"Þannig stjórna jafnaðarmenn"

Dómur kjósenda yfir fyrstu villtu vinstri stjórn sögunnar á Íslandi var kveðinn upp laugardaginn 27. apríl 2013.  Kjósendur sýndu enga miskunn, heldur gripu til strangasta dóms í sögunni síðan árið 1931.  Téður nýuppkveðinn dómur var fullkomlega verðskuldaður.  Einkunnin var lægsta falleinkunn lýðveldissögunnar.  Afturhaldsstefnan var jörðuð.

Ferill vinstri stjórnarinnar hefur verið varðaður röð mistaka.  Óþarfi er að tíunda Icesave, Landsdóm, Stjórnlagaþing, -ráð, meðferð þingmeirihlutans á afurð ráðsins, sem kjósendur reyndust engan áhuga hafa á í Alþingiskosningunum, skattaáþján, aðför að atvinnuvegum, hálfvolg umsókn um aðildarferli undir felunafninu "að kíkja í pakkann", o. s. frv.

Meinlokur og mistök við framkvæmd náðu slíkum hæðum á ferli fráfarandi ríkisstjórnar, að segja má, að orðið axarskapt einkenni helzt fráfarandi ríkisstjórn.  Þess vegna væri við hæfi að gefa henni heitið "Axarskaptið". 

Nýr formaður jafnaðarmanna er lítið gæfulegri hinum fyrri og kosningabarátta hans bar merki hins algera dómgreindarleysis, sem hrjáir Árna, beizk.  Hann skapaði ringulreið með því að leyfa þeirri gömlu að sitja áfram í embætti, en eitt af seinni mistökum hennar var að rjúfa ekki þing og boða til kosninga, en sitja fremur eins og lömuð fluga í aðgerðarleysi eftir að meirihlutinn hvarf af þingi með stofnun Bjartrar framtíðar. 

Sá flokkur mun reynast Samfylkingunni skeinuhættur, og Vinstri hreyfingin grænt framboð mun líka sækja inn á lendur Samfylkingarinnar.  Við Samfylkingunni blasir að veslast upp með Árna, beizk, með búrlyklana.

Árni, beizkur, gerði þau reginmistök að árétta veikleika Samfylkingarinnar gagnvart málinu eina, sem öll innanmein íslenzka þjóðfélagsins á að leysa að mati Árna, beizks.  Hann hefur enn ekki gert sér grein fyrir því, að helzta kosningamál Samfylkingarinnar virkar á kjósendur eins og að vera boðið að fara inn í brennandi hús.

Árni, beizkur, tjáir sig með eindæma loðmullulegum hætti, svo að oft er ekki heiglum hent að átta sig á, hvert maðurinn er að fara, eða úr hvaða átt hann er að koma.  Hvers vegna ættu kjósendur að treysta á holtaþokuvæl ? Eftir kosningar hældi hann sér af því að hafa alla kosningabaráttuna staðið dyggan vörð um almannahagsmuni og aldrei fallið í freistni fyrir sérhagsmunum.  Hvernig ber að skilja þetta ?  Setur maðurinn jafnaðarmerki á milli þess að berjast fyrir aðild Íslands að Evrópusambandinu, ESB, og fyrir almannahagsmunum ?  Hvernig er hægt að vera svona barnalegur og vera á sama tíma formaður í stjórnarflokki ?  Ei er kyn, þótt keraldið leki, sagði karlinn.  Stórauðvald Evrópu stendur á bak við Berlaymont.  Skriffinnarnir þar börðust gegn Íslendingum, Grikkjum o.fl. og fyrir fjármálaveldið.  Einn markaður - eitt regluverk - ein mynt.  Þetta er sköpunarverk stórauðvaldsins framar nokkru öðru.  Árni, beizkur, sleikir skósóla þess, e.t.v. ómeðvitað.  Vitið er nú ekki meira en Guð gaf.  Stórauðvaldið er ekki alslæmt, en það er óþarfi að ganga á eftir því með lafandi tunguna.  

Kata Jak, þessi búálfslegi formaður vinstri grænna, reisti kosningabaráttu sína á hreinum hugarórum.  Hún notaði úrelta spá Seðlabankans um 2,0 % hagvöxt í ár til að búa til þá spilaborg, sem er algerlega út í loftið, að svigrúm mundi skapast til að auka ríkisútgjöld um 50 milljarða kr á ári, sem mætti þá setja í heilbrigðiskerfi, menntakerfi og annað.  Búálfur þessi er arfaslakur í reikningi og tekur ekkert tillit til þess, að enn er í raun bullandi halli á ríkissjóði og hagkerfið er að líkindum núna komið í svæsinn samdrátt, ef marka má kortaveltuna í marz 2013.  Enginn virtist telja það ómaksins vert að andmæla þessum rakalausa málflutningi búálfs vinstri grænna, sem varaði sterklega við öllum tilraunum við að snúa hjól hagkerfisins í gang, því að náttúran yrði að njóta vafans.  Þessu höfnuðu kjósendur eftirminnilega.  Vinstri stefnan hefur verið grafin, hálfdauð, og þau mistök að leiða hér til valda loddara og lýðskrumara verða vonandi ekki endurtekin á næstunni.

Kjósendur höfnuðu gjörsamlega afturhaldinu, sem hér hefur verið við völd undanfarin rúm 4 ár.  Kjósendur hafa fengið sig fullsadda á blaðri um Stjórnarskrána, aðför að sjávarútveginum og að vera beðnir um að ganga inn í hið brennandi hús, ESB.  Eyðileggingu áralangrar vinnu sérfræðinga við Rammaáætlun var heldur ekki fagnað.  Illyrmislegustu skattpíningu sögunnar var kastað á öskuhauga sögunnar. Framgöngu, sem jaðrar við landráð að hálfu stjórnarflokkanna í s.k. Icesave-máli, var kvittað fyrir í þessum kosningum.  Tilefni er til Landsdóms. Er einhver hissa á mestu vantraustsyfirlýsingu lýðveldissögunnar að hálfu kjósenda nú ?

Við þessar aðstæður detta af manni allar dauðar lýs við að frétta af því, að aðalsigurvegara kosninganna, manninum með hið loftkennda umboð, skyldi verða það fyrst fyrir að ræða myndun nýrrar ríkisstjórnar við aðaltaparann, Árna, beizk, af ESB.  Það er alger umsnúningur á lýðræðinu, eiginlega er verið að gera lítið úr dómi kjósenda, að ræða við hyskið Árna, beizk, og Kötu Jak, um ríkisstjórnarmyndun, fólk, sem þegar er fullreynt, að ekkert kann og ekkert getur annað en bullað og blaðrað, enda hafa kjósendur hafnað þeim með öllu.                    

    

 

 

 

Don Kíkóti tengir vindmyllur með sæstreng

Það hefur vakið furðu, að núverandi stjórn Landsvirkjunar og forstjóri fyrirtækisins hafa engum stórsamningi landað enn um raforkusölu á tæplega fjögurra ára ferli sínum. 

Það er ein augljós ástæða fyrir þessu einstaka árangursleysi að sumra mati.  Hún er sú, að Landsvirkjun hefur verðlagt sig út af markaðinum.  Hún virðist hafa hunzað að kynna sér af alvöru verðlag á stóriðjumörkuðum nú um stundir, þar sem nýir samningar eru gerðir til langs tíma. Þetta eru skrýtin vinnubrögð og öðruvísi en áður var. 

Þess í stað virðist hún horfa til Evrópu og leggja eitthvert hlutfall af verðlagi þar til grundvallar verðlagningu sinni hér.  Þetta er auðvitað eins og út úr kú.  Í Evrópu er enginn sambærilegur orkumarkaður við þann íslenzka eða við markaðinn í löndunum við Persaflóann, svo að dæmi sé tekið af miklu iðnvæðingarsvæði.  Í Evrópu er stóriðjan deyjandi vegna orkuskorts, og þess vegna jafngildir núverandi stefna Landsvirkjunar alvarlegum mistökum fyrir fyrirtæki á raforkumarkaði.  Landsvirkjun er með öðrum orðum dæmd til að verða undir í samkeppninni um orkusölu til stóriðju með framferði sínu.  Skyldu Bryndís Hlöðversdóttir og Hörður Arnarson aldrei hafa heyrt af samkeppni á þessum markaði ?  Það ber brýna nauðsyn til að fá í forystu Landsvirkjunar fólk, sem ber raunsætt skynbragð á hlutverk Landsvirkunar í orkumálum Íslands og stöðu hennar í alþjóðlegu samkeppniumhverfi.  Hvort tveggja virðist nú mjög brogað og hvoru tveggja er ábótavant nú um stundir.

Þegar höfundur þessa pistils var í verkfræðiháskóla, sællar minningar, var honum kennt, hvernig ætti að leggja reikningslegan grunn að verðlagningu orku frá nýjum virkjunum.  Það átti ekki þá og á heldur ekki nú að beita einhverjum hundakúnstum í ætt við útrásarvíkinga og spenna verðið upp úr öllu valdi miðað við verðlagningu á óskyldum markaði.  Nei, viðmiðunarverðið er svo nefnt jaðarkostnaðarverð raforkunnar, þ.e.a.s. kostnaðurinn við að framleiða eina MWh(megawattstund) til viðbótar því, sem semja á um, t.d. í þar næstu virkjun, með tilskilinni arðsemi, sem tekur mið af vaxtastigi á framkvæmdatíma, afskriftatíma, og áhættunni af framkvæmdinni. Ef afskriftatíminn í formúlunni er styttri en tæknilegur afskriftatími, sem um tæknibúnað er að jafnaði 40 ár og 80 ár fyrir steypumannvirki, má miða við samningsverð, sem er hærra en meðalkostnaðarverð starfræktra virkjana að meðtöldum jaðarkostnaðinum.  Þannig er tiltölulega fljótlegt að reikna út lágmarksverð, sem Landsvirkjun þarf að fá án áhættu í langtímasamningum.  Hér skal fullyrða, að núverandi verðlagning Landsvirkjunar er "út úr korti" og þjónar ekki þjóðarhagsmunum, sem snúast um atvinnuuppbyggingu hér og nú í landinu. 

Í Morgunblaðinu 17. maí 2012 segir svo í undirfyrirsögn fréttaskýringar Barkar Gunnarssonar: "Þegar Hörður Arnarson tók við forstjórastöðu Landsvirkjunar, lofaði hann að selja orkuna á hærra verði, en síðan þá hefur orkuverðið í heiminum stöðugt lækkað.  Í Bandaríkjunum hefur meðalverð lækkað frá árinu 2007 úr rúmum 60 USD/MWh og niður í tæpa 30 USD/MWh.  Landsvirkjun býður 43 USD/MWh, en seldi áður á rúma 20 USD/MWh.  Forstjóri Landsvirkjunar segir helztu ástæður fyrir lækkun raforkuverðs á mörkuðum vera efnahagslægðina í heiminum og tímabundið framboð á ódýru gasi í Bandaríkjunum.  Verð hafi þó eingöngu lækkað á skammtímasamningum." 

Af þessu má ráða, að forysta Landsvirkjunar sé ekki í tengslum við raunveruleikann.  Gefið er í skyn, að við komu Harðar til Landsvirkjunar hafi orkuverð í langtímasamningum hækkað úr 20 USD/MWh.  Þetta er kolrangt.  Samningar gerðir í tíð forvera hans, Friðriks Sóphussonar, voru a.m.k. 60 % hærri en þetta.  Að teygja sig hins vegar núna yfir 40 USD/MWh er algerlega óraunhæft, enda hafa engir samningar náðst síðan það var gert.  Að heimta einingarverð, 43 USD/MWh, í stórum langtímasamningum er algerlega þarflaust, því að jaðarkostnaður Landsvirkjunar er mun lægri.  Þetta er aðferð þeirra, sem ekki vilja ná samningum.

Sú fullyrðing Harðar Arnarsonar, að framboð á ódýru gasi sé tímabundin, er röng, í venjulegri merkingu orðsins tímabundins.  Setlagagas mun endast heiminum í heila öld m.v. núverandi notkun á gasi í heiminum.  Þetta er þess vegna ein af mörgum staðlausum fullyrðingum forstjórans.  Verðið í Ástralíu og BNA hefur m.a. af þessum sökum lækkað úr 65 USD/MWh í 28 USD/MWh eða um 57 % og á norræna markaðinum, NordPool úr 48 USD/MWh í 38 USD/MWh eða um 21 %.  Þetta sýnir vel, hversu fullkomlega utan gátta stjórn Landsvirkjunar er, þegar kemur að verðlagningu raforku frá fyrirtækinu núna.

Skemmst er að minnast, að Landsvirkjun taldi sig ekki fá nóg fyrir ótryggðu orkuna og rifti öllum samningum um slíka orku.  Að mati margra var þetta mjög misráðinn gjörningur að hálfu ríkisfyrirtækisins, enda ber því að stuðla að nýtingu innlendra orkugjafa og styðja við innlenda framleiðendur í samkeppni þeirra við erlenda framleiðendur.

Í téðri fréttaskýringu í Morgunblaðinu er Hörður Arnarson spurður um sæstreng.  Af einhverjum furðulegum ástæðum ímyndar hann sér, að á næstunni verði samþykkt á Alþingi að leggja sæstreng á milli Íslands og Bretlands eða meginlands Evrópu.  Það er engin hætta á, að þetta verði að veruleika í fyrirsjáanlegri framtíð, því að engin lánastofnun mun vilja lána fé til svo óarðbærs, dýrs og áhættusams verkefnis.  Það er einfalt að reikna það út, og hefur verið gerð grein fyrir þeim útreikningum á þessu vefsetri, að 1000 MW sæstrengur til Bretlands getur ekki borið sig m.v. núverandi tækni.  Það þarf að verða unnt að reka strenginn á mun hærri spennu en nú er unnt til að þetta verkefni geti skilað viðunandi arði.  Sæstrengur til Færeyja verður ekki arðbær fyrr en við hráolíuverð yfir 130 USD/tunnu, og skamma stund hefur það haldizt í slíkum hæðum hingað til.  Færeyingar framleiða meira en helming raforku sinnar með olíu.   

Allir vita, þó að téður Hörður hafi haldið öðru fram, að tengist Ísland við raforkukerfi Evrópu, mun verða hækkun á raforkuverði hér, sem mun leiða til þess, að fjöldi fyrirtækja leggi upp laupana.  Þegar téður Hörður er spurður, hvers vegna ríkisfyrirtækið Landsvirkjun haldi samt áfram að eyða púðri í sæstrengshugmyndina, vefst honum tunga um tönn: "Það, sem við viljum gera á næstu tveimur árum, er að skoða kosti og galla þess að leggja strenginn.  Lagning sæstrengsins getur mögulega haft góð áhrif á iðnaðinn hér á landi.  Enda yrði orkuöryggið enn meira, því að einnig væri hægt að flytja orku til landsins, ef einhverjar hamfarir mundu valda ófyrirsjáanlegum skaða á orkuframleiðslunni.  Fyrir utan hinn augljósa hagnað, sem af því hlytist, að við gætum selt alla umframorku út allan ársins hring.  En grundvallaratriðið er að skoða möguleikana til hlítar og rannsaka, hvaða áhrif þetta gæti haft á samfélagið, segir Hörður."

Við þessi orð forstjóra ríkisfyrirtækisins, Landsvirkjunar, er margt að athuga. 

1. Það er algerlega fráleitt að halda því fram, að fjárhagslega megi réttlæta sæstreng með auknu afhendingaröryggi til iðnaðar á Íslandi.  Afhendingaröryggið verður nú þegar að telja viðunandi, þó að spennugæðin þurfi að batna, en orka til Íslands um sæstreng yrði svo dýr, að sá iðnaður, sem hana mundi þurfa að kaupa, mundi óðara leggja upp laupana.  Fyrir iðnaðinn væri ódýrara að stöðva framleiðslu sína tímabundið en að kaupa raforku á kostnaðarverði um sæstreng. Um þetta gildir svipað og óhóflegt veiðigjald á útgerðina.
2. Afhendingaröryggi um sæstreng er svo lítið, að engum iðnrekanda dettur í hug að reiða sig á slíkt.  Þar við bætist ástand tengimannvirkja og flutningslína í náttúruhamförum, sem nefndar voru.  Hvernig dettur þessum forstjóra í hug að bera annað eins á borð ? Þessi viðbára er algerlega úr lausu lofti gripin.
3. Sú röksemd, að mikill hagnaður fáist við að selja alla umframorku utan um sæstreng, er grátlega léleg.  Talað er um umframorku árið um kring.  Hefur einhver heyrt um umframorku að vetrarlagi ?  Á meðan unnt er að safna öllu vatni í lón, er auðvitað engin umframorka.  Umframorkan, sem til ráðstöfunar er, er svo lítil, að ekki er upp í nös á ketti á móti kostnaðinum af strengnum.  Þessi orka er orðin rándýr komin gegnum flutningskerfi á Íslandi, afriðil, sæstreng, áriðil og flutningskerfi erlendis, auk þess, sem hún hefur rýrnað um ein 15 % á allri þessari leið.  Það er augljóslega þjóðhagslega miklu hagkvæmara að endurvekja á Íslandi markað fyrir umframorku.  Það er unnt að gera með rammasamningum til 15 ára um slík viðskipti, og munu íslenzk fyrirtæki þá fjárfesta til að nýta slíka afurð, t.d. fiskimjölsverksmiðjur, eigendur rafskautakatla og jafnvel stóriðjan.  Framkoma Landsvirkjunar á þessum markaði hérlendis er ruddaleg, svo að ekki sé nú fastar að orði kveðið.
4. Það, sem forstjóri Landsvirkjunar vill eyða fé í að rannsaka, liggur í augum uppi.  Sæstrengur er jafngildi glórulausrar ævintýramennsku í fjármálum og tilræði við afkomu almennings og athafnalífs á Íslandi.  Útlát Landsvirkjunar í þessa veru eru óafsakanleg og ber þegar í stað að stöðva.  Til að svo verði gert verður nauðsynlegt að skipta um stjórn Landsvirkjunar og forystusveit eftir næstu Alþingiskosningar.  

Þann 1. júní 2012 birtist baksviðsgrein í Morgunblaðinu eftir Börk Gunnarsson, blaðamann, undir fyrirsögninni, "Sæstrengur gæti gefið mikið af sér".  Þar er sagt frá ráðstefnu í Aríon-banka í Reykjavík og vitnað til Odd Håkon Holsæter, fyrrverandi forstjóra Statnets, sem er Landsnet Norðmanna: "En þegar við hættum að horfa á meðaltalsverð og skoðuðum möguleikann á því að selja bara, þegar gott verð gafst, en annars ekki, þá gerbreyttist myndin.  Orkan getur verið ódýr yfir daginn og dýr á nóttunni."  Hér er furðumálflutningur á ferð í íslenzku samhengi, sem markast af raunverulegum orkuskorti á Norðurlöndunum.  Nýting strengsins er væntanlega gerð viðunandi með því að flytja orku inn, þegar ekki er hagkvæmt að flytja út, og spara þannig vatn í lónum Noregs og Svíþjóðar.  Á Íslandi getur þetta ekki átt við.  Hagkvæmni strengsins er undir því komin, að unnt sé að flytja fullt afl utan samkvæmt aflgetu flutningskerfisins allan ársins hring með hagnaði.  Þetta er hins vegar ekki hægt af tæknilegum ástæðum flutningskerfisins og markaðslegum ástæðum í Evrópu, þ.e. bilanatíðni, viðhaldsþörf og vindmyllurekstri í Evrópu.  Þegar vindur blæs, fellur orkuverðið í Evrópu o.s.frv.

Núverandi forstjóri Landsvirkjunar hefur verið að því spurður, hvaðan hann ætli að fá raforku inn á sæstrenginn sinn.  Hann benti þá á, að Ísland væri óplægður akur fyrir vindmyllur !

Nú ætlar Landsvirkjun að reisa nokkrar vindmyllur í grennd við Búrfell til reynslurekstrar.  Það vekur mikla undrun.  Landsvirkjun hefur átt í höggi við virkjunarandstæðinga, en hvernig dettur forráðamönnum hennar í hug, að unnt verði að réttlæta uppsetningu forljótra mannvirkja, sem blasa við langar leiðir, með viðeigandi jarðraski, valda fugladauða, gefa frá sér óþægilegan hvin og geta ekki virkað öðru vísi á raforkumarkaðinn en að hækka raforkuverðið ?

Framleiðslukostnaður raforku frá vindmyllu er a.m.k. fimmfaldur á við framleiðslukostnað frá nýrri vatnsaflsvirkjun.  Hvernig Landsvirkjun ætlar þá að fara að græða á vindmyllum er venjulegum dauðlegum manni hulin ráðgáta.  Gömul spænsk skáldsaga segir frá geggjuðum riddara, hugumstórum, sem stóð mikil ógn af vindmyllum og barðist við þær, en varð að láta í minni pokann.  Nú hefur mönnum hjá Landsvirkjun hugkvæmzt það snilldarráð að tengja saman raforkukerfi vindmylla á Íslandi og í Evrópu með sæstreng.  Er ekki að efa, að verkefnið mun njóta velvildar "kommissara" ESB í Brüssel, sem hér munu eygja möguleika á að ná 2020 markmiðum Evrópusambandsins um hreina orkunotkun Evrópu.  Ísland væri hins vegar að flytja utan störf með slíku tiltæki, og tapið væri geigvænlegt af strengnum. Annað mál er, hvers konar Evrópusamband verður við lýði árið 2020, eða hvort nokkurt Evrópusamband verður á dögum þá samkvæmt núverandi skilningi okkar á því (leiða) fyrirbrigði.