Mátt náttúruvalsins má ekki vanmeta

Landssamband veiðifélaga og náttúruverndarsamtök hafa lengi þann steininn klappað, að íslenzkum laxastofnum stafi bráð hætta af kynblöndun við norskættaðan eldislax.  Þessi fullyrðing er ímyndun ein og alls ekki reist á neinni erfðafræðiþekkingu eða reynslu af sambærilegum aðstæðum erlendis, eins og glögglega kom fram í frétt Morgunblaðsins 09.10.2023, þar sem viðtal var tekið við Ólaf Sigurgeirsson, lektor í fiskeldi við Háskólann á Hólum í Hjaltadal.

Það geta verið margvíslegar ástæður fyrir því uppnámi, sem verður í hvert skipti, sem fréttist af, að lax hafi sloppið úr eldiskvíum á Vestfjörðum eða Austfjörðum.  Ef það er umhyggja fyrir náttúrunni, er sú umhyggja reist á misskilningi, því að engin önnur próteinframleiðsla á Íslandi, og þótt víðar væri leitað, kemst í samjöfnuð við laxeldið, hvað lítil umhverfisáhrif varðar, nýtni á hráefni og kolefnisspor.  Svo kallaðir umhverfisvinir skjóta sig í fótinn með því að beina spjótum að sjókvíaeldi og vinna gegn eigin stefnu.  Þannig fer fyrir ofstækisfólki, sem skeytir engu um vanþekkingu sína á málefnum, sem höfða til tilfinninga þess. 

 Svo er það Landssamband veiðifélaga.  Um það má hafa þau orð, að hæst bylur í tómri tunnu. Á meðan jafngegndarlausar veiðar eru stundaðar úr íslenzku laxastofnunum (allt að 2/3 drepnir árlega) og seiðasleppingar úr öðrum ám stundaðar, hafa þessi samtök ekki úr háum söðli að detta, en reyna að nýta sér allar neikvæðar fréttir af laxeldinu til að búa til blóraböggul úr þeirri starfsemi, sem gæti nýtzt þeim til að klína sök á minnkandi laxastofnum á aðra en þessa ábyrgðarmenn ánna.  Þola einhverjir fiskistofnar hærra en 2/3 veiðihlutfall til lengdar ? Þetta lið hefur gasprað um, að eldislax útrými villtum laxastofnum, en sá málflutningur er reistur á fávísi og misskilningi, eins og gerð er grein fyrir í þessum pistli.

Téð frétt bar fyrirsögnina:

"Villtir laxar sterkari en eldislax".

""Við þurfum að framleiða meiri mat, og það hefur umhverfisáhrif.  T.d. með því að framleiða lax með fiskeldi í sjókvíum.  Í okkar tilviki erum við að reyna að ala verðmæta tegund, eins og lax, en það hefur gengið upp og niður í [tímans rás].  Það var ekki fyrr en fyrir rúmum áratug, að hjólin fóru að snúast.  Fiskeldi hefur umverfisáhrif, en flestir reyna að draga úr þeim", segir Ólafur Sigurgeirsson, lektor í fiskeldi við Háskólann á Hólum." 

 

Fiskveiðar í höfunum fara minnkandi, aðallega sökum ofveiði, og umhverfisspor kjötframleiðslu er hátt.  Mannkyni fer fjölgandi og af öllum þssum orsökum er mikil spurn eftir umhverfisvænu próteini.  Fiskeldið í heiminum reynir að mæta vaxandi eftirspurn, og verðið á eldislaxi hefur haldizt hátt eða um 1 kISK/kg.  Íslendingum gekk illa að fóta sig í greininni, en Norðmönnum tókst það fyrir rúmlega 40 árum og hafa fært út kvíarnar til Íslands með miklum fjárfestingum og þekkingaryfirfærslu.  Eru Vestfirðingar og Austfirðingar yfirleitt ánægðir með þetta samstarf, enda hefur það aukið fjölbreytni atvinnulífs á þessum svæðum, svo að um munar.   

"Náttúruverndarsinnar hafa varað við erfðablöndun íslenzkra og norskra laxa, einkum eftir slysasleppingu úr kví í Patreksfirði.  

"Það gerist af einhverjum klaufaskap eða handvömm.  Þar var mjög hátt hlutfall af löxum þar kynþroska.  Það á að vera hægt að koma í veg fyrir það með ljósastýringu.  Þetta er tjón hjá fyrirtækinu, því að kynþroska lax er annars flokks eða ónýt vara.  Það er eðli kynþroska laxa að ganga upp í ár, sem hann hefur verið að gera. Það má búast við, að hluti þessara fiska taki þátt í hrygningu með villtum löxum, sérstaklega hrygnurnar. Rannsóknir sýna, að hængarnir eru óvirkir eða lélegir þátttakendur í hrygningunni og verða undir í samkeppninni við náttúrulega laxastofna.""

 Einkenni "náttúruverndarsinna" er hræðsluáróðurinn, sem oftast er algerlega fótalaus og reistur á ímyndun einni saman.  Virðist þetta fólk ekki greina muninn á eigin tilbúna hugarheimi og raunheimi.  Þau vaða áfram og geipa í fjölmiðlum, eins og þau hafi höndlað stóra sannleika, en þegar betur er að gáð, er ekki flugufótur fyrir gasprinu.  Þetta eru falsfréttadreifarar, sem ekki dettur í hug að leiðrétta kúrsinn, t.d. í þessu tilviki með því að leita til Hólaskóla.  

""Ég trúi, að náttúruvalið muni henda þeim út.  Það er órökrétt, að dýr með skerta hæfni taki yfir vistkerfi hjá sömu tegund, sem hefur aðlagazt aðstæðum í þúsund ár eða lengur."

Hvernig stendur á því, að s.k. "náttúruverndarsinnar" reyna án nokkurs fræðilegs bakgrunns að kokka upp hverja vitleysuna á fætur annarri í algerri mótsögn við raunverulega reynslu og vísindalegar athuganir.  Það má vafalaust leita skýringa í sálarlífi þeirra, en oftar en ekki hræra einhverjir hagsmunaaðilar í viðkvæmu geðslagi og fávizku.  Veiðiréttarhafar kæra sig ekki um að verða settir undir vísindalegt veiðistjórnunarkerfi yfirvalda.  Skammsýnin er ríkjandi, en með gegndarlausri ofveiði verður hrun stofna villtra laxa í íslenzkum ám óhjákvæmilegt. 

"Dæmi um þetta séu t.d. frá Kanada.  "Þar var stór slepping á kynþroska laxi við Nýfundnaland í september 2023.  Hún var jafnstór og villti stofninn var metinn og talið, að um 50 % af klakfiski hafi gengið upp í árnar á svæðinu [um helmingur af fjölda villtra laxa í viðkomandi ám - innsk. BJo]. 

Það [urðu] til blendingar og bæði blendingsseiði og hrein eldisseiði, en þau hurfu nánast mjög hratt á fyrsta ári út úr vatnakerfinu.  Það tekur seiði nokkur ár að komast í sjógöngubúning, 3-5 ár á Íslandi, þannig að náttúruúrvalið lemur á þeim, og hinir hæfustu lifa af."" 

 Af þessari frásögn lektorsins sést, að lætin í atvinnumótmælendum, "náttúruvinum" og veiðiréttarhöfum út af 3500 eldislöxum utan kvía hérlendis á þvælingi aðallega austur með norðurströndinni eru gjörsamlega tilhæfulaus stormur í vatnsglasi.  Um þessi læti mætti segja: "maður, líttu þér nær".  Náttúran á Nýfundnalandi hristi af sér úrkynjaða eldislaxana og afkvæmi þeirra á mjög skömmum tíma.  Það er engin ástæða til að halda, að í íslenzkum ám ríki meiri jafnaðarstefna en í Kanada.  Hver er að hræra í einfeldningunum ?

"Fram hefur komið, að í 75 % laxveiðiáa í Noregi hafi fundizt merki um erfðablöndun villi- og eldislaxa.  Ólafur segir, að í yfir 80 % norskra laxveiðiáa sé erfðablöndun undir 4 %.  "Það eru engin dæmi um, að erfðablöndun hafi útrýmt laxastofnum í Noregi."

Hann nefnir nýja skýrslu NINA, norsku náttúrufræðistofnunarinnar, um laxveiðiá í Harðangri á mjög miklu eldissvæði, sem var orðin laxlaus í kringum 1970.  Ástæðan var súrt regn, sem eyddi meira en 25 laxastofnum í Suður- og Suð-Vestur Noregi.  

"Síðan gerðist það, að áin var kölkuð til að rétta af sýrustigið, og þá fóru að birtast þar laxar aftur úr nálægum ám og víðar að, en hlutdeild eldislaxins hefur farið minnkandi ár frá ári.  Fullyrðingin um, að eldislax útrými villtum laxi stenzt ekki.""

Fávísir og illviljaðir landar vorir úr hópi þeirra, sem ranglega kalla sig náttúruverndarsinna, hafa frétt það á skotspónum, að villtir laxastofnar væru útdauðir í nokkrum ám í Noregi, en þar væru aftur á móti eldislaxar.  Úr þessu verður svo tröllasagan um það, að úrkynjaður eldislax hafi rutt laxastofni nokkurra áa úr vegi.  Þetta er einhver heimskulegasti samsetningur, sem um getur.  Í raun var það brennisteinssýra, sem drap villtu laxana, þar sem mikill brennisteinn steig til himins frá orkuverum, iðjuverum og umferð á landi og hafi, sem svo skilaði sér niður sem súrt regn.  Nokkrir fréttamenn virðast hafa keypt þennan skáldskap ásamt hræðsluáróðrinum um, að íslenzku laxastofnunum stafi hætta af úrkynjuðum eldislöxum.  

Þegar "the usual suspects" hefja upp sinn mótmælasöng, er rétt að hafa varann á sér gagnvart "falsfréttum".

 

 

Móðursýkisleg læti - ofveiði í ánum

Stangveiðimenn, veiðiréttarhafar og "the usual suspects", náttúruverndarsamtök, hafa farið offari gegn sjókvíaeldi lax á Vestfjörðum og Austfjörðum, eftir að gat fannst á einni sjókví á Vestfjörðum sunnanverðum.  Geipa mótmælendur um stórvá, sem að íslenzkum, villtum laxastofnum steðji, eins og þeir um 3500 laxar, sem munu hafa sloppið gegnum eitt gat í þetta skiptið, muni allir valda óafturkræfum erfðabreytingum á íslenzkum villtum stofnum.

Þetta er helber hræðsluáróður, sem getur stafað af vanþekkingu, andúð á erlendum fjárfestingum í landinu, eða þetta er tilraun til að afvegaleiða almenningsálitið í landinu frá slæmu tíðindunum af íslenzku löxunum, sem er hnignun stofnanna án nokkurra erfðabreytinga. 

Meint vanþekking er erfðafræðilegs eðlis.  Eldislaxinn er svo úrkynjaður, að aðeins lítill hluti sloppinna hænga og hrygna nær að eðla sig með villta laxinum.  Seyði blendinganna eiga mjög erfitt uppdráttar, svo að þau drepast flest, og nær ekkert sleppur lifandi til hafs og til baka aftur.  Í þeim ám, þar sem fjöldi eldislaxa á hrygningarstöðvum er undir 10 % af fjölda villtra laxa, er engin hætta talin á varanlegri erfðablöndun, en í varúðarskyni miðar Hafrannsóknarstofnun við að hámarki 4,0 % í sínu áhættumati til ákvörðunar hámarksfjölda eldislaxa í firði eða fjarðarhluta. Af erfðafræðilegum orsökum þyrfti fjöldi eldislaxa í á að vera meira en 10 % árlega í um 15 ár, til að hætta verði á varanlegri erfðablöndun.  Einstaka slepping, eins og þarna ræðir um á Vestfjörðum, hefur mjög litla þýðingu, og hún gefur ekkert tilefni til að rjúka upp til handa og fóta, eins og gerðist við Alþingishúsið og víðar helgina 7.-8. október 2023. Þeir, sem hrópa úlfur, úlfur, hvað eftir annað í geðshræringu, en án tilefnis, eru ómerkingar.      

Andúð á erlendum fjárfestingum hefur lengi orðið forsjárhyggjufólki tilefni til æsinga.  Jafnstaða fjárfesta innan EES er þó einn hyrningarsteina EES-samstarfsina, og þess vegna eru niðurrifsupphrópanir afturhaldssinna nú í garð norskra frænda okkar ósæmilegar og alger tímaskekkja.  Erlendar fjárfestingar í landinu eru hlutfallslega minni en víðast hvar annars staðar innan EES og eru almennt allt of litlar til að ná að styrkja hér hagvöxt og tækniþekkingu ásamt markaðsaðgengi til framtíðar. Þess vegna eru norsku fjárfestingarnar í laxeldinu kærkomnar.  

Þá er komið að ástæðu smjörklípunnar miklu, en hún er ofveiði á löxum í íslenzkum ám, sem er líkleg skýring á hnignun stofnanna, en veiðiréttarhafar og stangveiðimenn mega ekki heyra minnzt á. Til að beina athygli almennings frá því, sem við leikmanni blasir sem hrottaleg ofveiði í íslenzkum ám, er gripið til "vúdú" um, að fáein þúsund úrkynjaðra eldislaxa geti þrengt sér inn í genamengi íslenzku laxastofnanna og breytt þannig eðliseiginleikum þeirra til hins verra.  Þessi "vúdú-fræði" hundsa algerlega almenna vitneskju um úrval náttúrunnar og vitneskju frá öðrum löndum um, að eldislaxar í ám og blendingar þeirra verða undir í lífsbaráttunni og hverfa fljótlega. 

Á árunum 2012-2022 (10 ár) má ætla út frá gögnum Hafrannsóknarstofnunar, að að jafnaði hafi verið drepnir 32.303 laxar/ár, ef 15 % af veiddum og slepptum löxum hefur verslazt upp og drepizt.  Stofnarnir eru taldir telja um 50.000 fiska, svo að veiðiálag á stofnana nemur um 65 %.  Þetta er meira en þrefalt viðmiðunarhlutfallið, sem fiskifræðingar ráðleggja fyrir nytjastofna í sjó.

Hér er græðgin að ganga mjög nærri laxastofnunum.  Ef Svandís Svavarsdóttir, matvælaráðherra, fréttir af þessu, mun hún umsvifalaust skipa um vandamálið 20 manna launaða nefnd af ráðuneytinu, hundsa algerlega niðurstöðu hópsins, ef einhver verður, og semja frumvarp til laga um að þjóðnýta veiðiréttinn í ánum.  Hún getur í því efni vísað til fordæma frá öðrum vestrænum löndum. 

Gamanlaust er hins vegar full þörf á að koma böndum á þessa rányrkju með tilstilli veiðiráðgjafar frá Hafró og eftirliti Fiskistofu. Þá hafa veiðiréttarhafar verið að kukla við seiðasleppingar í ár.  Fyrir fúsk af þessu tagi ætti að taka, nema að ráðgjöf og undir eftirliti Hafrannsóknarstofnunar.  Þeir, sem breytt hafa genamengi fiska mest í íslenzkum ám, eru veiðiréttarhafar sjálfir.  Þeir hafa ríka ástæðu til að beita smjörklípuaðferðinni til að beina athygli frá köldum staðreyndum um vafasama fiskveiðistjórnun sína. 

Jens Garðar Helgason, aðstoðarforstjóri Fiskeldis Austfjarða hf, ritaði tímabæra grein í Morgunblaðið um þessi mál 5. október 2023:   

"Milljón veiddir laxar":

"Hins vegar má segja, að umræðan hafi farið úr böndunum umliðna daga og ýmsar fullyrðingar, upphrópanir og gífuryrði verið látin falla, sem eiga sér engan stað í raunveruleikanum.  

Fulltrúar veiðimanna og veiðifélaga tala um útrýmingu hins villta íslenzka laxastofns [þeir eru reyndar margir - innsk. BJo]. Sum hafa gerzt svo ósmekkleg að líkja þessu við Chernobyl-slysið í Úkraínu". 

Yfirlýsingagleði illa gefinna leiðir þá oft í gönur, en það er varla hægt að hugsa sér heimskulegri samanburð en þennan.  Skyldleikinn er enginn við kjarnorkuslysið.  Ímyndunarveikin stjórnar talfærunum og/eða skriffærunum.  Vitsmunirnir eru ónógir til að leita sér þekkingar á viðfangsefninu, heldur er vaðið áfram í villu og svíma og haft sem hæst og reynt að sviðsetja dramatík með því að raða eldislöxum úr ám upp við inngang Alþingishússins. Það er andrúmsloft af þessu tagi, sem ofstækisstjórnmálamenn nýta sér, og Svandís Svavarsdóttir er þar engin undantekning. 

"Förum í tölulegar staðreyndir.  Samkvæmt tölum frá Hafrannsóknastofnun (skýrsla nr HV 2023-22) veiddu íslenzkir og erlendir stangveiðimenn á tímabilinu 2012-2022 yfir hálfa milljón laxa eða nákvæmlega 507.397 stk.  Af þeim var 216.578 löxum sleept og 290.819 laxar voru drepnir.  Tæplega 300.000 laxar voru drepnir af stofni, sem talsmennirnir segja, að telji aðeins 50.000 fiska !  Tölurnar eru því miður enn skuggalegri, ef horft er á tímabilið 2002-2022.  Á því tímabili voru veiddir rúmlega milljón laxar, og þar af voru 728.778 drepnir við árbakkann.

Rannsóknir benda til þess, að 5-30 % af öllum laxi, sem er sleppt, drepist [og hvers konar dýravelferð er það að sleppa særðum fiski í gini eða annars staðar ? - innsk. BJo]. Ef við förum milliveginn til að gæta allrar sanngirni, þá hafa á síðast liðnum 10 árum um 35.000 laxar verið drepnir af göfugum stangveiðimönnum í nafni "veiða og sleppa" [á hverju ári - innsk. BJo].  Spurningin, sem vaknar, er einföld: er þessi veiði til hagsbóta fyrir deyjandi stofn ?  Ég hygg, að flestir, sem hallast að Chernobyl-kenningunni segi, að þetta sé til bóta fyrir laxinn; hinir ættu að hugsa sig vel um áður en þeir svara."   Hafrannsóknarstofnun verður að taka á þessu máli og veita veiðiréttarhöfum ráðgjöf, því að þeir virðast ekki kunna fótum sínum forráð. Frá leikmannssjónarmiði virðist það ekki geta verið sjálfbær auðlindarnýting, þar sem um 2/3 hlutar heildarstofns eru drepnir á hverju ári. Hverju sætir þá þessi skefjalausa veiðiásókn.  Er íslenzkum laxastofnum fórnað á altari Mammons ?  

   

Nær er að aðlagast hitastigshækkun

Óumdeilt er, að hitastig gufuhvolfsins hækkar, en þó er deilt um, hversu mikið og af hvaða völdum. Hitastigsmælingar gervihnatta frá um 1980 til þessa dags sýna mun minni hitastigshækkun að meðaltali í andrúmsloftinu en Loftslagsnefnd SÞ, IPCC, heldur fram, og fyrri hitastigshækkanir, sem eru meiri en núverandi, hafa örugglega ekki orðið af völdum hækkandi styrks koltvíildis í andrúmsloftinu.  Það sýna rannsóknir á borkjörnum. Mælingar háðar skekkjuvöldum við yfirborð jarðar og skrýtin áherzla á eina gróðurhúsalofttegund ásamt sleggjudómum og afar vafasömum framreikningum gera IPCC svo ótrúverðuga, að líkja má við áróðursstofnun.  

Þegar hitastig hækkar á jörðunni, eykst uppgufun, og raki er öflugri gróðurhúsalofttegund en CO2, svo að áhrifin magnast.  Núna ganga yfir jörðina áhrif El Nino-sjávarstraumsins í Kyrrahafi, sem veldur öfgum í veðurfari víða á jörðunni og hækkun lofthitans.  Núverandi El Nino er sterkur, svo að árin 2023-2024 gætu slegið hitastigsmet.

Fé, sem varið er til að draga úr losun CO2 með lélegum tæknilausnum, eins og vindknúnum rafölum, er illa varið.  Þótt öll CO2 losun manna yrði stöðvuð núna fyrir töfra, héldi hitastigið samt áfram að hækka næstu áratugina vegna aukinnar vatnsgufu í andrúmsloftinu.  Fénu yrði mun betur varið til að aðlaga þjóðirnar að hitastigshækkun með tæknilegum ráðstöfunum og varnarmannvirkjum. 

Þessi er t.d. boðskapur Björns Lomborg, forseta Copenhagen Consensus, sem er afar gagnrýninn á ráðleggingar IPCC og loftslagskirkjunnar (margra fjölmiðla, stjórnmálamanna, embættismanna og stofnana).  Efir Björn birtast iðulega athyglisverðar greinar í Morgunblaðinu, og ein þeirra kom fyrir sjónir lesenda 5. september 2023:

"Ósagða samhengið í orðræðu um hamfarahlýnun":

"Hitabylgjur verða greinilega verri vegna hlýnunar jarðar.  En ofmettuð fjölmiðlaumfjöllun um háan hita á sumrin segir ekki söguna í heildarsamhengi.  Dauðsföll af völdum hitastigs eru yfirgnæfandi vegna kulda.  Nýleg rannsókn Lancet dregur fram í niðurstöðum sínum, að 4,5 M/ár dauðsfalla tengist kulda, sem er nífaldur fjöldi dauðsfalla vegna hita á heimsvísu.  Rannsóknin leiðir einnig í ljós, að hitastig, sem hefur hækkað um 0,5°C á fyrstu tveimur áratugum þessarar aldar, hefur valdið því, að 116 k fleiri létust árlega vegna hita en fyrir þetta tímabil [hlýnunar um 0,5°C - innsk.BJo].  En hlýrra loftslag veldur því líka, að 283 k færri látast vegna kulda á ári hverju.  Að segja einungis frá því fyrrnefnda gerir okkur illa upplýst." 

Samkvæmt þessu er kuldi á jörðunni miklu erfiðari viðfangs fyrir mannkynið en hiti.  Hækkað hitastig andrúmslofts er að mörgu leyti hagfelld þróun, en felur líka í sér ógnir.  Í stað þess að verja miklum fjármunum til óskilvirkra ráðstafana til að draga úr losun CO2, er miklu nær að hefja markvissar aðgerðir til undirbúnings þess að verjast neikvæðum afleiðingum hitastigshækkunar, t.d. flóðvarna vegna hækkandi sjávarstöðu.  

"Jafnvel þótt öll metnaðarfullu loforð heimsins um kolefnissamdrátt yrðu sett í framkvæmd fyrir tilstilli einhverra töfra, myndu þessar aðgerðir einungis hægja á hlýnun í framtíðinni.  Sterkari hitabylgjur mundu samt drepa fleiri, bara aðeins færri en án þeirra [aðgerðanna]. Skynsamlegri viðbrögð mundu aðallega snúast um seiglu og viðnámsþrótt, sem kallar á meiri loftkælingu og kaldari borgir með lausnum tengdum gróðri og vatni [öndvert við þéttingu byggðar - innsk. BJo].  Eftir skynsamlegar úrbætur, sem voru innleiddar í Frakklandi eftir hitabylgjurnar árið 2008 og innifólu m.a. skyldu til loftkælingar á hjúkrunarheimilum, fækkaði dauðsföllum af völdum hita niður í 1/10 af því, sem var fyrir breytingarnar þrátt fyrir hækkandi hitastig."

 Það er óhjákvæmilegt að hefja þessar aðlögunarframkvæmdir strax.  Á Íslandi munu þær ekki þurfa að snúast um að verjast hita, heldur sjávarflóðum og skriðuföllum af völdum stórrigninga, eins og dæmin sanna. Það er ekkert vit í, að yfirvöld setji landsmönnum svo háleit losunarmarkmið, að tæknistigið og innviðauppbygging geri ókleift að ná þeim.  Afleiðingin af slíkri vitleysu er skerðing samkeppnishæfni fyrirtækjanna, sem dregur úr getu þeirra til raunlaunahækkana og arðgjafar. Fyrirtækin þurfa þá að greiða stórfé fyrir losunarheimildir koltvíildis, og þessu fé yrði bezt varið í mótvægisaðgerðir gegn afleiðingum af óhjákvæmilegri hlýnun. 

Hlýnunin verður að hafa sinn gang, enda gerir hún ekki annað en að tefja fyrir innreið óhjákvæmilegs kuldaskeiðs og ísaldar, sem sagan sýnir, að er hið ríkjandi ástand á jörðunni.  Í hræðsluáróðri IPCC og Landverndar er aldrei minnzt á þessar jarðsögulegu staðreyndir, en öllu púðrinu eytt á gastegundina CO2, sem er varasöm ofeinföldun á loftslagsfræðunum. 

"Samhliða metum í hitastigi bárust skelfilegar myndir af skógareldum á forsíðum í sumar.  Auðveldlega væri hægt að fá það á tilfinninguna, að öll plánetan stæði í björtu báli.  Raunveruleikinn er samt sá, að frá því, að gervihnettir NASA byrjuðu að skrá elda nákvæmlega á öllu yfirborði jarðarinnar fyrir 2 áratugum, hefur orðið umtalsverð fækkun skógarelda.  Í upphafi 20. aldar brunnu 3 % af flatarmáli heimsins á hverju ári.  Á síðasta ári [2022] brunnu 2,2 % af flatarmáli heims, sem er nýtt lágmark.  Samt yrði vandkvæðum háð að finna fréttir af því nokkurs staðar."

Það væri óskandi, að fleiri fjölmiðlar en nú settu atburði í samhengi, eins og Björn gerir hér, í stað þess að mála ástandið svo dökkum litum, að almenningur dragi þá ályktun, að allt sé að fara fjandans til.  Það er ómetanlegt, að Björn Lomborg skuli óhræddur birta niðurstöður sínar, sem eru í andstöðu við hræðsluáróðurinn, sem rekinn er ýmist í einfeldni eða af annarlegum ástæðum, oft til að afla opinberra styrkja í einhver háfleyg verkefni. Það hlýtur óneitanlega að koma mörgum í opna skjöldu, að skógareldar fari nú minnkandi í km2 talið.

  Fréttastofur hafa tilhneigingu til að matreiða atburði í æsifregnastíl og að kynda undir þá tilfinningu, að allt stefni nú á versta veg, t.d. vegna mikillar koltvíildislosunar. Það er alls ekki svo. Hlýnun jarðar hefur bæði kosti og galla. 

"Flóð eru á sama hátt reglulega rakin til hlýnunar jarðar.  Nýjasta skýrsla Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna [SÞ] hefur hins vegar "lítið traust til almennra yfirlýsinga um, að rekja megi breytingar á flóðum til loftslagsbreytinga af manna völdum".  Sérfræðingarnir leggja áherzlu á, að hvorki ár- né strandflóð séu nú tölfræðilega greinanleg frá bakgrunnshávaða náttúrulegs loftslagsbreytileika.  Reyndar kemst nefnd Sameinuðu þjóðanna að því, að slík flóð verði ekki tölfræðilega greinanleg í lok aldarinnar [21.], jafnvel þótt gengið væri út frá svörtustu framtíðarsýn."

Það var og.  Fyrirbrigðið El Nino og La Nina hafa verið við lýði í þúsundir ára og alltaf bætt í öfgar veðurfarsins.  Þess vegna greinir tölfræðin enga breytingu núna á flóðamynztrinu. Allt annað mál er mannlegur harmleikur í Norður-Afríku, þegar manngerð og viðhaldslítil stífla brestur og tekur af heilan bæ vegna þess, að yfirvöld flutu sofandi að feigðarósi, þar sem vitað var um bresti í stíflunni og veðurfræðingar höfðu varað við steypiregni.  Þar sem rotið miðaldastjórnarfar ríkir, er allt unnið fyrir gýg.  

"Þótt hamfarahlýnunarboðskapurinn nái nýjum hæðum skelfingar og yfirlýsingar aðalritara SÞ um, að "heimurinn sjóði", séu komnar á svið fáránleikans, þá er raunveruleikinn ekki alveg svo skáldlegur. 

Hlýnun jarðar mun valda kostnaði, sem jafngildir einni eða tveimur efnahagskreppum, það sem eftir lifir af þessari öld.  Það er það, sem gerir hana að raunverulegu vandamáli, en ekki að að því heimsendastórslysi, sem réttlætir kostnaðarsömustu mótvægisaðgerðirnar, sem hægt er að finna." 

Um aðalritara SÞ gildir, að öfgamálflutningur hans er marklaus, því að hann hefur hrópað svo oft úlfur, úlfur, þótt enginn komi úlfurinn.  Að tala um, að heimurinn brenni núna er rangt, því að brunar af völdum hita og þurrka eru minni núna en áður og samtala dauðsfalla í heiminum af völdum hita og kulda fer lækkandi.  Auðvitað eru staðbundin vandamál af völdum öfgakennds veðurfars, en þær öfgar eru eldri en frá þeim tíma, er verulegrar aukningar á styrk CO2 í andrúmslofti tók að gæta.  

Efnahagssamdráttur og minni hagvöxtur í einni efnahagskreppu er óljós stærð, hvað þá í tveimur, en það má gizka á, að þetta nemi um 20 % af VLF.  Á Íslandi er þetta e.t.v. lægra, nema hér verði kólnun af völdum kaldari sjávar vegna jökulbráðnunar, en annars staðar getur kostnaður hlýnunar orðið meira en 20 % VLF.  Heimurinn virðist hafa valið orkuskipti sem aðalleið til að draga úr losun koltvíildis, en orkuskipti eru víðast hvar torsótt, því að heppilega tækni vantar þar til að framleiða rafmagn án tilstyrks kolefniseldsneytis. 

Svo er þó ekki á Íslandi, þótt úrtöluraddir haldi því fram.  Vilji er allt sem þarf.  Hins vegar vantar heppilega tækni í orkuskipti stórra farartækja og stórra véla.  Á Íslandi eru orkuskipti, þar sem tæknin er fyrir hendi, þjóðhagslega hagstæð, því að betri nýtni fæst með raforku á rafgeymum en úr jarðefnaeldsneyti til að knýja fjölskyldubílinn, og gjaldeyrir vegna eldsneytiskaupa sparast. Orkuskiptin á Íslandi munu bæta hag almennings.   

 

Ofstæki loftslagskirkjunnar

Illvígum loftslagsáróðri er beint að almenningi til að fá hann til að breyta um lifnaðarhætti og til að ryðja brautina fyrir stjórnmálamenn til að auka skattheimtuna í nafni meintrar loftslagsvár.  Þetta er oft á tíðum svívirðilega falskur málflutningur.  Það verður að hafa í huga í þessu sambandi, að verstu mengunarþrjótarnir eru í Austur-Asíu, og þeir gera ekkert með þessar áhyggjur, t.d. Kína og Indland, og á meðan svo er, mun ekki nást mikill árangur í að draga úr losun koltvíildis á heimsvísu. Meðal annarra orða: hvenær varð styrkur koltvíildis í andrúmsloftinu svo mikill, að mikilvægi vatnsgufunnar við að skerma endurkast hitageisla frá jörðu hyrfi algerlega í skuggann ? 

Þessi staða mála ógnar samkeppnisstöðu Vesturlanda í heimsviðskiptunum og er þess vegna viðsjárverð.  Síðasta fálm búrókrata í Brüssel út í loftið í þessari skattheimtu er væntanlegt kolefnisgjald í skip.  Það er fálm út í loftið af þeirri einföldu ástæðu, að það er enn engin staðkvæmdarvara í sjónmáli fyrir jarðefnaolíu til að knýja skipin, og þess vegna er enginn raunhæfur hvati fólginn í þessari gjaldtöku.  Þar af leiðandi er þetta skattheimta.  Hvernig ætla stjórnmálamenn að verja þessu skattfé ?  Hvaða gæluverkefi skyldu verða fyrir valinu ?  

Utanríkisráðuneytið hefur enn einu sinni opinberað áhugaleysi sitt og/eða getuleysi við að greina íslenzka hagsmuni og rýna reglusetningu Evrópusambandsins (ESB) m.t.t. að virkja undanþágur með röksemdafærslu um séraðstæður Íslendinga. Þegar uppgjafartónninn berst úr þessu ráðuneyti, er stundum eins og ráðuneytið sé orðið handgengið bákninu í Brüssel. 

Flutningskostnaður til og frá Íslandi er hærra hlutfall af vöruverði til viðskiptavina en tilvikið er fyrir nokkurt annað EES-land.  Af hverju hringir sú staða mála engum viðvörunarbjöllum í utanríkisráðuneytinu og viðskiptaráðuneytinu ?  Þessi staða máls er til þess fallin að rýra lífskjör fólks á Íslandi meira en í nokkru öðru Evrópulandi.  Það getur enginn alvöru stjórnmálamaður skellt skollaeyrum við því, en það mun stjórnarandstaðan á Alþingi þó gera með heiðarlegum undantekningum, af því að vinstrið þar er gengið ESB á hönd.   

Þá að hræðsluáróðrinum. Angi hans snýst reyndar um hamfarakólnun á Íslandi, sem reyndar er raunveruleg hætta á til lengri tíma litið, þegar út úr núverandi hlýskeiði kemur, en áróðurinn snýst hins vegar um það, að núverandi hlýskeið, sem er alls ekki enn það hlýjasta í seinni tíma jarðsögu, muni valda svo mikilli jökulbráðnun á norðurhveli, að Norður-Atlantshafið muni kólna svo mikið, að stórlega dragi úr styrk Golfstraumsins hlýja norður á bóginn. Mælingar gefa þó alls engar vísbendingar um þetta. 

Morgunblaðið átti viðtal við Halldór Björnsson, veður- og haffræðing á Veðurstofu Íslands, um þessi mál 27. júlí 2023 undir fyrirsögninni: 

"Stöðvun hafstrauma boðuð við Ísland"

"Tilefni spjallsins er grein í vísindatímaritinu "Nature", sem boðar stöðvun hafstraums, sem þar gengur undir nafninu AMOC, "The Atlantic meridional overturning circulation", á 21. öldinni, straums, sem er töluvert víðförulli en Golfstraumurinn og flytur hlýjan sjó til norðurhvels jarðar, en kaldan suður á bóginn."

""Mjög lengi hafa vangaveltur verið uppi á borðinu [svo ?!] um, hvort veltihringrásin sé óstöðug, þ.e.a.s. ef það hlýnar of mikið eða vatnið norðan við verði of ferskt, t.d. við mikla rigningu eða hressilega bráðnun Grænlandsjökuls, geti þessi straumur ekki lengur myndað djúpsjó, þá væri í raun búið að slökkva á honum", heldur Halldór áfram."

Óskýrar greinar af þessu tagi um viðurhlutamiklar breytingar í náttúrunni geta hæglega vakið upp óþarfa ótta almennings, ef hvorki höfundarnir né útgefandinn gera grein fyrir samhenginu og raunstöðunni.  Aðalatriðið er, að engar mælar gefa enn vísbendingar um þessa þróun, svo að hér er aðeins um fræðilegar vangaveltur að ræða. Halldór gerir grein fyrir samhenginu:

 ""Þótt AMOC hyrfi alveg, er eftir sem áður mikill varmaflutningur inn á svæðið frá hafinu og reyndar einning frá lofthjúpinum; það er mikilvægt að hafa í huga, að lofthjúpurinn flytur meiri varma inn á þetta svæði en hafið gerir", segir haffræðingurinn.  Þar með segir hann, að aldrei kæmi til þess, þótt AMOC straumurinn stöðvaðist, að hitaflutningur inn á hafsvæðið við Ísland legðist af með öllu; hann mundi einfaldlega minnka."

Þannig varð 1 fjöður að 10 hænum.  Það eru svona mál, sem Loftslagsráð grípur á lofti án merkilegrar greiningar og kastar fram sem hrollvekju.  Nú hefur formaður þessa einkennilega ráðs lýst því yfir við fjölmiðla (11.08.2023), að nauðsynlegt sé, að Íslendingar verði leiðandi í að setja kolefnisfría orkugjafa í skip sín til að knýja þau.  Hvers konar bolaskítur er þetta nú ?  Hvers vegna og hvernig á smáþjóð norður í Atlantshafi að gefa tóninn fyrir risaútgerðir heimsins, sem enn hafa enga lausn á reiðum höndum.  Þessi furðuformaður talar hins vegar eins og álfur út úr hól um, að skattlagning ESB sé nauðsynlegur hvati, svo að útgerðirnar teygi sig í þessa lausn.  Það er von, að losun landsmanna á koltvíildi aukist fremur en hitt, þegar ráðgjafarnir eru af þessari hlaupvídd. 

Halldór skýtur síðan hræðsluáróðurinn um stöðvun varmaflutnings með hafstraumum á kaf:

""Loftslagslíkön ná ekki öll að herma þetta; þarna erum við á jaðri vísindalegra rannsókna, og menn vita ekki alveg, hvernig á að takast á við þetta.  En í loftslagslíkönum, þar sem dregur úr styrk AMOC, sem er reyndar í mjög mörgum líkönum, er það yfirleitt þannig, að maður sér einhverja kalda bletti í Norður-Atlantshafi, en þeir ná ekkert endilega til Íslands, ekki allir, og yfirleitt eru þeir tímabundnir, taka kannski 10-50 ár", segir Halldór."

Það er auðvelt að hrapa að vitlausri niðurstöðu, og það er einkenni flautaþyrla.  Áður en þeir fara að hvetja íslenzkar skipaútgerðir til að draga úr losun sinni, ættu þeir að reikna út, hver sú losun er í samanburði við meðaltalslosun íslenzkra eldfjalla á ári.  Það er nefnilega þannig, að losun íslenzkra skipafélaga hefur engin merkjanleg áhrif á hlýnun jarðar, en það hafa eldfjöllin, þegar þau eru í stuði.

 

 

Sanngirnismál Vestfirðinga

Það má hiklaust halda því fram, að sanngjarnt sé, að allir landshlutar búi við lágmarks afhendingaröryggi raforku, en það er nægilega trygg afhending raforku, sem kemur í veg fyrir kostnaðarsamt straumleysi, sem sé þá hið mesta einu sinni óvænt á 5 ára fresti og vari í minna en einn stundarfjórðung.  Á Vestfjörðum eru straumleysin árlegur viðburður og vara einni stærðargráðu lengur en hér er miðað við.  Það er ekki bara algerlega óviðunandi, heldur til vanza fyrir samfélag, sem framleiðir meiri raforku á mann en annars staðar þekkist. 

 Morgunblaðið hefur lagt Vestfirðingum gott lið í sanngirnisbaráttu þeirra fyrir leyfi til að virkja og fyrir öflugra og öruggara flutningskerfi raforku með jarðstrengjavæðingu á vegum Landsnets. Fjölmargar greinar hafa birzt í blaðinu Vestfirðingum til stuðnings í réttlætisbaráttu þeirra, og má benda á grein Halldórs Halldórssonar 04.08.2023.  Þann 2. ágúst 2023 birtist Sviðsljósgrein í blaðinu eftir blaðamann þess, Klöru Ósk Kristinsdóttur, undir fyrirsögninni:  

"Vestfirðinga skortir örugga orkuöflun".

Hún hófst þannig:

"Varaafl á Vestfjörðum nægir ekki til þess að bregðast við aukinni orkunotkun með nýjum atvinnutækifærum, segir Elías Jónatansson, Orkubússtjóri Orkubús Vestfjarða, í samtali við Morgunblaðið. 

Viðvarandi orkuskortur hefur verið á Vestfjörðum undanfarin ár og því nauðsynlegt að bregðast við í takti við uppbyggingu á svæðinu.  Orkunotkun byggist að hálfu á orku, sem flutt er eftir Vesturlínu inn á Vestfirði, og ef línan verður straumlaus, er brugðist við með því að gangsetja varaaflsstöðvar.  

Þær varaaflsstöðvar, sem nú eru fyrir hendi, duga til þess að mæta að fullu straumleysi eða aflskorti í raforkukerfinu m.v. núverandi notkun, en Elías segir það þó annað mál, að notkunin eykst á svæðinu."

Vestfirðir eru eitt af vaxtarsvæðum landsins um þessar mundir, og er allur þessi vöxtur í útflutningsgreinum, aðallega fiskeldi og ferðalögum útlendinga þangað  ásamt vinnslu sáragræðandi efna úr þorskroði.  Orðspor allrar þessarar starfsemi er reist á hugtakinu sjálfbærni, þ.á.m. við raforkuvinnslu.  Við þessar aðstæður grefur staða raforkumálanna undan orðspori þeirrar vöru, sem Vestfirðingar markaðssetja á heimsmarkaðinum  undir formerkjum sjálfbærni. Vestfirðir eru á einum 132 kV geisla út frá 132 kV Byggðalínu, sem eftir nokkur ár verður vonandi 220 kV hringhluti, lokað með 132 kV á SA-landi, en það yrði of í lagt að leggja 220 kV línu til Vestfjarða, og viðbótar 132 kV lína þangað verður að lúta í lægra haldi fyrir vatnsaflsvirkjunum á Vestfjörðum frá hagkvæmnisjónarmiðum og sjónarmiðum um afhendingaröryggi raforku. 

Það eru ágætis virkjanakostir fyrir hendi á Vestfjörðum, sem geta útrýmt orðsporsáhættu Vestfirðinga, þótt núverandi Vesturlína sé í lamasessi um langan tíma.  Það mun létta á yfirlestuðu landskerfinu, ef ekki verður að jafnaði þörf á raforku til Vestfjarða um Vesturlínu.  Ahendingaröryggi rafmagns er hið langlakasta á Vestfjörðum m.v. aðra landshluta, og vegna ofangreinds vaxtar er brýn þörf á úrbótum.  Margt hefur vitlausara og óþarfara verið gert á Alþingi en að setja sérlög um um að jafna aðstöðu Vestfirðinga að þessu leyti og að draga um leið sérstaklega mikið úr olíunotkun þeirra.  Tvær flugur í einu höggi er ekki slæmt. 

"Með það að markmiði að tryggja orkuöryggi á Vestfjörðum hefur Orkubúið kallað eftir því, að umhverfisráðherra endurskoði friðlýsingarskilmála í Vatnsdal, til þess að hægt sé að fara í orkunýtingu þar.  Útilokað er að segja til um tímarammann á því verkefni, en "ef allt gengur vel, virkjunin kemst inn í rammann og fær eðlilega umfjöllun, þá getum við jafnvel séð virkjun rísa fyrir 2030", segir Elías.

"Með aukinni orkunotkun, nýjum atvinnutækifærum og fólksfjölgun fyrir árið 2030 er ekki hægt að tryggja nægt varaafl."  Því getur komið til þess, að byggja þurfi upp varaafl á svæðinu til þess að halda uppi sama þjónustustustigi og við höfum í dag, þ.e.a.s. ef aflið fæst ekki með virkjunum eða með styrkingu landlínunnar.  Elías segir það þó ekki ásættanlegt lengur að tryggja orkuöryggi með því að reisa dísilstöðvar "fyrir utan, að það er þvert á stefnu stjórnvalda í loftslagsmálum"."

Orkubú Vestfjarða hefur nú gert skilmerkilega grein fyrir stöðu orkumála á veitusvæði sínu og fært greinargóð rök fyrir þeim leiðum, sem heimamenn telja vænlegast að fara til að snúa orkumálum sínum til betri vegar, sem er brýnt.  Nú er komið kjörið tækifæri fyrir Guðlaug Þór Þórðarson að sýna, hvers hann er megnugur til að greiða götu Vestfirðingu á málefnasviðum sínum sem ráðherra.  Ef ekkert vitrænt kemur fljótlega frá honum um þessi efni, er vandséð, til hvers hann situr í ríkisstjórn.  

Friðlýsingarskilmálar eru ekki endanleg ákvörðun ríkisvaldsins, heldur breytingum undirorpnir, einfaldlega af því, að allt er í heiminum hverfult, og tæknin við hönnun og framkvæmdir virkjana og flutningsmannvirkja frá þeim, tekur verulegum framförum í tímans rás.  Þá eiga viðhorf heimamanna á hverjum tíma að vega verulega þungt við ákvarðanatöku, ef raunverulegra lýðræðissjónarmiða er gætt. 

Ef það er svo, að afturhaldið í landinu, sem á sína fulltrúa við ríkisstjórnarborðið um þessar mundir, ætlar að leggjast þversum gegn þessu, þá á það að verða kornið, sem fyllir mælinn í þessu ríkisstjórnarsamstarfi. 

    

Landsstjórnin verður að greiða götu nýrra vatnsaflsvirkjana á Vestfjörðum

Þann 31. júlí 2023 birtist fjagra dálka ljósmynd á forsíðu Morgunblaðsins af skemmtiferðaskipum á Skutulsfirði, sem reykjarstrókana lagði upp af.  Þarna var ljósi varpað á mengunarvandamál og orsök þess á þessum stað, raforkuskortinn.  Nú blaðrar forsætisráðherra um, að verið sé að endurskoða opinbera aðgerðaáætlun til að draga úr losun koltvíildis frá Íslandi.  Það plagg verður án tengils við raunveruleikann, nema miklu meira verði virkjað af endurnýjanlegri orku á Íslandi. 

Ef ráðherrarnir ætla að hrista af sér slyðruorðið, munu þeir láta búa til hraðfara aðgerðaáætlun til að gera Vestfirðinga sjálfum sér næga með raforku úr endurnýjanlegum orkulindum og að ýta á eftir því, að ríkisfyrirtækið Landsnet breyti 33 kV og 66 kV loftlínum sínum á Vestfjörðum í jarðstrengi.  Þar með verður hægt með raunhæfum hætti að undirbúa rafvæðingu hafnanna með háspenntan tengibúnað fyrir farþegaskipin.  Þangað til ættu bæjaryfirvöld á Ísafirði að setja útgerðum farþegaskipanna stólinn fyrir dyrnar með sóðaskapinn og gera þeim að brenna gasi, á meðan þau eru inni á fjörðum. Það gerðu Norðmenn, sem nú eru mun lengra komnir við rafvæðingu hafnanna en Íslendingar, enda ekki forpokað afturhald að setja skít í tannhjól þróunarinnar þar. 

Í Morgunblaðinu, 31.07.2023, birtist frétt um þetta undir fyrirsögninni:

"Ekki til orka fyrir skipin".

 Þar var viðtal við íbúa á Ísafirði, Sturlu Pál Sturluson:

""Eins og við, sem búum hérna fyrir vestan, vitum, er Skutulsfjörðurinn sérstaklega lognsæll, en það kemur hins vegar allt of oft fyrir, að hann er í hálfgerðri blárri móðu eftir skipin", segir Sturla.  Spurður, hvort mikil óánægja ríki [á] meðal bæjarbúa vegna ástandsins svarar Sturla því til, að fyrst og fremst hafi þeir áhyggjur af stöðu mála."

Staða mála er sú, að Ísfirðingar eiga ekki að þurfa að sætta sig við, að nokkur farþegaskip leggist að hjá þeim og mengi þá þá svo mjög, að sé á við árslosun bílaflota þeirra.  Það á að fara að dæmi Norðmanna, sem banna svona dalla í norskum fjörðum og gera að skilyrði fyrir móttöku þeirra, að þau séu annaðhvort knúin jarðgasi eða rafmagni, á meðan þau eru innan norskra fjarða.  Það er til skammar, að skortur á raforku úr endurnýjanlegum lindum skuli standa rafvæðingu hafnanna á Vestfjörðum fyrir þrifum.  

Úrtölumenn á við píratakjánana halda því fram, að ekki sé unnt að heimila nýjar virkjanir, af því að þörfin sé ekki ljós, hægt sé að spara orkutöp, hætta að selja orku til námugraftrar gervimynta og þar fram eftir götunum. Ekki sé hægt að tryggja, að ný orka fari í orkuskipti.  Allt er þetta tómur fyrirsláttur til að drepa umræðunni á dreif, og það hefur tekizt, því að ekkert stórt virkjanaverkefni er nú í gangi, eftir að Hvammsvirkjun fór á ís á fáránlegum grundvelli, þ.e. vatnalögum Evrópusambandsins.   

Þörfin hefur verið kortlögð og nemur um 80 MW eða 400 GWh/ár.  Allar stærðirnar, sem píratakjánarnir nefna til sönnunar þess, að ekki þurfi að virkja, verða eins og dropi í hafið, þegar þessar árlegu þarfir eru lagðar saman yfir byggingartíma virkjunar á borð við Hvammsvirkjun.  Undanfarin ár hefur aðeins brot af ofangreindum stærðum bætzt við uppsett afl og árlega orkuvinnslugetu. 

Það er mjög annkannalegur málflutningur hjá pírötum, sem að upplagi eru stjórnleysingjar, að vinza eigi úr viðskiptamannahópi raforkufyrirtækjanna eftir geðþótta stjórnmálamanna.  Það verður hér eftir sem higað til að vera greiðslugeta fyrirtækjanna, sem ræður því, hvort þau fá raforku eða ekki.  Annað er óþolandi forræðishyggja og mismunun í anda kommúnista, sem vart stenzt Stjórnarskrá.  

"Þá segir Sturla stóra Akkilesarhælinn vera, að ekki megi virkja fyrir vestan, þó [að] nóg sé af fallvatni, og því geti skemmtiferðaskipin ekki nýtt sér rafmagn, þegar þau leggjast þar að bryggju.

"Þó [að] þessi skip myndu vilja fara þá leið, þá er þetta rafmagn bara ekki [fyrir hendi]. Það er ekki nóg að setja upp kapla og tengingar, ef engin er orkan", segir Sturla og bætir við, að fólk sé kannski ekki almennt að setja sig upp á móti skemmtiferðaskipum, heldur sjái frekar hið jákvæða vegna afkomunnar fyrir bæjarfélagið, þó [að] vissulega sé mengunin óþægilegur fylgifiskur þessa tiltekna ferðamáta"."  

Það þarf mikið afl til að sjá stórum skemmtiferðaskipum fyrir nægu afli, enda eru þetta heil bæjarfélög á floti, þegar mest er. Það gæti þurft 10 MW aflfæðingu að höfninni á Ísafirði fyrir þetta, og það er óvíst, að flutningskerfið að bænum geti annað því núna, og núverandi vatnsaflsvirkjanir á Vestfjörðum geta ekki bætt við sig þessu álagi. 132 kV Byggðalínan er fulllestuð, svo að þótt  132 kV Vestfjarðalína gæti bætt þessu álagi á sig, kemur það ekki að haldi, enda er árlegt viðhaldstímabil hennar að sumarlagi, og allir, nema píratar og forysta Landverndar, sjá, að engin glóra er í að gangsetja olíukyntar varaaflsstöðvar Vestfjarða til að anna raforkuþörf skemmtiferðaskipta. Þess vegna hefur téður Sturla Páll lög að mæla um raforkuskortinn, þótt með ólíkindum sé á Íslandi 2023. 

Vegna óstjórnar og misheppnaðrar lagaumgjarðar orkumálanna að hætti þröskulda samfélagsins siglir Ísland nú inn í Suður-Afríkanskt ófremdarástand með straumleysi vegna yfirálags og orkuskerðinga vegna orkuskorts.  Orkuskerðingar hafa verið staðreynd um langa hríð staðbundið, t.d. í Eyjafirði í tvo áratugi vegna ófullnægjandi flutningsgetu, þegar tekin er með í reikninginn raforka, sem óskað hefur verið eftir, en ekki fengizt.  Þetta hefur valdið þjóðfélaginu tugmilljarða ISK tekjutapi á ári.  

Nú er sú staða að koma upp á Vestfjörðum vegna rífandi gangs útflutningsgreina þar og fólksfjölgunar, að aðeins verður unnt að anna aukinni aflþörf Vestfirðinga með olíukyntum rafstöðvum.  Það er reginhneyksli og falleinkunn fyrir landsstjórnina, sem stöðugt gumar af endurnýjanlegum orkulindum og orkuskiptum. 

Elías Jónatansson, orkubússtjóri Orkubús Vestfjarða, er ötull talsmaður heilbrigðrar skynsemi í orkumálum Vestfirðinga og hefur iðulega skrifað fróðlegar greinar í Morgunblaðið um þetta brýna mál, sem þolir ekki lengri bið og Þyrnirósarsvefn yfirvalda, því að trúverðugleiki stefnunnar um samdrátt koltvíildislosunar og orkuskiptin liggur við:  

"Í þágu Landverndar".

Greinin 26. júlí 2023 hófst þannig:

"Landvernd sendi Orkubúi Vestfjarða formlega beiðni 21. júlí 2023 um, að bregðast við meintum rangfærslum í grein umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra í grein, sem birtist í Morgunblaðinu 7. júlí [2023].  Það er óvenjulegt, að Orkubúið fái slíka beiðni.  Orkubúinu er málið hins vegar skylt og því sjálfsagt að leysa úr smávægilegum misskilningi, sem snýst reyndar ekki um, hversu mikið varaafl var framleitt með dísilolíu né um það, hversu stórt kolefnisspor þeirrar framleiðslu var, heldur um það, hver á varaaflsstöðina, sem um ræðir.  Það er því upplýst hér á sama vettvangi, að umrætt varaafl er í eigu Orkubús Vestfjarða.  Gagnvart kolefnissporinu og verndun loftslags er eignarhaldið á varaaflsstöðinni aukaatriði, en varmaorkuna, sem um ræðir, þarf að framleiða með dísilolíu vegna skorts á raforku [úr endurnýjanlegum orkulindum - innsk. BJo]. Það er óumdeilt."

Þessi sparðatíningur Landverndar er broslegur og varpar aðeins ljósi á, að þar á bæ kemst fólk aldrei að kjarna málsins, heldur reynir með heimatilbúnum og hrásoðnu fótalausu þvaðri að halda því fram, að ekki vanti meiri raforku í landið, því að Íslendingar framleiði manna mesta raforku úr endurnýjanlegum orkulindum í heiminum.  Þetta er sértrúarflokkur, sem einföldustu rök bíta ekki á.  Þessi einföldu rök eru, að andrúmsloftið er aðeins eitt, og ef þessi raforka væri framleidd annars staðar, þá kæmi sú raforka að megninu til úr varmaorku jarðefnaeldsneytis og að mestu úr kolum. 

Þá er gengið um á skítugum skónum í húsi staðreyndanna í aumkunarverðri tilraun til að sverta íslenzka stóriðju. Því er haldið fram, að Norðmenn framleiði ál með meiri orkunýtni en Íslendingar.  Svona samanburður er afar villandi, því að staðreynd er, að með hærri straumstyrk og stærri kerum fæst að öðru jöfnu hærri orkunýtni.  Tæknimönnum íslenzku álveranna og öðrum starfsmönnum þeirra hefur tekizt að bezta rekstur þeirra m.v. það, sem fræðilega er talið unnt með þeirri kertækni, sem hér er í brúki. Ef Landvernd og píratar vilja spara raforku til álveranna, eru þeir að biðja um gríðarlegar fjárfestingar þar, en það er tómt mál að tala um slíkt, nema samtímis megi og verði til raforka til að auka framleiðsluna umtalsvert.  Grillur Landverndar og pírata eru legío, en þau taka sjálf sig hins vegar gríðarlega alvarlega og gefa sér forsendur sjálf og þykjast þannig alltaf hafa rétt fyrir sér.  Þetta er bara hlægilegt viðhorf illa upplýsts safnaðar.

Talnameðferð þessa safnaðar er óboðleg, og ættu skussar að forðast viðfangsefni, sem þeir ráða ekki við.  Skussarnir bera kinnroðalaust saman epli og appelsínur og draga af því ályktanir, sem þeir höfðu áður klambrað saman.  Þeir tóku orkunotkun rafgreiningar ISAL og lögðu orkunotkun steypuskálans við.  ISAL hefur einmitt gert átak í rafvæðingu steypuskálaofna og stundar nú framleiðslu á eftirsóttri, sérhæfðri vöru í steypuskála sínum, sem eru álsívalningar af ýmsum lengdum, gildleikum og melmum. Þetta bera skussarnir saman við orkunotkun rafgreiningar einvörðungu hjá Norsk Hydro í Noregi og fá út, að ISAL noti 3 % meiri raforku á hvert áltonn en Norsk Hydro eða 100 GWh/ár.  Niðurstaða dæmisins er vitlaus hjá pírötum og Landvernd, en athygli vekur, hversu munurinn er þó lítill.  Hann nemur aðeins um  þriðjungi af árlegri aukningu raforkuþarfar landsins, og hvað eru þessi illa upplýstu afturhaldsöfl búin að tefja virkjanaframkvæmdir hér um mörg ár ?

 

"Orkubú Vestfjarða vinnur nú að rannsóknum vegna 9,9 MW Kvíslatunguvirkjunar í Steingrímsfirði og 20-30 MW Vatnsdalsvirkjunar inn af Vatnsfirði. Með tilkomu þeirra virkjana mætti draga úr framleiðslu raforku með dísilolíu á Vestfjörðum um 90 %.  Auk þess vinnur Orkubúið að jarðhitaleit bæði á Ísafirði og Patreksfirði.  Nýting jarðhita gæti minnkað þörfina á raforku til kyndingar.  Virkjanaáformin munu að sjálfsögðu þurfa að hljóta lögbundna skipulagsmeðferð og fara m.a. í umhverfismat.  Orkubúið telur þó, að hægt sé að tryggja lágmarksáhrif á umhverfið í báðum þessum virkjanakostum."

Þakka ber Orkubússtjóranum fyrir þessa áhugaverðu upplýsingagjöf um leið og lýst er þeirri skoðun, að sjálfsagt sé að styðja Vestfirðinga á þeirri vegferð, sem þarna er lýst, til að auka afhendingaröryggi raforku á Vestfjörðum og draga úr sótmengun og losun CO2.  Afhendingaröryggi raforku á Vestfjörðum er hið langminnsta á landinu, og samfélaginu (ríkisvaldinu) ber skylda til þess að jafna þann aðstöðumun, sem nú stendur Vestfirðingum fyrir þrifum. Í þessum efnum hefur umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra mikilvægu hlutverki að gegna.  Hann hefur lýst yfir siðferðilegum stuðningi við þessi áform Vestfirðinga, en þau verða ekki í askana látin.  Hann verður að láta hendur standa fram úr ermum og láta verkin tala varðandi Vatnsdalsvirkjun.  Væmið malarafturhaldið í þéttbýli suð-vestur-hornsins mun rísa upp á afturfæturna í formyrkvuðu ofstæki sínu, og það getur orðið harðsnúinn pólitískur bardagi.  Menn verða einfaldlega að verða tilbúnir til að láta sverfa til stáls gegn svartnættinu, sem hér tröllríður húsum.     

   

 

 

Búrfellslundi frestað í áratug

Barátta sveitarfélaga með orkuvinnslu og flutningslínur innan sinna sveitarmarka fyrir hlutdeild í söluandvirði orkunnar, sem til verður í viðkomandi sveitarfélagi við nýtingu náttúrulegra orkulinda þar, er eðlileg og er tíðkuð við sambærilegar aðstæður erlendis.  Þótt ávinningur s.k. orkusveitarfélaga af virkjunum hafi verið ótvíræður, t.d. vegna vegagerðar og brúunar vatnsfalla, þá gildir hið fornkveðna, að allt orkar tvímælis, þá gert er. 

Sveitarfélögin hefðu e.t.v. lagt áherzlu á önnur atriði til tekjuöflunar og atvinnusköpunar, ef ekki hefði verið virkjað og ekkert virkjunarleyfi í augsýn.  Það er líka skiljanleg óþæginda tilfinning að horfa á eftir orkunni annað, þar sem hún skapar gull og græna skóga, en orkusveitarfélagið hafi takmarkaðar beinar tekjur af verkefninu. 

Nú hefur það borið til tíðinda, að Skeiða- og Gnúpverjahreppur hefur nýtt sér heimild í lögum um frestun á þeirri ákvörðun Alþingis um 10 ár að setja Búrfellslund í nýtingarflokk Rammaáætlunar um verndun og nýtingu orkulinda.  Þar með blæs ekki byrlega fyrir stórfelldri nýtingu vinds til raforkuvinnslu á Íslandi fyrr en Alþingi hefur með lagasetningu komið til móts við hlutdeildarkröfur orkusveitarfélaganna.  Um þetta skrifaði Haraldur Þór Jónsson, oddviti og sveitarstjóri Skeiða- og Gnúpverjahrepps, grein í Morgunblaðið 19. júní 2023 undir fyrirsögninni:

"Frestun Búrfellslundar var fyrirséð".

"Búrfellslundur átti að verða fyrsta vindorkuverið á Íslandi með 120 MW uppsett[u] afl[i].  Tekjur Skeiða- og Gnúpverjahrepps af virkjuninni yrðu engar, en áhrifin á nærumhverfið gríðarleg.  

Sveitarfélög taka ákvörðun um uppbyggingu í sínu nærumhverfi á forsendum þess að skapa atvinnu og tekjur fyrir nærsamfélagið.  Búrfellslundur skilar hvorugu fyrir okkar sveitarfélag.  Það ætti því ekki að koma neinum á óvart, að á fundi sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps þann 7. júní [2023] hafi sveitarstjórnin ákveðið að nýta sér í fyrsta sinn á Íslandi þessa heimild í 7. gr. laga um rammaáætlun og fara fram á frestun á innleiðingu [í) skipulag sitt. 

Við getum einfaldlega ekki metið, hvort þetta sé áhugavert fyrir sveitarfélagið fyrr en ný lög liggja fyrir.  Í núverandi lagaumgjörð verður Búrfellslundur ekki byggður."

Oddviti og sveitarstjóri hreppsins metur það svo, að á rekstrartíma s.k. Búrfellslundar muni hreppurinn engra tekna njóta af þessu vindrafalafargani, sem ætlunin var að hola niður í allfjölförnum víðernum landsins, enda verða burðarsúlurnar staðsettar í nágrannasveitarfélagin, Rangárþingi ytra.  Þótt svæðið sé talið þegar raskað af öðrum virkjunum og flutningslínum, fellur sú "röskun" svo vel að umhverfinu, að ósambærilegt er því að leggja flæmi undir allt að 200 m há mannvirki (súla+spaðar), sem framleiða eiga raforku með þeim óskilvirkasta hætti, sem hugsazt getur. 

Uppsetning vindknúinna rafala í íslenzkri náttúru, sem nýtur sérstöðu á heimsmælikvarða, er meinloka, sem peningapungar vilja knýja fram hér, eins og annars staðar.  Slíkar meinlokur þrífast auðvitað ekki síður innan ríkisfyrirtækisins, sem hér hefur ríkjandi stöðu á raforkumarkaði.  Það er ríkur vilji á meðal landsmanna að jarðsetja þessa meinloku.  Við eigum að einbeita okkur að nýtingu okkar hefðbundnu orkulinda, þótt afturhaldið í landinu leggist þar þversum fyrir af fádæma þrjózku og skammsýni. 

Íbúar hreppsins og nágrannahreppsins og hreppssjóður Rangárþings ytra munu væntanlega njóta fjárhagslegs ávinnings á framkvæmdatíma Búrfellslundar, en hann verður dýru verði keyptur með allsherjar róti á framkvæmdasvæðinu og gríðarlegum flutningum um sveitarfélögin.  Það þarf t.d. að hella gríðarlegu magni af steypu ofan í jörðina fyrir undirstöður súlnanna, sem halda m.a. uppi spöðum og rafölum.  Hreppsnefndin á hrós skilið fyrir að nýta sér lagalegan rétt sinn til að fresta skipulagsvinnu vegna Búrfellslundar, þar til lagarammi tekjuskiptingar og þessarar gerðar raforkuvera hefur séð dagsins ljós.  Flumbrugangur einkennir framgöngu Landsvirkjunar í þessu máli.  Það er þó þyngra en tárum taki, hversu illa fyrirtækinu gengur að koma vitrænum áformum sínum á rekspöl.  Vegna orkuskorts er það þegar orðið að þjóðhagslegu vandamáli.  Skipstjóri, sem ekkert veiðir af viti, þarf ekki að íhuga stöðu sína.  Honum er gert að taka pokann sinn.   

Hvalreki fyrir Vestfirðinga

Mannlíf og atvinnulíf hefur tekið stakkaskiptum til hins betra á Vestfjörðum með miklum fjárfestingum í laxeldi, sjóeldiskvíum, fóðurprömmum, sláturhúsum og tilreiðslu þessarar próteinríku matvælaframleiðslu fyrir kröfuharðan og velborgandi markað.  Einnig vex seiðaeldi fiskur um hrygg.  Helgi Bjarnason birti afar fróðlega frétt um athafnir Háafells í Ísafjarðardjúpi, en þar er laxeldi nú að fara myndarlega af stað.  Burðarþol Ísafjarðardjúps mun nú vera metið 30 kt lífmassi samtímis í kvíum þar.  Hafrannsóknarstofnun fylgist með þróun lífríkisins á botninum og í ám, sem í Djúpið falla. Með þróun í hönnun sjókvía og stöðugu myndavélaeftirliti með þeim ásamt þróun rekstrarins í enn umhverfisvænni átt, er líklegt, að hægt verði að lyfta burðarþolsmatinu yfir 30 kt. 

Nú fjölgar íbúum Vestfjarða, ekki sízt börnunum, og fólk með fjölþætta og í mörgum tilvikum sérhæfða þekkingu og reynslu kaupir sér eða byggir yfir sig hús, enda eru laxeldisfyrirtækin góðir vinnuveitendur.  Þetta setur þrýsting á innviði Vestfjarða, sem ekki hafa haldið í við þessa þróun, þótt þetta sé sjálfbærasta byggðaþróun, sem hugsazt getur.  Hún er ekki baggi á opinberum sjóðum, heldur þvert á móti stórfelld tekjulind fyrir sveitasjóði og ríkissjóð.  Á þessu sviði, eins og á virkjanasviðinu, er þó óánægja á meðal sveitarstjórnarfólks með skiptingu opinberra tekna.  Ríkisvaldið þarf að laga þetta til að greiða fyrir staðbundinni innviðauppbyggingu.  Þar með mun heildar verðmætasköpun enn vaxa og samkeppnishæfni landsins batna, því að hér er að verða til ein stærsta gjaldeyrislind landsins. 

Téð Morgunblaðsfrétt bar eftirfarandi fyrirsögn: 

 "Laxinn dafnar vel í Djúpinu".

Hún hófst þannig:

"Lax, sem Háafell elur í Ísafjarðardjúpi, dafnar afar vel.  Fiskurinn var settur út í kvíar í Vigurál á síðasta ári, og hefst slátrun í haust. Í vor var annað kvíabólið tekið í notkun, Kofradýpi.  Háafell stendur í miklum fjárfestingum við uppbyggingu mannvirkja og tækjabúnaðar vegna eldisins auk lífmassans.  Framkvæmdir eru hafnar við stækkun seiðastöðvarinnar á Nauteyri, og nýr fóðurprammi og vinnubátur til nota í Kofradýpi koma í sumar."

Af þessu má ráða, að Ísafjarðardjúp henti vel til laxeldis og að miklu sé kostað til við að efla það.  Það eru afar jákvæð teikn fyrir fólkið, sem býr eða hyggst búa á þessu atvinnusvæði, því að miklar fjárfestingar tryggja viðvarandi atvinnu og vaxandi atvinnu, eftir því sem Umhverfisstofnun og Matvælastofnun gefa leyfi fyrir meiri lífmassa í kvíunum í Djúpinu, nema einhver stjórnenda Matvælastofnunar fái allt í einu þá flugu í höfuðið að kalla fagráð saman til skrafs og ráðagerða með siðfræðing eða heimsspeking sem talsmann þess, en fagráð stofnunarinnar setti ráðherra matvæla úr jafnvægi, svo að hún ók út í skurð og var þar, þegar síðast fréttist. Öll afskipti téðs ráðherra af atvinnulífinu eru til bölvunar, og skyldi engan undra. 

Háafell rekur framsækna stefnu við eldið, tilreiðslu og markaðssetningu, í því augnamiði að hámarka verðmætasköpun.  Er það allt til fyrirmyndar:

 "Háafell er í úttektarferli hjá Whole Foods Market verzlanakeðjunni í Bandaríkjunum.  Gauti [Geirsson, framkvæmdastjóri] segir, að þótt endanleg niðurstaða sé ekki komin, sé ljóst, að Háafell uppfylli öll helztu skilyrði eins kröfuharðasta kaupanda í heimi og starfsfólk Háafells sé stollt af því.  Hann fagnar nýjum möguleika, sem felst í strandsiglingum. Með þeim sé hægt að koma afurðunum fyrir skip Eimskips, sem siglir einu sinni í viku frá Reykjavík til Bandaríkjanna.  Laxinn komi ferskur inn á Bandaríkjamarkað, og þetta sé auk þess umhverfisvæn leið og ódýr flutningsmáti." 

Fyrirtækið gerir sér far um að lágmarka neikvæð áhrif sín á lífríki Djúpsins og að lágmarka kolefnissporið.  Aukin umsvif laxeldis við og á Íslandi ásamt strandsiglingum gera mögulegt að hætta innflutningi á laxafóðri, en framleiða það allt á Íslandi og flytja til notenda með strandferðaskipi.  Það fer að verða grundvöllur til slíkrar þróunar, sem efla mun atvinnustig í dreifbýli landsins og spara gjaldeyri.  Strandsiglingar þessar eru mikil búbót, og munu létta á illa förnum þjóðvegum landsins. 

"Mikilvægt er að hafa sögu til að segja um uppruna afurðanna, þegar farið er inn á heimsmarkað og reynt að ná betra verði en aðrir fá.  Gauti segir, að Háafell hafi sérstöðu í umhverfismálum.  Það noti ekki kopar í ásætuvarnir á kvíunum, það tengi fóðurpramma sína við rafmagn í landi, noti hrognkelsi sem náttúrulega leið til að fyrirbyggja lús og vakti vel umhverfi kvíanna.  Þá nefnir hann, að nýi fóðurpramminn, sem er væntanlegur, hafi möguleika á að taka sjó og blanda fóðrinu við hann áður en því er dælt út í kvíar og gefið neðansjávar.  Það komi í veg fyrir plastmengun, sem hætta sé á, þegar fóðrinu er blásið með lofti í gegnum leiðslur, minnki orkunotkun og geti dregið úr lús." 

Þetta er athyglisvert.  Þarna er um að ræða örplast, sem kvarnast úr plastlögnum, sem fóðrið slítur við blástur.  Það er merkilegt, að þessi aðferð skuli spara orku og kann að stafa af því, að orkufrekt er að framleiða þrýstiloft. 

Að lokum kom eins konar "manifesto" fyrir þennan fyrirmyndarrekstur:

""Okkur er annt um lífríkið í Ísafjarðardjúpi og stundum okkar eldi þannig, að það hafi ekki óafturkræf áhrif á umhverfið.  HG hefur stundað þar fiskeldi í 20 ár og veitt rækju í áratugi, og þar eru uppeldisstöðvar þorsks.  Okkar starfsemi á ekki að vera á kostnað umhverfisins", segir Gauti."

 

Öfugsnúin náttúruvernd

Það tók Orkustofnun 19 mánuði að rýna umsókn Landsvirkjunar um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun.  Þetta er meira en eitt ár umfram hefðbundinn afgreiðslutíma.  Orkumálastýran var góð með sig og bar fyrir sig, að vönduð vinnubrögð tækju langan tíma.  Það er þó alls ekki algilt, og nægilega vönduð vinnubrögð reyndust í þessu tilviki alls ekki hafa verið viðhöfð.  Það kom í ljós 15.06.2023, þegar virkjunarleyfi Orkustofnunar var í fyrsta skipti í sögunni fellt úr gildi.  Þetta er líka í fyrsta skipti í sögunni, sem raunvísindalega menntaður maður veitir stofnuninni ekki forstöðu.  Þar hafa verkfræðingar yfirleitt veitt forstöðu og farizt það vel úr hendi.  Það er því óskiljanlegt að taka nú þá áhættu að velja stjórnmálafræðing (með einhver orkumálanámskeið í farteskinu) til að leiða þessa stóru og mikilvægu stofnun. Það kann að koma niður á afköstum og gæðum í starfsemi stofnunar, sem fæst við flókin viðfangsefni. 

Morgunblaðið sagði frá þessum válegu tíðindum fyrir jafnvægið í framboði og eftirspurn raforku í landinu, sem hefur nú þegar verið raskað, strax daginn eftir, 16.06.2023, undir fyrirsögninni:

""Sigur náttúruverndar á Íslandi"".

Fréttin hófst þannig:

"Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála felldi úr gildi virkjunarleyfi Landsvirkjunar fyrir Hvammsvirkjun samkvæmt nýjum úrskurði, sem birtist síðdegis í gær.  Orkustofnun gaf út virkjunarleyfi til Landsvirkjunar í efri hluta Þjórsár [Þetta er rangt orðalag.  Átt er við efri hluta Neðri Þjórsár.] í desember á síðasta ári [2022], sem telst nú ógilt.

Í úrskurðinum eru m.a. gerðar athugasemdir við, að Orkustofnun hafi ekki leitað til rétts stjórnvalds, Umhverfisstofnunar, til að fá frekari leiðbeiningar áður en leyfið var gefið út."

Þetta er alveg dæmalaust sleifarlag af hálfu Orkustofnunar.  Þegar nýr Orkumálastjóri var á sínum tíma gagnrýnd fyrir hangsið yfir þessari leyfisumsókn, bar hún því m.a. við, að leita þyrfti svo margra umsagnaraðila.  Nú kemur í ljós, að stofnunin kunni ekki að spyrja réttu spurninganna.  Þetta hefur aldrei gerzt áður og segir margt um faglega þyngd stofnarinnar núna eða kannski óendanlegan léttleika tilverunnar.  Það er engin afsökun, þótt um sé að ræða innleiðingu á reglu Evrópusambandsins (ESB) um verndun á gæðum vatnsfalla.  Sú regla hefur með góðu eða illu lagagildi á Íslandi, og Landsvirkjun var kunnugt um það, en hefur ekki með fullnægjandi hætti tekizt að sýna fram á, að gæði árinnar verði óröskuð með virkjuninni.  Það getur ekki hafa verið ætlun ESB að koma í veg fyrir nýjar vatnsaflsvirkjanir í EES-löndunum.  Slíkt sjónarmið, ef það er fyrir hendi, verður að víkja fyrir þörfinni á raforku úr endurnýjanlegri orkulind. 

"Í úrskurðinum var tekin afstaða til fjölda kæra. Ein þeirra var borin fram af samtökunum Náttúrugrið, Náttúruverndarsamtökum Íslands og Verndarsjóði villtra laxastofna.  Snæbjörn Guðmundsson er formaður Náttúrugriða og var hæstánægður eftir fyrsta lestur úrskurðarins.  Hann telur þetta vera stærsta sigur náttúruverndar á Íslandi í langan tíma.  Honum þykir úrskurðurinn slá á þær raddir, sem segja, að flýta eigi leyfisferlinu og fækka kæruleiðum.  Meira ríði á að gera bragarbót á stjórnsýslunni í kringum leyfisveitingar.  Úrskurðurinn sýni, að hún sé í miklum ólestri." 

Það eru engin hlutlæg, aðeins huglæg, rök fyrir því, að téður úrskurður, sem er reyndar falleinkunn á vinnubrögð Orkustofnunar, sem nýr forstjóri hennar ber ábyrgð á, eigi nokkuð skylt við náttúruvernd.  Það er kolröng skilgreining á náttúruvernd, að hún skili þá aðeins árangri, ef hún kemur í veg fyrir alla nýtingu auðlinda landsins, t.d. orkulindanna.  Slíkt er útúrsnúningur afturhaldssinna á hugtakinu náttúruvernd. Inngrip í náttúruna við gerð Hvammsvirkjunar verða í algeru lágmarki, þar sem rennsli árinnar breytist aðeins á stuttum kafla, og ekki er þörf á miðlunarlóni, því að Þórisvatn þjónar því hlutverki.  Inntakslónið verður í árfarveginum, svo að umhverfisvænni öflun 95 MW inn á landskerfið fyrirfinnst varla á landinu og þótt víðar væri leitað. 

Úrskurðurinn breytir þannig engu fyrir náttúruna á staðnum, en mun seinka orkuskiptunum í landinu og framlengja orkuskortstímabil, sem leiðir til samdráttar í atvinnustarfsemi, minnkunar útflutningstekna og aukinnar olíunotkunar, m.a. hjá hitaveitum og fiskimjölsverksmiðjuna.  Þegar þessar afleiðingar eru hafðar í huga, sést bezt, hversu öfugsnúin og reyndar glórulaus þau viðhorf eru, að téður úrskurður tákni sigur fyrir vernd íslenzkrar náttúru.  Því er þveröfugt farið. 

Úrskurðurinn er skriffinnskuúrskurður, þar sem aðallega er fundið að því, að ekki hafi verið sýnt fram á, að kröfugerð Evrópusambandsins um framkvæmdir í árfarvegum hafi verið fullnægt, og afturhaldið hefur jafnvel kært leyfisveitinguna til ESA-Eftirlitsstofnunar EFTA með framfylgd EES-samningsins.  Það verður fróðlegt að sjá úrskurð ESA.  Allt er þetta leikur blýantsnagara að formsatriðum, og þessi leikur verður þjóðarbúinu dýr og mun valda aukinni mengun í nærumhverfi aukinnar olíubrennslu.  Sigur afturhaldsins er ósigur náttúrunnar. Nánast allir "sigrar" þessa afturhalds hafa orðið bjúgverpill fyrir hagsmuni hins vinnandi manns og viðleitnina að draga úr mengun á Íslandi og að auka hreinleika náttúrunnar. 

"Ísland er bundið af vatnatilskipun Evrópusambandsins, sem hafi lagagildi hérlendis.  Þar er kveðið skýrt á um, að ásýnd straumvatns megi ekki raska.  "Orkustofnun rannsakaði ekki þann þátt af neinu viti áður en hún gaf út leyfið.  Landsvirkjun sótti um undanþágu frá þessari meginreglu, en hún er ófrávíkjanleg samkvæmt dómafordæmum erlendis frá.  Leitað er svo til Umhverfisstofnunar löngu síðar um það mál.  Þetta er stjórnsýsla, sem gengur ekki upp.  Á þessu er málið fellt", segir Snæbjörn."  

Það skortir ekki dómhörkuna hjá græningjanum.  Málið er, að umrædd úrskurðarnefnd hefur hér gerzt kaþólskari en páfinn við túlkun ESB-tilskipunar. Bakgrunnur þessarar tilskipunar ESB er skortur á neyzluhæfu gæða ferkvatni í Evrópu vegna súrs regns og mengaðs frárennslis út í ár og stöðuvötn.  Súra regnið er ekki fyrir hendi á Íslandi, en mengun af völdum lítt hreinsaðs eða óhreinsaðs frárennslis er fyrir hendi, en ógnar þó ekki vatnsbólum landsmanna alvarlega.  Um þessa mengunarhættu verður alls ekki að ræða frá Hvammsvirkjun, því að þar verða ýtrustu mengunarvarnir viðhafðar.  Það væri saga til næsta bæjar, ef ESB væri að setja upp girðingar til að koma í veg fyrir gerð sjálfbærra virkjana á Evrópska efnahagssvæðinu. Ásýndarbreyting Þjórsár vegna Hvammsvirkjunar verður í algjöru lágmarki og að mestu til bóta, enda kemur bílvegur á stífluna, svo að ákjósanlegt verður að njóta fegurðar umhverfisins eftir gangsetningu virkjunarinnar. Téð úrskurðarnefnd hefur ekki séð skóginn fyrir trjánum, og rétt yfirvöld ,orkuráðherra og/eða dómstólar, verða að leiðrétta þennan búrókratíska misskilning strax.  

"Snæbjörn segir, að kæra þeirra hefði líka byggzt á því, að virkjunarleyfið hefði verið byggt á 20 ára gömlu umhverfismati, sem teldist samkvæmt almennri skynsemi vera úrelt plagg.  Náttúrugrið og fleiri samtök hafa lagt fram kæru fyrir Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) um virkjunarleyfið.  Ekki hefur enn verið úrskurðað í því máli.  Snæbjörn þorði ekki að fullyrða, hvaða áhrif úrskurðurinn í gær hefði á þann málarekstur.  Hefði leyfið staðið óbreytt, væri Ísland brotlegt við vatnatilskipun Evrópusambandsins að sögn Snæbjarnar."

Óttalega er þessi röksemdafærsla græningjans rýr í roðinu.  Almenna skynsemi er ekki hönd á festandi án afmörkunar.  Svo er vafalaust á meðal félaga Náttúrugriða, þegar það hentar þeim, en tæpast er það almennt viðhorf á Íslandi, því að mörgum ofbýður nú orðið botnlaus skriffinnskan, sem alls konar framkvæmdaleyfi útheimta.  Skriffinnskan skilar ekki árangri, sem meta má meiri en kostnaðinum nemur af henni.  Landsvirkjun hefur lögin sín megin í þessu, og það er eina gilda viðmiðið.  

Það er athyglisvert, að græningjarnir reyna að sækja rétt sinn til ESA.  Úr því sem komið er verður að telja afar æskilegt að fá fram skoðun ESA á því, hvort tilhögun Hvammsvirkjunar brjóti efnislaga í bága við téða vatnatilskipun ESB, eða hvort um hreinan tittlingaskít sé að ræða í röksemdafærslu Úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála.

  

Skaðlegt undanhald VG í nýtingarmálum auðlinda

Í Vinstri hreyfingunni grænu framboði hafa s.k. "sófakommar" undirtökin, fólk án jarðsambands eða tengsla við verðmætasköpun þjóðarinnar úr auðlindum lands og sjávar. Þetta fólk ber ekkert skynbragð á það, hvað þarf til að skapa framúrskarandi lífskjör.  Sumir líta jafnvel góð lífskjör hornauga, gangast upp í andstöðu við einkabílinn og núverandi neyzlustig, sem þeir telja ósjálfbært fyrir jörðina.  Þeim er mikið niðri fyrir vegna spádóma Grétu Thunberg, Loftslagsráðs SÞ (IPCC) og Loftslagsráðs Íslands um, að heimurinn verði brátt á vonarvöl vegna gastegundar, sem nærir allan jurtagróður jarðar (CO2). Það er hægt að taka ýmsa trú. 

Þetta fólk beitir sér af hörku gegn nýjum virkjunum og hefur nú tekizt að draga úr hagvexti og valda orku- og aflskorti, sem hægir á orkuskiptum og veldur auknum, óþarfa bruna jarðefnaeldsneytis.  Fulltrúi þessa sértrúarhóps og svefngengla í ríkisstjórninni, Svandís Svavarsdóttir, matvælaráðherra, sýndi hug sinn til verðmætaskapandi atvinnustarfsemi og alþýðu, sem leitar í uppgrip (2 MISK/mán), með því að grípa hálmstrá frá reynslulitlu fólki af hvalveiðum á vegum Matvælastofnunar, sem hún stjórnar milliliðalaust, til að þóknast afturhaldssömum viðhlæjendum sínum, sem aðeins þekkja þó hvalveiðar af afspurn. 

Morgunblaðið setti málið í rétt samhengi í leiðara 22. júní 2023.  Íslendingar stunda auðlindanýtingu á grunni beztu fáanlegrar þekkingar á hverju sviði.  Þess konar nýting er óaðskiljanlegur hluti fullveldisréttar landsins.  Ef á að hverfa af þessari braut undan þrýstingi þröngsýnna bullustampa og æsingaseggja, sem sjá ekki heildarmyndina, þá er um að ræða hættulegt fordæmi, sem valda mun miklum vandamálum.  

"Til þessa hafa rannsóknir ekki bent til þess, að hvalveiðar hafi slæm áhrif á íslenzkt efnahagslíf;  engar vísbendingar [eru] um, að þær dragi úr ferðalögum útlendinga til landsins, og sjávarlíffræðingar Hafrannsóknastofnunar telja þær [vera] sjálfbærar.  Óttist menn, að veiðiaðferðirnar samrýmist ekki lögum um dýravelferð, ber að hyggja að því, en um leið má ekki ímynda sér, að veiðar verði stundaðar með silkihönzkum." 

Veiðiréttarhafinn hefur fjárfest talsvert í veiðibúnaðinum og hefur fylgt tækniþróuninni á þessu sviði.  Hann hefur lýst vilja til, að veiðarnar fari aðeins fram við beztu aðstæður, í birtu og tiltölulega sléttu sjólagi.  Ráðherrann gerir þveröfugt.  Hún bannar veiðarnar á öruggasta tímanum. 

Veiðarnar fara fram undir vísindalegri ráðgjöf, eru sjálfbærar og til þess fallnar að bæta jafnvægi lífríkisins í sjónum.  Skýrsla fagráðs Matvælastofnunar er í andstöðu við nýlegt álit Matvælastofnunar.  Þetta fagráð er vanhæft og alls ekki aðili að málinu gagnvart ráðuneytinu.  Ráðherrann gerðist sek um að vanrækja rannsóknarskyldu sína, og slíkt hefur Hæstiréttur dæmt sem alvarlegt brot ráðherra.  Hún fékk skýrslu fagráðs í hendur 19.06.2023 og bannaði á grundvelli hennar veiðar 20.06.2023, sem áttu að hefjast 21.06.2023.  Henni bar lögum samkvæmt að óska eftir formlegri afstöðu Matvælastofnunar og kanna afleiðingar, t.d. fjárhagslegar, af banni.  Allt þetta vanrækti hún, og það er brottrekstrarsök. 

Ráðherrann fer fram með offorsi og beitir afkáralegum málflutningi um, að hvalir eigi sér enga málsvara, nema ríkisvaldið.  Hvert leiðir þessi málflutningur ?  Á að banna laxveiðar, þar sem laxinn heyr sitt langvinna dauðastríð upp og niður ána og er síðan sleppt helsærðum í kjafti ?  Nú eða fiskveiðar, þar sem, óháð tegundum og veiðtitækjum, fiskar bíða meira eða minna langvinnan og líklega kvalafullan dauðdaga.  Ætlar Svandís Svavarsdóttir að útvíkka sinn fráleita málflutning um skort á umboðsmönnum veiðidýra til fiskveiðanna, sem hún þess vegna mundi vilja banna ? Að óbreyttu kæmist hún ekki upp með það, en á hún að komast upp með að taka eina tegund veiðidýra fram yfir aðrar til að vernda, að því er virðist í krafti stærðarinnar ?  Það væri þá löglaust og siðlaust.  Þessi ráðherra er óhæfur og ætti að sjá sóma sinn í að taka pokann sinn, en slíkt er afar sjaldséð á meðal kommúnista.   

"Ákvörðun Svandísar bar upp [á] sama dag og friðunarseggurinn [og ófriðarseggurinn-innsk. BJo] Paul Watson boðaði komu sína á Íslandsmið, en hann þakkar sér að sjálfsögðu það, að ráðherrann hafi lúffað.  Það er hneisa, að íslenzka ríkið virðist láta undan hótun löglausra aðgerðasinna. 

 

Verra er, að þar eru miklu meiri hagsmunir lagðir að veði.  Ekki hvalveiðarnar, sem litlu skipta efnahagslega, þó [að] skeytingarleysi ráðherrans um lífsviðurværi launafólks veki undrun, heldur réttur Íslendinga til hagnýtingar náttúruauðlinda landsins okkar og hafsins umhverfis það. 

Nú þegar hafa alþjóðleg náttúruverndarsamtök gert athugasemdir við fiskveiðar almennt, þ.á.m. við Ísland, þó [að] allir þeir, sem til þekkja, viðurkenni, að hvergi í heiminum séu fiskveiðar í hafinu stundaðar af meiri ábyrgð; án rányrkju og án ríkisstyrkja við sjávarútveg."  

Þannig er þetta mál miklu stærra en virðist við fyrstu sýn og frumhlaup ráðherrans þaðan af skaðlegra.  Þetta er grundvallarmál, þar sem afturhaldssinnar undir merkjum dýravelferðar og sýndargóðmennsku vega að undirstöðum mannlífs í landinu og lífsafkomu.  Afglöp ráðherra VG verður að skoða í þessu ljósi.  Ráðherra, sem sýnir af sér slíkan dómgreindarskort sem þennan, verður að hverfa úr stjórnarráðinu.  Farið hefur fé betra.