Svikinn héri

Það er varla of djúpt í árinni tekið, að bóluefnin séu svikin vara.  Þann 4. ágúst 2021 tilkynnti "Imperial College London" um þá niðurstöðu rannsakenda hjá sér, að smitlíkur fullbólusettra væru 50-60 % minni en smitlíkur óbólusettra gagnvart Delta-afbrigði kórónuveirunnar, en samkvæmt rannsóknarniðurstöðum bóluefnaframleiðendanna áttu þessar líkur að vera 90-97 % minni gagnvart alfa- (upprunalega afbrigðinu). Þetta þýðir, að hjarðónæmi næst aldrei með þessum bóluefnum, sem er þvert gegn því, sem lofað var. Ekki nóg með þetta, heldur benda rannsóknir Ísraelsmanna á verndaráhrifum bóluefnanna (þeir hafa aðallega notað Pfizer-BioNTech) til, að þau fjari hratt út; svo hratt, að séu verndaráhrifin sett = 1,0 einum mánuði eftir fullnaðarbólusetningu, hafi þau lækkað niður í 0,5 sex mánuðum þaðan í frá og séu þá að ári liðnu komin niður í 0,25. Þetta er eins konar svikamylla.  Hvernig voru kaupsamningarnir ? Hér verður að taka fram, að bólusetningin virðist enn sem komið er hafa marktæk áhrif til að draga úr sjúkdómseinkennum og alvarlegum veikindum. Það breytir stöðunni til batnaðar. 

Samningur ríkisstjórnarinnar (heilbrigðisráðherra) við Evrópusambandið (ESB) um bóluefnaútvegun hefur ekki verið opinberaður, en þó er talið, að lyfjafyrirtækin, sem ESB samdi við, hafi við samningsgerð fríað sig allri ábyrgð á virkni bóluefnanna og öllum skaðlegum aukaverkunum.  Við höfum keypt köttinn í sekknum og fáum ekki einu sinni að vita, hvernig í pottinn var búið. Þess vegna fljúga ýmsar flökkusagnir m.a., að lyfjafyrirtækin hafi gert breytingar á sóttvarnarlöggjöf hér að skilyrði samninga. 

Til að undirbúa nýja sóttvarnarlöggjöf sömdu  forsætisráðherra og heilbrigðisráðherra við verktaka.  Hvaða verktaka völdu þær ?  Af öllum mönnum völdu þær dómsforseta EFTA-dómstólsins.  Við leikmanni blasir, að með því að taka verkið að sér gerði dómsforsetinn sig vanhæfan til að fjalla um öll mál, er kann að verða skotið til EFTA-dómstólsins og tengjast málefnum sóttvarna. Forsætisráðherra hefur síðan bætt gráu ofan á svart með því að fría sig ábyrgð á samþykki verktakans að taka að sér verkið og varpað ábyrgðinni yfir á verktakann.  Ekki er það nú stórmannlegt.

Frétt Odds Þórðarsonar á bls. 2 í Morgunblaðinu 4. ágúst 2021 um málið hófst svona:

"Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, segir, að það sé undir dómurum sjálfum komið að meta hæfi sitt, þegar þeir taka að sér störf utan þeirra dómstóla, sem þeir sitja við.  Þar vísar Katrín til Páls Hreinssonar, forseta EFTA-dómstólsins, sem tók að sér að gera álitsgerð að beiðni Katrínar, á meðan hann sat sem dómari." 

Það er lágmark að ætlast til þess, að Katrín hafi falið utanríkisráðherra að ganga úr skugga um, að hin 2 aðildarríki EFTA, sem skipa í EFTA-dómstólinn, hafi samþykkt verktökuna, en út úr loðnu svari utanríkisráðherrans má þó lesa, að hann hafi hvorki hreyft legg né lið í þeim efnum:

"Guðlaugur Þór Þórðarson, utanríkisráðherra, tekur í sama streng og Katrín og segir, að það sé ekki við hæfi, að stjórnvöld tjái sig um hæfi dómara; það sé á þeirra eigin forræði." 

Á þessu stigi málsins er þetta aukaatriði.  Aðalatriðið er, að framkvæmdavaldið (ráðherrar) á að virða kröfu Stjórnarskrár um þrískiptingu ríkisvaldsins og á alls ekki að aðhafast neitt, sem getur valdið vanhæfi dómara til að fást við mál, sem hæglega getur rekið á fjörur hans síðar. Það er ámælisvert, að forsætisráðherra sé svo illa áttuð, að hún fremji fingurbrjót af þessu tagi. 

Nokkrir lögfræðingar, hver öðrum betur að sér á sviði lögfræðinnar, hafa tjáð sig um þennan gjörning, sem er eins og aftan úr grárri forneskju.  Fyrstur reið á vaðið Carl I. Baudenbacher, fyrrverandi forseti EFTA-dómstólsins, í grein í Morgunblaðinu, 31. júlí 2021, undir fyrirsögninni:  

"Hnignun EFTA-dómstólsins".

Þar gat m.a. að líta eftirfarandi um mál Katrínar og EFTA-dómarans:

"Loks er það eftir öllu (svo !), að forseti EFTA-dómstólsins, Páll Hreinsson, starfar í hjáverkum fyrir íslenzka forsætisráðuneytið, að því er virðist, gegn þóknun. T.a.m. skrifaði hann haustið 2020 sérfræðingsálit fyrir ráðuneytið um lögmæti takmarkana á grundvallar réttindum í Covid-faraldrinum. Þar er um að ræða svið, sem heyrir undir lögin um hið Evrópska efnahagssvæði.  Álitsgerðin er málamyndaskjal, en með því eru ríkisstjórninni gefnar nánast frjálsar hendur ( https://stundin.is/grein/11953 ). Hafi Páll Hreinsson nokkurn tíma verið sjálfstæður, hefur hann með þessu glatað sjálfstæði sínu. Ákvæði 1. mgr., 30. gr. samningsins um stofnun EFTA-dómstólsins er svohljóðandi: "Til embættis dómara skal velja þá, sem óvéfengjanlega eru öðrum óháðir og uppfylla skilyrði til að skipa æðstu dómaraembætti í heimalöndum sínum eða hafa getið [sér] sérstakan orðstír sem lögfræðingar. Þeir skulu skipaðir til 6 ára með samhljóða samkomulagi ríkisstjórna EFTA-ríkjanna.""

Á grundvelli þessara hæfisskilyrða var augljóslega rangt af Katrínu Jakobsdóttur að ráða téðan dómara í vinnu fyrir íslenzka ríkið samhliða dómarastörfum hans hjá EFTA. Þetta átti hún að kynna sér áður en hún tók þetta einkennilega skref, enda er vankunnátta eða fáfræði engin afsökun fyrir forsætisráðherra. Þvert á móti má flokka þetta undir vanrækslu.

Íslenzkir lögfræðingar hafa líka tjáð skoðun sína opinberlega á þessari verktöku EFTA-dómarans. Þannig skrifaði Jón Magnússon, hrl., í vefpistli á heimasíðu sinni 04.08.2021:

"... fráleitt að ráða dómsforseta EFTA-dómstólsins til að fjalla um íslenzk löggjafarmálefni og gera tillögur um breytingar, sem hann kynni síðar að þurfa að fást við sem dómari."  

Þegar þetta er skrifað, hefur Jón Steinar Gunnlaugsson, fyrrverandi dómari við Hæstarétt og nefndarmaður í réttarfarsnefnd, skrifað 2 greinar um málefnið í Morgunblaðið.  Sú síðari birtist 5. ágúst 2021 undir fyrirsögninni:

"Eiga dómarar að sýsla við lagasetningu ?". 

Greinin hófst þannig:

"Á síðum Morgunblaðsins hefur á undanförnum dögum komið til umræðu, hvort eðlilegt hafi verið á síðasta ári af forsætisráðherra að fela Páli Hreinssyni, dómara við EFTA-dómstólinn, að skrifa álitsgerð um valdheimildir heilbrigðisráðherra til "opinberra sóttvarnaráðstafana samkvæmt sóttvarnalögum". Skilaði dómarinn álitsgerð um þetta  efni 20. september sl.

Það er skoðun mín og fjölda annarra lögfræðinga, að ekki sé við hæfi, að skipaðir dómarar sinni svona verkefnum fyrir stjórnarráðið. Skiptir þá að mínu mati ekki máli, hvort um ræðir dómara við innlenda dómstóla eða fjölþjóðlega."

Í þessu ljósi má það furðu gegna, að doktor í hæfi/vanhæfi fremji það axarskapt að verða við ósk forsætisráðherra um að taka umrætt verk að sér, en það er ekki nóg með, að hæfið sé í uppnámi, heldur varðar málið líka við Stjórnarskrána, eins og Jón Steinar bendir á.  Blindur leiðir haltan:

"Segja má, að ástæður fyrir þessu séu aðallega tvíþættar.  Í fyrsta lagi fara dómstólar með dómsvald, en það vald á samkvæmt stjórnarskrá og lögum að vera skilið frá framkvæmdarvaldi, sem ráðherrar fara með. Það skiptir því máli, að dómarar gerist ekki þátttakendur í meðferð ráðherravalds.  Slíkt er til þess fallið að skapa tengsl, sem geta haft áhrif langt út fyrir einstök verkefni, sem ráðherra felur dómara að sinna. Þetta dregur úr trausti manna á dómstólum."

    Síðan tíundar höfundur vanhæfnihlið málsins og saman gera þessar ástæður frumhlaup ráðherrans að fingurbrjóti í stjórnsýslu:

 "Svo má spyrja: Hvers vegna leitar ráðherrann til dómarans til að fá lögfræðiálit ?  Páll er hinn mætasti lögfræðingur og kann ýmislegt fyrir sér.  En er ekki starfandi í landinu fjöldi lögfræðinga, sem segja má hið sama um ?  Í þeim flokki má t.d. telja fræðimenn og kennara í lögfræði, starfandi lögmenn og jafnvel lögfræðimenntaða stjórnmálamenn.  Er einhver þörf á að hætta stöðu hins mæta dómara Páls með þessu ?" 

Þessi gjörningur forsætisráðherrans er svo skrýtinn, að ástæða er til að halda, að fiskur liggi undir steini hjá vinstri-græningjanum. 

Hvað sem heimildum í sóttvarnarlögum til ríkisstjórnarinnar til frelsisskerðingar borgaranna  líður, ber henni samkvæmt stjórnsýslulögum að virða meðalhófsregluna við ákvarðanir, sem varða samkomutakmarknir, atvinnuréttindi o.s.frv. Að henni virtri er mjög ankannalegt að viðhafa frelsisskerðingar á svo að segja fullbólusettri þjóð, þótt hjarðónæmi náist aldrei.  Það eru svo lítil veikindi samfara þessari Delta-bylgju, sem nefnd er 5. bylgjan á Íslandi, en lægri raðtala viðhöfð annars staðar, að það væri satt að segja merki um annað vandamál en Kófið að skella nú á íþyngjandi höftum.

Það er mjög virðingarvert, hvernig ríkisstjórnin nálgast viðfangsefnið núna.  Hún hlustar eftir sjónarmiðum og tillögum ólíkra hagsmunahópa í samfélaginu, og vonandi vegur hún þau og metur af gerhygli.  Hún ætti reyndar líka að leggja sig eftir því, hvað fulltrúar starfsfólks Landsspítalans hafa að segja, því að á Landsspítalanum liggur meinið núna. 

Uppruni meinsins er síðan löngu fyrir Kóf.  Hann má rekja til sameiningar sjúkrahúsanna í Reykjavík.  Síðan þá hefur hallað undan fæti hjá Landsspítalanum í mönnunarmálum, því að samkeppni um starfsfólkið og um rekstrarárangur hefur verið af skornum skammti.  Frá því fyrir Kóf hefur spítalinn verið staddur í vítahring. Hann hefur misst heilbrigðisstarfsfólk vegna óánægju þess á starfi og ekki alltaf tekizt að ráða fólk í staðinn.  Þetta hefur leitt til ofálags á þá, sem eftir eru, og sumir hafa hætt vegna kulnunar í starfi.  Nú er komið að þolmörkum starfsfólksins, eins og neyðarkall tæplega 1000 heilbrigðisstarfsmanna um daginn ber vott um. 

Núverandi heilbrigðisráðherra skilur ekki vandamálið eða neitar að skilja það, vegna þess að henni hefur verið innrætt, að sameining ólíkra stofnana undir einni stjórn, þ.e. aukin miðstýring, sé allra meina bót. Hvað hefur hún þá leitazt við gera, síðan hún tók við stjórn heilbrigðisráðuneytisins 2017 ? Hún hefur farið þveröfuga leið m.v. það, sem raunhæf greining á vandanum mundi vísa á.  Hún hefur reynt að þvinga starfsfólk einkageirans á heilbrigðissviði inn á Landsspítalann.  Það eru hins vegar eins vanhugsuð viðbrögð og hægt er að hugsa sér, því að engin aðstaða er á Landsspítalanum til að sinna þeirri starfsemi, sem læknastofurnar hafa haft með höndum. Afleiðingin af þessu háttalagi ráðherrans er öngþveiti. 

Það verður að segja hverja sögu, eins og hún er.  Heilbrigðisráðherra vinstri hreyfingarinnar græns framboðs er óhæf til starfans.  Að halda áfram á braut sósíalismans við stjórnun heilbrigðismála í landinu mun leiða til aukinna útgjalda og verri þjónustu. Meta þarf gaumgæfilega, hvort raunhæft umbótaúrræði er að að stíga skref til baka frá sameiningunni, og það þarf strax að semja við sjálfstæða sérgreinalækna, láta af hernaði heilbrigðisráðuneytisins gegn þeim og fá þeim verkefni til að létta á starfsfólki Landsspítalans, sem er að þrotum komið.  

 

 

  

Athugasemdir

[Guðmundur Jónsson, 8.8.2021 kl. 17:51]

Getur þú bent mér á tölfræði sem staðfestir þetta ?

"Hér verður að taka fram, að bólusetningin virðist enn sem komið er hafa marktæk áhrif til að draga úr sjúkdómseinkennum og alvarlegum veikindum."

Það eina sem hef séð þar sem tilraun var gerð til að sanna þetta er þessi Íraelska rannsókn sem þú vitnar í varðandi helmingunartíma virkninnar. Þar var samanburðarhópurinn smita í Ísrael fyrir ári síðan og ekkert skoðað ef hvaða stofni smitin voru, sem er  fráleitt að bera á borð fyrir fólk.

Allt sem ég hef seð bendir til að þessi bóluefni hafi öll Núll virkni gegn yngstu afbrigðum pestarinnar. 

En ég er sammála því sem snýr að lögskýringunum og samningunum.  Það er ekki eins og bókasafnfræðingurinn  hafi ekki aðgang að lögfræðingum  til að hjálpa sér við þetta og ólíklegt að enginn  á þeim bæ hafi ekki áttað sig á að verið var fara geng stjórnarskrá og stjórnskipan lýðveldisins með gerningnum.

[Guðmundur Ásgeirsson, 8.8.2021 kl. 18:03]

"Þess vegna fljúga ýmsar flökkusagnir m.a., að lyfjafyrirtækin hafi gert breytingar á sóttvarnarlöggjöf hér að skilyrði samninga."

Helga Vala Helgadóttir formaður velferðarnefndar Alþingis, sem hefur lesið samningana, staðfesti að þetta væri rétt í viðtali á Útvarpi sögu 5. ágúst. Þar með er þetta ekki flökkusaga.

Staðfestir að lyfjafyrirtækin kröfðust þess að Íslenska ríkið tæki á sig bótaskyldu vegna mögulegs skaða af völdum bóluefna - Útvarp Saga

[Bjarni Jónsson, 8.8.2021 kl. 20:28]

Guðmundur Jónsson: ég horfi á hlutfall sjúkrahússinnlagna og smita.  Í Delta-bylgjunni er þetta hlutfall langlægt, en það gæti hins vegar stafað af því, að minni veikindi stafi af Delta-afbrigðinu en þeim, sem gengu áður en bólusetningin varð almenn.  Læknar hafa hins vegar fæstir talið Deltuna síður skæða.  Það er hins vegar þekkt með veirur, að þær valdi minni veikindum með tímanum.  

[Bjarni Jónsson, 8.8.2021 kl. 20:32]

Þakka þér fyrir þetta innlegg, Guðmundur Ágústsson.  Þetta gæti leitt af sér mikið fjárhagstjón fyrir ríkissjóð og er ein af grafalvarlegum afleiðingum þess, að bóluefnin eru á tilraunastigi.  Ég vil þó ekki bera fjárhagstjónið saman við heilsutjónið.  

[Guðmundur Ásgeirsson, 8.8.2021 kl. 20:46]

Samkvæmt frumvarpinu "er talið að kostnaður ríkissjóðs vegna frumvarpsins geti orðið kr. 128.228.383 á ári næstu tvö árin"

463/151 stjórnarfrumvarp: sjúklingatrygging | Þingtíðindi | Alþingi

Semsagt "gæti" orðið yfir 256 milljónir króna, en gæti líka orðið miklu hærri þ.e. opinn tékki. Ég samþykkti aldrei að ríkissjóður tæki þetta að sér á minn kostnað og annarra skattgreiðenda.

Þar sem um ríkisábyrgð er að ræða leiðir af lögum um ríkisábyrgð að leggja ber 0,25-4% áhættugjald á þann sem nýtur hennar. Ég veit ekki til þess að það hafi verið gert í þessu tilviki.

[Bjarni Jónsson, 9.8.2021 kl. 10:12]

Þakka þér fyrir þessar upplýsingar, Guðmundur Ásgeirsson.  Skaðabótakröfur vegna heilsutjóns af völdum bólusetninga gegn C-19 geta orðið miklu hærri en hér að ofan.  Annað mál er, hvað af þeim verður samþykkt.  Það er ósköp skrýtið að sjá kostnaðaráætlun, sem mikil óvissa ríkir um, upp á ISK 1,0.  Ég dreg í efa, að Stjórnarskráin heimili að skuldbinda ríkissjóð þannig fram í tímann fyrir óvissri upphæð.

Þú ert kunnugri þessum bóluefnasamningi við ESB/bóluefnaframleiðendur en ég.   Er það rétt, að við samning hafi íslenzka ríkið skuldbundið sig til greiðslu mrdISK 2,0 ?  Fyrir því var engin heimild í fjárlögum.  Hvað eru ráðamenn að hugsa (ef þetta er rétt) ?  

[Guðmundur Ásgeirsson, 9.8.2021 kl. 17:35]

Það liggur fyrir að ríkissjóður greiðir verulegar fjárhæðir til bóluefnaframleiðandanna fyrir þáttöku í prógramminu, en nákvæmlega hversu mikið veit ég ekki.

Þetta hlýtur að eiga eftir að koma fram í ríkisreikningi. Mig rámar líka í að einhver þingmaður hafi lagt fram fyrirspurn til ráðherra um þessa upphæð.