Hernaður gegn landinu

Á þessu vefsetri hefur því verið haldið fram, að annað stjórni gjörðum núverandi umhverfisráðherra, Svandísar Svavarsdóttur, í meginmálum en umhyggja fyrir náttúrunni.  Þar var vísað til einkennandi kennda vinstri-grænna, þ.e.a.s. haturs sameignarsinna á athafnalífinu og einkanlega á erlendum fjárfestum í íslenzku atvinnulífi.  Til að girða fyrir hagvöxt í landinu, sem er eitur í beinum vinstri-grænna, er þvælzt fyrir allri mannvirkjagerð í landinu, sem beinist að nýtingu orkulindanna.

Þessi hraksmánarlega afstaða hefur nú komið á daginn.  Umhverfisráðherra vinstri-grænna er lögzt í hernað gegn landinu.  Vægilegar er vart hægt að taka til orða um þá ætlan hennar að fara í eiturefnaherferð til útrýmingar lúpínu og kerfils í yfir 400 m hæð yfir sjó.  Eiturefnaherferð af þessu tagi á vegum íslenzka ríkisins er óþörf, kostnaðarsöm, stórlega ámælisverð og sennilega dæmd til að mistakast.

Hún jafngildir hættulegri mengun ósnortinnar náttúru, sem á endanum bitnar á íbúum landsins.  Hún er forkastanleg í ljósi þeirra geigvænlegu heilsufarsáhrifa, sem slík eitrun umhverfisins hefur haft erlendis.  Viðhorf umhverfisráðherra vitnar um eindæma þröngsýni og skort á faglegum verkferlum með viðeigandi áhættugreiningum.  Fyrirætlun hennar snýst um óafturkræf náttúruspjöll og sóun skattfjár til að eitra fyrir skattborgarana og aðra.

Hvað hefur prófessor emeritus, Sigmundur Guðbjarnason, um þennan gæfusnauða málatilbúnað ofstækisins að segja ?  Hann ritaði hugvekju í Morgunblaðið, föstudaginn 23.04.2010, undir fyrirsögninni, "Lúpína og skógarkerfill-eyðing með eitri eða aðrir valkostir ?"

"Þegar jurtirnar eru úðaðar með eitri, þá fer eitrið einnig á annan gróður og í jarðveginn.  Þessi eitraði gróður verður nýttur af sauðfé, sem gengur laust á sumrin, og getur eitrið þannig fengið greiða leið í lömbin og fæðukeðju manna.  Eitrið, sem fer á jörðina, hefur einnig áhrif á lífríki moldarinnar og fer jafnframt í grunnvatnið.  ..... Áður en stríðið við illgresið er hafið, stríð sem gæti haft afdrifaríkar afleiðingar, væri heppilegt að kanna, hvort unnt er og hagkvæmt að vinna úr þeim verðmæt efni og gera slíka vinnslu arðbæra og atvinnuskapandi."

Mæli fyrrverandi háskólarektor manna heilastur.  Hinn gifturýri ráðherra viðhefur oft frasann um, að náttúran verði að njóta vafans.  Hér á sá frasi við betur en í annan tíma.  Hún ætlar að ræna komandi kynslóðir þeim möguleika, sem prófessor emeritus nefnir, að nýta þessar tvær harðgerðu og meinhollu jurtir í yfir 400 m hæð yfir sjó til framleiðslu fæðubótarefna og grasalyfja.  Gjörð hennar kann að reynast óafturkræft glappaskot.

Vinstri-grænir hafa hingað til verið þekktastir fyrir hernað sinn gegn fólkinu í landinu. Í ríkisstjórn hafa þeir lagt sig í líma við að reyra landsmenn í skuldafjötra fallins einkabanka, sem vinstri flokkarnir, af alræmdri skammsýni sinni og dómgreindarleysi ráðamanna þar á bæ, töldu nauðsynlegt til að ryðja landinu braut inn í Evrópusambandið, ESB.  Jafnframt hafa vinstri-grænir framfylgt stefnu sinni um hærri skattheimtu af almenningi á vitlausasta tíma, sem hugsazt gat.  Þar með kyrktu þeir efnahagsbata, sem lágt gengi krónunnar annars gat framkallað, juku atvinnuleysið, ollu verðbólguskoti og minnkuðu tekjustofna ríkissjóðs.  Þá hafa vinstri-grænir þvælzt fyrir öllum meiri háttar erlendum fjárfestingum í landinu og þannig girt fyrir átak landsmanna út úr kreppunni með beggja skauta byr góðs hagvaxtar. 

Það, sem hér hefur verið reifað, er ekki hægt að kalla öðru nafni en hernað sameignarsinna gegn fólkinu í landinu, og kemur þá hernaðurinn gegn landinu sjálfu til viðbótar.  Gegn um allar gjörðir vinstri-grænna skín, að fólkið er til fyrir ríkið, og afkoma þess er aukaatriði, ef aðeins hlutdeild ríkisins af þjóðarbúskapnum vex.  Hvert einasta upp talið atriði hér er dýrkeypt, og saman komin mynda þau þjóðhættulega ríkisstjórnarstefnu. 

Gegn þessu munu Sjálfstæðismenn tefla grunngildum sínum, sem meitluð eru í óskráðan sáttmála íslenzka lýðveldisins.  Þessi sáttmáli hefur verið hyrningarsteinn Sjálfstæðisflokksins, sem frá stofndægri sínu 25. maí 1929, er Frjálslyndi flokkurinn og Íhaldsflokkurinn voru sameinaðir undir forystu Jóns Þorlákssonar, landsverkfræðings, hefur verið flokkur allra stétta og flokkur sátta í samfélaginu. 

Í stofnskrá Sjálfstæðisflokksins er því lýst yfir, að hann muni "... vinna í innanlandsmálum að víðsýnni og þjóðlegri umbótastefnu á grundvelli einstaklingsfrelsis og atvinnufrelsis með hagsmuni allra stétta fyrir augum." 

Þetta grunnstef Sjálfstæðisflokksins mun nú ganga í endurnýjun lífdaganna.  Þessi gunnfáni flokksins verður hins vegar aðeins borinn fram til sigurs af heiðarleika og ósérplægni.  Í þessu sambandi er vert að hafa í huga eftirfarandi orð fyrrverandi formanns Sjálfstæðisflokksins, Ólafs Thors, sem sannir Sjálfstæðismenn geta gert að sínum:

"Ég lít þannig á, að það sé skylda hvers manns að berjast eftir getu sér og sínum til framdráttar.  En getan verður alltaf að fylgja götu heiðarleikans."

Að mánuði liðnum verða haldnar sveitarstjórnarkosningar í landi hér.  Þá fá kjósendur kost á að skjóta aðvörunarskoti framan baugs stjórnarflokkanna.  Brýnast er nú fyrir íslenzka kjósendur að fá hjól atvinnulífsins til að snúast á nýjan leik.  Núverandi ríkisstjórn hefur sýnt og sannað, að hún hefur til þess hvorki vit né vilja.  Hér mun allt hjakka í sama fari doða og dáðleysis, ef óbreytt stjórnarstefna verður við lýði.  Þar að auki er ljóst, að spilling, tækifærismennska og lýðskrum gegnsýrir stjórnarflokkana.  Samfylkinguna skortir dug til að gera hreint fyrir sínum dyrum, og Vinstri-hreyfingin grænt framboð hefur svikið kjósendur sína í þjóðfrelsismálum.   

 

      

  

 

 

Vindmylluriddarar

Fyrr á þessu ári (2009) fréttist af ónefndum umhverfisráðherra hjálmlausum á reiðhjóli í grennd við ráðuneyti sitt.  Ferð þessi reyndist ekki vera til fjár, enda féll téður ráðherra af hjólhestinum og slasaðist á höfði.  Hafa afköst í ráðuneytinu verið afdæmingarlega léleg síðan. 

Er leið að Kaupmannahafnarráðstefnu embættis-og stjórnmálamanna heimsins, sem fjallar um það stórfellda verkefni að stöðva hlýnun heimsins (hann hefur þó ekkert hlýnað síðast liðinn áratug), þá færðist þó líf í tuskurnar.  Ráðherrann lýsti því yfir, og kom það eins og skrattinn úr sauðarleggnum, að orðstýr Íslendinga mætti ekki við því, að samninganefnd þeirra í Kaupmannahöfn reyndi að halda í horfinu frá Kyoto varðandi losunarheimildir landsins. 

Hvað í ósköpunum átti ráðinnan við ?  Var hún að vísa til bankahrunsins ?  Ef svo er, blandar hún saman gróðurhúsaáhrifum og gjaldþroti fjármálastofnana.  Slík grautargerð er fullkomin fásinna og með öllu óskiljanleg og óviðeigandi.  Eða heldur hún því fram, að losunarréttindi Íslands frá Kyoto hafi verið og séu ósæmileg ?  Hvers konar firra og firring í einu ráðinnuhöfði er hér á ferðum og vantraust á fyrri samninganefnd og starfsfólk í eigin ráðuneyti ?  Hagsmunagæzla af þessu tagi er í anda annars frá VG á erlendum vettvangi og er hneyksli.  Það er ekki til heil brú í málflutningi þessarar ráðinnu, og sagan og þjóðin mun veita henni makleg málagjöld.  Ferill hennar var þyrnum stráður og stuttur.   

Hvað sem frú Svandís kann að hafa átt við, er deginum ljósara, að í málflutningi hennar eru hagsmunir Íslands gjörsamlega fyrir borð bornir.  Miklu betra hefði verið að fela Dönum að tala máli okkar Íslendinga á Loftslagsráðstefnunni í Kaupmannahöfn en þessum endemis ráðherra hinnar alræmdu og lánlausu vinstri stjórnar á Íslandi. 

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að á Kyoto ráðstefnunni tókst Íslendingum fyrir um hálfum öðrum áratugi að semja um viðbótar losunarheimildir stóriðju á gróðurhúsalofttegundum miðað við árið 1990 á þeim forsendum, að þá var iðnvæðing landsins skammt á veg komin miðað við önnur lönd, sem tóku á sig skuldbindingar í Tokyo.  Um var að ræða 1,6 Mt CO2 (1,6 milljón tonn koltvíildisjafngildis), og hefur sá kvóti enn aðeins verið nýttur að hluta. 

Formaður IPCC (International Panel on Climate Change) áætlar, að til að skapa orkufyrirtækjum hvata til að velja fremur haldbæra orkugjafa (einnig kallaðir sjálfbærir) í stað jarðefnaeldsneytis þurfi að leggja á koltvíildisskatt á bilinu 50-80 USD/t CO2.  Ef notað er miðgildið, fæst kostnaðurinn 100 USD/t Al.  Verðmæti stóriðjuákvæðis Íslands frá Kyoto jafngildir þannig 160 MUSD/a eða um ISK 20 milljörðum á ári.

Ekki þarf að fara í grafgötur um, að hefðu Íslendingar falið rentukammerinu danska að fara með hagsmunamál sín á Loftslagsráðstefnunni í Kaupmannahöfn, þá hefði það ekki farið tómhent á fundina né sent samningamenn sína af stað með innantóman vaðal í vegarnesti, eins og ráðinnan íslenzka, sem stendur jafnan á öndinni af þótta, nema hún þurfi "að róa umræðuna".  Þegar kemur að gæzlu íslenzkra hagsmuna á erlendri grundu, hins vegar, verður vinstra viðrinið venjulega að gjalti. 

Ferill þessarar endemis ríkisstjórnarómyndar þennan tiltölulega stutta tíma, frá 1. febrúar 2009, er með þeim ósköpum, að telja verður vinstri menn lélegustu vörzlumenn íslenzkra hagsmuna, sem hugsazt gat, og er sú vitneskja nú orðin ærið dýrkeypt kjósendum á Íslandi.  Sú vitneskja verður hins vegar í askana látin með því að leyfa þessu liði að belgja sig út valdalausu í stjórnarandstöðu næstu áratugina, öllu rúið með gortinu um eigið ágæti. 

Nú vefst ekki lengur fyrir nokkru mannsbarni, að keisarinn er ekki í neinu.    

Gagnið af Kyoto orkar tvímælis.  Helzt hafa Þjóðverjar og Bretar sýnt einhvern árangur.  Hann hefði líklega náðst án Kyoto vegna sameiningar Þýzkalands og í kjölfarið niðurrifs brúnkolaverksmiðja í austurhlutanum af mengunarástæðum nærumhverfisins.  Hvernig Þjóðverjar ætla að halda áfram að minnka losun gróðurhúsalofttegunda, sem aðallega koma frá orkuvinnslunni, án þess að reisa ný kjarnorkuver, er enn á huldu.  Svipaða sögu er að segja um Breta, sem fóru úr kolum í gas í lok 20. aldarinnar, en hafa nú miklar áhyggjur af orkuöryggi Bretlands, sem þarf núorðið að flytja inn gas, þar sem gasvinnsla þeirra í Norðursjó hefur minnkað hratt frá árinu 2000. 

Hin heimóttarlega ríkisstjórn Íslands ætlaði að leggja kolefnisskatt á áliðnaðinn.  Þá var henni sagt, að stefna ESB væri að leggja ekki slíkan skatt á samkeppniiðnað sinn.  Ekki þarf að orðlengja, að slíkur iðnaður fer þá þangað, sem hann sleppur undan slíkum sköttum.  Þetta er vandinn við baráttuna við að draga úr losuninni.  Fyrir lífið á jörðunni skiptir engu máli, hvar þessi losun á sér stað.  Einvörðungu magnið skiptir máli. 

Þetta hefur Jakob Björnsson, fyrrverandi orkumálastjóri, verið óþreytandi við að benda á.  Hans ályktun er sú, að Íslendingar geri mest gagn í þessari baráttu með því að framleiða sem mest ál á Íslandi.  Fyrir þessari ályktun hefur Jakob fært fjöldamörg talnaleg rök, enda standa honum fáir á sporði um meðferð talna.  Hér á þessu vefsetri hafa og verið tilfærð óyggjandi rök um, að:

• álið er umhverfisvænn málmur í þeim skilningi, að við notkun þess í farartækjum sparast mun meiri orka, og þar með losun koltvíildis, en þarf við framleiðslu þess, jafnvel þótt það sé framleitt með raforku frá kolakyntum orkuverum og allur vinnsluferillinn frá báxíti til fullunninnar vöru sé tekinn með í reikninginn.
• Íslendingar geta ekki lagt meira af mörkum í baráttunni við meinta hlýnun jarðar með nokkru öðru móti en að framleiða sem mest af áli á Íslandi.  Þar erum við enn fjarri endimörkunum, því að samkvæmt gögnum Orkustofnunar er enn aðeins búið að virkja um þriðjung af afli, sem hagkvæmt er að virkja úr vatnsafli og jarðgufu með núverandi tækni, að teknu tilliti til umhverfisverndarsjónarmiða, sem líklegt er, að meirihluti þjóðarinnar vilji styðja.  

  Þess má geta, að samkvæmt nýlegri rannsókn Birgis Jónssonar, dósents við Háskóla Íslands ,eru allar núverandi virkjanir landsins afturkræfar.  Umhverfisráðuneytið var auðvitað stofnað á sinni tíð til að hafa frumkvæði að lagasetningu til að koma í veg fyrir óafturkræf umhverfisspjöll og að semja reglugerðir um leiðir til slíks. 

Ráðinnur vinstri flokkanna í umhverfisráðuneytinu, Samfylkingarinnar í Hrunsríkisstjórninni og vinstri-grænna í Kreppuríkisstjórninni, hafa hins vegar algerlega misskilið hlutverk sitt.  Þær hafa misbeitt ráðuneytinu með því að beita því fyrir vagn afturhalds og sú seinni til beinnar niðurrifsstarfsemi gagnvart atvinnulífinu í landinu með því að leggja stein í götu verkefna, sem jafnvel voru þó tilgreind sem markmið í Stöðugleikasáttmálanum, sem Kreppustjórnin stóð að með atvinnulífinu.  

Fordildarfullir umhverfissinnar rjúka upp til handa og fóta í hvert sinn, sem minnzt er á nýjan virkjunarkost, og telja þá viðkomandi stað til einstakra og ómissandi perla, sem nauðsyn beri til að vernda óbreyttan "vegna komandi kynslóða".  Allur er þessi málflutningur rakalaus, enda á tilfinninganótum, eins og smekkur sérvitringa í minnihluta eigi að ráða ferðinni, þó að klár hagsmunarök hnigi til annars.  Í atvinnumálum dettur þessum steingervingum fátt annað í hug en ferðamennska, en að þeirri grein að öðru leyti ólastaðri verður að halda því til haga, að hún veldur mikilli loft- og vatnsmengun og áníðslu á land, oft viðkvæmt. 

Áður var á það minnzt, að Kyoto ráðstefnan skilaði ákaflega litlum árangri.  Aðferðarfræðin að baki harki embættismanna og stjórnmálamanna hinna ólíku hagsmuna getur aldrei leitt til annars en öngþveitis og í skársta tilviki hrossakaupa á milli ólíkra heilda.  Aðeins tæknilausnir, sem bjóða upp á minna álag á lífríkið í heild og þar með mannlífið geta varðað mannkyni leiðina fram á við. 

Vísindamenn, sem ráðstefnuhaldarar reiða sig á, halda því fram, að ríku þjóðirnar, þ.e. þær iðnvæddu án Kína og Indlands, þurfi að draga úr losun koltvíildisjafngildis um 25 % - 40 % frá 2009 - gildinu á u.þ.b. 10 árum til að halda hlýnun innan við 2°C m.v. hitastigið um iðnbyltingu fyrir rúmlega 200 árum.  Í Kaupmannahöfn er hins vegar verið að ræða um 15 %, og BNA eru ekki til viðræðu um hærra gildi en 4 %, þó að losunin sé líklega hvergi meiri en þar á hvern íbúa, sbr graf í lok þessarar greinar.  Mismunurinn þarna er hins vegar óhemju dýrkeyptur og er talinn munu nema um 1 % af VLF á ári eða um USD 700 milljörðum á heimsvísu.  Samkvæmt viðhorfskönnun Alþjóðabankans er aðeins 40 % íbúa í 13 "ríkum" löndum reiðubúnir til að leggja þetta á sig.  Það er þess vegna ljóst, að Loftslagsráðstefnan í Kaupmannahöfn mun litlu eða engu breyta fyrir jörðina. 

Hins vegar mun ríkisstjórn Íslands, með umhverfisráðinnuna í broddi fylkingar, ná að baka þjóðinni enn eitt tjónið á stuttri vegferð þessara niðurrifsafla í stjórnmálum Íslendinga.  Lausn borgaralegra afla, þegar þau hafa knésett sótsvart afturhaldið og stungið í poka, til að iðjuver landsins verði enn samkeppnihæf á heimsvísu, getur þá orðið að efla mótvægisaðgerðir af ýmsu tagi, t.d. endurheimtur votlendis, landgræðslu og skógrækt, til að skapa hér innanlands markað seljenda og kaupenda losunarheimilda á verði, sem er mjög samkeppnihæft á heimsvísu. 

 

 

Loftslagsstefnan

Ríkisstjórnin hefur boðað samflot með ESB (Evrópusambandinu) á loftslagsráðstefnunni í Kaupmannahöfn í desember 2009.  Þar á að taka stefnumarkandi ákvarðanir á heimsvísu um losun gróðurhúsalofttegunda að minnsta kosti til ársins 2020.   Engu að síður er losun gróðurhúsalofttegunda  flokkuð sem EES-(Evrópska efnahagssvæðið) mál samkvæmt skjalinu "20 20 by 2020-Europe´s Climate Change Strategy, COM(2008)30 final". 

Hitt er annað mál, að þessi aðferðafræði stjórnmálamanna að setjast á rökstóla um, hvað hvert ríki eða ríkjasamband eigi að draga hratt úr losun gróðurhúsalofttegunda, er ekki líkleg til að ná bezta árangri, sem er að hámarka hlutfallið "ML/KML", þar sem ML er minnkun losunar og KML kostnaður við minnkun losunar.  Prófessor Jeffrey Sachs, Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði, hefur orðað þetta ágætlega í grein, sem birt var í Fréttablaðinu 24. júní 2009:

"Hvernig getum við stillt saman strengi okkar til að koma sem mestu í verk með lágmarksfyrirhöfn ?"

Jeffrey Sachs bendir á, að árangur í loftslagsmálunum velti á því, hversu vel og hversu hratt takist að þróa nýja tækni til að leysa "úrelta" tækni af hólmi.  Hann skrifar í sömu grein:

"Umskiptin yfir í nýja tækni er ekki aðallega spurning um samningaviðræður heldur um verkfræði, áætlanagerð, fjármögnun og frumkvæði.  Hvernig getur heimsbyggðin þróað, prófað og breitt út nýja tækni á sem skilvirkastan hátt ? ......., en ef við höfum ekki áætlanir til að hrinda samþykktunum í framkvæmd er holur hljómur í þeim samningum."

ESB og fleiri eru þó að bræða með sér aðferðir til að beita á greinar í alþjóðlegri samkeppni, sem minna á skoðanir Jeffrey Sachs.  Þær fjalla um að setja losunarkvóta á fyrirtæki, sem tekur mið af bezta tæknilegum árangri innan sömu greinar.  Þetta á t.d. við um áliðnaðinn, og varpa eftirfarandi tölur koltvíildisígilda um losun PFPB-efnasambanda, sem eru öflugar gróðurhúsagastegundir, ljósi á málið:

• meðallosun álvera í heiminum árið 2007 var             0,650 t/t Al
• miðgildi (jafnmörg álver ofan og neðan við) var      0,320 t/tAl
• ISAL árið 2007 (4. sæti í röð beztu í heimi)               0,038 t/tAl
• bezta frammistaða (best practice) árið 2007 var    0.030 t/tAl
• losun ISAL á PFPB árið 2008 var komin niður í          0,023 t/tAl

Talið er, að með núverandi tæknistigi eigi að vera unnt að ná 0,011 t/tAl.  Með því að skattleggja losun þessara gróðurhúsalofttegunda í þeim mæli, sem umfram er 0,011 t/tAl, myndast fjárhagslegur hvati hjá fyrirtækjunum til að bæta árangur sinn.  Ef sá skattur eða kvótaverð er alls staðar sá sami, t.d. 20 USD/t CO2, verður þessi hvati virkur.  Ef skatturinn eða kvótaverðið verður t.d. lægri í þróunarlöndunum, munu álver óhjákvæmilega flytja þangað.    

Eins og sjá má af næstu mynd, er árangur ESB-ríkjanna í loftslagsmálum æði misjafn eða á bilinu -50 % til +50 % m.v. 1990.  Til samanburðar má áætla losunaraukningu á Íslandi á tímabilinu 1990-2009 um 40 %.  Um 75 % þessarar aukningar er frá iðnaðinum og megnið af afganginum frá farartækjum. 

Árið 2007 hafði orðið 1,2 % minnkun á losun ESB m.v. árið áður.  Meginskýringarnar voru hlýrra veður, hærra orkuverð og breyting á húshitun úr olíu í gas, en einnig munar um bætta nýtni kolakyntra orkuvera.  

Mesta losun gróðurhúsalofttegunda í ESB og víðar á sér stað við raforkuvinnsluna.  Hérlendis er henni vart til að dreifa.  Samt hefur hlutdeild kjarnorkuvera, sem mest munar um í CO2-frírri raforkuvinnslu, ekki aukizt. Með þessu framhaldi er talið, að ESB nái markmiðum sínum um 20 % minnkun losunar gróðurhúsalofttegunda árið 2020 m.v. 1990, þrátt fyrir að þýzka ríkisstjórnin muni heimila 15-20 ný kolakynt raforkuver á næsta áratugi.     

 Aukningin á Íslandi er vel innan marka Kyoto-samkomulagsins, sem heimilaði Íslandi almenna aukningu um 10 % og að auki 1600 t/ár frá nýrri stóriðju, sem knúin væri sjálfbærum orkulindum.  Þetta er alls  57 % leyfileg aukning til 2012, svo að Íslendingar hafa ekki nýtt sér heimild til losunar um 530 kt/a.  Búizt er við, að verðið á koltvíildiskvóta í Evrópu verði á bilinu 10-90 USD/t á næsta áratugi.  Sé reiknað með miðverði, er hér um vannýtt verðmæti að ræða upp á MUSD 26,5 á ári eða ISK 3,3 mia á ári.  Þessum verðmætum kastar íslenzka ríkisstjórnin á glæ með Loftslagsstefnu sinni.  Fyrir slíka fórn ætti hún að lágmarki að berjast fyrir því, að álverin á Íslandi fái metnar mótvægisaðgerðir, sem þau fjármagni við endurheimt votlendis, landgræðslu og skógrækt undir vísindalegu eftirliti, þ.á.m. mælingum á upptöku koltvíildis.   

Það, sem mannkynið sleppir út af gróðurhúsalofttegundum er innan við 10 % af því, sem jörðin losar frá sér að öðru leyti.  Engu að síður hefur styrkur gróðurhúsalofttegunda aukizt um a.m.k. 150 ppm frá upphafi iðnvæðingar fyrir um 250 árum.  Talið er, að styrkurinn þurfi að fara til baka um 50 ppm niður í 350 ppm til að forða meðalhitastigshækkun á jörðunni yfir 3°C, sem er talið hámark án óviðráðanlegra afleiðinga fyrir lífið á jörðunni.  Þó að Kyoto samkomulagið verði uppfyllt, mun það ekki duga til að ná þessu marki.  

Hið einkennilega í þessu sambandi er, að meðalhitastigið síðast liðin 10 ár hefur ekkert hækkað, og hækkun sjávarborðs frá árinu 2000 virðist að meðaltali vera hægari en á 20. öldinni, eins og ofangreint graf gefur til kynna.  Að ná koltvíildisstyrk niður um 50 ppm á t.d. hálfri öld mun að líkindum kosta yfir eina trilljón (eitt þúsund milljarða) bandaríkjadala á ári eða um 1,3 % af heimsframleiðslunni.  Þetta er mikið fé, og mun hugsanlega hægja á hagvexti heimsins um 1 %, en er engu að síður talið nauðsynlegt vegna alvarlegra afleiðinga hlýnunar yfir 3°C. 

Þess vegna eru öll iðnvæddu ríkin að bindast samtökum um þetta, en enn leikur vafi á um afstöðu þróunarríkjanna, t.d. Kína, Indlands og Brasilíu.  Á þeim veltur algerlega, hver niðurstaðan verður.  Myndin hér að neðan er frá skógarbruna í Brasilíu.  Bruninn myndar koltvíildi og sót, eyðing skógarins dregur úr bindingu koltvíildis og flýtir jafnvel fyrir rotnun jarðvegs, sem myndar 21 sinnum sterkari gróðurhúsalofttegund en koltvíildi, metan. 

Í tillögum ESB frá janúar 2009 er miðað við, að orkuvinnslufyrirtækin muni kaupa allar sínar losunarheimildir koltvíildis frá árinu 2013, að almennur iðnaður fái 80 % losunarkvóta án endurgreiðslu árið 2013, hann minnki jafnt og þétt niður í 0 árið 2020, og að iðnaður í alþjóðlegri samkeppni fái 100 % losunarheimild án endurgjalds árið 2013, en sú ráðstöfun verði endurskoðuð á nokkurra ára fresti.  Væntanlega er hér átt við 100 % m.v. beztu frammistöðu, en gjald á losun umfram hana, jafnt frá iðnaði, sem er í rekstri fyrir 2013 sem frá þeim, sem hefur starfrækslu árið 2013 eða síðar.  

Undir síðasta ákvæðið falla ál-og járnblendiiðnaður, því að ESB óttast "kolefnisleka" til fátækari landa, þar sem minni kröfur eru gerðar til mengunarvarna.  Framkvæmdastjórn ESB hefur í hyggju að úthluta losunarkvóta til stóriðjufyrirtækjanna miðað við bezta þekkta árangur í greininni.  Þetta er skynsamlegt viðmið, sem umbunar fyrirtækjum, sem lagt hafa sig í líma við að lágmarka losun og hvetur hin til dáða til að losa þau undan kaupskyldu sinni á kvóta. 

Þetta passar ekki alls kostar við fagnaðarerindi umhverfisráðherrans í seinna ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttur, sem virðist vilja komast með stóriðjuna 15 % undir losun ársins 1990.  Það mundi þýða minnkun losunar núverandi stóriðju um 650 t/a, þó að beztu tækni væri beitt í öllum verksmiðjunum, eða mótvægi með kvótakaupum upp á MUSD 33 eða ISK 4 mia. 

Þetta mun jafngilda um 3 % minni framlegð fyrirtækjanna m.v. núverandi spár. Líklegt er, að fyrirtækin reyni að jafna samkeppnistöðu sína við útlönd með einhverjum hætti, t.d. við endurskoðun orkusamninga.  Hér gæti íslenzk landgræðsla, skógrækt og votlendisendurheimtur lækkað tilkostnað stóriðjunnar við kvótakaup verulega og samt náð dágóðum hagnaði. 

Ef reiknað er með, að viðbótar stóriðja þurfi árið 2020 að kaupa 1000 t/a af koltvíildiskvóta, núverandi stóriðja 650 t/a og aðrir 83 t/a, þá geta kaupin numið ISK 3,3 mia/a , og ræktunin þakið 3500 km2, sem er um 10 % af flatarmáli skóglendis á landnámslönd að því talið er.  Allt er þetta vel framkvæmanlegt á áratugnum 2010-2020, ef vilji er fyrir hendi að nýta orkulindirnar til frekari málmframleiðslu.  

Íslendingar eru í raun orkuútflutningsþjóð.  Þeir flytja út orku á formi framleiddra málma.  Samkvæmt Loftslagsstefnu ríkisstjórnarinnar mun þessi útflutningsiðnaður þurfa að greiða koltvíildisskatt þrátt fyrir það, að notkun aðalmálmsins, áls, hafi í för með sér margfaldan sparnað á losun gróðurhúsalofttegunda á endingartíma sínum vegna þess, hversu mikið af álinu er notað í samgöngugeiranum til að létta farartæki. 

Þjóðir, sem flytja út eldsneyti, þurfa hins vegar ekki að borga koltvíildisskatt.  Synd væri að segja, að þetta fyrirkomulag sé hvetjandi til notkunar hreinna orkugjafa.  Á skal að ósi stemma, og Íslendingar geta gert það með því að berjast fyrir því á vettvangi ESB innan EES og á komandi loftslagsráðstefnu í Kaupmannahöfn, að mótvægisaðgerðir undir vísindalegu eftirliti verði viðurkenndar, t.d. endurheimt votlendis, landgræðsla og skógrækt.  Vandinn, sem við er að glíma, er, að í kvótaviðskiptakerfi ESB verður koltvíildissparnaður vegna breyttrar landnýtingar ekki gjaldgengur.  Það er mjög mikilvægt fyrir íslenzkan landbúnað og iðnvæðingu landsins að fá þessu hnekkt.  

Ríkisstjórn Íslands dregur lappirnar við nýtingu orkulindanna.  Hún þvælist fyrir fjármögnun orkugeirans með erlendu áhættufé.  Hún stendur hagsmunum heimilanna fyrir þrifum, ringluð, þröngsýn og þóttafull.

Hin "verklausa vinstri stjórn" er afturhaldssöm, af því að hún leggst gegn öllum breytingum, sem um munar við viðreisn efnahagslífsins.  Að fitja upp á einkarekstri, þar sem einokun hins opinbera veldur háum kostnaði og biðröðum, er eitur í beinum hennar.

Nýleg samþykkt annars stjórnarflokksins vitnar um ruglið, sem nú viðgengst við stefnumótun um orkumál landsins.  Flokksráðsfundur Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs á Hellu 28.-29. ágúst 2009 var algerlega út úr kú miðað við íslenzkar aðstæður nútímans, þar sem öll raforka er framleidd með sjálfbærum hætti í afturkræfum virkjunum og hana má hæglega auka mikið til að draga úr atvinnuleysisbölinu, sem nú grefur um sig.  Eftir fimbulfamb um vanda jarðarbúa í umhverfis-og auðlindamálum, hlýnun jarðar og þverrandi olíulindir, er klykkt út með eftirfarandi:

"Í samræmi við stefnu vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs lýsir flokksráðsfundurinn sig andvígan fyrirliggjandi virkjunaráformum á þessu svæði og felur þingflokki og ráðherra VG að sjá til þess að ekki verði í þær ráðist." 

Hér hefur svartasta afturhald landsins talað.  Flokkur án nokkurrar stefnu í atvinnumálum landsins, sem veiti landsmönnum ný og fjölþætt atvinnutækifæri og bæti gjaldeyrisstöðuna.  Flokkur, sem engar tillögur hefur í landsmálum aðrar en aukinn ríkisrekstur, endurupptöku aflagðra skatta, hækkun núgildandi skatta og viðjar Icesave ánauðar. 

Síðan klykkti þetta furðuverk í gervi stjórnmálaflokks út með umsókn um aðild að Evrópusambandinu, en þykist svo ætla að berjast gegn samþykkt eiginn samnings við stórveldið.  Hvers konar lið er þetta eiginlega, sem á fölskum forsendum situr óhæft og gjörsamlega gagnslaust og í raun stórskaðlegt hagsmunum landsins þegna í Stjórnarráði Íslands ?

 

   

 

 

   

   

Afturgöngur

Sú var tíðin, að þjónustugreinum, s.s. margvíslegu fjármálasýsli, var hampað ákaflega hérlendis og boðað, að draumaland fjármálageirans tæki við af framleiðslugreinunum, t.d. iðnaði, ekki sízt orkukræfum.  Svo skall á heimskreppa haustið 2008 með ársaðdraganda, og reið hún hinu íslenzka draumalandi spákaupmanna bréfahagkerfisins að fullu, enda voru innviðir þess grautfúnir.   

Þar sem bankablaðran var orðin svo hræðilega útþanin, þegar hún sprakk, lamaði Hrun fjármálakerfisins efnahagskerfið í kjölfarið.  Rann þá upp fyrir mörgum, að draumalandið eru draumórar einir og að viðreist Ísland verður reist á framleiðsluatvinnuvegunum, þ.á.m. á stórfelldri raforkuvinnslu fyrir orkukræfan iðnað á Íslandi (ekki fyrir flutning um sæstreng, nema e.t.v. til velgjörðarmanna okkar í Færeyjum) ásamt móttöku erlendra ferðamanna.  Varðandi síðasta þáttinn er þó mikið verk óunnið í mengunarvörnum og náttúruvernd, ef ekki á að stórsjá á landinu eftir 0,5-1,0 milljón  erlenda ferðamenn á hverju ári.

Af fyrrgreindum sökum kom fréttatilkynning Fjármálaráðuneytisins nr 53/2009 um "Mat á arðsemi orkusölu til stóriðju: Fyrsta áfangaskýrsla" eins og skrattinn úr sauðarleggnum.  Alkunnug eru viðhorf Steingríms J. Sigfússonar, áður en hann gekk í björg ráðherradóms 1. febrúar 2009 með Samfylkingu, til erlendra fjárfestinga í aflfrekum iðjuverum og til virkjana þeim tengdum.  Svipuð virðast vera viðhorf hagfræðinganna fjögurra, sem í nafni viss einkahlutafélags setja fram sjónarmið sín í téðri skýrslu.  

Höfundur þessarar vefgreinar fann sig knúinn til að gagnrýna skýrslu þessa, og mun umsögnin birtast í hausthefti 2009 af Þjóðmálum - tímariti um stjórnmál og menningu, sem bókafélagið Ugla ehf. gefur út ársfjórðungslega.  Þar er glímt við þessa drauga fortíðarinnar, draumalandsins, sem ganga ljósum logum aftur í téðri skýrslu.  Hér verður spjótunum meir beint að hinum galvaska fjármálaráðherra og stefnu hans.  

Það er ótrúlegt, að í apríl 2009 skyldi Steingrímur J. Sigfússon telja brýnt að verja fé skattborgaranna úr ríkissjóði, sem rekinn var með yfir 200 milljarða kr halla í fyrra og litlu minni í ár, til að kosta skýrslugerð til að skjóta stoðum undir skoðanir sínar um, að raforkusala til stóriðju og stóriðjan sjálf séu þjóðhagslega óhagkvæm. 

Þá eins og nú var lánsfé til atvinnuuppbyggingar ófáanlegt og tæp 10 % vinnuaflans í landinu á atvinnuleysisskrá.  Það var þess vegna í apríl, eins og nú, deginum ljósara, að fengjust nýjar erlendar fjárfestingar til landsins og þar með lánstraust til að hefja nýjar virkjanir, þá mundi sú starfsemi ekki ryðja neinu öðru úr vegi, en ein af rökleysum draumalandsins eru s.k. "ruðningsáhrif" stóriðju, sem talin eru veikja atvinnulífið.  Séu þau fyrir hendi, gefur auga leið, að þau styrkja efnahagskerfið með því að bjóða betur. 

Síðan fjármálaráðherra pantaði téða skýrslu fyrir hönd skattborgara landsins, hefur álverð risið hraðar en nokkur átti von á og er í ágústbyrjun 2009 um 2000 USD/t.  Þetta þýðir, að eftirspurnin er meiri en framboðið.  A.m.k. fjórðungur framleiðslugetu álvera heimsins var stöðvaður við Hrunið, og verðið hrapaði niður undir 1200 USD/t.  Það tekur lengri tíma að endurræsa þessi álver en nemur eftirspurnaraukningunni, og þess vegna hækkar verðið, þó að 16 vikna birgðir af áli séu á markaðinum.  Við þessar aðstæður mun vakna áhugi fjárfesta að binda mikið fé í álverum, og mun Ísland koma þar við sögu.  Spáð er jafnaðarvexti álnotkunar í heiminum sem nemur 4 % á ári af framleiðslunni eða um 1,6 milljónum tonna um þessar mundir.  Framleiðslugeta íslenzku álveranna er nú helmingur af þessu. 

Það veltur á viðhorfum stjórnvaldanna við Lækjartorg, hvort áhugi fjárfesta í þessari grein verður að atvinnutækifærum á Íslandi eða annars staðar.  Ný álver munu verða reist og önnur stækkuð; svo mikið er víst.

Nú er áhugaverð spurning, hvers vegna ekki var dregið neitt úr framleiðslu álveranna þriggja á Íslandi í vetur ?  Svarið við henni varpar ljósi á það, hvers vegna sala raforku til álvera á Íslandi er þjóðhagslega hagkvæm sem og álverin sjálf.  

Þannig er búið um hnúta í raforkusamningum íslenzkra orkuvinnslufyrirtækja við stórnotendur (iðjuverin), að kaupskylda hvílir á mjög háu hlutfalli af heild umsaminnar orku.  Þetta leiðir m.a. tvennt af sér:

• Orkusalinn getur lagt fyrir lánveitendur samning um tryggar lágmarkstekjur yfir tímabil, sem er lengra en nemur uppgreiðslutíma lánanna.  Eftir þann tíma munu virkjanirnar enn halda áfram að mala eigendum sínum gull áratugum saman, enda er tæknilegur afskriftartími virkjananna, a.m.k. vatnsaflsvirkjana, miklu lengri en fjárhagslegur afskriftartími þeirra og tímalengd samninganna við stóriðjufyrirtækin.  Meðalending virkjana á Íslandi er mun lengri en kolakyntra, gaskyntra og kjarnorkuknúinna orkuvera, og þar af leiðandi unnt að gera samsvarandi lægri arðsemikröfu á hverju ári.  Af þessu leiða hagstæðari lánakjör, lægri vextir að öðru jöfnu, þar sem áhætta lánveitanda er í lágmarki.  Þetta er ein af ástæðum þess, að raforkuverð til almennings er einna lægst, sennilega lægst nú orðið, á Íslandi, enda kemur vinnslukostnaður virkjana að sjálfsögðu fram í verði almenningsveitna.  Málið er, að hlutfall stóriðjuorku af heildarraforkuvinnslu á Íslandi er hærra en annars staðar þekkist eða um 70 %.  Álag stóriðjunnar er mjög jafnt yfir hvern sólarhring og yfir árið, og þar af leiðandi fæst betri nýting á raforkukerfið og fjárveitingar þess en annars staðar þekkist.  Þetta þýðir, að raforkuverð getur verið lægra til allra notenda með stóriðjuálagi og veitt þó sömu eða meiri arðsemi virkjana og flutningsmannvirkja en ella væri án stóriðju. 
• Hinn þjóðhagslegi kosturinn við háa kaupskyldu stóriðjuveranna er sá, að álverðið þarf að lækka mjög mikið, svo að borgi sig fyrir eigendur að stöðva framleiðslu álveranna.  Verðið lækkaði í vetur niður undir 1200 USD/t Al, sem er mjög lágt, en augljóslega ekki svo lágt, að eigendur álveranna á Íslandi teldu borga sig að draga þar úr framleiðslu.  Þetta veitir miklum stöðugleika inn í atvinnu-og efnahagslífið á Íslandi, sem meira þarf af.

Afturgöngur fjármálaráðherra rembast í skýrslu sinni við að sýna fram á, að orkuverð til álveranna á Íslandi sé lægra en í Evrópu og í Bandaríkjum Norður Ameríku og arðsemi orkufyrirtækjanna íslenzku lægri en þar og lægri en íslenzkra fyrirtækja almennt.  Í þeirri viðleitni sinni seilast þeir langt og fara út fyrir velsæmismörk fræðilegrar umræðu, þar sem þeir bera saman epli og appelsínur og draga af niðurstöðunni þá kolröngu ályktun, að virkjanir til stóriðju, og stóriðjan sjálf, séu þjóðhagslega óhagkvæmar. 

Hér hefur verið bent á eitt atriði, sem mælir á móti niðurstöðu fjórmenninganna, sem fjármálaráðherra keypti skýrslur af, en í téðri umsögn í Þjóðmálum mun gefa að líta margar aðrar röksemdir, sem kveða ættu niður þennan draugagang. 

Fjármálaráðherra hefur ritað greinar og haldið ræður um þjóðhagslega óhagkvæmni stóriðju og er nú, í krafti síns embættis og mitt í kreppunni, augljóslega að reyna að skipuleggja vörn fyrir það, að hann, umhverfisráðherra og ríkisstjórnin, dragi lappirnar við ákvarðanatöku um ný stóriðjuver og virkjanir fyrir þau. 

Eitt af því, sem fjármálaráðherra tíndi til í greinum sínum og ræðum, var, að stóriðjan útheimti miklar fjárfestingar fyrir hvert starf, sem af þeim fjárfestingum leiddi.  Í ljósi þess, að um erlendar fjárfestingar er að ræða í iðjuverunum, að stórum hluta úr sjóðflæði móðurfyrirtækjanna, eru miklar fjárfestingar á bak við hvert starf einvörðungu þjóðhagslegur kostur hér, því að hluti þessara miklu fjárfestinga flæðir um íslenzka efnahagskerfið og veitir ekki af nú um stundir.  Þá gefur auga leið, að dýr vinnustaður er líklegri til að verða starfræktur, haldið við og þróaður, til langframa en ódýr, sem er þjóðhagslegur kostur.  Þessi röksemd fjármálaráðherra, sem ýmsir hafa tuggið síðan, snýst þess vegna upp í að verða röksemd fyrir því að ýta undir slíkar fjárfestingar hérlendis. 

Til að brjótast út úr núverandi kreppu eru viðhorf fjármálaráðherrans vonlaus.  Lánsfé er ekki á lausu, og eitt af fáum úrræðum, sem eitthvað munar um, er að laða hingað að fjárfesta, sem sjá tækifæri í uppsveiflunni, sem koma mun eftir þessa harðsvíruðu heimskreppu.  Þannig mætti rjúfa þann vítahring vantrausts, sem enn girðir fyrir lánveitingar til landsins.