Orkumál í ólestri

Því hefur verið haldið fram og það gagnrýnt hér á þessum vettvangi, að gríðarleg vatnsorka væri ónýtanleg í núverandi raforkukerfi Íslands.  Var það rökstutt með því, að mikið vatn rynni óbeizlað til hafs síðsumars eftir fyllingu miðlunarlóna.      

Í framhaldi af því kviknaði sú viðskiptahugmynd hjá einhverri mannvitsbrekkunni að stofna til fjárfestinga upp á a.m.k. ISK 500 milljarða til að framleiða og leggja um 1100 km sæstreng á milli Íslands og Skotlands og tengja hann við afriðils- og áriðilsvirki í báða enda til að gera kleift að flytja orkuna í sitt hvora áttina.  Er þetta einhver fótalausasta hugmynd, sem sézt hefur í seinni tíð, því að þetta ástand varir í mesta lagi 2 mánuði á ári, enda er þessari umræðu líklega ekki ætlað annað hlutverk en að skapa Landsvirkjun sterkari samningsstöðu um sölu raforku.  Með þessari herstjórnarlist geta þau þó aldrei unnið annað en Phyrrosarsigra. 

Allir sjá, að nýtingartími svo dýrs mannvirkis í 1400 klst á ári eða 16 % hefur í för með sér bullandi tap á fjárfestingunni.  Auðvitað er þá hægt að halda áfram að flytja út rafmagn með því að miðla úr lónunum, en hætt er við, að þau mundu þá iðulega tæmast á Þorra eða Góu þrátt fyrir viðbótar virkjanir.  Þá mun víða heyrast hljóð úr horni, þegar þröngt fer að gerast fyrir dyrum hérlendra kotbænda, en erlendir njóta góðs af.   

Þeir, sem farið hafa á flot með þessa furðu hugmynd, hafa nefnt flutning á raforku frá Íslandi sem nemur 5000 GWh/a, sem jafngilda 570 MW meðalafli allt árið um kring eða rúmlega tveimur Búrfellsvirkjunum á fullu afli.  Þetta er svipuð orka og Landsvirkjun getur nú geymt í miðlunum sínum. 

Því er haldið fram, að á ofangreindum 1400 klst, þegar yfirfall varir, sé unnt að framleiða 1650 GWh af raforku, en til þess þarf þá viðbótar aflgetu upp á tæplega 1200 MW, sem er auðvitað fjarri lagi, að sé fyrir hendi, því að allt uppsett vélarafl í vatnsaflsvirkjunum nemur aðeins tæplega 2000 MW.  Það er þess vegna alveg áreiðanlegt, að til þess að flytja utan 5000 GWh/a af raforku um sæstreng, mun þurfa að virkja a.m.k. 5000 GWh/a til þess að vega upp á móti töpum í flutningsmannvirkjunum, sem sennilega munu nema a.m.k. 10 %.  Hvers vegna sitja náttúruverndarsinnar hljóðir hjá á meðan þessi umræða um stórfelldar línulagnir og virkjanir fer fram ?  Er það vegna þess, að þá verða ekki reistar fleiri orkukræfar verksmiðjur á Íslandi ?  Spyr sá, sem ekki veit, en sýnist náttúruverndin vera einvörðungu í nösum hávaðaseggja þar til annað kemur í ljós.     

Téðar mannvitsbrekkur, sem margar hverjar eru á launaskrá hjá opinberum aðilum, hafa kórónað snilli sína, sem minni spámenn hafa ekki náð að fylgja eftir, að hvorki meira né minna en þriðjung þessarar orku (5000 GWh/a) eða 1650 GWh/a þyrfti ekki virkja fyrir afsetningu um sæstrenginn, af því að orkan sú væri hreinlega í kerfinu, en rynni framhjá virkjunum, af því að hvorki miðlunarlónin né íslenzkir notendur raforkunnar næðu að fanga þessa orku.  Hér hafa spákaupmenn farið fram úr sjálfum sér, en standa nú berir úti á víðavangi.  Samt virðast náttúruverndarsinnar hafa bitið á agnið.  Héldu þeir, að orkan yrði send þráðlaust að landtökustað strengsins ?

Það eru engar smáræðis virkjanir og línulagnir, sem þarf fyrir þennan útflutning.  Það hefur lítið sem ekki neitt heyrzt í talsmönnum þeirra, sem hafa sett sig upp á móti nánast öllum framkvæmdum af þessu tagi undanfarin ár og í 5 ár staðið í vegi fyrir bráðnauðsynlegum línulögnum.   

Nú er hins vegar svo komið, að vegna mikils vatnsskorts horfir til neyðarástands í íslenzka raforkukerfinu.  Það er svo lítill vatnsforði og svo lítil miðlunargeta í orkukerfi landsins, að kerfið stendur ekki einu sinni undir afhendingu forgangsorku.  Þetta þýðir, að ekki aðeins athafnalífið líður fyrir stefnu- og framkvæmdaleysi í orkumálum þjóðarinnar, heldur geta almenningsveitur búizt við skerðingum á marga viðskiptavina sinna.  Má heita furðulegt, að ekki skuli hafa borizt almennt ákall til almennings frá stærsta vatnsorkufyrirtækinu, Landsvirkjun, um að spara rafmagn.  Það mundi nú stinga illilega í stúf við áróðurinn um 1650 GWh/a óbeizlaða orku í virkjuðum fallvötnum.  "Keisarinn er ekki í neinu", mundi þá barnið segja.

Það er ljóst, að raforkumálin eru í spennitreyju sérhagsmunaaðila, sem taka í mörgum tilvikum lítið sem ekkert tillit til heildarhagsmuna landsmanna.  Þegar samfélagstjónið, sem af þessu ráðslagi leiðir, er farið að skipta milljarðatugum, eins og í ár, hefur slíkt áhrif á landsframleiðsluna, hagvöxtinn og hag hvers einasta manns í landinu.  Á þessu verður þess vegna að gera bragarbót. 

Nú hafa framkvæmdir til að auka miðlunarrými og flytja orkuna á milli landshluta dregizt úr hömlu, svo að litlu mátti muna í vetur, að grípa þyrfti til orkuskömmtunar til almennings.  Stjórnvöld fyrra kjörtímabils töfðu fyrir framkvæmdum sem mest þau máttu, og þrýstihópar s.k. náttúruverndarsinna lágu ekki á liði sínu.  Þessir aðilar skáka þó í því skjólinu, að verða aldrei dregnir til ábyrgðar á stórtjóni og hreinu ófremdarástandi, sem skapazt getur vegna orkuskorts. 

Þegar skerða þarf forgangsorku árið 2014, er ljóst, að flotið hefur verið að feigðarósi framkvæmdalömunar allt of lengi.  Vatnshæð Þórisvatns er í sögulegu lágmarki, og nú dugar ekki að stinga hausnum í sandinn og halda því fram, að um einstætt vatnsár sé að ræða.  Vatnsbúskapur af þessu tagi getur nú hæglega endurtekið sig nokkur ár í röð.  Það sýnir lág grunnvatnsstaða þar efra. Ef ekkert verður að gert, verður ástandið enn alvarlegra fyrir almenning og athafnalífið, því að álag raforkukerfisins vex jafnt og þétt.  Þar sem orkuskorturinn leggst ofan á lágt afurðaverð í stærstu útflutningsgeirunum, sem stafar af offramboði og efnahagslegri ládeyðu, ekki sízt í Evrópu, svo að ekki sé nú minnzt á stríð Rússlands gegn nágrönnum sínum, getur þessi grafalvarlega staða hreinlega valdið samdrætti hagkerfisins á Íslandi, þvert ofan í spár um góðan hagvöxt.  Ábyrgðarhluti orkufyrirtækjanna á neyðarástandi yrði mikill, og þess vegna er vítavert að eyða enn púðri í ævintýri á borð við sæstreng til Skotlands og vindmyllur. 

Þrennt gerir stöðuna í næstu framtíð viðsjárverða:

 

1. Það bólar ekkert á framkvæmdum við nýjar miðlunarframkvæmdir, nema ná á síðustu dropunum úr Þórisvatni með dýpkun útrennslis.  Það er örvæntingarfull aðgerð á síðustu stundu.  Það bólar heldur ekkert á næstu virkjun eftir Búðarháls á Þjórsár-Tungnaár-svæðinu til að bæta enn vatnsnýtinguna.  Hefði orkunotkun stóriðju suð-vestanlands verið, eins og upphaflegar áætlanir hljóðuðu, væri Þórisvatn sennilega orðið tómt núna að öðru óbreyttu.  Þá mundu tapast um 400 MW út úr raforkuvinnslukerfinu, sem væri stóráfall (katastrófa) fyrir lifnaðarhætti í landinu og mundi setja efnahagslíf landsins algerlega úr skorðum.  Slíkt mundi hafa eyðileggjandi áhrif á fjárfestingaráhuga erlendra sem innlendra fjárfesta og þannig valda stöðnun og hnignun hagkerfisins þar til tækist að brjótast út úr þessum vítahring.  Hér skall hurð nærri hælum.  Á að stinga hausnum í sandinn ?
2. Hálslón fylltist sumarið 2013, en engu að síður hefur afgangsorka til viðskiptavina með samninga um afhendingu á henni verið skert eða algerlega afnumin á Austurlandi.  Ekki hefur verið gefin opinber skýring á þessu, sem hátt hafi farið.  Hitt er víst, að Landsvirkjun hefur látið nýta takmarkaða flutningsgetu Landsnets til að flytja orku að austan til að forða stórfelldri orkuskömmtun suðvestanlands.   Hvers eiga þá Austfirðingar að gjalda, sem búa máttu við raforkuskerðingu á árinu 2013 ?  Óstjórn orkumálanna keyrir um þverbak. 
3. Grunnvatnsstaðan á vatnasviði Þórisvatns er óvenjulág um þessar mundir, sem þýðir, að meira en eitt gott vatnsár þarf til að fylla Þórisvatn.  Af þessu sést, að Landsvirkjun og þjóðin öll eru í slæmri stöðu í orkubúskapinum.  Framkvæmdir Landsnets hafa verið tafðar í 5 ár, og svipaða sögu er að segja af Landsvirkjun, ef frá er skilin Búðarhálsvirkjun, sem forðað hefur neyðarástandi síðvetrar í ár. Hvað er til ráða ?

 

Heildarraforkusala Landsvirkjunar árið 2013 nam um 13,2 TWh (terawattstundir, tera = 1000 gíga).  Heildarmiðlunargeta fyrirtækisins er um 5,2 TWh/a (terawattstundir á ári).  Þetta er aðeins 39 % af af árlegri raforkusölu fyrirtækisins, sem er óviðunandi lágt hlutfall m.v. lengd vetrarveðráttu á Íslandi.  Það þarf að ná 50 %, svo að viðunandi orkuafhendingaröryggi verði náð.  Með öðrum orðum þarf Landsvirkjun að bæta 1,4 TWh/a við forðabúr sín. 

Með Norðlingaölduveitu, sem er mjög hagkvæm framkvæmd, mundi hún ná helminginum af þessari vöntun, þ.e. 0,7 TWh/a, og með virkjun falls úr Hágöngulóni mundi hún ná 0,2 TWh/a.  Það, sem á vantar, mundi Landsvirkjun nokkurn veginn fá með minnstu virkjuninni í Neðri-Þjórsá, Holtavirkjun, sem gæfi rúmlega 0,4 TWh/a. 

Ný stjórn Landsvirkjunar verður nú að slá undir nára í stað þess að fljóta sofandi að feigðarósi.  Það eru auðvitað fleiri kostir fyrir hendi, t.d. gæfu 30 vindmyllur af meðalstærð  500 GWh/a í góðu vindári, en sá kostur og flestir aðrir eru dýrari en þeir, sem nefndir hafa verið.  Það er óvíst, að vindmylluleiðin sé fær hérlendis, því að hún dregur ekkert úr losun koltvíildis, hún mun hækka raforkuverð til notenda, og hún mun vafalaust mæta mótbyr s.k. náttúruverndarsinna, ef og þegar kæmi til stykkisins.

Það er brýnt að bregðast skjótt við nýjum aðstæðum í veðurfarinu, því að afleiðingar aðgerðarleysis verða að öllum líkindum rándýrar og skipta milljarðatugum í krónum talið á ári.  Það er þess vegna engum blöðum að fletta um arðsemina. Vilji er allt, sem þarf, en hvar er hann ?

Það er ljóst, að Austurland bráðvantar aukna miðlunargetu.  Það er auðveldast að afla hennar með 400 kV línu yfir Sprengisand.  Ofangreind aukning orkuvinnslugetu mundi þá geta gagnazt Austurlandi einnig, en mikið tjón á formi tapaðra tekna og aukins vinnslukostnaðar hefur hlotizt af orkuskerðingum Landsvirkjunar í landshlutanum tvö ár í röð og hart aðgöngu fyrir fyrirtæki, sem nýlega hafa fjárfest í búnaði til að nýta raforku í stað innflutts eldsneytis.

Sem mótvægi gegn sjónrænum áhrifum háspennulínu frá Sigöldu/Hrauneyjafossi og norður í Eyjafjarðarsýslu/Þingeyjarsýslur ætti að taka í notkun nýja hönnun staurastæða í stað hefðbundinna stálturna og kappkosta, að mannvirkið verði sem minnst áberandi í umhverfinu með nýjustu tækniþróun á þessu sviði, jafnvel með einfasa jarðstrengjum á um 25 km bili, þar sem lína væri talin vera of áberandi. 

Á haustþingi 2014 er von á frumvarpi frá ráðuneyti iðnaðar og viðskipta, sem móta á stefnuna varðandi jarðstrengi og loftlínur.  Slík stefnumótun hefur þegar farið fram víða erlendis og er löngu tímabær hérlendis, því að jarðstrengir í flutningskerfinu auka flutningskostnaðinn, sem lendir á neytendum.  Ágæt sáttaleið er að auka ekki heildarloftlínulengd í landinu frá því sem var t.d. árið 2010.  Allar línur á 60 kV spennu og lægri yrðu þá leystar af hólmi með jarðstrengjum, helzt á þessum áratugi, en leggja mætti nýjar loftlínur á 132 kV spennu og hærri að þeim mörkum, að heildarlínulengd í landinu aukist ekki.   

  Það er svo mikið hagsmunamál fyrir þjóðarheildina að fá öflugt flutningsmannvirki á milli landshluta, að það verður að gerast.  Má einnig nefna öryggisrök þessu til stuðnings, þar sem meginvirkjanir og línur sunnanlands eru á jarðskjálfta- og eldgosasvæði. 

Loftslagsbreytingar kunna að vera meðvirkandi þáttur í þurrkum á hálendinu.  Það er svo mikið í húfi fyrir hagsmuni almennings og fyrir hagkerfi landsins, að ófullnægjandi er við þessar aðstæður að sitja með hendur í skauti og bíða eftir staðfestingu á því.  Þar sem ofangreindar framkvæmdir munu geta forðað stórfelldu efnahagstjóni, eru þær hagkvæmar.  Engir almennilegir orkusölusamningar munu nást upp á þau býti, að líkur á afgangsorkuskerðingu verði margfaldar á við það, sem verið hefur, t.d. undanfarin 20 ár, og búast megi við forgangsorkuskerðingu ár eftir ár.  Það er verið að gjaldfella íslenzkar orkulindir hrikalega með svo lélegu afhendingaröryggi, enda þarf að leita hliðstæðu til Afríku, þar sem raforkuverð er lægra en hér vegna ófullnægjandi gæða, þ.e. árvissrar skömmtunar.  Eigi veldur sá er varir.  Hangir það e.t.v. á spýtunni með andstöðu við nánast allar nýjar loftlínur og virkjanir að koma í veg fyrir frekari iðnvæðingu landsins ?  Spyr sá, sem ekki veit.     

     

Landhelgin er í húfi

Á mæli sumra má skilja, að þeir séu haldnir vantrú á mynt landsmanna, en ofurtrú á hagkerfinu íslenzka.  Þetta samrýmist illa, en lýsir sér þannig, að ýmist lýsa þeir því yfir, að þeir vilji gjarna sjá aðildarviðræðurnar við Evrópusambandið, ESB, leiddar til lykta, eins og þeir kalla fulla aðlögun, og síðan greiða atkvæði um skilmálana, eða þeir lýsa því blákalt yfir, að þeir vilji skilmálalaust inn í ESB til að landið ætti þess kost að skipta um mynt og innleiða evru í stað krónu.  Til að vist á evrusvæðinu leiði ekki til ófarnaðar, verður hagkerfi viðkomandi lands að vera sterkt og samkeppnihæft, mun öflugra en íslenzka hagkerfið er núna, þó að það stefni í rétta átt undir forystu fjármála- og efnahagsráðherra.  

Hjá ESB-trúboðinu og hælbítum krónunnar rekst hvað á annars horn og ber vitni djúpstæðra ranghugmynda og flótta frá staðreyndum, sem nú er hægt að afla sér eftir útkomu skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands, HHÍ.  Þá erum við kjósendur ekki lengur ofurseld blekkingavef Össurar Skarphéðinssonar og Þorsteins Pálssonar, en umsóknin um aðild strandaði á þeirra vakt af ástæðum, sem hér verða tíundaðar. 

Hér er ekki ætlunin að gera lítið úr samningahæfileikum þeirra félaganna, en hitt er afar gagnrýnivert við þá að leggja sig allan tímann í líma við að telja þjóðinni trú um allt aðra samningsstöðu en uppi er í raun og jafnframt að klappa þann steininn, að Össur hafi gert hlé á viðræðunum í ársbyrjun 2013 vegna Alþingiskosninganna sama ár, þegar staðreyndin er sú, að umsóknin hafði steytt á skeri þá fyrir löngu, og skerið var vegarnesti Alþingis til Össurar, sem var ósamrýmanlegt stjórnkerfi ESB á sjávarútvegs- og landbúnaðarmálum.  Það þarf að velta Össuri upp úr tvöfeldni hans á Alþingi.   

Það er hafið yfir vafa, að til að myntskipti, þ.e. í raun upptaka fastgengisstefnu, geti orðið hagkerfinu til styrktar, þ.e. aukið langtíma hagvöxt í landinu, verður hagkerfið að standa traustum fótum.  Ef myntin er evra, eins og ýmsa virðist dreyma um, þá þarf að greiða ríkisskuldir hratt niður, því að þær mega ekki vera hærri en 60 % af VLF í evrulandi.  Til að þetta gangi eftir þarf að verða hár viðskiptajöfnuður við útlönd, t.d. ISK 100 milljarðar á ári, sem verður aðeins í góðæri og með lítilli aukningu á einkaneyzlu.  Þetta útheimtir að sjálfsögðu góðan aga á ríkisfjármálunum, svo að skuldasöfnun hætti og við taki hár greiðslujöfnuður á fjárlögum. 

Verðbólgan þarf að verða með því lægsta, sem gerist í Evrópu.  Ekki er víst, að það verði eftirsóknarvert á næstunni, því að evrusvæðið er að falla í verðhjöðnun, en hún er mikið böl. 

Til að samlaga hagkerfi Íslands hagkerfi evrusvæðisins þurfa vextir Seðlabanka Íslands ennfremur að verða mjög nálægt vöxtum Seðlabanka evrunnar, en þeir eru líklega 0,5 % um þessar mundir. 

Með öðrum orðum þarf styrkur íslenzka hagkerfisins til lengdar að vera svipaður og þýzka hagkerfisins.  Þeir, sem halda, að þetta sé raunhæft, hafa í raun ofurtrú á íslenzka hagkerfinu, og þá er óskiljanlegt, hvers vegna þeir hafa vantrú á íslenzku krónunni, því að hún endurspeglar styrkleika og veikleika hagkerfisins, en lifir ekki sjálfstæðu lífi í frjálsu hagkerfi, eins og allir stefna að, bæði inngöngusinnar og fullveldissinnar.  Ef hagkerfið verður svona sterkt, eins og skilyrði myntskiptanna útheimta, þá verður myntin líka sterk.  Annað væri alger þversögn. 

Með umsókn um aðild að ESB var verið að setja umráðarétt Íslendinga yfir landhelginni, 200 sjómílur frá yztu töngum landsins, í uppnám, og boðskapurinn til ESB er sá á meðan umsóknin er við lýði, að Íslendingar séu til viðræðu við Berlaymont um sameiginleg not af henni með fiskveiðiþjóðum ESB.  Þetta er hart aðgöngu fyrir þá, sem "vilja kíkja í pakkann", en á þetta stöðumat er ekki hægt að bera brigður eftir útkomu skýrslu HHÍ um aðildarumsóknina.  Verður nú gripið niður í einn höfundinn, Ágúst Þór Árnason, lögfræðing og kennara við lagadeild Háskólans á Akureyri:

"Ekki tókst að opna landbúnaðarkaflann og sjávarútvegskaflann, hann sigldi í strand áður en hann komst á það stig, að hægt væri að ljúka rýniskýrslu um hann, og í kjölfarið að hefja viðræður um kaflann.  Ástæðan var sú, að Evrópusambandið vildi setja viðmið um opnun hans, sem hefðu verið óaðgengileg með öllu fyrir Ísland."  Þau hefðu falið í sér, að Ísland undirgengist áætlun um aðlögun að sjávarútvegsstefnu ESB áður en viðræður hæfust um kaflann." 

Þarf frekari vitnana við um, hvert stefndi, og hvers vegna viðræðurnar eru fyrir löngu strandaður, þó að tveir stjórnmálaflokkar á Íslandi og Þorsteinn Pálsson berji enn hausnum við steininn og haldi uppi blekkingariðju um, að nú sé hægt að bruna af stað í viðræður án þess að slá neitt af kröfum Íslands um óskert íslenzkt fullveldi yfir landhelginni umhverfis Ísland ?

Slíku fullveldi er ESB nú þegar búið að hafna.  Íslendingar verða að deila fullveldinu yfir landhelginni með tæplega 30 öðrum þjóðum, þ.á.m. þjóðum með gríðarlegan fiskiskipaflota, sem skortir verkefni, og má þar nefna Spánarflotann til sögunnar.  Það er hinn nöturlegi sannleikur, sem felst í texta lögfræðingsins hér að ofan. 

Heyra menn ekki, hverjum klukkan glymur nú, þegar ESB hefur sýnt sitt rétta andlit í samskiptunum við okkur á sjávarútvegssviðinu ?  Þrátt fyrir fögur fyrirheit í haust um samstöðu gegn Norðmönnum til að tryggja sjálfbærar veiðar á makrílnum, þá snýr Damanaki gjörsamlega við blaðinu nú í marz 2014 og samþykkir stórfelldar veiðar umfram vísindalega ráðgjöf, e.t.v. til að þóknast Norðmönnum, olíusjeikum norðursins, á viðsjárverðum tímum, þegar mál geta þróast með þeim hætti, að Rússar skrúfi fyrir gasflutning til ESB-landa. 

Þetta sýnir, að það er ekki vitglóra í því svo mikið sem að gæla við hugmyndina um nánara samband við Berlaymont, að ganga í ríkjasambandið þeirra, eins og suma virðist dreyma um hérlendis, því að hagsmunir okkar munu aldrei verða virtir, ef þessu ríkjasambandi hentar eitthvað annað þá stundina.  Fiskistofnum er þá hiklaust fórnað á altari stjórnmálanna, þar sem aðrir hagsmunir eru ríkari.  Hvað þurfa menn skýr dæmi fyrir framan sig til að skilja áður en skellur í tönnunum ?  "Heiðra skaltu skúrkinn, til að hann skaði þig ekki" má í þessu tilviki alls ekki túlka þannig, að bezt sé að henda mestu verðmætunum, fullveldi landsins, í faðm skúrksins, en það virðist vera einbeitt afstaða Samfylkingar, Bjartrar framtíðar og Þorsteins Pálssonar. 

Við, sem erum á öndverðum meiði við þetta fólk um þessi málefni, höfum aldrei verið sannfærðari en nú um réttmæti skoðana okkar.  Það er ekki minnsta ástæða til að láta fólk, sem virðist hafa tapað ráði og rænu og er ófært um að halda uppi rökstuddu andófi, en grípur til skrípaláta innan veggja Alþingis og skrílsláta þar utan veggja, setja meirihluta Alþingis í einhvers konar herkví.  Það verður að höggva á hnútinn að hætti Alexanders, mikla, og samþykkja þingsályktunartillöguna um afturköllun umsóknar um aðild Íslands að Evrópusambandinu. 

Það er þungbært fyrir Noregsvin, sem numið hefur og starfað í Noregi og hefur tengsli þangað, að verða vitni að ótrúlegu framferði þeirra í makrílmálinu.  Af einskæru ofstæki í garð Íslendinga fórna þeir orðspori sínu sem fiskveiðiþjóðar, sem setur sjálfbæra nýtingu á vísindalegum grundvelli í öndvegi.  Þeir boða rányrkju á makríl og tekst með offorsi og baktjaldamakki að fá aðrar þjóðir í lið með sér.  Til hvers eru refirnir skornir ?

Ef sú kenning er rétt, að ætlunin sé að bola Íslendingum út úr makrílveiðum og af makrílmörkuðum með því að minnka svo stofninn, að hann syndi ekki lengur í neinum mæli inn í íslenzka lögsögu, þá er mála sannast, að algert ábyrgðarleysi hefur tekið völdin í Ósló, svo að ekki sé nú kveðið svo fast að orði sem vert væri.  Hvaða önnur skýring er í boði ?

Á vettvangi norræns samstarfs verða Íslendingar nú að taka glímu við sína norsku frændur, krefja þá skýringa og núa þeim fjandsemi við "sitt broderfolk der ute i Atlanteren" um nasir á hverjum fundi og á öllum vígstöðvum reyndar.  Norska þjóðin metur meir frændsemi Íslendinga en örlítið meiri markaðshlutdeild í makríl.

 

      

  

 

 

 

 

 

Hindranir í vegi hagvaxtar

Það hefur gengið hægt að koma af stað bærilegum hagvexti hérlendis.  Forsenda hagvaxtar eru fjárfestingar, og þær hafa afar litlar verið í heild frá bankakreppunni haustið 2008, þó að t.d. útflutningsiðnaðurinn hafi fjárfest töluvert.

Fjárfestingar, sem um munar, koma aðallega úr tveimur áttum, þ.e. frá sjávarútveginum og erlendis frá í iðnfyrirtækjum, en ekki skal vanmeta gildi fjárfestinga í hótelum, gistihúsum og ferðamannaaðstöðu. 

Það verður að segja hverja sögu, eins og hún er, en varðandi fjárfestingar á öllum þessum sviðum urðu gjörðir fyrrverandi ríkisstjórnar, skaðræðisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur, til að draga úr hvatanum til fjárfestinga, hvort sem um einbeittan brotavilja, eins og í Icesave- og bankamálunum, eða meðfæddan klaufaskap var að ræða.  Verður nú ymprað á þessum atriðum og síðast en ekki sízt verður drepið á aðra forsendu en fjárfestingar fyrir hagvexti, en hún er þekking og þjálfun á vinnumarkaðinum.  Án hins síðast nefnda verða fjárfestingar unnar fyrir gýg. 

Ofurskattlagning á sjávarútveginn undir rangnefninu veiðigjöld dregur allan mátt úr útgerðinni til þeirrar endurnýjunar á fiskiskipastólnum, sem nú er aðkallandi.  Minni fyrirtækin kikna undan byrðunum og leggja upp laupana, en hin stærri kaupa veiðiheimildirnar, sem losna, en geta ekkert fjárfest í veiðitækjum, sem heitið getur, á meðan stórt skarð er höggvið í framlegðina, sem á að fara til að greiða fastan kostnað og til að fjárfesta.   Það er brýnt, að Alþingi og ríkisstjórn vindi ofan af vitlausri skattlagningu, sem sveltir mjölkurkúna, og fælir þess vegna fjárfesta frá greininni.  Það er að sama skapi nauðsynlegt, að sjávarútvegurinn fái traustan lagalegan starfsgrundvöll.  Að þessu er unnið.  

Núverandi ríkisstjórn, Laugarvatnsstjórnin, færði byrðarnar af botnfiskútgerðunum og yfir á uppsjávarútgerðirnar og létti heildarbyrðarnar dálítið, en betur má, ef duga skal.  Nú lítur út fyrir, að makríllinn sé búinn að hrekja loðnuna að miklu leyti af Íslandsmiðum, sem þýðir allt að 30 mia kr högg fyrir uppsjávarútgerðir og hagkerfi landsins.  Þetta sýnir, hversu varasamt er fyrir skattheimtuvaldið að leggja skatta á útgerðina samkvæmt meðaltalsframlegð í fortíðinni.  Þegar vel árar á útgerðin að fá tækifæri til að fjárfesta, og þegar illa árar þarf hú að geta sótt í varasjóði sína. 

Til að fá hjólin í gang og til að tryggja sjálfbæra og sanngjarna skattheimtu verður að gjörbreyta um skattlagningu á sjávarútveginn, afnema með öllu eignaupptökuaðferðina og samræma skattheimtuna skattlagningu á önnur fyrirtæki í landinu, þ.e. að leggja tekjuskatt á hagnað, e.t.v. dálítið hærri hlutfallstölu en á önnur fyrirtæki á árum, þegar veiðiheimildir eru auknar.  Þetta er sanngirnismál, og að leggja annað til grundvallar en samræmda skattheimtu er ójöfnuður.  Vinstri menn eru reyndar alræmdir fyrir að ryðjast fram með ójöfnuði til að hrifsa til hins opinbera fé í endurdreifingu að eigin geðþótta.  Slíkt veikir undantekningarlaust tekjuöflun samfélagsins sem heildar. 

Hið sama á þá að gilda um orkufyrirtækin, þegar þau hafa hlotið ný virkjunarleyfi skulu þau greiða allt að 10 % hærri hlutfall í tekjuskatt en önnur fyrirtæki næstu 10 árin.  Afránsskattheimta á borð við núverandi veiðigjöld rýrir hins vegar skattstofninn, en hófleg skattheimta leyfir skattstofninum að dafna.  Á vegum Laugarvatnsstjórnarinnar er vinna í gangi við endurskoðun fiskveiðistjórnunarkerfisins, og vonandi verður þá undið ofan af þessari vinstri vitleysu.  Hvor skattheimtuaðferðin halda menn, að sé betur fallin til tekjuöflunar fyrir ríkissjóð, þegar til lengdar lætur ?  Það er engum blöðum um það að fletta, að leið hófsamlegrar og réttlátrar skattheimtu mun bæta hag ríkissjóðs meira en ofurskattheimta og mismunun.  Með réttlátri skattheimtu er hér einfaldlega átt við, að jafnræðis sé gætt og að skattheimtan sé óháð því í hvaða atvinnugeira fyrirtækið starfar.   

Vinstri stjórnin fór illa með orðspor Íslands gagnvart erlendum fjárfestum.  Þar sem traust verður að ríkja, er afleitt að standa ekki við samninga og að svíkja gefin loforð.  Siðferði vinstri stjórnarinnar var bágborið, og í ljós kom, það sem margir töldu sig vita fyrirfram, að vinstri mönnum var ekki treystandi til að fara með landstjórnina.  Þeir komu aftan að viðsemjendum orkufyrirtækjanna með því að leggja á sérstakan rafskatt, sem nú er orðinn 130 kr/MWh.  Þeir lofuðu að hafa hann tímabundinn, en í stað þess að afnema hann á tilsettum tíma, þá hækkuðu þeir hann. 

Þetta kemur málmframleiðslufyrirtækjunum, t.d. álverunum, afar illa um þessar mundir, þegar afurðaverðið er mjög lágt og afkoman með versta móti.  Þetta kemur þyngst niður á elzta fyrirtækinu í þessum geira, því að orkuverðið til þessa málmframleiðslufyrirtækis er langhæst og ótengt afurðaverðinu.  Slíkir skattar á fyrirtæki, ótengdir afkomu þeirra, eru stórhættulegir og hafa víða leitt til, að þau hafa flosnað upp.  Verður að treysta Laugarvatnsstjórninni til að lækka þennan skatt og láta hann síðan renna sitt skeið á enda, eins og lögin gera ráð fyrir.  Málsmeðferð yfirvalda af þessu tagi er eitt af því, sem grefur undan trausti fjárfesta og gerir þá afhuga fjárfestingum í landinu.  Slíkt er landinu miklu dýrkeyptara en þeir milljarðar kr, sem fást inn með þessum rafskatti.  Að vega slíkt og meta virðist ekki vera á valdi vinstri manna, því að þeir gera ekki ráð fyrir neinni breyttri hegðun við skattahækkun.

Verðlagning raforkunnar hér innanlands breyttist með vinstri stjórninni í Stjórnarráðinu og afkvæmi hennar í Háaleitinu.  Slíkar tilefnislausar snöggar breytingar á heildsöluverði raforku í einu landi auka ekki tiltrú fjárfesta á orkuvinnslufyrirtækjunum og eigendum þeirra.  Óhagræði Íslands vegna veiks raforkukerfis og langra fjarlægða frá hráefnum og afurðamarkaði var nóg fyrir, þó að ekki bættist við óvissa um, hvort landið mundi bjóða samkeppnifært verð á raforkunni.  Þessum veikleika verður aðeins útrýmt með nýrri stjórn Landsvirkjunar og einarðri stjórn í atvinnuvegaráðuneytinu.  Eins og málum er nú háttað er fjárfestum sýnt "listaverð" á raforku frá Landsvirkjun upp á 43 USmill/kWh.  Þetta verð er ekki í neinu samræmi við jaðarkostnað virkjana fyrirtækisins, heldur er rökstutt þannig, að leitast sé við að láta verðlagningu raforku á Íslandi fylgja raforkuverðþróun í Evrópu.  Sú stefnumörkun er auðvitað algerlega út í hött, af því að orkukerfi Íslands er gjörólíkt orkukerfi meginlands Evrópu, og um það gilda þess vegna önnur lögmál.  Aukning á útflutningi orkukræfrar vöru frá Íslandi hefur tilhneigingu til að draga úr gróðurhúsaáhrifum á heimsvísu.   

"Röksemdafærsla" Landsvirkjunar í verðlagsmálum er álíka gáfuleg og röksemdafærsla forstjóra fyrirtækisins fyrir samþykkt Icesave-samninganna, alræmdu.  Hún er fyrir neðan allar hellur og tekur ekkert mið af því, að raforkukerfi Íslands er algrænt, sjálfbært og stækkanlegt með virkjunum endurnýjanlegra auðlinda, en raforkukerfi Evrópu er dökkbrúnt af jarðefnaeldsneyti og þar er reynt að auka hlut endurnýjanlegra og mjög óhagkvæmra orkulinda með stórfelldum niðurgreiðslum. 

Verðlagningarstefna vinstri stjórnanna í Stjórnarráðinu og í Háaleitinu var þess vegna alveg út úr kú miðað við hagsmuni landsmanna af að laða hingað erlenda fjárfesta.  Vinstri stjórn Stjórnarráðsins var í Alþingiskosningunum 27. apríl 2013 fleygt á öskuhauga sögunnar, en enn lafir vinstri stjórnin í Háaleitinu sem hver önnur tímaskekkja.  Á meðan nást engir umtalsverðir nýir orkusamningar, og gamlir viðskiptavinir hafa jafnvel glatazt og súrnað sambandið við aðra.  Neró leikur á fiðlu á meðan Róm brennur, og lýsir þetta sér í hjákátlegum gæluverkefnum á borð við sæstrengi til útlanda og vindmyllum á heiðum uppi. 

Margt bendir nú til, að skortur á hæfu starfsfólki sé orðinn hamlandi fyrir hagvöxtinn.  Þekkingarstig unga fólksins, þegar það kemur út úr skólakerfinu, er svo bágborið að jafnaði, en með góðum undantekningum þó, að við svo búið má ekki standa.  Þekking og færni í meðferð móðurmálsins er í mörgum tilvikum skelfilega léleg, og lesskilningur og skriftargeta í erlendum málum, svo að ekki sé nú minnzt á hæfileikann til að tjá sig á erlendum málum, er algerlega ófullnægjandi.  Verklega getan er heldur ekki upp á marga fiska.  Verkleg þekking tækni- og verkfræðinga er í mörgum tilvikum skaðlega bágborin.

Þetta er ekki séríslenzkt fyrirbæri, og við þurfum ekki að finna upp hjólið til að  bæta úr skák, heldur eigum við að leita í smiðju þeirra, sem bezt hefur tekizt upp í þessum efnum. Eitt slíkra landa er Þýzkaland.  Í brezka tímaritinu "The Economist" gaf þann 12. október 2013 að líta eftirfarandi:

"Í iðandi Siemens risaverksmiðjunni í Berlín eru táningar í bláum samfestingum að læra að setja saman rafeindakort sem fyrsta skref í þriggja ára nemasamningi þeirra.  Auk fræðslu um tækni, þjarkafræði (robotics) og önnur verkfræðileg svið fá nemarnir, 1350 að tölu í þjálfunarmiðstöð fyrirtækisins, þjálfun í að lesa tæknigögn og að fara með talnagögn.  Við útskrift er ætlazt til, að þeir geti gert grein fyrir verkefnum með texta og tölum, og lausn viðfangsefna, á ensku og þýzku.  Þegar lönd leita leiða til að bæta þjálfun á vinnumarkaðinum, m.a. til að auka framleiðnina, þá er gerhygli Siemens-vinnubragðanna fyrirmynd margra.  Kostnaðurinn per nema nemur um kEUR 100, um MISK 16, svo að hér er um meiri háttar fjárfestingu að ræða.  Norbert Giesen, yfirleiðbeinandi, segir, að vegna vaxandi þróunarhraða framleiðsluaðferðanna og hraðari innleiðingar uppfinninga, þá leggi fyrirtækið nú aukna áherzlu á "mjúka" hæfni, t.d. hvernig á að setja saman árangursrík teymi og skipta með sér verkum með sem beztum hætti.  Þessi þekking er nytsamleg, hvernig sem allt veltist." 

Af þessari hugmyndafræði má margt læra.  Samstarf hins opinbera menntakerfis og fyrirtækjanna þarf að efla.  Annars er hætt við, að opinbera menntakerfið dragist aftur úr og mennti ungviði fyrir gærdaginn.  Í tveimur efstu deildum grunnskólans þarf að aðgreina verknáms- og bóknámsleiðir, þó að nemendur geti síðar skipt um brautir.  Með því að koma þannig til móts við ólíkar þarfir nemendanna, verður  dregið úr brottfalli, sem jafngildir að minnka sóun hæfileika.  Fyrirtækin þurfa að koma í ríkari mæli að gerð námskráa og námsefnis og að koma að þjálfun og kennslu, eins og frásögnin hér að ofan frá Berlín ber með sér, að Þjóðverjar gera. 

Þetta er ekki nýtt hjá Þjóðverjum.  Hjá þeim er meistarakerfið enn við lýði.  Íslenzka menntakerfið þarf að verða mun skilvirkara en það er nú.  Það er ekki meira opinbert fé til reiðu í menntakerfið núna, svo að góðar lausnir þurfa að koma fram til að bæta skilvirknina.  Námskráin þarfnast endurnýjunar, fjölbreytni og valfrelsi þarf að auka og atvinnulífið þarf bæði tækifæri og hvata til að taka þátt.  Þó að upphæðin, sem Siemens ver til þjálfunar hvers nema, 16 milljónir kr, virðist há, þá fá þeir áreiðanlega góða ávöxtun á þá fjárfestingu með vinnuframlagi nemanna og með hæfara starfsfólki, þegar að nýráðningum kemur.  Að stokka spilin að nýju í menntakerfinu og víðar er nauðsyn til bættrar afkomu þjóðarbúsins.   

 

 

     

 

 

 

Opið bréf Víglundar

Bréf Víglundar Þorsteinssonar, lögfræðings, til forseta Alþingis, sem hann opinberaði í Morgunblaðinu 24. janúar 2014, sætir stórtíðindum, þó að vinstri menn þykist ekki skilja sakarefnin, sem í bréfinu felast.  Lítið hefur farið fyrir umfjöllun þessa grafalvarlega máls í Kastljósi, Speglinum eða fréttatímum Ríkisútvarpsins, en tímanum fremur varið í þröng mál, jafnvel persónulega harmleiki, sem lítið erindi eiga við alþjóð.  Bréf Víglundar á hins vegar erindi við alla og ber vitni um harmsögulega óhæfni vinstri flokkanna við stjórnun landsins. 

Grafalvarlegar ásakanir á hendur ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur koma fram í þessu bréfi, og þær eru rökstuddar með vísunum til fundargerða stýrinefndar stjórnvalda um samninga við erlenda kröfuhafa föllnu bankanna.  Hér verður gripið niður í hið sögulega bréf.  Efni þess er með þeim hætti, að aðalsökudólginum, fyrrverandi fjármálaráðherra, SJS, má ekki takast að komast upp með neitt múður eða belging, eins og hann gerði sig líklegan til í umræðum um málið á Alþingi og eru hans ær og kýr.

"Efni fundargerðanna á erindi við Alþingi.  Þær staðfesta, að vorið og sumarið 2009 vann framkvæmdavaldið hörðum höndum að því að fara framhjá reglum neyðarlaga nr 125/2008 um endurreisn íslenzku bankanna og meðferð skulda heimila og fyrirtækja." 

Þarna eru nægilega alvarleg sakarefni borin fram fyrir ríkissaksóknara til að fyrirskipa rannsókn. 

"Um mánaðamótin febrúar/marz 2009 ákvað ríkisstjórnin að hefja samningaviðræður við erlenda kröfuhafa bankanna um það, hvernig þeir gætu fengið meira í sinn hlut úr nýju bönkunum, sem stofnaðir höfðu verið með setningu neyðarlaganna nr 125/2008, en neyðarlögin sögðu til um. .... Þegar fundargerðirnar eru lesnar í samfellu, verður ekki annað ráðið en frá upphafi hafi ríkisstjórnin haft í huga að afhenda erlendu kröfuhöfunum alla þrjá nýju bankana til að friðþægja þeim."

Eigi þessar hátternislýsingar á stjórnvöldum þessa tíma við rök að styðjast, er ljóst, að þau hafa dregið taum fjármálaafla gegn hagsmunum íslenzka ríkisins og almennings á Íslandi.  Slíkt framferði eru landráð, og verður að rannsaka þessi sakarefni á hendur stjórnvalda þessa tilgreinda tímabils í því ljósi. 

Í lokakafla bréfs Víglundar stendur eftirfarandi:  

"Þetta þarfnast rannsóknar.  Þessar ákvarðanir hafa í raun valdið miklu af því stórfellda tjóni, sem varð hér á landi eftir hrun.  Hefði neyðarlögunum verið framfylgt eftir efni þeirra og úrskurðum FME haustið 2008, væri okkar þjóðfélag löngu risið úr öskustónni." 

Ályktun Víglundar Þorsteinssonar, lögfræðings, er sem sagt sú, að vinstri stjórnin hafi gert illt ástand enn verra, dýpkað kreppuna og lengt í henni.  Í stað þess að losa um gjaldeyrishöftin, þegar það var enn tiltölulega viðráðanlegt og snjóhengjan minni en nú, þá bætti vinstri stjórnin hundruðum milljarða kr við þessa hengju.  Það verður að fást réttarfarslegur botn í þetta mál, og hinar stjórnmálalegu afleiðingar fyrir Samfylkinguna og Vinstri hreyfinguna grænt framboð þurfa að verða eftir því. 

Það var vitað, að ráðherrar vinstri stjórnarinnar voru óhæfir til að forgangsraða af skynsamlegu viti og að stika út leiðir til lausnar á vandamálum, þó að þeir gætu sett á endalausar tölur, algerlega innihaldslausar.  Það var grautargerð í mörgum pottum samtímis með mismunandi blæbrigðum, en allt reyndist óætt, þegar til kastanna kom.

 Nú eru hins vegar að birtast gögn, sem benda ekki einvörðungu til óhæfni, heldur einbeitts brotavilja gegn hagsmunum íslenzku þjóðarinnar.  Þar er með öðrum orðum um að ræða enn alvarlegri meint brot en meint vanræksla Geirs Hilmars Haarde, sem meintir núverandi brotamenn leiddu fyrir Landsdóm á sinni tíð og höfðu skömm fyrir vegna skorts á sakarefnum.  Nú skortir ekki sakarefnin. Var í Landsdómsmálinu gegn Geir gefið fordæmi, sem ekki verður undan vikizt að fylgja nú ?  Vigdís Hauksdóttir hefur reifað málið á Alþingi af einurð, eins og hennar er von og vísa.  Þingmenn þurfa nú margir hverjir að girða sig í brók og ekki að láta deigan síga fyrr en þeir eru vissir um, að erindi Víglundar Þorsteinssonar, lögfræðings, hafi hlotið nauðsynlega umfjöllun og verðuga afgreiðslu. Fáránleg upphlaup stjórnarandstöðunnar á þingi um þessar mundir eru alger hégómi hjá afgreiðslu þessa alvarlega máls. 

 

 

   

   

Stöðugleiki hér og þar

Eitt af því, sem vinstri stjórninni mistókst hrapallega að ná, var efnahagslegur stöðugleiki, enda má bæði efast um, að þeim dæmalausu ráðherrum hafi verið það sérstakt keppikefli og að þeir hafi gert sér grein fyrir, hvernig efnahagslegum stöðugleika yrði náð. 

Kjarasamningar, sem gerðir voru á hennar skeiði, voru almenningi dýrkeyptir og verri en engir, af því að þeir virkuðu sem olía á eld verðbólgubálsins.  Svo er það annað mál, að loforð Jóhönnustjórnarinnar í tengslum við þá kjarasamninga voru strax svikin, svo að traust aðila vinnumarkaðarins til Jóhönnu og Steingríms varð að engu.  Lánleysi þeirra skötuhjúa var algert.  Þar með var í raun úti um þá ríkisstjórn.

Með hækkunum á virðisaukaskatti, eldsneytisgjaldi, álagningu kolefnisgjalds og hækkunum á öllum gjöldum og sköttum, sem nöfnum tjáir að nefna, kynti vinstri stjórnin undir verðbólgu.  Það var eins og við manninn mælt; skattstofnar ríkissjóðs minnkuðu við þetta, t.d. minnkaði bifreiðaakstur og verzlun dróst saman.  Skattstofnarnir skruppu saman undan ofurskattheimtu upp úr kennslubókum frá Þýzka Alþýðulýðveldinu og færða í búning af Þistilfirðinginum, fyrrverandi formanni vinstri grænna.

Nú bregður meira að segja svo við, að íslenzka krónan braggast skyndilegar og meira en nokkur hagspekingur hafði látið í ljós.  Hefur gildi bandaríkjadals lækkað á einu ári úr u.þ.b.130 kr í u.þ.b. 115 kr. Hvort sem þetta má túlka sem traustsvott á hagstjórnina í landinu eða ekki, þá er þessi þróun mjög hjálpleg við að koma böndum á verðbólguna.  Við viljum stefna að því að uppfylla öll Maastricht-skilyrðin, og þá er frumskilyrði að ná verðbólgunni undir 2,0 % á ári og er reyndar ekki nóg miðað við núverandi ástand á evru-svæðinu, en það er reyndar óheilbrigt núna og ekki eftirsóknarvert, eins og rakið verður í þessum pistli. 

Það er hægt að fullyrða það með vísun til samkeppnihæfni útflutningsatvinnuveganna og með samanburði við evrulönd á borð við Írland, að hefði evran verið við lýði hérlendis, þegar peningakerfi heimsins hrundu, þá hefði endurreisnin gengið enn hægar, og hefur hún þó gengið allt of hægt vegna glataðra tækifæra, ofstækis og mistaka ríkisstjórnar Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs.

Nú óttast margir hagspekingar, en þeir hafa reyndar ekki reynzt góðir í hlutverki völvunnar með krystallskúluna, að vestræn ríki, t.d. evru-svæðið, séu að sogast ofan í hringiðu verðhjöðnunar, sem mjög erfitt geti verið að komast upp úr.  Verðhjöðnun leikur hag almennings jafnvel enn verr en verðbólga.  Það er vandrataður hinn gullni meðalvegur, og leiðin þangað liggur um afkastaaukningu, arðsamari fjárfestingar og þar með aukna verðmætasköpun, en hvorki hókus pókus fjármálagjörninga né peningalegra sjónhverfinga á borð við lögeyrisskipti án réttrar undirstöðu.  Það er hægt að vinna sig út úr vandanum.  

Á evru-svæðinu lækkaði 12 mánaða verðbólga í september 2013 úr 1,1 % í 0,7 % í október.  Fyrir ári var verðbólgan þarna 2,5 %.  Markmið evrópska seðlabankans (ECB) er "undir, en nálægt 2,0 %".  Í maí 2013 lækkaði þessi seðlabanki viðmiðunarvexti sína í 0,5 %, og nýlega voru þeir lækkaðir í 0,25 %, svo að þar á bæ óttast menn greinilega, að aðhaldsaðgerðir og mikil skuldsetning geti sogað ríkin ofan í hringiðu verðhjöðnunar.  ECB berst augsýnilega harðri baráttu við verðhjöðnunarvofuna, en það bendir ýmislegt til, að hann muni tapa þeirri baráttu, og þar með má búast við feykilegu félagslegu og peningalegu umróti á evrusvæðinu, sem getur fækkað aðildarlöndum evrunnar með miklum stjórnmálalegum afleiðingum.   

Merkilegust er nú um stundir hagþróunin í BNA-Bandaríkjum Norður-Ameríku.  Verðbólgan er þar aðeins rúmlega 1,0 %, en verðbólgumarkmið bandaríska seðlabankans er 2,0 %.  Þetta gerist þrátt fyrir skefjalausa seðlaprentun bankans í 5 ár frá hruni, undanfarið um USD 85 milljarðar á mánuði, sem er miklu meiri seðlaprentun en ECB hefur stundað, enda hafa prússnesk viðhorf til fjármála átt hljómgrunn innan bankaráðsins við Frankafurðu.  Verðhjöðnunar hefur jafnvel gætt suma mánuðina í BNA. 

Hagfræðingar óttast, að þessi gríðarlega seðlaprentun muni valda hagbólu í náinni framtíð, en núna er svo mikill kraftur í bandaríska hagkerfinu, að það össlar áfram á 3,0 % hagvexti á ári og dregur lömuð hagkerfi evrusvæðisins og Japans með sér.  Japanir eru loksins eftir 20 ára verðhjöðnun að ná sér upp úr henni.  Svo mikill vágestur sem verðbólga er, þá er verðhjöðnun jafnvel enn verri, því að launin lækka þá, en skuldirnar standa í stað.  Hagkerfið dregst saman.  Þetta sýnir í hnotskurn, hversu stöðugleikinn er mikils virði.  Íslendingar geta náð stöðugleika í hagkerfinu, en þá verða allir að leggjast á eitt og fórna nokkru fyrir ávinning í náinni framtíð.  Hugmyndum um miklar krónutöluhækkanir í kjarasamningum fjölmennra stétta, opinberra starfsmanna eða annarra, verður að fórna að sinni þar til hinu opinbera vex fiskur um hrygg við lækkun hræðilegrar vaxtabyrðar af skuldum.  

Nú vokir vofa verðhjöðnunar yfir evrusvæðinu og hefur reyndar þegar hafið innreið sína í sum lönd Suður-Evrópu, þar sem laun hafa lækkað mikið, enda er það eina ráðið auk kerfisbreytinga og framleiðniaukningar fyrir þau til að ná sér aftur á strik eftir hrunið.  Á einu ári hefur verðbólgan á evru-svæðinu lækkað úr 1,5 % á ári í 0,8 % á ári og er lækkandi í þeim mæli, að seðlabanki evrópu virðist ekki fá við neitt ráðið.  

Þjóðarframleiðslan á evrusvæðinu í heild dróst saman um 0,4 % árið 2013, og er spáð vexti um 1,1 % í ár samkvæmt tilkynningu framkvæmdastjórnarinnar 5. nóvember 2013.  Atvinnuleysið er á evru-svæðinu að jafnaði 12,2 % eða tvöfalt hærra að tiltölu á við BNA.  Hin sterka evra virkar hamlandi á efnahaginn vegna bágrar stöðu útflutningsgreina, nema þar sem afköstin eru mest.  Hlutfallið 1 EUR/1 USD = 1,35 er útflutningsgreinum evrusvæðisins þungt í skauti.  Hlutfallið er 5 % hærra en fyrir ári.  Evran dregur þess vegna hagkerfið í átt til verðhjöðnunar.  Mörg ytri skilyrði virka í sömu átt, eins og hér verður rakið.  

Kýpur, Írland, Portúgal og Spánn stríða við háar opinberar og einkaskuldir.  Grikkland og Ítalía búa við háar opinberar skuldir. Nafngildi skuldanna helzt óbreitt í verðhjöðnun, en greiðslugetan rýrnar.  Það mun hrikta gríðarlega í evrusamstarfinu og líklegt, að í það komi brestir, ef eitt eða fleiri þessara landa lenda í verðhjöðnunarbasli.  Evrusamstarfið hangir nú þegar á horriminni, svo að verðhjöðnun gæti riðið því að fullu.     

Meginástæða verðlagslækkananna er lækkun orkuverðs, en það hefur nú hafið lækkunarferli um allan heim vegna hagkerfisslaka og vegna aukins framboðs á olíu og jarðgasi, sem unnin eru með nýjum aðferðum úr sandsteini og leirlögum.  Þetta mun gera dýrustu lindirnir óhagkvæmar og vonlausar í rekstri.  Drekasvæðið er eitt þeirra.  Íslenzkir neytendur hafa orðið varir við eldsneytislækkanir, en enn meiri eldsneytislækkanir hljóta að fylgja fljótlega. 

Eldsneytislækkun hefur áhrif á allt vöruverð, af því að eldsneytið kemur alls staðar við sögu, þó að ekki sé nema flutningskostnaðurinn.  Flutningskostnaðurinn til landsins hlýtur að lækka og flugmiðaverðið sömuleiðis.  Allt á þetta að virka örvandi á íslenzka hagkerfið og auka kaupmátt almennings og draga þar með í sömu átt og skattalækkanir ríkisstjórnarinnar.  

  Við þessar aðstæður væntanlegs verðstöðugleika og hagvaxtar væri það algert ábyrgðarleysi af stéttarfélögum að spenna bogann hærra en um var samið á jólaföstunni 2013.  Það eru svo miklir hagsmunir í húfi hér fyrir þorra landsmanna varðandi framtíðar kjarabætur á traustum grunni, að öllum viðbótar launakröfum, hversu réttmætar sem þær kunna að virðast, verður að hafna af staðfestu og einurð.  Allir verða að bíða þess, að ávextirnir þroskist áður en þeir verða tíndir.    

 

  

 

 

Heljarstökk

Um þessar mundir undirbýr Evrópusambandið, ESB, mesta heljarstökk sitt frá því, að evrunni var hleypt af stokkunum.  Um er að ræða bankabandalag evru-landanna, þar sem löndum innan ESB án evru verður hleypt inn.  Spurning er, hvort EES ríkjunum verður hleypt í þetta samstarf, eða hvort Svisslendingar, sem sópar að í bankaheiminum, kæra sig um aðild að bankabandalaginu, sem hleypa af stokkunum að ári. 

Með þessu er ætlunin að flytja eftirlit, upplausnarvald og styrkingarheimildir fyrir fjármálafyrirtæki frá einstökum ríkjum og til seðlabankans í Frankfurt.  Með á að fylgja þangað Evrópusjóðurinn til að ausa úr til þrautavara til að koma í veg fyrir fjármálalegan óstöðugleika og fall banka. 

Hér er auðveldara um að ræða en í að komast.  Þjóðverjar drógu lengi lappirnar og vildu ekki, að þýzkir sparisjóðir þyrftu að lúta þessu sameiginlega eftirliti, líklega af því að þar er maðkur í mysunni.  Fyrir kosningarnar í september 2013 var hamrað á því í Þýzkalandi, að Þjóðverjar yrðu látnir standa sem fjárhagslegir bakhjarlar fyrir evrópskt bankakerfi á brauðfótum, en nú virðast þeir sjá sér hag í að raungera þennan væna áfanga á leiðinni að sambandsríki Evrópu, þó að það geti óneitanlega kostað þýzka skattgreiðendur útlát.  Ekki verða því þó gerðir skórnir hér, að þessi stefnumörkun endurspegli stórveldisdrauma.  Miklu líklegra er, að Berlín meti það svo, að bankabandalag Evrópu muni styrkja evruna í sessi, og er ekki talið af veita, eins og í pottinn er búið í mörgum evru-löndum nú um stundir, þar sem hagkerfi þeirra er hreinlega of veikburða til að búa við sterkan gjaldmiðil á borð við evru.  Það hefur reynzt ríkjum bjarnargreiði að hleypa þeim inn vanbúnum.  Það er annaðhvort fals eða vanþekking að baki fullyrðingum hérlandsmanna um, að það yrði landsmönnum hin mesta kjarabót að stökkva á evruna.  Það er þó hverju orði sannara og mikið keppikefli, að sterkur gjaldmiðill lækkar innflutningsvörur í verði og eykur kaupmátt Íslendinga erlendis, en ef undirstaða gjaldmiðilsins er ekki réttlig fundin, þá verður mikið atvinnuleysi í landinu og erfitt að selja vörur og þjónustu á erlendum mörkuðum.  Við þurfum að feta svipaða braut og Þjóðverjar að ná verðstöðugleika og samkeppnihæfni með mikilli framleiðni og háum gæðum.  Þá getum við tekið upp hvaða gjaldmiðil sem er að því tilskildu, að yfirvöld viðkomandi gjaldmiðils samþykki slíkt og að viðkomandi seðlabanki virki til þrautavara fyrir íslenzkt peningakerfi.       

Bankabandalagsverkefni ESB var hleypt af stokkunum í júní 2012, þegar spænskir bankar stóðu hvað tæpast.  Hlutverk bankabandalagsins er að rjúfa tengslin á milli ríkisstjórna og fjármálafyrirtækjanna, þannig að atburðir á borð við írska slysið þurfi ekki að endurtaka sig.  Írski ríkissjóðurinn var að kröfu ESB látinn axla skuldir írskra banka í fjármálakreppunni haustið 2008 til að bjarga írskum bönkum úr lausafjárvanda, þegar fall írska bankakerfisins var talið geta haft keðjuverkandi áhrif í Evrópu og víðar.  Til þess fengu Írar mjög há og dýr lán hjá EB og AGS, sem þeir verða lengi að bíta úr nálinni með.  Írska leiðin er nú mönnum víti til varnaðar.     

Eins og kunnugt er, lagði ríkisstjórn Geirs Hilmars Haarde fyrir Alþingi að láta skipta föllnu bönkunum upp, flytja íslenzkar skuldir bankanna, innistæður og útlán með afföllum inn í nýja íslenzka banka og láta erlendar skuldir róa með lánadrottnunum.  Þetta var íslenzka leiðin.  Ríkisstjórn Geirs og Alþingi sigldu gegn mjög miklu alþjóðlegu andstreymi við þessar aðgerðir, ekki sízt frá ESB, af því að allar erlendar ríkisstjórnir og fjármálastofnanir töldu, að þetta gæti haft slæmar afleiðingar á fjármálakerfi Evrópu og veitt slæmt fordæmi.  

Nú er komið í ljós, að þjóðhagslega var þetta bezta lausnin og andstætt svartagallsrausi vinstri flokkanna á Íslandi, Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, sem lögðu sig í framkróka við að smeygja ríkisábyrgð á skuldir föllnu bankanna og buktuðu sig þannig og beygðu fyrir erlendum ríkisstjórnum og kommissörum ESB af fádæma undirgefni, sem sennilega má kenna við landráð.  Hvernig væri að leyfa Steingrími Jóhanni og Jóhönnu Sigurðardóttur að bera glóandi járn fyrir Landsdómi og bergja þannig á eigin miði ? 

Aðgerðir Alþingis haustið 2008 voru dæmdar löglegar að alþjóðarétti af EFTA-dómstólinum í janúar 2013.  Öll var þessi furðulega hegðun ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur til þess fallin að ganga í augun á búrókrötunum í Brüssel til að auðvelda aðildarviðræðurnar, sem hvorki gekk né rak með, og þessar óheillakrákur, Jóhanna, Steingrímur, Katrín Jakobsdóttir og Össur reyndust algerlega ófær um að leiða til lykta fremur en annað, sem þau tóku sér fyrir hendur.  Óþarft er að minnast á garminn Ketil skræk í þessu sambandi, fyrrverandi ráðgjafa hins hroðalega illa rekna Íbúðalánasjóðs, en stjórnarandstaða hans er ekki burðugri en ráðherradómurinn, og var þá ekki úr háum söðli að detta.   

Núna eru mun hærri vextir á Norður-Ítalíu, sem og á Ítalíu allri, en norðan landamæranna í Ölpunum, Austurríkismegin, svo að dæmi sé tekið.  Þetta og margt fleira veldur núningi á milli norður- og suðurhluta evrusvæðisins, sem er svo svæsinn, að á öllu evrusvæðinu er umræða um upplausn þess.  Með bankabandalaginu er ætlunin að draga úr þessum vaxtamuni og helzt að eyða honum.

Bankabandalag ESB krefst þess af Þjóðverjum og öðrum lánadrottnararíkjum innan ESB, að þau gangi í ábyrgð fyrir skuldararíkin og að þau hætti að hygla eigin bönkum.  Þetta hefur lengi staðið í Þjóðverjum, en þeir hafa nú kokgleypt þessar skuldbindingar gegn því, að evrubankinn í Frankfurt hafi eftirlitsskyldum að gegna og fái upplausnarvald yfir 130 stærstu bönkunum og geti hlutazt til um rekstur allra annarra banka á evrusvæðinu, sem eru nokkur þúsund talsins.  

Það er önnur saga, að Þjóðverjar eru alls ekki einráðir um stjórnun evrubankans, heldur sitja í æðsta ráði bankans seðlabankastjórar allra evrulandanna og 6 manna framkvæmdastjórn hans.  Þjóðverjar hafa að vísu nú fengið því framgengt, að atkvæðavægið verður ekki jafnt, heldur nokkru nær stærðarhlutföllum hagkerfanna.   Sem dæmi að taka er hagkerfi Þýzkalands um 100 sinnum stærra en Lettlands, sem taka mun upp evru nú um áramótin, en Þjóðverjar munu hafa minna en tvöfalt atkvæðavægi á við Letta.  Margir Þjóðverjar hafa áhyggjur af því að verða ofurliði bornir í mikilvægum atkvæðagreiðslum í æðsta ráði bankans.  

Á vegum bankabandalagsins verður gagnkvæm innistæðutrygging allra evrulandanna.  Bankar evrulandanna munu að þessu leyti búa við svipað kerfi og bankar í Bandaríkjunum.  

Þjóðverjar hafa hingað til barizt fyrir því, að völdin yfir þýzkum peningum væru í þýzkum höndum.  Wolfgang Schäuble, fjármálaráðherra Þýzkalands, hefur sagt, að bankabandalagið ætti að vera úr timbri, en að hafa það úr stáli mundi útheimta breytingar á sáttmálum ESB.  Nú hefur hann samþykkt, að gagnkvæm ábyrgð myndist smám saman á 10 árum með EUR 55 milljarða sjóði að bakhjarli.  Hann hefur þó ekki samþykkt, að þetta fé komi frá skattgreiðendum, heldur bönkunum sjálfum.  Ef banki fer á hausinn, mun þó ofangreindur bakhjarl aðeins tryggja innistæðurnar, en hvorki hluthafa bankans né lánadrottna hans.  Ekki verður annað séð en þetta sé keimlíkt íslenzku leiðinni frá 2008, sem allt ætlaði vitlaust að verða út af á sinni tíð.

Í fersku minni er meðferð Breta á Íslendingum haustið 2008, en þá hljóp brezki ríkissjóðurinn undir bagga með öllum illa stöddum bönkum á Bretlandi, en lét útibú íslenzku bankanna sigla sinn sjó.  Mörgum hefur verið þessi hegðun hrein ráðgáta, því að gott samband hefur alla tíð verið á milli Englandsbanka og íslenzkra bankayfirvalda, þ.e. Seðlabanka Íslands eftir stofnun hans.  Er skemmst að minnast, að Ísland var í myntbandalagi við Bretland á 3. áratugi 20. aldarinnar.  Að tengjast sterlingspundinu kann að verða bæði fýsilegt og raunhæft eftir afnám gjaldeyrishaftanna, ef stöðugleiki næst í íslenzka hagkerfinu, eins og grunnur hefur nú verið lagður að, hvað sem verður.

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að Bretar reka öfluga leyniþjónustu innanlands og utan, MI5 og MI6.  Nú hefur sú getgáta verið viðruð opinberlega, að brezku ríkisstjórninni hafi borizt um það upplýsingar, að stundað væri stórfellt peningaþvætti í íslenzkum bönkum, þar sem fé frá Rússlandi ætti í hlut.  Háð umfangi þessarar starfsemi gæti þessi vitneskja skýrt beitingu hryðjuverkalaga gegn íslenzku bönkunum og gegn Íslandi, þar sem Bretar torvelduðu greiðslumiðlun til og frá Íslandi eftir megni.  Hvers vegna hefur sannleikurinn í þessu máli ekki verið opinberaður ?  Til náinnar gjaldeyrissamvinnu við Breta getur ekki komið fyrr en fullnægjandi skýring hefur á framferði Breta fengizt, og sýnt hefur verið fram á, að ríkisstjórn Verkamannaflokksins, Samfylkingar Bretanna, hafi haft málefnalegar ástæður fyrir gjörðum sínum; ella verður opinber afsökunarbeiðni að koma seint og um síðir, því að fruntaháttur og meiðandi aðgerðir brezka fjármálaráðherrans urðu Íslendingum þungar í skauti.

Bankabandalagið mun styrkja evruna, en ekki leysa evrukreppuna, sem enn er á alvarlegu stigi.  Upptaka evru á Íslandi verður ögn fýsilegri, en engan veginn nógu fýsileg, þegar á allt er litið, til að mæla með upptöku hennar.  Á evrusvæðinu gæti orðið mikið öldurót á komandi ári, og samkvæmt reglum ESB-sjálfs er full aðild að Evrópusambandinu skilyrði þess að evrubankinn verði fjárhagslegur bakhjarl að bankakerfi lands, sem gerir evru að lögeyri sínum.  Fyrrverandi ríkisstjórn, Jóhönnustjórninni, varð ekkert ágengt í aðildarviðræðunum við ESB, og núverandi ríkisstjórn, Laugarvatnsstjórnin, hefur allt aðra forgangsröðun með réttu.  Það er auðvitað með öllu ótækt að ætla að fara inn í ESB á hækjum.  Enn fullnægjum við engu Maastricht-skilyrðanna, en það ætti að setja það á dagskrá að fullnægja þeim öllum fyrir árið 2020.  Skipulega er nú hvert skrefið á fætur öðru tekið í þá átt.  Þá verður líka mikið vatn runnið til sjávar í Evrópu, og valdahlutföll á milli Þjóðverja, Breta, Frakka og Rússa tekin að skýrast ásamt framtíðarfyrirkomulagi ESB.   

      

 

               

    

Fjárlögin 2014

Laugarvatnsstjórnin kann til verka, en það er meira en hægt var að segja um Jóhönnustjórnina á undan henni.  Hún vann allt með öfugum klónum og stóð hér að fjögurra ára hörmungartímabili, eins konar Móðuharðindum af mannavöldum.  Það gerði hún með niðurrifsstarfsemi á öllum sviðum.  Hún hækkaði skattheimtuna upp úr öllu valdi á fólk og fyrirtæki, og hún ofsótti atvinnulífið.  Það virðist þó e.t.v. mótsagnakennt, að skatttekjur ríkissjóðs 2014 verða líklega hærri en 2013 þrátt fyrir vissar skattalækkanir til að örva hagkerfið.

Fyrri ríkisstjórn sýndi bleyðuhátt gagnvart alþjóðlegu fjármálavaldi, sem kom fram í því að semja við það um að láta íslenzka skattborgara ábyrgjast hundruði milljarða króna til greiðslu á skuldum óreiðumanna, sem suma hverja er nú réttilega búið að dæma um árabil á bak við lás og slá, og hún dekraði við kröfuhafa föllnu bankanna með því að hlífa þeim einum við skattasugu sinni.  Þar sýndi hún alvarlegan dómgreindarbrest, því að kröfuhafarnir geta komið sér hjá skattinum með því að óska gjaldþrotaskipta, en það hafa þeir ekki gert, af því að þeir njóta undanþágu frá gjaldeyrishöftum til að flytja tekjur sínar af starfsemi bankanna til útlanda.  Allt er þetta í boði vinstri stjórnarinnar, sálugu.  Þessir sömu stjórnmálamenn berja sér nú á brjóst á Alþingi og telja sig þess umkomna að vanda um við þá, sem skipulega og af eindrægni koma nú hjólum atvinnulífsins í gang. Ja, svei aftan ! 

Til marks um þau vatnaskil í efnahagsmálunum, sem eru nú að verða, er meiri hagvöxtur á Íslandi á 3. ársfjórðungi 2013 en nokkurs staðar annars staðar á Vesturlöndum, og jákvæðari viðskiptajöfnuður var þá en áður hefur sézt.  Þetta ásamt algerum viðsnúningi í stjórn ríkisfjármálanna mun leggja góðan grunn að skuldalækkun ríkissjóðs, fyrirtækja og heimila í landinu, sem er forsenda fyrir sjálfbærum búskapi í þessu landi.  Að greiða erlendum lánadrottnum 70-100 milljarða króna á hverju ári úr ríkissjóði hamlar sókn landsmanna til betri lífskjara.  Stefna núverandi ríkisstjórnar, Laugarvatnsstjórnarinnar, er reist á þeim sannindum, að þjóðin getur aðeins framleitt sig út úr vandanum, ef svo má að orði komast, en það er ekki unnt að skattleggja hana út úr vanda sínum, og það er vissulega ekki hægt að gera hvort tveggja.  

Til marks um þann viðsnúning hagkerfisins, sem nú á sér stað, er frásögn Morgunblaðsins þann 14. desember 2013 af samningi Skinneyjar-Þinganess á Höfn í Hornafirði við Skagann á Akranesi um hönnun, smíði, uppsetningu, prófanir og gangsetningu á sjálfvirku kerfi fyrir vinnslu á uppsjávartegundum í verksmiðju fyrirtækisins.  

"Samningur fyrirtækjanna er stærsti einstaki samningur, sem Skaginn hefur gert við íslenzkt sjávarútvegsfyrirtæki um framleiðslu og sölu á hátæknibúnaði til fiskvinnslu.  Um 100 manns hjá Skaganum og systurfyrirtækinu Þorgeiri og Ellerti munu starfa við verkefnið, en einnig starfsmenn fleiri fyrirtækja á Akranesi."   

Þá sagði Ingólfur Árnason, framkvæmdastjóri Skagans:

"Þessi uppsjávarlína er í raun einstök og það, sem við gerum bezt.  Árið 2012 varð búnaðurinn útflutningsvara, er við gerðum okkar stærsta einstaka samning til þessa við Varðann á Þvereyri í Færeyjum.  Sú verksmiðja var stækkuð síðastliðið sumar og afkastar nú 1000 t á sólarhring.  Hún er þar með orðin stærsta uppsjávarvinnsla í heimi."   

Þá, sem skoðað hafa sjávarútvegssýningar hérlendis, þarf ekki að undra á þessari velgengni Skagans.  Skaginn er gott dæmi um fyrirtæki, sem kann að búa til samkeppnihæfa hátæknivöru á Íslandi og markaðssetja hana með góðum árangri innanlands sem utan.  Starfsemi af þessu tagi er hornsteinn í hagkerfinu, sem breytir íslenzku hugviti og verkviti í verðmæta afurð, sem eykur framleiðni og verðmætasköpun hér innanlands og/eða aflar beinharðs gjaldeyris.  Bókvitið verður í askana látið.

Það er ein af grunnauðlindum Íslands, lífríkið í fiskveiðilögsögunni, sem stendur undir þessari fjárfestingu.  Vinstri menn átta sig ekki á því, að til að fyrirtæki geti fjárfest, verða þau að skila ágóða af rekstri sínum.  Formaður Samfylkingarinnar, fyrrverandi ráðgjafi Íbúðalánasjóðs, býsnast á hagnaði fyrirtækja í veiðum og vinnslu.  Hagnaður þeirra fyrir skatta nam á árinu 2012 kr 47 milljörðum.  Heildarskuldir sjávarútvegs voru í árslok 2012 kr 429 milljarðar og eignir kr 535 milljarðar.  Téður hagnaður nam þess vegna 9 % af eignum, sem ekki getur talizt hátt hlutfall.

   Fyrirtækið Skinney-Þinganes á rétt á ákveðinni aflahlutdeild í lögsögu Íslands.  Þennan rétt vildu vinstri flokkarnir helzt afnema, og Jóhönnustjórnin hækkaði skattheimtu af þessum rétti  svo gríðarlega, að fjárfestingargeta stóru fyrirtækjanna í bolfiskveiðum var stórskert, og tilveru hinna minni var stórlega ógnað. 

Nú telja vinstri menn, að ríkið geti boðið upp réttinn til makrílveiða.  Þeim hinum sömu er hægt að benda á, að það voru ákveðnir útgerðarmenn, hérlendir, sem áttu frumkvæði að makrílveiðum hér við land og fjárfestu í þekkingu og tækjum til þessara veiða og vinnslu.  Ríkisvaldið kom ekkert að því máli og á ekki óveiddan fisk í sjó.  Þessi hugdetta vinstri manna er þess vegna ósanngjörn, og hún stenzt ekki lög landsins.

Aðalsteinn Ingólfsson, framkvæmdastjóri Skinneyjar-Þinganess, segir þetta um forsendur fjárfestingar, sem veitir yfir 100 manns á Akranesi vinnu í um hálft ár, eykur afkastagetu frystingar uppsjávarafla hjá Skinney-Þinganesi um 50 %, eykur framleiðni fyrirtækisins og bætir samkeppnihæfni þess á alþjóðlegum mörkuðum:

"Forsenda allra framkvæmda í sjávarútvegi er, að greinin fái að þróast eðlilega.  Stjórnarflokkarnir hafa lofað því, að festa komist á og að óvissu ljúki um veiðigjöld.  Við treystum því, að svo verði, og á þeim forsendum förum við út í þessar fjárfestingar."

Ljóst er, að með uppboði á makrílkvóta yrði grundvellinum kippt undan fjárfestingum á borð við þær, sem hér hefur verið lýst. Ofangreind orð Aðalsteins Ingólfssonar endurspegla þá staðreynd, að stefna og verk núverandi ríkisstjórnar er að þíða klakaböndin, sem hér gátu af sér staðnað hagkerfi og sífelldan ríkissjóðshalla þrátt fyrir sífellt argvítugri skattheimtu.  Nú er stefnan sett á vaxandi framleiðslu á öllum sviðum, einkum á sviðum gjaldeyrissköpunar og gjaldeyrissparnaðar.  Rauntekjur fjölskyldna, fyrirtækja og hins opinbera verða þá tryggðar með hagvexti, sem fitar skattstofnana.  Ef engin áföll dynja yfir, kemst skútan á næsta ári á þokkalega siglingu.

Góður afgangur á ríkisbúskapinum er forsenda þess, að landið rétti úr skuldakútinum.  Nú eru stjórnarflokkarnir á Alþingi að leggja grunninn að þessu með fjárhagslegu jafnvægi á fjárlögum 2014 í stað botnlausrar skuldasöfnunar óráðsíuflokkanna, sem nú þykjast geta gert betur en reyndin hefur verið á.  Það er á engan hallað, þó að fjármála- og efnahagsráðherra, Bjarna Benediktssonar, og formanns fjárveitingarnefndar, Vigdísar Hauksdóttur, sé getið sérstaklega í þessu sambandi.  Bæði hafa staðið í eldlínunni og staðið sig með sóma.  Fjármála- og efnahagsráðherra hefur sýnt, að hann veldur viðamiklu embætti afar vel, og er sómi að framgöngu hans í hvívetna, hvort sem er innanlands eða utan.  

Meira hefur kveðið að formanni fjárlaganefndar núna en mörg undanfarin ár.  Sumpart stafar það af störfum hennar í hinni svo kölluðu hagræðingarnefnd ríkisstjórnarinnar, og sumpart af því, að hún talar tæpitungulaust um viðfangsefni líðandi stundar, um hraksmánarlega frammistöðu þingmeirihlutans 2009-2013, og hún hefur jafnframt skýra framtíðarsýn og kann að breyta orðum í efndir.

Vigdís Hauksdóttir á heiður skilinn fyrir framgöngu sína, m.a. að gagnrýna fjárveitingar til svo kallaðrar þróunarhjálpar.  Erlendar athuganir hafa sýnt, að engan veginn er sama, hvernig að slíkum fjárveitingum til þróunarlanda er staðið og stór hluti þeirra fer í súginn, ef viðvaningslega er að verki verið. Aðalatriðið er þess vegna ekki upphæðin sjálf, heldur hvernig hún nýtist.  Þar sem annars staðar skipta gæðin meira máli en magnið. 

Það er í sjálfu sér ekki vert að sjá ofsjónum yfir aðstoð við bágstadda, ef vissa er um, að fjárveitingarnar nýtist vel, en lendi ekki í þeirri spillingarhít, sem landlæg er, því miður, á bágstöddum svæðum.  Það hafa birzt fréttir af hrikalegri sóun þróunarhjálpar, og betra er að lækka upphæðina og fylgja henni svo alla leið, en að hækka hana í átt að 0,7 % af VLF, eins og SÞ hafa ályktað um.  Bezt er, ef lungann úr upphæðinni er unnt að nota til að kaupa vörur og þjónustu hér innanlands til að styrkja bágstadda með í stað þess að stunda hæpnar peningasendingar.  Góð þekking á innviðum móttökusvæðisins er forsenda þess, að stuðningur nýtist til lengdar.

Vigdís hefur ekki dregið af sér, og beittur málflutningur hennar hefur framkallað hælbíta, sem sumir hafa verið svo rætnir að jafna verður til skítlegs eðlis.  Má segja, að perlum sé kastað fyrir svín, þegar Vigdís flytur meitlaðar ræður sínar.  Málfar hennar glitrar sem gull af eiri í samanburði við flatneskju,  hortitti og bjagað málfar sumra þeirra, sem hafa horn í síðu hennar.  Hér að neðan eru myndir af tveimur kvenskörungum á ólíkum sviðum, en legði pólfarinn fyrir sig pólitík, næði hún vafalaust þar á toppinn sem annars staðar.  

   

  

    

  

 

  

  

     

Hvítbók um hvítflibba í Brüssel

Það vakti athygli á dögunum, er Stefan Füle, stækkunarstjóri ESB, lagði þá lykkju á leið sína, kanski í einhvers konar stöðubaráttu, að ESB hefði aðeins verið spottakorn frá því að geta lagt tillögu að aðildarsamningi fyrir Íslendinga, þegar Laugarvatnsstjórnin gerði hlé á aðlögunarferlinu.  

Taka skal fram, að síðasta orðið er ekki valið til að kasta rýrð á það, sem ESB-trúboðið kallar samningaviðræður, heldur er viðræðuferli ESB og umsóknarlands klárlega skilgreint sem aðlögunarferli umsóknarríkis að lögum og tilskipunum ESB af framkvæmdastjórninni sjálfri. 

Hinum fyrrverandi félaga í Kommúnistaflokki Tékkóslóvakíu, Stefan Füle, félögum hans í stækkunarteyminu og e.t.v. fleirum í Framkvæmdastjórn ESB, er greinilega nokkuð í mun að fá Ísland inn undir sinn verndarvæng. 

Hvað getur hangið á spýtunni ?  Þeir vilja veikja varnir norðursins og komast sjálfir þar til áhrifa.  Þeir misstu Grænland úr klóm sér og skortir algerlega aðgang að Norður-Atlantshafi og Íshafinu, þar sem eru miklar auðlindir, og stórveldin keppast þar um yfirráð.  ESB vill mynda mótvægi við Rússland, Kanada, Bandaríkin og Kína.  Búrókratar í Berlaymont, sem móta framtíðarstefnuna og hafa framkvæmdastjórana í hendi sér, vita sem er, að falli Ísland eða Noregur, getur eftirleikurinn orðið auðveldur með hitt landið.  Norskir stjórnmálamenn og aðildarsinnar eru brenndir eftir tvær hafnanir norsku þjóðarinnar á aðild, svo að þeir þora ekki af stað aftur, nema forsendur og andrúmsloftið í Noregi breytist.  Ný ríkisstjórn Noregs, sem mynduð er af Hægri flokkinum og flokki til hægri við hann, Framfaraflokkinum, með stuðningi hinna borgaraflokkanna, eftir tap rauðliðanna, virðist litlu munu breyta um þetta. 

Íslenzkir stjórnmálamenn, sem samþykktu alræmda þingsályktun 16. júlí 2009, ættu að vera brenndir líka eftir afhroð aðildarsinna í kosningunum 28. apríl 2013, en þeir berja samt hausnum við steininn.  Þessi hegðun má heita þráhyggja.  Nú heimta þeir, að aðlögunarferlið verði hafið, þar sem frá var horfið.  Samt bendir ýmislegt til, að aðildarviðræður Össurar Skarphéðinssonar hafi hvorki verið fugl né fiskur og allt, sem máli skiptir, sé ósnert.  Össur baukaði við "selvfölgeligheder" í 4 ár, og Hvítbókin mun sýna hlálegt árangursleysi.  Samningamenn núverandi ríkisstjórnar munu auðvitað ekki komast hænufeti lengra með menn Stefans Füle, því að þeir mundu standa enn fastar á hagsmunamálum Íslands.  "Aðildarviðræður" Íslands við ESB eru "Mission Impossible", eða óframkvæmanlegar, nema Alþingi fleygi fullveldinu fyrir róða.  Þingmenn hafa svarið Stjórnarskránni eið, og þeim verður kastað út í hafsauga, sem svo mikla afslætti vilja gefa, að dugi til viðunandi aðlögunar að dómi Füles.

Ef Alþingi telur samt brýnt að leiða þetta mál til lykta, eftir útgáfu Hvítbókar um málið, þá verður fljótlega haldin þjóðaratkvæðagreiðsla um það, hvort halda skuli aðlögunarferlinu áfram með öllum þeim tilkostnaði fyrir ríkið og álagi á stjórnkerfið að ógleymdum IPA-styrkjum, sem þessu dauðadæmda ferli fylgir.  Það væri þá einfaldlega röng forgangsröðun á fjár- og tímanotkun að reyna nú, þegar enginn veit, hvert ESB stefnir, að komast þar inn.  Hvernig á ríkisstjórn, sem andvíg er inngöngu, að semja um inngöngu af einhverju viti ?  Það mundi reyna mjög á innviði ríkisstjórnarinnar algerlega að óþörfu.  Halda aðildarsinnar, að andvíg ríkisstjórn muni búa svo um hnútana í Brüssel, að þjóðin telji sér hag í að samþykkja það ?  Það vantar mikið upp á rökræna hugsun aðildarsinna, hvað þetta varðar, hvað sem öðru líður. 

Hvítbók um stöðu aðildarviðræðnanna mun verða til umræðu á næsta ári, 2014, hvernig sem allt veltur.  Þá er hætt við, að mörgum verði að orði: "fíllinn (þ.e. Össur) tók jóðsótt og fæddist lítil mús (þ.e. loknir samningskaflar)".  Hverjum þykir þó sinn fugl fagur og líklegt, að rithöfundurinn Össur mæri mjög hlut utanríkisráðherrans í bók sinni, en Össur iðulega í upphafningu um sjálfan sig í þriðju persónu, svo kindugt sem það nú er.  Kindugur kvistur, Össur. 

Þar sem mikilvægustu atriðin varðandi aðildina að ESB voru ekki komin á dagskrá undir stjórn Össurar Skarphéðinssonar, má segja, að svo nefndar aðildarviðræður hafi verið hvorki fugl né fiskur hingað til, en samt með ærnum kostnaði.  Spyrja má, hvað valdi þeirri þráhyggju allmargra, að Íslandi verði bezt borgið innan vébanda ESB ?

Ekki er það hagvöxturinn.  Nú er spáð meiri hagvexti á næstu árum á Íslandi en í ESB, og búizt er við lægri hagvexti á evru-svæðinu en utan þess innan ESB.  Það er ekki hægt að fullyrða, að evran sé þar sökudólgurinn, en þessi tíðindi eru a.m.k. ekki meðmæli með henni.  Spákaupmennska heldur nú verðgildi hennar óeðlilega háu, af því að Kínverjar og aðrir eru að losa sig við dollaraeignir og kaupa evrur.  Þetta er útflutningsgreinar margra evru-landa lifandi að drepa, og nú er jafnvel farið að hægja á hagkerfi Þýzkalands.  Andþýzkur áróður blossar upp, Þjóðverjar verja hendur sínar, og saka nú Breta, sem eiga að heita bandamenn þeirra, um svæsnar njósnir í Þýzkalandi.  Evrópa er á suðupunkti.  

Samt er svar flestra hérlandsmanna, sem inn vilja, gjaldmiðillinn.  Það er eins konar mantra, trúarstef, án djúphygli.  Þeir vilja taka upp erlenda mynt og kasta íslenzku krónunni fyrir róða.  Fyrir þessu færa þeir þau rök, að krónan ýti undir óstöðugleika hagkerfisins, dragi úr fjárfestingum hérlendis og hafi í för með sér aukinn viðskiptakostnað, þar sem hún sé ekki gjaldgeng erlendis.  Þá muni vaxtastigið lækka, sem létti undir með skuldurum og örvi athafnalífið.  Sumir innan Samtaka atvinnulífsins halda þessu fram sem og forseti Alþýðusambands Íslands.  Til að finna beztu lausnina hér þarf hins vegar að horfa vítt til veggja og skoða heildaráhrifin á hagkerfið.    

Þetta virðist vera fremur grunnrist umræða vegna þess, að hún fjallar ekkert um það, hvernig við eigum að komast héðan og þangað.  Það er mergurinn málsins og meginviðfangsefnin við stjórnun efnahagsmálanna núna.  Um það ættu allir að geta sameinazt að þróa hagkerfið þannig, að það uppfylli alla Maastricht skilmálana fyrir upptöku evru.  Það fullnægir enn engum þessara skilmála, og það mun fyrirsjáanlega taka allt að einum áratugi að fullnusta þá alla og sýna evru-bankanum í Frankfurt fram á trúverðugan styrkleika og stöðugleika hagkerfis og peningamálastjórnunar til að landið verði tekið sem fullgildur aðili að evru-samstarfinu.

Nú er seðlabankastjóri tekinn til við að gefa forskrift að kjarasamningum og hefur nefnt 2,0 % - 2.5 % hækkun, en nefndi ekki á hversu löngu tímabili, sem er þó lykilatriði.  Væri honum ekki nær að rökstyðja vaxtaákvörðun peningastefnunefndar með meira sannfærandi hætti en hann gerir.  Vaxtastig Seðlabankans á sína sök á, að hagkerfið er staðnað.  6,0 % millibankavextir ná engri átt hér, þegar vextir eru 1 - 2 % víðast annars staðar.  Það er svo mikill slaki hér í hagkerfinu, þ.e. ónýtt framleiðslugeta, að það er afar ólíklegt, að t.d. 4 % vextir mundu valda hér verðbólgu.  Væri það ekki skársta framlag peningastefnunefndar til hóflegra kjarasamninga og stöðugleika hagkerfisins og þar með í þágu verðbólgumarkmiðsins að lækka vextina um 1/3 ?  

Að lækna hagkerfið er verðugt verkefni, og einn af fyrstu áföngunum er að losna við gjaldeyrishöftin.  Það verður vart gert í bráð, nema að knýja þrotabú bankanna í gjaldþrotameðferð.  Slitastjórnirnar hafa allt of lengi setið hér að sumbli.  Uppgjöri þrotabús Lehman Brothers, sem lenti í greiðsluþroti, svo að Seðlabanki Bandaríkjanna yfirtók rekstur hans 15. september 2008, hefur fyrir löngu verið gerður upp.  Það er kapítuli í háskasögu ríkisstjórnarómyndarinnar 2009-2013 að gera kröfuhafa föllnu bankanna að aðaleigendum hinna nýju og láta nýja Landsbankann samþykkja 300 milljarða kr skuldabréf í gjaldeyri handa kröfuhöfum gamla Landsbankans.  Slitastjórnirnar hafa svo fengið að leika lausum hala, og stjórnvöld téðs tímabils þorðu ekki einu sinni að skattleggja téð þrotabú.  Ræfildómurinn reið ekki við einteyming, og þýðir lítið fyrir fyrrverandi ráðherra að skrifa sig frá því.  Sagan mun dæma þá af verkum sínum, en varla af varnarræðum þeirra sjálfra. 

Formlega má land ekki taka upp evru, nema það hafi gengið í ESB.  Þó að Ísland mundi fullnægja upptökuskilmálum evrunnar eftir um áratug, er engan veginn þar með sagt, að aðildarviðræður skili árangri, sem Íslendingar sætti sig við.  Þá eru tveir til, meti menn ávinning að lögeyrisskiptum greinilegan:

a) að semja um undanþágu á aðildarskilmálum EMU (European Monetary Union), þ.e. skilyrðið um aðild að ESB, með það að markmiði að taka hér upp EUR í stað ISK.  Einhver dæmi munu vera um þetta, þó að óvíst sé, að þau hafi fordæmisgildi.  Það væri samt óráðlegt, nema krónan hefði í minnst 3 ár fylgt evrunni vandræðalaust, og hlutfallslega svipaður jöfnuður í viðskiptum við útlönd væri á Íslandi og í Þýzkalandi, sem er mótandi til lengdar um þróun evrunnar.

b) að semja við ríkisstjórn og seðlabanka annars lands um aðild að myntsvæði þess lands.  Þetta hefur gefizt misjafnlega, t.d. fyrir þjóðir Suður-Ameríku, sem tekið hafa upp bandaríkjadal.  Ef verðbólgan er hærri en í móðurlandi myntarinnar, rýrnar samkeppnihæfnin og útflutningsatvinnuvegunum er riðið á slig.  Slíkt endar með harmkvælum launalækkana og samdráttar opinberra útgjalda, sbr Suður-Evrópu nú, eða með gjaldþroti, sbr Argentínu. 

Nokkrar myntir hafa verið nefndar í þessu sambandi, t.d. NOK, SEK, CHF, GBP, CAD og USD, en það er algerlega ótímabært að velta fyrir sér, hver kæmi helzt til greina fyrr en trúverðugum stöðugleika hefur verið náð í peningamálum hérlendis.  Þó hlýtur umfang viðskipta og grennd að ráða miklu, og þá verður GBP efst á blaði.  Ísland var um hríð í myntbandalagi við Bretland á 3. áratugi 20. aldarinnar, en þá stóð pundið á gullfæti, og íslenzka hagkerfið stóðst ekki þá hágengisstefnu, sem leiddi til atvinnuleysis.  Nú er öldin önnur, og efnahagslífið hérlendis hefur tekið stórstígum framförum á tæpri öld.  Áður en til myntbandalags við Breta getur komið þarf þó að gera upp við þá peningalegar sakir frá kollsteypunni haustið 2008, þegar íslenzka peningakerfið féll og það brezka riðaði til falls.  Skýringar þurfa að fást á framkomu brezkra, bandarískra og norrænna stjórnvalda gagnvart lítilli þjóð norður í Atlantshafi í nauðvörn.         

  

           

 

Sér grefur gröf, þótt grafi

Furðu gegnir, hversu hart ESB-trúboðið á Íslandi sækir það að fá þjóðaratkvæðagreiðslu um framhald á umsóknarferlinu um aðildina að Evrópusambandinu.  Vegna einhverrar skoðanakönnunar, þar sem spurningin sjálf var úr lausu lofti gripin, og verður þess vegna ekki sett fram í kosningum, sem gaf ESB-trúboðinu von um framhaldslíf umsóknarinnar, sækir téð trúboð nú fast á um þjóðaratkvæðagreiðslu um framhald viðræðna. 

Trúboðið veit, að verði samþykkt að halda áfram viðræðum við ESB, þá fellur ríkisstjórnin, því að hún getur ekki leitað hófanna um inngöngu, þar sem hún er alfarið andvíg slíku.  Geðklofarnir í Vinstri hreyfingunni grænu framboði (VG) fóru létt með slíka kúvendingu, enda var valdaþráin komin á sjúklegt stig, eins og fram kom í Búsáhaldabyltingunni.  Eftirtekja VG er að vonum rýr, þar sem flokkurinn og formaður hans eru trausti rúin.   

Ef slík þjóðaratkvæðagreiðsla verður haldin á þessu kjörtímabili, verður spurningin á atkvæðaseðlinum örugglega ekki, hvort þú viljir, að "samningaviðræðum við ESB" verði fram haldið og til lykta leiddar, svo að meta megi innihaldið, enda er það blekking, heldur hin, hvort þú viljir halda aðlögunarferlinu áfram til undirbúnings aðildar að Evrópusambandinu.  Það er hin rétta spurning með vísun til skilgreiningar Evrópusambandsins sjálfs á ferlinu, sem hefst með umsókn um aðild ríkis að ESB. 

Þá verður kjósendum gerð skilmerkileg grein fyrir "árangri" samningaviðræðnanna til þessa, og fyrir því, hvað það þýðir fyrir atvinnuvegi landsins, t.d. sjávarútveg og landbúnað, að gangast undir jarðarmen "CAP-Common Agricultural Policy" og "CFP-Common Fishery Policy", sem eru grundvallarreglur um landbúnaðarstefnu og sjávarútvegsstefnu, sem ekkert land getur samið sig undan til lengdar.  

ESB-trúboðið er haldið sjálfseyðingarhvöt, að það skuli ímynda sér, að meirihluti kjósenda gjaldi jáyrði við slíkri spurningu.  Flestir kjósendur núverandi stjórnarflokka og sennilega meirihluti kjósenda Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs munu hafna áframhaldandi aðlögun að regluverki ESB, sem einnig þýðir, að Ísland selur sig undir agavald og boðvald hinnar sameiginlegu landbúnaðarstefnu ESB, þar sem fiskveiðistefnan er jafnframt fólgin.  Ísland yrði ekki lengur strandríki í skilningi alþjóðalaga, heldur yfirtæki ESB slíkt hlutverk.  ESB mundi eftir það skammta Íslandi skerf af flökkustofnum, sem framkvæmdastjóri sjávarútvegsmála leggur til og leiðtogaráðið samþykkir.  Er líklegt, að óbilgirni ESB í garð Íslendinga mundi verða minni eftir inngöngu en á skeiði, þegar ESB reynir að lokka landsmenn til fylgilags við sig með ýmsum ráðum, þ.á.m. með því að bera á þá fé.  Samstarfi við Færeyjar og Grænland með ríku innihaldi lyki daginn, sem Ísland gengi í ESB.  Af sögulegum og hagsmunalegum ástæðum er innganga Íslands í ESB í sinni núverandi mynd ríkjasambands útilokað, hvað þá verði þróunin áfram í átt að sambandsríki, en vendipunktur í þeirri þróun kann að vera í nánd.  

Í ljósi þessa og þess, hversu ókræsilega ESB horfir nú við Íslendingum af mörgum ástæðum, má ætla, að svo rækilega yrði gengið frá ESB-trúboðinu í kosningabaráttunni, þar sem aðildarandstæðingar mundu hvergi draga af sér, heldur berjast á bæði borð, þ.e. bæði til hægri og vinstri, unz yfir lyki, að ESB-trúboðið ætti sér ekki viðreisnar von.  

Þegar skýrslan um stöðu ESB-viðræðnanna og stöðu og þróun ESB hefur verið birt almenningi og rædd á Alþingi, mun Alþingi taka afstöðu til framhaldsins, þ.e. hvort umsóknin verður afturkölluð, viðræðuhlé framlengt ótímabundið, eða viðræður teknar upp að nýju.  Vonandi verður fyrsti kosturinn fyrir valinu.  Ef miðkosturinn verður fyrir valinu, munu ESB-aðildarsinnar halda áfram sínu hvimleiða jarmi.  Ef síðasti kosturinn verður fyrir valinu, verður um þá ákvörðun þjóðaratkvæðagreiðsla, og munu þá hvergi verða spöruð þau hin breiðu spjótin.  Trójuhestar verða gerðir óskaðlegir í þeirri viðureign.    

Þann 3. september 2013 skrifaði Bretinn Marta Andreasen grein í Morgunblaðið undir heitinu, "Reynslan hefur kennt mér að efast um elítuna í Brussel". 

Hún skýrir þar frá því, að hún hafi gert sér háar hugmyndir um Evrópusambandið-ESB og talið það vinna að framgangi háleitra hugsjóna í þágu friðsamlegrar sambúðar og aukinna viðskipta á milli Evrópuríkjanna.  Hún hafi þess vegna ráðizt til starfa hjá bákninu í Berlaymont, en fljótlega orðið fyrir gífurlegum vonbrigðum með vinnuveitandann.  Í Berlaymont ríki mikil spilling, og kerfiskarlar liggi þar þversum á fleti fyrir og hindri allar umbætur.  Hér minnir margt á frásagnir af skrifræðisbákninu í Kreml á tímum alræðis öreiganna. Dæmi um siðferðið í Berlaymont eru eftirfarandi orð Mörtu Andreasen:

"Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins freistar þess að ná til sín eins miklu skattfé íbúa Evrópu og kostur er, vegna þess að fjármagn er lykilþáttur í að afla stuðnings vítt og breitt um álfuna.  Framkvæmdastjórnina varðar lítt um, hvernig skattfé er eytt, á meðan henni er sýnd tryggð fyrir "gjafmildina"."    

Íslendingar kannast við þetta fyrirbrigði á formi svo kallaðra IPA-styrkja, sem eru til að greiða fyrir aðlögun stjórnkerfis umsóknarríkja að kröfum ESB.  Að láta sér detta sú firra í hug að þiggja ölmusu frá ESB til að liðka fyrir aðlögun Íslands að stjórnkerfi ESB, lögum þess, reglugerðum og tilskipunum, sýnir fádæma siðleysi utanríkisráðherrans þáverandi, Össurar Skarphéðinssonar, vegna þess að slík aðlögun hafði aldrei verið samþykkt af eina aðilanum, sem getur tekið svo stóra ákvörðun, Alþingi, og slík aðlögun er að öllum líkindum í óþökk meirihluta þjóðarinnar.  Hvernig í ósköpunum stóð á því, að Vinstri hreyfingin grænt framboð lét slíkt yfir sig ganga, er hulin ráðgáta ?  Á að trúa svo einfeldningslegri röksemd, að VG hafi metið það meira, að fyrsta hreinræktaða vinstri stjórnin sæti heilt kjörtímabil ?  Þá er forysta Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs gjörsamlega dómgreindarlaus og í engu treystandi, eins og Hjörleifur Guttormsson, fyrrverandi Alþingismaður og iðnaðarráðherra, hefur sýnt fram á í blaðagrein í sumar.  

Gríðarleg sóun á sér stað á skattpeningum íbúa ESB, þegar framkvæmdastjórnin setur fé í alls konar gæluverkefni, aðallega í jaðarríkjunum, og sést oft lítill árangur af þeim fjárveitingum, enda er eftirfylgnin í skötulíki, eins og Marta Andreasen lýsir í greininni.  Þessu fylgir ómæld spilling, og lendir skattfé greiðsluríkjanna að töluverðu leyti ofan í vasa auðmanna, sem lítið sem ekkert hafa til þess unnið.  Ekki er kyn, þó að óánægjan með ESB og óvinsældir búrókratanna magnist nú í öllum aðildarlöndunum.  Það er bara spurning um, hvenær upp úr sýður.

Megnið af fjárveitingunum, um 40 %, fer til landbúnaðarmála, og lendir bróðurparturinn í vasa stórjarðeigenda, sem fá greiðslur fyrir að nýta ekki framleiðslugetu sína, en á Íslandi þurfa menn hins vegar að kaupa sér framleiðslurétt, kvóta.  Er ekki kominn tími til að endurskoða kvótakerfið í íslenzkum landbúnaði í ljósi vaxandi samkeppnihæfni íslenzks landbúnaðar á erlendum mörkuðum, því að þessi kvóti var settur á vegna offramleiðslu, þegar heimsmarkaðurinn var að mestu lokaður ?

  Kína er dæmi um land, sem ekki getur brauðfætt sig, en íbúarnir eru að öðlast nægan kaupmátt til að geta greitt viðunandi verð fyrir íslenzkar landbúnaðarvörur.  Það eru miklir möguleikar fólgnir í nýjum viðskiptasamningi við Rauða-Kína á þessu sviði, með sjávarafurðir og með iðnvarning.  Í viðskiptastríði við Evrópusambandið, eins og kann að vera í uppsiglingu, er ómetanlegt að geta leitað til austurs og vesturs.

 Kvótakerfið var sett á íslenzka landbúnaðinn vegna offramleiðslugetu hans m.v. innlendan markað.  Þróunin hefur orðið, eins og til var ætlazt, þ.e. búum hefur fækkað stórlega og framleiðni búanna hefur vaxið gríðarlega  og sömuleiðis gæðin.  Íslenzki landbúnaðurinn stríðir ekki við sama vandamál og sjávarútvegurinn varðandi takmarkaða auðlind.  Landið er nægilega gjöfult til að landbúnaðurinn getur með núverandi tæknistigi sínu margfaldað framleiðsluna.  Hann þarf að geta framleitt ofan í 1,5 milljón erlenda túrhesta, þar sem hver um sig dvelur að meðaltali 10 daga.  Það jafngildir 13 % íbúafjölgun í fæði hérlendis allt árið.  

Ferðamannaiðnaðurinn getur hrunið, eins og hendi sé veifað.  Samt þarf að fara út í miklar fjárfestingar til að geta tekið við þessum feiknafjölda, og landbúnaðurinn þyrfti að geta selt umframframleiðslu sína erlendis, þegar ferðamennskan tekur dýfur. Það væri hins vegar óskynsamlegt, þó að miklir markaðir mundu opnast á morgun, að fara út í miklar fjárfestingar vegna framleiðsluaukningar, því að slíkir markaðir geta lokast, eins og hendi sé veifað.  Nóg er, að ákvörðun verði tekin á stórum markaðssvæðum að leyfa ræktun og neyzlu erfðabreyttra matvæla.  Þá eykst framleiðslan þar mikið, en er það heilnæmt til lengdar ? 

Svipað gerðist í fyrra með álið.  Vestræn álfyrirtæki juku mikið framleiðslugetu sína og sáu fyrir sér ævintýralegan markaðsvöxt í Kína, en vöruðu sig ekki á því, að samtímis byggðu Kínverjar ný álver í Kína í miklum móði.  Þetta endaði með offramleiðslu og verðfalli, sem sér ekki fyrir endann á fyrr en árið 2016.  Þangað til lepja álframleiðendur dauðann úr skel, og sumir hafa hvorki bolmagn til eins né neins.  Hið sama gæti gerzt í landbúnaði, t.d. ef Kínverjar taka upp á því að rækta erfðabreytt matvæli.  Við það eykst framleiðslugetan á hverja flatareiningu, en það er beygur í mörgum varðandi heilnæmi slíkra matvæla, og íslenzkur landbúnaður ætti að halda sig frá slíku, en leggja höfuðáherzlu á gæði og náttúrulegt heilnæmi.  Hægt stígandi lukka er affarasælust. 

Sömuleiðis ber að stemma stigu við fjölda ferðamanna með verðhækkunum, þar til ráðstafanir hafa verið gerðar til að verjast landspjöllum af völdum ágangs ferðamanna.  Það gerist með göngustígum og með því að selja þeim aðgengi að hverjum stað.  Verðið ræðst þá af framboði og eftirspurn og gæti verið breytilegt eftir árstíma og staðsetningu.  Ferðamenn eru nú þegar orðnir umhverfisvandamál vegna slælegrar skipulagningar og sofandaháttar yfirvalda.  Yfirvöld ferðamála eru svo lágskreið, að þau hafa heykzt á að gera tillögu til ráðherra um form gjaldtökunnar.  Er einhver þörf á slíkum ríkiskontórum ? 

Aftur að athugun téðrar Mörtu á fjárframlögum ESB til ríkja, sem voru talin þurfa að þróa innviði sína til að virka vel á Innra markaði ESB, sem er merkasta framlag ESB til Evrópu.  Hún hefur séð skattpeninga borgunarríkjanna í norðurhlutanum fara í súginn, enda hefur ársuppgjör á fjárhagsbókhaldi ESB ekki hlotið samþykki löggilts endurskoðanda í háa herrans tíð:

"Fjárframlög ESB eiga að stuðla að hagvexti aðildarríkja.  En hvað gerðist í Grikklandi, svo að dæmi sé tekið.  Grikkir fengu 60 milljarða evra í uppbyggingu innviða samfélagsins á árunum 1998-2008.  Hvert fóru þessir peningar ?  Svarið er, að það veit enginn.  Þeir fóru í botnlausa hít.  Hvert fóru 70 milljarðar evra, sem voru eyrnamerktir Portúgal ?  Hvert fóru 80 milljarðar evra, sem voru eyrnamerktir Ítalíu ?  Hvert fóru 120 milljarðar evra, sem voru eyrnamerktir Spáni ?  Öll eiga þessi ríki í djúpstæðum vanda þrátt fyrir, að fé hafi verið mokað inn í þau."

Þetta eru svakalegar lýsingar á gjörspilltu embættismannakerfi ESB í Berlaymont.  Búrókratarnir hafa undirtökin og halda stöðum sínum, þó að framkvæmdastjórar og ráðherrar komi og fari.  Þetta fyrirkomulag minnir mjög á lýsingarnar frá Ráðstjórnarríkjunum, sálugu, enda er Marta Andreasen, fyrrverandi aðalbókari framkvæmdastjórnar ESB, þeirrar skoðunar, að báknið í Brüssel, þ.e. ESB í sinni núverandi mynd, muni falla. 

Það mun ekki verða meirihluta Þjóðverja harmdauði samkvæmt nýlegri könnun í Þýzkalandi á afstöðu Þjóðverja til ESB.  Niðurstaða hennar er sú, að afstaða Þjóðverja til ESB leitar nú í sömu átt og afstaða Breta, þó að enn kæri meirihluti Þjóðverja sig ekki um úrsögn Þýzkalands úr ESB, eins og meirihluti Breta, sem kýs framtíðar tilveru utan ESB. 

Marta þekkir vel til framkvæmdar sjávarútvegsstefnu framkvæmdastjórnar ESB og afleiðinga hennar fyrir strandbúa og lífríki sjávar.  Dæmigert Ráðstjórnarkerfi ríkir í sjávarútvegi aðildarríkja ESB, sem kraumandi óánægja er með víða, t.d. á Bretlandseyjum:

"Ég vil nefna sem dæmi sameiginlega fiskveiðistefnu ESB, sem ég efast ekki um, að Íslendingar eru lítt hrifnir af.  Raunar lýsti fiskveiðikommissarinn sjálf því yfir á síðast liðnu ári, að stefnan væri misheppnuð.  Skömmu áður en Maria Damanaki gaf út yfirlýsingu sína, hafði ég tekið þátt í að gefa álit um afleiðingar sjávarútvegsstefnunnar, þar sem fram kom, að 1,7 milljörðum evra hafði verið kastað á glæ með úreldingu skipa með engum sjáanlegum árangri, að 90 % fiskistofnanna eru ofveidd og 100 þúsund störf hafa glatazt í sjávarútvegi.  Óháðir sérfræðingar köstuðu sökinni á þessari sóun að mestu á framkvæmdastjórn ESB.  Þeir gagnrýndu hana fyrir slakleg vinnubrögð og óskýrar reglur um fiskveiðar.  Í þingsáliti komst ég að þeirri niðurstöðu, að fiskveiðistefnan stuðlaði ekki að verðmætasköpun, heldur sóun.  Hún væri dragbítur á fiskiðnað í Evrópu.  Hana ætti að leggja niður, af því að hún væri sóun á almannafé."

Þegar þessi yfirlýsing innanbúðarmanns á gjaldþroti hinnar sameiginlegu fiskveiðistefnu ESB er lesin, ætti öllum að verða ljós skýringin á því, að hvorki ESB né "íslenzka samninganefndin" sáu sér fært að opna kaflann um landbúnað og fiskveiðar, svo að Íslendingar gætu hafið aðlögun sína að hinni handónýtu og stórskaðlegu fiskveiðistefnu ESB.  Þá hefði nú heyrzt hljóð úr horni ofan af Íslandi, því að kúvending yrði þá hjá sjávarútveginum. 

Þar sem hann er öflugasta tekjulind þjóðarinnar, sem stendur undir 40 % útflutningsteknanna, er fullkomið óráð að fara út í einhvers konar tilraunastarfsemi með hann.  Kvótakerfið, íslenzka, hefur komið í veg fyrir ofveiði á stofnum í íslenzku lögsögunni og straumlínulagað útgerðirnar, svo að þær eru reknar með hæstu þekktu framleiðni nokkurs sjávarútvegs, og skila íslenzku útgerðirnar bæði eigendum og þjóðarbúi dágóðum arði að meðaltali, en þessi umsögn á ekki við um þær allar. 

Allt þetta vildi og vill Össur Skarphéðinsson setja í uppnám gegn því að fá einn framkvæmdastjóra í Brüssel og örfáa þingmenn á Evrópuþinginu auk setu í leiðtogaráðinu.  Hann vill taka gríðarlega áhættu fyrir hönd Íslands með sjávarútveg og landbúnað gegn mjög hæpnum ávinningi.  Að sigla þjóðarskútunni inn í þennan ólgusjó gríðarlegrar óvissu á báða bóga er algerlega þarflaust tiltæki og er í rauninni sálfræðilegt viðfangsefni að finna haldbæra skýringu á.  

Tal um nýjan gjaldmiðil í þessu sambandi stendur á brauðfótum, því að við yrðum ekki hænufeti nær evrunni við inngöngu.  Þar að auki hefur engin rannsókn farið fram á því, hvort hérlendis yrði meiri hagvöxtur eða minni eftir slík gjaldmiðilsskipti.  Bretar rannsökuðu þetta fyrir sitt leyti og komust að hinu gagnstæða; á Bretlandi yrði minni hagvöxtur með evru en sterlingspundið.  Það kostar klof að ríða röftum og að vera í myntbandalagi með Þýzkalandi er ekki heiglum hent um þessar mundir, hvað sem verður, ef/þegar Þjóðverjum tekur að fækka hratt, af því að þeir kjósa fremur að eiga hund en barn.    

Það var svínslegur leikur til að þreyta fiskinn að bíða með sjávarútvegs- og landbúnaðarkaflann þar til í lokin, svo að þjóðin stæði frammi fyrir "fait accompli", fullnaðaraðlögun á öllum öðrum sviðum, fjöldi fólks kominn á spena ESB undir merkjum IPU eða öðrum, og þess vegna yrði ekki talið við hæfi að neita ESB um lokahnykkinn, aðlögun að "Common Fishery Policy, CFP, og CAP, Common Agriculture Policy".  Aðildarumsókn og aðildarferli  voru þannig mörkuð blekkingum og svikum hins fláráða Össurar Skarphéðinssonar frá upphafi til enda. 

Réttast væri, að Alþingi fæli ríkisstjórninni haustið 2013 að falla frá umsókninni, sem kreist var út úr Alþingi  16. júlí 2009 með meiri harmkvælum en sögur fara af í samskiptum við erlend ríki síðan á Kópavogsfundinum 28. júlí 1662, er höfðingjar Íslands sóru einvaldskonungi Danaveldis hollustueiða grátandi undir fallbyssukjöftum danska flotans og illvígum ófbeldishótunum.  Þeir vissu, hvað þetta þýddi, en gátu ekkert að gert.  Vítin eru til þess að varast þau.

Ef aðstæður breytast og aðildarríkin endurheimta fullveldi sitt, eins og Bretum er umhugað, gætu skapazt forsendur fyrir því að sækja um aðild að annars konar fyrirbrigði en núverandi ESB, en þó aðeins eftir heimild þjóðarinnar fyrir slíkri umsókn í almennri atkvæðagreiðslu.  Núverandi ríkisstjórn og þingmeirihluti hennar vilja ekki ganga í Evrópusambandið, og þess vegna er alveg út í hött, að þessir aðilar beiti sér fyrir atkvæðagreiðslu þar um.  Þetta var kosningamál 27. apríl 2013, og þess vegna er ekki lýðræðislegt að kjósa um þetta aftur fyrr en ríkisstjórn og Alþingi snýst hugur.      

  

  

 

 

 

 

 

 

Staða sveitarfélaga

Hið opinbera á Íslandi virkar yfirleitt illa; töluverðri hagræðingu mætti með góðu skipulagi og vilja ná fram í flestum ríkisstofnunum og spara þannig e.t.v. um 10 milljarða kr.  Að spara tífalda þá upphæð, eins og AGS gerir skóna í nýrri skýrslu, kallar á algera uppstokkun ríkisbúskaparins og væntanlega talsverða kostnaðarþátttöku notenda, þegar þeir fá þjónustuna. Stjórn sveitarfélaganna er ögn nær fólkinu, og þar er þess vegna örlítið meira aðhald.  Almennt ætti þess vegna engin starfsemi að vera á vegum ríkisins, sem hægt er að koma fyrir hjá sveitarfélögum eða einkaaðilum.  Franski hagfræðingurinn Frederic Bastiat skrifaði, að ríkið væri tálsýnin, þar sem allir ætluðu sér að lifa á kostnað allra annarra. 

Á Íslandi er fjárhagsstaða margra sveitarfélaga reyndar bágborin, og sum eru þrúguð af fjárhagsvanda, og er höfuðborgin mest áberandi í þessum hópi.  Önnur hafa aldrei sökkt sér í skuldir, t.d. Garðabær, og þriðji hópurinn er á hröðum batavegi, og er Árborg skýrasta dæmið þar um.  Meginreglan, þó síður en svo algild, virðist vera sú, að vinstri meirihlutar í sveitarstjórnum, við hvaða stjórnmálaöfl sem þeir annars kenna sig, sýna af sér óábyrga fjármálastjórnun og keyra í sumum tilvikum viðkomandi sveitarsjóð gjörsamlega í þrot, en stjórnmálaöfl á hægri vængnum sýna meiri ráðdeild við meðferð opinbers fjár og snúa í sumum tilvikum rekstrinum með róttækum hætti til hins betra.

Nýlega hefur í fjölmiðlum verið vakin athygli á ófremdarástandi frárennslismála víða.  Það er algerlega óverjandi að hafa látið síun og hreinsun skolps sitja á hakanum, þar sem frárennsli fer nú ómeðhöndlað út í ár, þó að um safnræsi sé.  Aðalmálið í þessu sambandi er ekki, að þetta framkvæmdaleysi viðkomandi sveitarfélaga og sleifarlag eftirlitsaðila er brot á reglum EES, heldur hitt, að hér er um stórfellt heilsufarsmál að ræða.  Það er stöðugt jarmað um nauðsyn forvarna og alls konar kvaðir hins opinbera við lýði um meðferð matar áður en hann kemst til neytandans, en svo er erkisóðaskapur af þessu tagi látinn líðast.  Það var eftir öðru í embættisfærslu fyrrverandi umhverfisráðherra, Svandísar Svavarsdóttur, að ekki er vitað til, að hún hafi haft afskipti af þessu mengunarmáli, en meir var hún upptekin við að hindra framkvæmdir í landinu í nafni umhverfisverndar.  Nú sakar hún iðnaðarráðherra um að vekja upp deilur um virkjanakosti.  Þetta heitir að kasta steinum úr glerhúsi, því að hvað er betur fallið til að efna til deilna en að umturna sérfræðiálitum um nýtingarkosti auðlindanna og endurraða valkostum í þágu sérvizku og þröngsýni ?     

Þó að fjárhagsstöðu margra sveitarfélaga verði bezt lýst með orðinu neyðarástand, er hún þó furðulítið í umræðunni enn, en hlýtur þó að verða dregin upp á yfirborðið í aðdraganda sveitarstjórnarkosninga að vori, og hér verður aðeins stiklað á stóru.  Lífeyrisskuldbindingar sveitarfélaganna hérlendis eru hrikalegar, eins og víða erlendis.  Á A-deild Lífeyrissjóðs starfsmanna sveitarfélaga er hallinn t.d. 18 milljarðar kr.  Í eftirtöldum sveitarfélögum eru skuldir á hvern íbúa yfir einn milljarður kr og árstekjur innan við helmingur af skuldunum (skuldir á hvern íbúa í milljónum kr í sviga og tekjur á íbúa í milljónum kr þar á eftir):

• Reykjavík -         (2,7); 1,0   Hlutfall 2,7
• Reykjanesbær -   (2,6); 0,6   Hlutfall 4,3
• Húsavík -           (2,1);  0,9  Hlutfall  2,3
• Hafnarfjörður      (1,6); 0,6   Hlutfall  2,7
• Kópavogur          (1,4); 0,6   Hlutfall 2,3

Framlegðin er þó betri mælikvarði á getu sveitarfélaganna til að standa undir skuldabyrðinni.  Hún gefur enn verri niðurstöðu.  Sex sveitarfélög skulda meira en tífalda árlega framlegð sína.  Það er alveg ljóst, að þessi sveitarfélög berjast í bökkum, og þau þurfa innspýtingu tekna.  Reykjanesbær tapaði miklum tekjum við lokun herstöðvar NATO á Miðnesheiði, sem mönnuð var og kostuð af Bandaríkjamönnum, og þar vann fjöldi fólks og aflaði þjóðarbúinu gjaldeyris. Reykjanesbær þarf sárlega á að halda mikilli iðnaðaruppbyggingu og hefur sterka náttúrulega stöðu til þess vegna nálægðar við alþjóðaflugvöll og vegna góðrar hafnaraðstöðu.  Stórt iðnaðarverkefni í Helguvík hefur lengi verið í burðarliðnum og verður súrefnislaust, ef núverandi iðnaðarráðherra tekst ekki á hendur ljósmóðurhlutverkið.  Hún er í fullum færum til þess, en til þess að þörf verði fyrir ljósmóður þarf getnaður óhjákvæmilega að fara fram.  Þó að mannvirki séu risin í Helguvík, sem hýsa eiga rafgreiningarker, eru enn áhöld um, að getnaður hafi átt sér.  Það verður kannski hlutverk ljósmóðurinnar í þessu tilviki að koma honum í kring ?    

Það þarf að losa Orkuveitu Reykjavíkur (OR) við skuldbindingar sínar þarna, enda er hún engan veginn í stakkinn búin, og láta Landsvirkjun hlaupa í skarðið.  Hitaveita Suðurnesja (HS) er rekin með miklu tapi, enda nemur rekstrarkostnaður hennar um 15 % af veltu. 

Landsvirkjun hefur að vísu engan orkusölusamning gert frá grunni við stóriðjufyrirtæki undir núverandi forystu, svo að ríkisstjórnin verður að rétta hjálparhönd (e.t.v. bláu höndina) og gera nauðsynlegar ráðstafanir sem fulltrúi eiganda Landsvirkjunar, ríkissjóðs.  Hér er engan veginn átt við að gera eigi orkusölusamning Landsvirkjun í óhag.  Spurningin er, hversu mikið í hag.  Hæsta verð, sem stóriðjan vill greiða er hærra en kostnaðarverð Landsvirkjunar með hæfilegri arðsemi af öruggri fjárfestingu til margra áratuga. Með góðum vilja eiga báðir aðilar að geta gengið sáttir frá borði með verð, sem sveiflast á milli 30 - 40 USmill/kWh með álverði.  Jarðvarmaorkuver þurfa einfaldlega hærra verð.  

Sérstaka athygli í ofangreindum samanburði vekur bágborin staða höfuðborgarinnar, sem samt nýtur alls konar hlunninda af því að vera miðstöð stjórnsýslu, menningar og samgangna.  Stjórnendur Reykjavíkurborgar frá og með R-listanum og fram á þennan dag hafa engan veginn verið starfi sínu vaxnir.  Forgangsröðun framkvæmda borgarinnar er mjög umdeilanleg m.t.t. notagildis.  Núverandi gatnabreytingar til höfuðs öruggri og greiðri umferð vélknúinna ökutækja eru hrein sóun fjármuna. Stjórnkerfi borgarinnar gæti verið mun skilvirkara, ef silkihúfum og naglafægjurum yrði fækkað.

  Núverandi valdhafar hafa enga tilburði haft uppi til að rétta af fjárhagsstöðu borgarinnar.  Þeir hafa skapað óskilvirkt stjórnkerfi, þar sem embætti borgarstjóra, sem áður var framkvæmdastjóri borgarinnar, er nú trúðsskrifstofa, og mönnum er vísað á milli Pontíusar og Pílatusar, þegar þeir leita eftir afgreiðslu.  Borgarfulltrúar meirihlutans eru uppteknir af einskis nýtum gæluverkefnum, sem hafa aukinn kostnað í för með sér og eru til þess fallin að draga úr tekjunum, en hin eru því miður um of í baksýnisspeglinum og sumir illa haldnir af furðuhugmyndum um Vatnsmýri undir lóðir íbúðarhúsa, þó að hún hýsi bezt flugvöllinn, háskólasamfélagið og aðra vísinda- og þjónustustarfsemi.  Furðustefna í lóðamálum (þétting byggðar) hrekur ungt fólk út fyrir borgarmörkin.  Sá, sem nú gegnir valdamesta embættinu, borgarstjóraembættinu, er upptekinn af að taka þátt í furðufatakeppnum af ýmsu tagi, reyndar í upphlut, þegar síðast fréttist, og þó aðallega hinsegin og að agnúast út í Rússa vegna opinberrar afstöðu þar á bæ til afbrigðilegra kynhvata.  Þessi ósköp er borgarbúum og landsmönnum öllum boðið upp á, blygðunarlaust, og fyrirbrigðin, sem bjóða upp á þetta, ætla að bjóða fram í næstu sveitarstjórnarkosningum.  Þó blasir við öllum öðrum, að þau eru aðeins einnota í stjórnmálunum.           

Ofangreind lýsing er ófögur, en þrátt fyrir þessa bágbornu stöðu er æskilegt til lengdar litið að færa fleiri samfélagsskyldur frá ríkisvaldinu og heim í hérað.  Auðvitað verður þá fjármögnun að fylgja, og ætti að endurskoða útsvarsmörkin, þannig að bæði gólf og þak verði afnumin, og veita sveitarfélögunum meira frelsi um álagningu fasteignagjalda og annarra gjalda.  Þannig munu þau keppa sín á milli um íbúa og fyrirtæki.  Minni og stærri sveitarfélög geta þá valið um að standa á eigin fótum, gera samstarfssamninga við nágrannana eða leita hófanna um sameiningu.  

Mest þörf á sameiningu er þar, sem tekjur á íbúa eru lægstar og skuldabyrðin hæst.  Þar er hætt við, að þjónustan við íbúana verði lakari en íbúarnir fái við unað.  Dæmi um þetta er nýleg sameining Álftaness og Garðabæjar, sem getur orðið farsæl, enda voru jákvæð samlegðaráhrif í augsýn, og gengur hagræðingin samkvæmt áætlun, og var 14 þúsundasta íbúa Garðabæjar nýlega fagnað.  Bærinn er í örum vexti vegna fjölgunar ungs fólks í bænum.     

Í mörgum löndum eru stórfelld fjárhagsleg vandamál á meðal fylkja og/eða sveitarfélaga.  Það er að bera í bakkafullan lækinn að tíunda hér fjárhagsvandann víða á evrusvæðinu, en fjárhagsvandi fylkja, sveitarfélaga og borga í Bandaríkjunum hefur ekki verið á hvers manns vörum.  Ófarir "Motown" eða Detroit í Illinois eru ekki sér á báti, en endurspegla afleiðingar heimsvæðingar viðskiptanna.  Það eru aðeins 4 áratugir síðan General Motors, Ford og Chrysler hönnuðu og smíðuðu í 4. stærstu borg Bandaríkjanna, Detroit, yfir 90 % bifreiða, sem seldar voru í BNA.  Nú eru nýjar bandarískar bifreiðir þar í minnihluta, en reyndar eru margar erlendar bílaverksmiðjur í BNA.

Nú er hún Snorrabúð stekkur og Detroit komin í hendur skiptaráðanda.  Þar vakti athygli, að evrópskir bankar eru í hópi kröfuhafa, en það stafar af bjöguðu regluverki fyrir evrópska banka, Basel III, sem hvetur banka til að lána sveitarfélögum og ríkissjóðum á lægri vöxtum, eins og þar séu trygg viðskipti, en það er önnur saga. Gjaldþrotið sýnir mikilvægi þess fyrir sveitarfélög og lönd að reisa atvinnustarfsemi sína á fjölbreytni.  Detroit safnaði skuldum, þegar hún var fjölmenn og rík.  Íbúafjöldi hennar hefur dregizt saman um 60 % síðan 1950.  Nú hefur hún ekki bolmagn til að standa undir skuldum.  Þetta sýnir áhættuna við mikla skuldasöfnun.  Það, sem sligar mest sveitarfélög í BNA núna, eru lífeyrisskuldbindingar og sjúkratryggingar.  Þetta vandamál er þekkt hérlendis. 

Þannig stafar um helmingur skulda Detroit af skuldbindingum gagnvart starfsfólki hennar um greiðslu lífeyris og sjúkratrygginga.  Fylkin í BNA hafa aðeins fjármagnað 48 % af lífeyrisskuldbindingum sínum.  Þar vestra er víða pottur brotinn varðandi lífeyrinn.  Gatið í lífeyrisskuldbindingum Illinois-fylkis nemur 241 % af árlegum skatttekjum, í Connecticut 190 %, í Kentucky 141 %, og í New Jersey 137 %.  Heildarlífeyrisgat fylkjanna er áætlað að lágmarki 2,7 trilljónir USD eða 17 % af VLF.  Mörg bandarísk fylki hafa þannig reist sér hurðarás um öxl og geta líklega ekki staðið við lífeyrisskuldbindingar sínar á næstu 10 árum.  Þá mun hrikta í.

Hérlendis er einnig stórfelldur lífeyrisvandi fyrir hendi.  Sveitarfélög hafa tekið á sig lífeyrisskuldbindingar, sem sums staðar nema hálfri milljón kr á íbúa. Ríkið hefur þó bakað sér stærsta vandann með ábyrgð á LSR og á Lífeyrissjóði hjúkrunarfræðinga.  Þessar skuldbindingar ríkisins þarf að afnema.  Samanlagður halli þessara sjóða er 500 milljarðar kr.  Að auki ber ríkið ábyrgð á stórum hluta mismunar tryggingafræðilegrar stöðu og bókfærðrar stöðu ýmissa lífeyrissjóða upp á 15 milljarða kr.  Hallinn á téðum tveimur lífeyrissjóðum nemur 1,6 milljónum kr á hvern íbúa landsins eða u.þ.b. öllum skatttekjum eins árs.  Ætli ríkið ekki að svíkja loforð sín við opinbera starfsmenn, þarf að ráðast í róttækan niðurskurð á ríkisfjármálum.  Viljum við það heldur ?    

 

Fjár-og efnahagsmálaráðherra Íslands hefur boðað, að ekki verði lengur flotið sofandi að feigðarósi hérlendis í þessum efnum.  Hér, eins og í BNA, er stór þáttur vandans aukið langlífi lífeyrisþega.  Hann hefur þess vegna boðað hækkun lífeyrisaldurs, sem er alveg eðlileg ráðstöfun líka í ljósi þess, að viðkoman fer frekar minnkandi.  Það er nauðsynlegt að gera strax ráðstafanir til að draga úr lífeyrisskuldbindingum ríkisins, því að þær eru ósjálfbærar.  Í gangi eru viðræður um sameiningu lífeyrissjóða, og þáttur í heildarlausninni verður að vera að losa ríki og sveitarfélög við þennan þunga klafa.

Það eru skiptar skoðanir um réttmæti sameiningar lífeyrissjóða.  Verður niðurstaðan risasjóður með ríkissjóð sem eignaraðila ? Eignir lífeyrissjóðanna nema nú um 2800 milljörðum kr.  Ljóst er, að á innlendum fjárfestingarmarkaði eru þeir umsvifamiklir, einkum á tíma gjaldeyrishafta, og þessi stærð gerir að verkum, að ótækt er að sameina þá alla.  Það mundi hins vegar gagnast mörgum að fækka þeim niður í t.d. 5-10 lífeyrissjóði.  Lífeyrissjóðirnir munu þurfa að taka meiri þátt í kostnaði af þjónustu sjúkrakerfisins en reyndin er nú.  Ástæða er fyrir stjórnvöld, sem nú reyna að koma rekstri ríkissjóðs í sjálfbært horf eftir einskis nýtt hjakk vinstri flokkanna og bullandi taprekstur hans, að kanna, hvort vænlegt er að draga dám af fyrirkomulagi Hollendinga varðandi fjármögnun sjúkrakerfisins, en þeim hefur tekizt að búa til markað kaupenda og seljenda á þessu sviði með opinberu öryggisneti.  

Óðinn ritar vikulega af djúphygli um hagræn málefni í Viðskiptablaðið.  Þann 18. júlí 2013 gat að líta eftirfarandi:

Loforð um að lækka höfuðstól lána er ekkert annað en atkvæðakaup og fyrirgreiðslupólitík.  Með því er verið að færa ábyrgðina af þeim, sem tóku áhættuna af láninu og njóta hússins, sem andvirðið fór í að kaupa, yfir á almenning allan.  Með því væri verið að senda röng skilaboð - áhætta borgar sig.  Ef vel gengur nýtur maður ávinningsins, en ef illa fer, hleypur almenningur undir bagga.  Það er hvorki gott að senda bankamönnum né húsnæðiskaupendum þau skilaboð, og afleiðingin verður sú sama: það er tekin aukin áhætta á kostnað almennings." 

Þetta er ómótmælanlegt hjá Óðni.  "Forsendubrestur" fellur undir áhættu á Íslandi.  Það hefur áður orðið meira verðbólguskot á Íslandi en árið 2009, og árið 1983 var vísitölutenging launa afnumin með lögum, fyrirvaralaust, í óðaverðbólgu.  Þá hefði verið hægt að tala um forsendubrest, en það var ekki gert.  Sagt er, að "leiðrétting forsendubrestsins" eigi ekki að koma frá ríkissjóði, heldur kröfuhöfum bankanna. 

Kröfuhafar bankanna taka þessu ekki þegjandi og hljóðalaust.  Nú er komið í ljós, að þeir hafa ekki setið auðum höndum.  Eins og skrattinn úr sauðarleggnum er komið nýtt og lakara lánshæfismat á ríkissjóði Íslands, þar sem horfurnar eru metnar neikvæðar, og ruslflokkur blasir við.  Það eru talsverðar líkur á samráði innan fjármálageirans.  Ekki er ólíklegt, að kröfuhafar íslenzku bankanna hafi haft hönd í bagga um þetta mat, og séu nú farnir að sýna klærnar.  Lánshæfismatið bítur.  Árið 2012 var ávöxtunarkrafa á skuldabréf íslenzka ríkisins í erlendri mynt hæst um 6,1 %, en lækkaði frá miðju árinu 2012 niður í 3,8 % í maí 2013, en tók þá að hækka og var í júlí 2013 um 5,1 %.  Þessi ávöxtunarkrafa skiptir gríðarlegu máli fyrir alla lántakendur á Íslandi í erlendri mynt og fyrir þjóðarbúið allt.  Hvert prósentustig lætur nærri að jafngildi 10 milljörðum kr á ársgrundvelli.  Allar tilkynningar og aðgerðir stjórnvalda á sviði peningamála og/eða ríkisfjármála og ekki sízt varðandi fjármálageirann sjálfan skipta máli og geta haft áhrif á téða ávöxtunarkröfu.  Ráðherrar Sjálfstæðisflokksins gera sér augsýnilega glögga grein fyrir þessu og eru mun varkárari í orðavali og yfirlýsingum en sumir ráðherrar hins flokks Laugarvatnsstjórnarinnar.  Einkum er traustvekjandi að hlýða á og að fylgjast með framgöngu fjármála- og efnahagsráðherra Laugarvatnsstjórnarinnar.  Hægt er að gera sér góðar vonir um, að efnistök hans í ríkisstjórn muni brjóta blað við gerð fjárlaga. 

Hér að neðan er mynd af núverandi formanni Sjálfstæðisflokksins og nýkjörinni forystu Heimdallar.