefur líklega frá stofnun sinni stutt hugmyndir um virkjanir fallvatna og jarðhita, sem til heilla horfðu í landinu.  Blaðið hefur á stundum staðið í mikilli orrahríð við úrtölumenn framfara, t.d. vegna Búrfellsvirkjunar.  Núverandi ritstjórn veit nákvæmlega, hvar skórinn kreppir pólitískt og í embættismannakerfinu.  Um þetta vitnaði forystugrein blaðsins 8. desember 2023 undir fyrirsögninni:

 "Raforkumálin þarf að hugsa út fyrir rammann".

Hún hófst þannig:

"Viðvarandi raforkuskortur hefur verið á Íslandi undanfarin ár, en nú blasir við neyðarástand í orkumálum, og stjórnvöld leggja í fáti á ráðin um orkuskömmtun.  

Það er í flestra huga óskiljanlegt, að í okkar orkuríka landi sé skollin á orkukreppa.  Hitt er þó ekki með minni ólíkindum, að ríkisstjórninni hugkvæmist engin önnur bjargráð en skömmtunarstefna með gamla laginu."

Í hálfa öld frá upphafi umtalsverðrar rafvæðingar á Íslandi var viðvarandi raforkuskortur á Íslandi, sem skrifa mátti á reikning fátæktar og umkomuleysis landsmanna.  Í þessum efnum varð fyrst róttæk breyting með tilkomu Viðreisnarstjórnarinnar, en fyrsti dómsmála- og iðnaðarráðherra hennar var hinn stórhuga og víðsýni stjórnmálamaður dr Bjarni Benediktsson, sem síðar varð formaður Sjálfstæðisflokksins og forsætisráðherra.  Á hans könnu voru líka raforkumálin, og hann beitti sér strax fyrir undirbúningi samninga um mikil raforkukaup, sem mundu gera fjárhagslega kleift að ráðast í fyrstu stórvirkjun landsins í jökulfljótinu Þjórsá við Búrfell.  Í ljósi þessarar framsýnu stefnumörkunar  sjálfstæðismanna á sinni tíð er það þyngra en tárum taki, að á vakt Sjálfstæðisflokksins hefur undanfarið  verið flotið sofandi að feigðarósi í orkumálum landsins. Núverandi orkuráðherra flokksins nær botninum með því að fela embættismönnum skömmtunarvald til að fela vandamálið fyrir almenningi. Sá tilgangur er undirstrikaður með orðaleppinum "umframeftirspurn" í stað orku- og aflskorts. 

Umframeftirspurnin er auðvitað miðuð við stöðnun, sem eru ær og kýr afturhaldsins, en helber vitleysa í landi öflugs hagvaxtar og mikillar fólksfjölgunar.  Hagvöxturinn væri reyndar talsvert meiri, ef hægt hefði verið að verða við áhugaverðri og arðsamri spurn eftir raforku.  Þar liggur hundurinn grafinn: afturhaldið með VG í broddi fylkingar vill hagvöxtinn feigan af nostalgíu og sérvizku einni saman.

"Það er því einkennilegt að lesa í greinargerð frumvarpsins, að Orkustofnun, sem gleggsta yfirsýn á að hafa á orkumál, hafi fyrst orðið áskynja um ástandið, þegar Landsvirkjun sendi henni bréf í október [2023].  Í ljósi annarrar embættisfærslu þar kemur það því miður ekki á óvart." 

Undir núverandi forystu er Orkustofnun afar gagnslítill ráðgjafi um heillavænlega og raunhæfa stefnumörkun , eins og varað var við á þessu vefsetri við ráðningu núverandi Orkumálastjóra.  Það tekur þó steininn úr, að nokkurra ára raforkuskortur í landinu skyldi hafa farið fram hjá henni og hún ekki áttað sig á grafalvarlegri stöðu fyrr en Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, bar sig illa yfir að verða að hafna góðum viðskiptum með raforku. Nú hefur verið ákveðið að sameina Orkustofnun og Umhverfisstofnun, og verður þá niðurlægingin fullkomnuð. 

"Enn skrýtnara er því, að það sé einmitt orkumálastjóri, yfirmaður Orkustofnunar, sem færa á þessi fáheyrðu völd og gera að skömmtunarstjóra orkunnar í landinu.  Enn frekar í ljósi vanhæfis hans vegna margvíslegra umræðna, sem  Samtök iðnaðarins benda á í ítarlegri umsögn sinni. 

Með frumvarpinu á að taka markaðslögmálin úr sambandi, andstætt EES-samninginum, en til þess að fara í kringum það er látið sem lögin eigi að vera tímabundin til tveggja ára. 

 

En ástandið verður engu skárra þá; það verður verra: orkuþörfin mun meiri, en tiltæk orka engu meiri."

 Hingað til hefur Stjórnstöð Landsnets annazt framkvæmd forgangsorkuskömmtunar í neyð.  Það hefur verið gert samkvæmt reglum, sem ekki hefur verið ágreiningur um og njörvaðar eru niður í langtímasamningum stærstu orkunotenda landsins. Ef ríkisvaldið ætlar nú að ganga í bág við þessa samninga, sem sumir eru 55 ára gamlir og hafa staðizt tímans tönn, mun það jafngilda hruni á trausti þessara fjárfesta og annarra svipaðra í garð íslenzka ríkisins og ríkisfyrirtækja á borð við Landsvirkjun.  Það má búast við lögsóknum fyrir samningssvik og jafnvel krröfu um ógildingu þeirra.  Þarna er um að ræða frumhlaup viðvaninga í fílabeinsturni embættismennsku, sem getur orðið þjóðinni dýrkeypt.  Allt er þetta vegna óhæfni Orkumálastjóra við að lesa í aðstæður áður en allt er komið í óefni.  

Hlutur orkuráðherrans er slæmur.  Hann átti að hotta á eftir Orkustofnun um útgáfu virkjunarleyfis fyrir Hvammsvirkjun, strax eftir að lögboðinn frestur var liðinn (í ESB má allt umsóknarferlið með umhverfismati taka mest 2 ár), og þegar fyrri ógilding virkjunarleyfisins kom á grundvelli ófullnægjandi umfjöllunar um "vatnshlot", sem er furðuorð og fáir skilja, að blása til sóknar með sérlögum um Hvammsvirkjun.  Hann skorti þrekið, þótt sjálfhælinn sé.  

    


Tvískinnungur í forsætisráðuneytinu

Sjaldan hefur jafnótrúverðugur einstaklingur gegnt starfi forsætisráðherra og Katrín Jakobsdóttir.  Hún virðist hafa 2 öndverðar skoðanir á mörgum meginmálum, en flíkar aðeins annarri í einu, þar sem hún á við.  Tvískinnungur er þess vegna í raun einkunnarorð ráðherrans.  

Flokkur hennar, Vinstri hreyfingin - grænt framboð, er andvígur veru Íslands í NATO.  Á vettvangi NATO fagnaði hún hins vegar aðild Finnlands og taldi öryggi landsins betur borgið innan vébanda NATO en utan, svo og NATO-landanna, sem fyrir voru.  Hvað veldur því, að önnur sjónarmið eiga við um Ísland en Finnland að mati VG, eða eiga sömu sjónarmið e.t.v. við, en einhver önnur vega þyngra varðandi Ísland ?  Hér virðist himinhrópandi tvískinnungur einkenna stefnumörkun VG og formannsins, Katrínar Jakobsdóttur.

Annað stórmál, sem gerir Katrínu algerlega ótrúverðuga og flokk hennar óstjórntækan, eru loftslagsmálin og virkjunarmálin sett í samhengi.  Katrín, forsætisráðherra, hefur farið til fundar erlendis á vettvangi EES (Evrópska efnahagssvæðisins) til að guma af nýsettum markmiðum sínum fyrir Íslands hönd um 55 % samdrátt losunar koltvíildis, sem var algerlega út í hött, eins og hverju barni mátti þá þegar ljóst vera, en hún og flokkurinn ásamt útibúinu Landvernd innsigla síðan dauðadóm yfir nokkrum nýjum markverðum árangri Íslands með því að tefja allar virkjanir yfir 10 MW og 220 kV línuuppsetningu von úr viti með kærum. Þetta er ósvífinn tvískinnungur. 

Hinum óþreytandi þjóðfélagsrýni Arnari Þór Jónssyni, sjálfstætt starfandi lögmanni, verður þetta að "yrkisefni" í Morgunblaðinu 14. desember 2023.  Arnar Þór er varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins fyrir Kragann.  Hann á mikinn heiður skilinn fyrir að upplýsa landsmenn um váboða fyrir raunverulegt lýðræði í líki sýndarlýðræðis, vegna innleiðingar umfangsmikillar löggjafar Evrópusambandsins án möuleika þingmanna á ítarlegri umfjöllun, aðlögun og breytingum, nema eiga á hættu að fá athugasemd frá Eftirlitsstofnun EFTA, ESA, fyrir að breyta innihaldi, sem embættismenn voru búnir að samþykkja í Sameiginlegu EES-nefndinni.  Þetta er angi af embættismannaræði, sem Arnar Þór hefur gagnrýnt mjög og varað þjóðina við, að leysi í raun af hólmi það hefðbundna almannaræði, sem landsmenn hafa kosið sér til handa. 

Grein Arnars Þórs, sem hér verður vitnað til, bar fyrirsögnina:

"Skömmtunarstjórn Katrínar Jakobsdóttur".

     Tilefnið var Morgunblaðsgrein Katrínar 11.12.2023, sem bar heitið: "Baráttan fyrir mannréttindum í 75 ár".

"Enginn forsætisráðherra í lýðveldissögunni hefur brotið gegn mannréttindum í sama mæli og Katrín Jakobsdóttir, sem í anda stjórnlyndis innleiddi ólýðræðislegt stjórnarfar hérlendis á árunum 2020-2022, þar sem sérfræðingum ríkisstjórnarinnar var afhent stefnumörkun, sem Katrín studdi í einu og öllu með þeim afleiðingum, að íslenzkur almenningur var í framkvæmd sviptur stjórnarskrárvörðum rétti. Í þessu ljósi er holur hljómur í yfirlýsingum Katrínar um nauðsyn þess, að staðinn sé stöðugur vörður um mannréttindi.

Enginn forsætisráðherra í lýðveldissögunni hefur beitt sér gegn tjáningarfrelsinu af viðlíka hörku og Katrín Jakobsdótir, sem ítrekað hefur mælt með skerðingum á þessu undirstöðufrelsi undir merkjum "hatursorðræðu".  Í því samhengi er falskur tónn í tali Katrínar, þegar hún talar um "bakslag á undanförnum árum", hvað viðvíkur réttinum til lýðræðislegrar þátttöku og skoðana- og tjáningarfrelsi"." 

Þessi forsætisráðherra framkvæmir eitt og nokkru seinna segir hún allt annað og þveröfugt.  Það er meira en ómerkileg hegðun; það er siðleysi, þegar öll atvikin eru lögð saman.  Þess konar hegðun er óþolandi og ótraustvekjandi.  Í augum kjósenda, sem gera sér grein fyrir þessu, er Katrín Jakobsdóttir rúin trausti.  Hversu lengi skyldi henni takast að hanga á völdunum ?

"Sérstaka athygli ber að vekja á því, hvernig Katrín Jakobsdóttir staðhæfir, að "stærsta áskorun okkar kynslóðar" sé "loftslagsbreytingar og áhrif þeirra á mannréttindi".  Þessi orð hennar ber að taka alvarlega, því [að] Katrín Jakobsdóttir aðhyllist sameignarstefnu, eins og raunar aðrir róttækir aðilar til hægri og vinsti, sem sumir líta svo á, að yfirvöld úthluti réttindum og hafi samsvarandi vald til að svipta fólk þeim réttindum. Þessi afstaða er í beinni andstöðu við anda klassískar, frjálslyndrar lýðræðishefðar, sem byggist á því, að mannréttindi séu meðfædd, ásköpuð og verði ekki frá mönnum tekin.  Með þetta í huga er afhjúpandi og blátt áfram hrollvekjandi að sjá forsætisráðherra vísa í greininni til þess, að unnt sé með samvinnu að "áorka einhverju, sem stuðlar að betra lífi fjöldans".  Í þessu kristallast sú hætta, að afstaða af þessu tagi geti stuðlað að því að takmarka mannréttindi einstaklinga og jafnvel afnema þau með lögum, ef það er talið "stuðla að betra lífi fjöldans" (e. the greater good)." Þetta er umhugsunarvert. Stjórnmálamenn forræðishyggjunnar eru hættulegir mannréttindum og einstaklingsfrelsi.  Þess vegna predikar Katrín umhyggju sína fyrir mannréttindum, en, eins og Arnar Þór skrifar, hefur enginn forsætisráðherra hérlendur brotið jafnmikið og oft gegn þeim.Það er líka athyglivert, að íbúi í Grindavík kærði, að sér væri meinað af yfirvöldum að búa í húsnæði sínu í Grindavík. Hann fékk lögmannsstofu Jóns Steinars Gunnlaugssonar til að reka mál sitt fyrir dómi á þeim forsendum, að sú meingjörð við sig væri brot gegn stjórnarskrárvörðum réttindum sínum og mannréttindum.  Athygli vakti, að skömmu fyrir jól heimilaði Lögreglustjórinn á Suðurnesjum Grindvíkingum að snúa aftur til síns heima á eigin ábyrgð, þótt landris væri enn í gangi og óvissa um stefnu næsta kvikuinnskots.  Ekki er ólíklegt, að Lögreglustjórinn hafi haft persónufrelsisákvæði stjórnarskrárinnar í huga við þessa leyfisveitingu.  Hitt er svo annað mál, hvernig tryggingarfélög munu taka á því, ef þeir, sem aftur snúa, verða fyrir slysi eða tjóni af náttúrunnar völdum, á meðan á slíkri dvöl "á eigin ábyrgð" stendur.  Sannleikurinn er sá, að fólk leggur sig iðulega í hættu, og það er ekki bannað.                                 

 

                        

 


Leki eða ekki leki ?

Hörður Arnarson fékk 27.12.2023 birta í Morgunblaðinu grein eftir sig, sem greinilega er ætlað að hræða fleiri Alþingismenn til fylgilags við haftastefnu Orkumálastjóra og orkuráðherra í raforkumálunum. Orkuráðherra skilur líklega ekki, hvað hann er að gera.

Það er mjög mikil hætta á misnotkun valds skömmtunarstjóra raforku.  Hver vill t.d. færa Herði Arnarsyni þau völd að neita viðskiptavini um afhendingu á grunnorku (ársorku) og þvinga hann til að kaupa breytilega orku, sem er 40 % dýrari en hin fyrr nefnda ?  Haftalöggjöf í anda Harðar Arnarsonar breytir jafnvæginu á milli kaupenda og seljenda svo mikið að kalla má eyðileggingu á markaðinum.  Fyrirkomulagið verður eins og hjá Ráðstjórninni í Rússlandi á sinni tíð: ef þú vilt ekki, það sem er á boðstólum, getur þú étið, það sem úti frýs.  Hjá okkur er ekkert val.  Hverjum halda menn, að ráðstjórnarfyrirkomulagið henti ?  Örugglega ekki neytendum, sem í þessu tilviki eru heimili og fyrirtæki án langtímasamninga um afhendingu á forgangsorku. Hentar sennilega fílnum í postulínsbúðinni bezt.  

Það er nauðsynlegt að vekja athygli á krúsídúllunni, sem Hörður heldur, að dugi sem röksemd fyrir höftunum, sem fer fjarri.  Hún var í téðri Morgunblaðsgrein undir fyrirsögn, sem átti að fá hárin til að rísa á Alþingismönnum:

"Rándýr leki fyrir (næstum) alla":

 

"Við [Landsvirkjun] tilkynntum Orkustofnun í október síðast liðnum, að pantanir á orku fyrir heildsölumarkaðinn, þ.e. fyrir heimili og smærri fyrirtæki á næsta ári [2024] hefðu verið 25 % meiri en sem nemur almennum vexti í samfélaginu.  Það eitt staðfestir málflutning okkar um, að orkan, sem þangað fer og er ætluð heimilum og smærri fyrirtækjum, hlýtur að einhverju leyti að vera á leið eitthvað annað.  Það er þess vegna aðkallandi að lögfesta forgangsröðun í þágu heimila og smærri fyrirtækja og um leið, hvaða stjórnvald eða stofnun beri ábyrgð á því að tryggja, að orkan rati til þessa forgangshóps."

Landsvirkjun hefur undanfarið afhent um helming orkunnar, sem inn á þennan heildsölumarkað fer.  Upplýsingar um, að eftirspurnin hjá Landsvirkjun hafi vaxið um 25 % 2024 m.v. 2023 er engan veginn jafngild því, að heildareftirspurnin hafi vaxið um 25 %, heldur gæti Landsvirkjun verið að auka við markaðshlutdeild sína.  Vísbendingar um það koma einmitt fram í viðtali við Tómas Má Sigurðsson í Morgunblaðinu 28.12.2023 undir fyrirsögninni:

"Enginn leki á raforkumörkuðum".

"Meintan leka á milli raforkumarkaða er ekki að sjá í neinum gögnum, segir Tómas Már Sigurðsson, forstjóri HS Orku, í samtali við Morgunblaðið.  Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, ýjaði að því í skrifum sínum í Morgunblaðið í gær, að raforka, ætluð heimilum og smærri fyrirtækjum (almennur markaður), rynni til stórnotenda raforku.  Óvenjumiklar pantanir á grunnorku [á heildsölumarkaðinum] staðfestu það.

Tómas segir, að útskýringuna á því, að pantanir á grunnorku [á heildsölumarkaðinum] séu 25 % meiri en sem nemur almennum vexti í samfélaginu, megi m.a. finna í því, að verðið á breytilegri orku til afhendingar árið 2024 er 40 % hærra en verð á grunnorku [ársorku].  [Spurn] eftir ódýrari raforku sé því að aukast.  Þar að auki hafi afhending á orku af hálfu HS orku og Orku náttúrunnar (ON) til stórnotenda minnkað á árunum 2019-2022 um sem nemi 200-300 GWh/ár.  Á sama tíma hafi afhending á orku af hálfu Landsvirkjunar til stórnotenda aukizt um u.þ.b. 800 GWh/ár, ef marka megi tölur Orkustofnunar og Landsvirkjunar."

Þetta eru athyglisverðar upplýsingar.  Hvers vegna hefur Landsvirkjun aukið afhendingu sína á raforku um 800 GWh/ár til stórnotenda í orkuskortsástandi, á meðan afhending hinna tveggja meginvirkjunarfyrirtækjanna hefur minnkað um u.þ.b. 250 GWh/ár ?  Væntanlega hefur Landsvirkjun hlaupið í skarðið fyrir hin fyrirtækin með u.þ.b. 250 GWh/ár, en þá er nettóaukning um 550 GWh/ár þangað óútskýrð.  Núna blasir við, að blóraböggullinn, sem stendur að vaxandi orkuafhendingu af almenna markaðinum og til stórnotenda, sé fyrirtækið, sem nú hrópar úlfur, úlfur í eyru Alþingis.  Færið okkur tól til að stöðva leka annarra af almenna markaðinum yfir til þeirra, sem eru með langtíma samninga.  

Það er maðkur í mysu þessa dæmalausa upphlaups forstjóra Landsvirkjunar, og öll kurl virðast enn ekki komin til grafar.  Hér skal vara við því að setja á laggirnar haftakerfi á raforkumarkaðinum.  Slíkt getur snúizt algerlega í höndum Alþingis, orðið til að skekkja samkeppnisstöðu og markaðshlutdeild enn meir en nú er og hækka verð til almennings. Þeir, sem nú skera upp herör í nafni hagsmuna almennings, ættu að kynna sér örlítið, hvernig viðskiptahöft hafa virkað á Íslandi, t.d. á 20. öldinni fram að því, er Viðreisnarstjórnin afnam mörg viðskiptahöft.  Alltaf skulu það vera stjórnmálamennirnir lengst til vinstri úr forræðishyggjuflokkunum, sem berjast með oddi og egg fyrir viðskiptahöftum, og Famsókn er veik fyrir vitleysunni.    


« Fyrri síða | Næsta síða »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband