Á tá og fingri

Mönnum verður tíðrætt um "auðlindarentu" og er þá oftast "lítt af setningi slegið".  Öfgafyllsta og glórulausasta umfjöllun um meinta auðlindarentu í íslenzka sjávarútveginum í seinni tíð gat að líta í Fréttatímanum 13. maí 2016, en þessum snepli er um þessar mundir dreift í hvert hús í hverfi blekbónda og sennilega um allt Höfuðborgarsvæðið, og þótt víðar væri leitað. Er þar vægast sagt mikill og óþarfur pappírsaustur á ferðum.

Dæmi um vitleysuna í Fréttatímanum er eftirfarandi stutta tilvitnun í Ingimar Karl Helgason.  Sú ríður þó ekki við einteyming í blaðinu, því að þar ríður röftum hinn alræmdi Gunnar Smári Egilsson, en lítt tjáir að elta ólar við þann endemis bullustamp.

"Ætla má, að auðlindarenta í sjávarútvegi leggi sig á 46 milljarða króna árlega, miðað við árin 2008-2014."

Þetta er fáránlegur tilbúningur hjá Ingimari Karli, sem hann slengir fram algerlega án röksemdafærslu að hætti harðsvíraðra áróðursmanna án sómakenndar. Má segja, að áróðursmenn á vinstri vængnum hafi nú rækilega tileinkað sér kenningu dr Josefs Göbbels, áróðursmálaráðherra Þriðja ríkisins, um, að væri lygin bara endurtekin nógu oft, þá færi lýðurinn að líta á hana sem viðtekin sannindi.

Téður Ingimar ber að vísu fyrir sig góðkunningja úr skattheimtuumræðunni, Indriða H. Þorláksson, hagfræðing og fyrrverandi skattstjóra, sem hlaut menntun sína á sínum yngri árum á lendum "Deutsche Demokratische Republik", DDR, á valdatíma Walters Ulbrichts og Erichs Honeckers, aðalritara SED. 

Sá einfeldningslegi áróður um auðlindarentu í sjávarútvegi er væntanlega kokkaður upp á kaffihúsum í gerviveröld sameignarsinna, sem vilja bylta núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi, þjóðnýta sjávarútveginn og taka upp eina ríkisútgerð.  Því verður þó vart trúað, að talan 46 miakr/ár í auðlindarentu sé úr vizkubrunni Indriða H. komin, því að honum hlýtur að hafa verið innrætt meiri virðing fyrir tölum og nákvæmni í DDR en þessi málflutningur gefur til kynna. 

Meira er slíkur málflutningur í anda marxískra "fræða" um, að tilgangurinn helgi meðalið eða "Der Erfolg berechtigt den Mittel". Hvað sem um Indriða má segja, þá er hann ekki ómerkingur, en þá einkunn má gefa téðum Ingimari Karli Helgasyni, eins og téður Fréttatími ber vitni um.

Það er einfalt að reiða fram talnaleg rök fyrir því, að ofangreind "ætluð auðlindarenta" er fáránleg, en hitt er ekki síður mikilvægt að gera sér grein fyrir forsendum hugtaksins auðlindarenta, því að það er engin glóra í því, hvernig einbeittir áróðursmenn og nytsamir sakleysingjar misnota þetta hugtak.  Hvort tveggja verður nú gert:

Árið 2013, sem var tiltölulega gott ár í íslenzkum sjávarútvegi, nam samanlagður hagnaður útgerðar, frá smábátum til stærstu fjölveiðiskipa, 28 milljörðum króna.  Auðlindarentan er jafnan talin myndast við fiskveiðarnar sjálfar, og "ætluð auðlindarenta" Ingimars er 64 % hærri en allur hagnaður af veiðunum þetta ár.

Þessi hagnaður útgerðarinnar myndaðist við sölu til landvinnslu, til fiskmarkaða og með því að sigla utan með aflann beint.  Mest fer þó til landvinnslunnar, og samanlagt keypti íslenzk landvinnsla afla fyrir um 130 milljarða kr árið 2013, og lét þá nærri, að hagnaður hennar næmi 30 milljörðum kr.  Sé hagnaður veiða og vinnslu lagður saman, fást 58 mia kr.  "Ætluð auðlindarenta" téðs Ingimars er tæplega 80 % af samanlögðum hagnaði veiða og vinnslu. Þarf að hafa fleiri orð um, að "ætluð auðlindarenta" hans er hagfræðilega séð tóm vitleysa.    

Í höndum vinstri manna mundi ríkisvaldið hugsanlega gera tilraun til að haldleggja þetta hlutfall, 80 %, af samanlögðum hagnaði veiða og vinnslu, og væri þá tvímælalaust um kommúnistíska skattlagningu að ræða í anda Hugo Chavez, jafngildi þjóðnýtingar á veiðum og vinnslu. 

"Sósíalismi 21. aldarinnar", sem Chavez nefndi stefnu sína, hefur gjörsamlega lagt efnahag Venezúela í rúst, þó að landið sé ríkt af náttúrulegum auðlindum, þ.m.t. olíu og vatnsorku. Chavez þjóðnýtti atvinnuvegina og sýndi algert fyrirhyggjuleysi í fjármálum hins opinbera, svo að í Venezúela voru engir varasjóðir myndaðir til mögru áranna.  Norðmenn sýndu þá fyrirhyggjusemi og farsælu efnahagsstjórnun að mynda norska olíusjóðinn, sem ekki starfar heima fyrir, því að ella hefði án efa orðið ofþensla og ofris í hagkerfi þeirra.

Í Venezúela geisar nú verðbólga upp á mörg hundruð prósent, og arftaki Hugos Chavez hótar að reka þjóðþingið heim.  "Sósíalismi 21. aldarinnar" beið skipbrot við fyrstu ágjöf. 

  Téður Ingimar berst fyrir "sósíalisma 21. aldarinnar" á Íslandi, sem er m.a. fólginn í þjóðnýtingu sjávarútvegsins með kaffihúsasnakksaðferðinni "uppboð veiðiheimilda".

  Vinstri menn á Íslandi  þora þó ekki að taka heljarstökk í anda Maos, sem lamaði Kína með "Stóra stökkinu" og olli þar hungursneyð með altækri þjóðnýtingu á sinni tíð, heldur vilja þeir taka einn af ávinningum fiskveiðistjórnunarkerfisins, aukningu veiðiheimilda, og bjóða hana upp.  Útgerðarmenn eru sem sagt nógu góðir til að taka á sig skerðingu aflaheimilda, en þeir eiga ekki að fá að njóta þeirrar sanngirni að fá skerðingarnar til baka nú, þegar ný aflaregla með skertum veiðiheimildum veldur því, að veiðistofnarnir rétta úr kútnum.  Vont er sósíalistanna ranglæti, en verra er þeirra réttlæti.

Hér hefur verið sýnt fram á glóruleysi talnameðhöndlunar sameignarsinna í tengslum við "ætlaða auðlindarentu" í íslenzkum sjávarútvegi.  Nú skal snúa sér að spurningunni um það, hvort auðlindarenta finnist þar, en hennar hefur ákaft verið leitað.  Til að "renta" finnist í einni atvinnugrein, verður "rentusækni" að vera þar fyrir hendi.  

Hagfræðingar segja, að "rentusækni" sé fyrir hendi, þegar eigendur ílags [e. input] framleiðslu - s.s. land, vinnuframlag, vélbúnaður, fjármagn, t.d. skipakostur-aflahlutdeildir - uppskera meiri hagnað en þeir gætu annars á frjálsum samkeppnismarkaði. 

Samkvæmt þessari skilgreiningu er "rentusækni" fyrir hendi, ef ekki ríkir frjáls samkeppni við ílagsenda og/eða frálagsenda [e. output side] framleiðslunnar.  Þá er spurningin, hvernig þessu er háttað hjá íslenzka sjávarútveginum: 

Útgerðir hérlendis hafa að mestu leyti (yfir 90 % aflahlutdeilda) keypt sína aflahlutdeild í aflamarksstofnum á frjálsum markaði og hafa þurft að binda stórfé í þessum aflahlutdeildum, enda eru þær veðhæfar.  Rentusækni er alls ekki fyrir hendi á þessari hlið, því að hinum aflahlutdeildunum (innan við 10 %), var upphaflega úthlutað á grundvelli aflareynslu síðast liðin 3 ár fyrir úthlutun.  Hún var þess vegna fullkomlega málefnaleg, og það er ekki til neitt sanngjarnara kerfi en úthlutun á grundvelli aflareynslu, þegar yfirvöld á annað borð neyðast til að taka fram fyrir hendur útgerðarmanna og takmarka veiðarnar í fiskverndarskyni eða til að hámarka afrakstur veiðanna á vísindalegum grundvelli, eins og raunin var á Íslandi 1983-1991.  Það er fullkomlega hlutlæg og lögleg stjórnvaldsaðgerð.

Megnið af afurðunum (frálaginu, e. output) fer á erlenda markaði eftir mismikla meðhöndlun, annaðhvort um borð eða í vinnslustöð í landi.  Annað fer hugsanlega óunnið á fiskmarkað innanlands og er selt til innlendrar neyzlu eða úrvinnslu.  Á frálagshlið ríkir frjáls samkeppni, hvort sem er innanlands eða utan.  Samkeppnin er jafnvel talsvert hörð, t.d. við Norðmenn og Kanadamenn, á erlendum mörkuðum. 

Það er þess vegna engin "rentusækni" í íslenzkum sjávarútvegi á frálagshlið.

Samkvæmt þessu er hvorki "rentusækni" í íslenzkum sjávarútvegi á ílagshlið né frálagshlið. Niðurstaðan er þannig, að engin renta samkvæmt skilgreiningu er í íslenzkum sjávarútvegi.  Hún væri þá réttnefnd "auðlindarenta", af því að hún kæmi frá nytjum á náttúruauðlind, en hún er sem sagt ekki fyrir hendi í í íslenzkum sjávarútvegi, enda hefur enginn fræðimaður getað sýnt fram á tilvist hennar þar með bókhaldslegum aðferðum.  Að gera ráð fyrir "hárri" rentu og leggja á útgerðirnar viðbótar skatt samkvæmt því hefur leitt til þess, að útgerðum hefur fækkað enn hraðar en áður, af því að litlar útgerðir hafa lagt upp laupana af fjárhagsástæðum.   

Það er hins vegar bullandi auðlindarenta í norskum sjávarútvegi, af því að þar fá útgerðir úthlutaðan kvóta frá yfirvöldum eftir ýmsum reglum, þ.á.m. byggðatengdum, og þar ríkir ekki frjáls markaður með "kvótann", eins og á Íslandi.  Þar fá útflutningsfyrirtækin ennfremur umtalsverðan fjárhagslegan stuðning frá yfirvöldunum, sem þá er í raun niðurgreiðsla á norskum sjávarafurðum inn á markaðina, þar sem m.a. Íslendingar keppa við þá með sínar afurðir. Þetta skekkir samkeppnisstöðuna, og þess vegna er bullandi auðlindarentu að finna í norskum sjávarútvegi, og hana er líklega einnig að finna í kanadískum sjávarútvegi og í öllum evrópskum sjávarútvegi, nema hinum íslenzka.

Hið blóðuga óréttlæti er, að hérlendis hafa menn flutt erlenda auðlindarentuumræðu yfir á grein, þar sem hún á ekki heima, og hafa á grundvelli misskilnings og almennrar skattagleði yfirvalda íþyngt útgerðinni verulega með s.k. veiðigjaldi, þannig að hún þarf með þá byrði á bakinu að keppa á mörkuðum við niðurgreiddar vörur frá öðrum sjávarútvegslöndum. 

Í grein í

"The Economist" 7. maí 2016, "The party winds down" eru birt tvö gröf um auðsöfnun auðkýfinga í greinum, þar sem rentusækni gætir.  Auðurinn er árið 2016 talinn nema um 3,6 % af VLF í þróunarlöndum og 1,5 % af VLF í þróuðum ríkjum, sem þá samsvarar um miakr 35 á Íslandi, sem á þá að vera uppsöfnuð renta.  Þetta er augljóslega lægri upphæð en sameignarsinnar ásamt nytsömum sakleysingjum á Íslandi dylgja um, að sé fyrir hendi í sjávarútveginum einum saman. Í téðri grein segir, eftir að skilgreiningin á rentusækni hér að ofan hefur verið gefin:

"Verðsamráð [e. cartels], einokun og að koma ár sinni fyrir borð hjá löggjafar- og/eða framkvæmdavaldinu, eru algengar leiðir til að afla rentu.  Atvinnugreinar, sem eru veikar fyrir rentusækni, hafa oft mikið samneyti við ríkisstofnanir eða fá starfsleyfi frá þeim. Sem dæmi má nefna fjarskipti, nýtingu náttúruauðlinda, fasteignaviðskipti, byggingageirann og herinn.  Rentusækni getur falið í sér spillingu, en mjög oft er hún lögleg.". 

Úthlutun fjarskiptarása (burðartíðna) til fjarskiptafyrirtækja er dæmi af þessu tagi, ef sum fyrirtæki á markaðinum fá úthlutað rásum, en ekki önnur. 

Úthlutun virkjunarleyfa er annað dæmi.  Nýlega dæmdi Hæstiréttur í deilumáli sveitarfélags á Austurlandi og Landsvirkjunar.  Hæstiréttur úrskurðaði, að meta bæri vatnsréttindi sem stofn til álagningar fasteignagjalda, og þar með er komið fordæmi fyrir önnur sveitarfélög að heimta auðlindargjald af eigendum vatnsvirkjana, nema þar sem vatnið er í einkaeign.  Oft gildir um jarðgufuvirkjanir, að borholurnar eru á landi í eigu virkjunarfyrirtækisins, en þar sem borhola er staðsett í þjóðlendu, hlýtur ríkissjóður að geta innheimt auðlindarrentu, og svo mætti áfram telja. 

Sjókvíaeldi er síðasta dæmið, sem hér verður nefnt um rentusækna starfsemi, og hefur það verið rakið í grein hér á vefsetrinu, að brýnt er að taka úthlutun starfs- og rekstrarleyfa hér við land í þessari starfsgrein til gagngerrar endurskoðunar, enda eru íslenzk yfirvöld að hlunnfara opinbera sjóði um háar fjárhæðir árlega vegna rentusækni í þessari grein.  Þetta ástand hefur leitt til mjög mikils misræmis á kostnaði við að afla þessara leyfa á Íslandi og í Noregi. Það er ekki slæmt að fá norskt fjármagn og norska þekkingu í þessa grein, en Norðmenn og aðrir verða að keppa í frjálsri samkeppni um þessi takmörkuðu leyfi, og þar með hverfur rentusæknin í þessari grein.

Auðlindarentuumræðan á Íslandi er einstæð, enda reist á eitraðri blöndu fávísi, öfundar og ofstækisfullrar óskhyggju um hagkerfi, sem aldrei getur orðið að varanlegum veruleika.  Vítin eru til þess að varast þau. 

 

 

"Brexit" og áhrifin hérlendis

Bretar gáfu ríkisstjórn sinni bein fyrirmæli, framhjá þinginu, um að draga Bretland út úr Evrópusambandinu, ESB.  Þetta er söguleg niðurstaða harðrar kosningabaráttu, þar sem hin ráðandi öfl innan og utan Bretaveldis ráku skefjalausan áróður fyrir áframhaldandi veru Breta í ESB.  Moldviðri fáránlegs hræðsluáróðurs var beitt, þar sem reynt var að halda barnalegum þvættingi að fólki í þá veru, að viðskipti Breta, lífsafkoma og jafnvel lífshamingja mundi bíða hnekki við úrsögn, svo að ekki sé nú minnzt á stríðshættuna, sem ætti að skapast með Bretland utan ESB ! 

Ekkert slíkt mun gerast, enda hverjum væri slíkt eiginlega í hag ?  Flaggskip þýzks athafnalífs, bílaiðnaðurinn, flytur árlega út 1-2 milljónir farartækja til Bretlands.  Hann mun ekki þola Brüssel-búkrötum (embættismönnum) að setja sand í tannhjól viðskipta Þýzkalands og Bretlands, sem hafa oftast verið mikil og góð, ef undan eru skilin stríðsárin 1914-1918 og 1940-1945.  Enginn óskar nú eftir tollamúrum innan Evrópu, og þess vegna verða þeir ekki reistir.  Hins vegar gætu þeir lækkað út á við í ríkjum, sem segja sig úr Evrópusambandinu, og þau munu verða fleiri.

Búkratarnir aftur á móti munu nú reyna að skjóta öðrum aðildarþjóðum skelk í bringu, svo að enginn dirfist að fara sömu leið og Bretar.  Búkratar munu þess vegna reyna að tala við Breta með tveimur hrútshornum, en það mun allt snúast í höndunum á þeim áður en yfir lýkur, svo að Bretar munu standa eftir með pálmann í höndunum, eins og þeir hafa alltaf gert. Það er sjálfsögð lýðræðisleg krafa eftir það, sem á undan er gengið, að allar aðildarþjóðirnar geri nú stöðumat hjá sér um það, eins og Bretar, hvort þær vilja áfram halda afætunum í Brüssel uppi á skattfrjálsum ofurlaunum. 

Evrópusambandið mun líða undir lok.  Það gegnir engu hlutverki lengur, en er þjóðunum aðeins til byrði, nema þjóðum Austur-Evrópu, sem fá mikla þróunarstyrki úr sjóðum ESB.  Gömlu ríkin eru í raun ekki lengur aflögufær, og sum rekin með of miklum ríkissjóðshalla m.v. Maastrichtskilyrðin, og nýju aðildarríkin þurfa ekki lengur á þessum ölmusum að halda, enda fylgir þeim mikil spilling.  Evran í sinni núverandi mynd mun að sjálfsögðu líða undir lok, enda skortir hana hagfræðilega undirstöðu.  Undirstaðan er stjórnmálalegs eðlis.  Frakkar þvinguðu Þjóðverja til að gefa sitt sterka mark (DEM) upp á bátinn gegn því, að Frakkar féllust á endursameiningu Þýzkalands. 

Samskipti Bretlands og Íslands hófust að ráði á "ensku öldinni", 1415-1475, á Íslandi, og síðan þá hefur Ísland í raun verið á áhrifasvæði Breta í Norður-Atlantshafi og er enn, þar sem Þýzkalandi tókst ekki að knýja þá til uppgjafar árið 1940 þrátt fyrir afkróun brezka landhersins í Dunquirke og harðvítugar loftárásir á borgir Bretlands, þegar þeir brezka ríkisstjórnin með stuðningi þingsins neitaði að semja um framtíð Evrópu við sigursæla valdhafa Þriðja ríkisins. 

Nú hafa Bretar enn tekið ákvörðun, sem valda mun vatnaskilum í Evrópu, en í þetta sinn er auðvitað engin hætta á vopnuðum átökum á milli Breta og Þjóðverja´, og í raun eru það fjarstæðukenndar grillur, að Evrópusambandið varðveiti friðinn í Evrópu.  Skýringar á því, að ekki er hætta á endurtekningu stríðsupphafs 1914 og 1939, eru a.m.k. þrjár:

1. Nú stendur lýðræði traustum fótum í Þýzkalandi, eins og í Bretlandi.  Annað ríkjanna er lýðveldi og hitt konungsveldi, "United Kingdom", stjórnskipan ríkjanna er ólík, en lýðræðið virkar í báðum löndunum.  Bæði hafa þessi lönd ætíð haft á að skipa dugandi fólki með mikla menningarhefð. 
2. Brezka ríkisstjórnin hefur á að skipa kjarnorkuherafla, en sú þýzka ekki.  Bæði ríkin eru í NATO.
3. Þýzka þjóðin eldist nú svo hratt, að hún getur ekki lengur mannað Bundeswehr, arftaka Wehrmacht og Reichswehr, heldur reiðir ríkisstjórnin í Berlín sig á NATO.  Þjóðverjum fækkar, en Bretum fjölgar, og munu þeir um miðja 21. öldina verða fleiri en Þjóðverjar, ef svo fer fram sem horfir.  Bretar munu fyrirsjáanlega taka við forystuhlutverki í Evrópu og deila þar og drottna, eins og þeir gerðu fyrir sameiningu Þýzkalands 1871 með járni og blóði að frumkvæði Prússakanzlara, Ottos von Bismarcks. 

Á Íslandi tók þýzka öldin við af hinni ensku, og börðust Þjóðverjar og Englendingar á banaspjótum á Reykjanesi syðra, Englendingar með bækistöð í Grindavík og Þjóðverjar í Hafnarfirði. Fyrsta mótmælendakirkjan var reist í Hafnarfirði af Hansakaupmönnum, og þeir kynntu siðbótina fyrstir manna fyrir Íslendingum.  Frá þessum tíma hafa viðskipti og menningarleg samskipti Íslendinga við báðar þessar merku þjóðir oftast verið góð, og þannig verður það áfram. 

Íslendingar hafa þó tekizt á við þessar þjóðir, t.d. um fiskimiðin við Ísland, einkum Breta.  Sorgarkafli kom svo í samskiptum Breta og Íslendinga 2008-2012 vegna íslenzkra banka í Lundúnum, en honum lauk með dómi EFTA-dómstólsins í janúar 2012.  Enn á þó eftir að svipta hulunni af því, hvers vegna brezka ríkisstjórnin felldi leifarnar af íslenzka bankakerfinu í október 2008 og gerði tilraun til að hrinda íslenzka ríkinu í greiðsluþrot. Þar kunna innanlandsdeilur á Bretlandi að hafa fléttazt inn, og hafi átt að kenna Skotum lexíu um það, hvernig færi fyrir fámennum sjálfstæðum þjóðum í ölduróti fjármálaheimsins. Of seint er að krefjast bóta, en afsökunarbeiðni væri við hæfi. 

Bretar eru helzta viðskiptaþjóð Íslendinga, og mikilvægi þessara viðskiptatengsla mun ekki minnka við útgöngu þeirra úr ESB; þvert á móti er líklegt, að þessi viðskipti vaxi enn, t.d. ef Bretar ganga nú í EFTA.  Mikilvægi þessa viðskiptasambands gæti orðið svo mikið, að ráðlegt þyki einhvern tímann að fasttengja ISK við GBP, eins og gert var um 1930. Spurning er nú, hvort tímabært sé fyrir Íslendinga að endurskoða aðild sína að Evrópska efnahagssvæðinu, EES, ef öflugra EFTA tekst að gera öflugan viðskiptasamband við ESB.   

Fráfarandi forseti hefur tjáð sig um líklegar afleiðingar útgöngu Breta úr ESB.  Allt er þar skynsamlega mælt.  Hann telur aðildarsinna á Íslandi nú hljóta að átta sig á því, að aðildarviðræður verða ekki teknar upp að Íslands hálfu næstu 10-15 árin.  Með því að setja á þjóðaratkvæðagreiðslu um það við þessar aðstæður, eins og m.a. Samfylkingin, Viðreisn og Píratahreyfingin hafa viljað, yrðum við að athlægi um alla Evrópu að mati blekbónda.  Þess vegna er nú rökrétt að draga umsóknina formlega til baka, eins og Svisslendingar gerðu nýlega, því að hraðfara hnignunarskeið er nú hafið í Evrópusambandinu.  Það er við hæfi, að formaður Viðreisnar líki "Brexit" nánast við heimsendi.  Hann er þá einn af þeim, sem trúðu bölvaðri lygaþvælunni, sem haldið var fram fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna til að hræða Breta til fylgilags við ESB.  Messerschmitt sprengjuvélar dugðu ekki til að hræða forfeður og formæður flestra atkvæðisværra Breta nú árið 1940 til uppgjafar.  Það þarf meira en fjarstæðukenndan lygavef árið 2016.  

 

 

 

Nýr bóndi að Bessastöðum 2016

Hvernig við verjum atkvæði okkar í forsetakosningum, getur jafnvel orðið afdrifaríkara en listavalið í Alþingiskosningum, því að á Bessastöðum er bara einn öryggisloki samkvæmt Stjórnarskrá, en á listum er fjöldi manns.  Að verja atkvæði sínu að óathuguðu máli samkvæmt einhvers konar tilfinningalegum áhrifum af silkimjúku hjali hönnuðu hjá almannatenglum er óábyrgt.  Það á ekki sízt við um forsetakosningar. 

Við eigum ekki að kjósa reynslulausan mann í stjórnunarlegum efnum í embætti forseta Íslands.  Í tilviki Guðna Th. Jóhannessonar getur slíkt jafnvel reynzt háskalegt, því að dómgreind hans á atburði líðandi stundar virðist ekki vera upp á marga fiska, þegar fyrri ummæli hans í ræðu og riti er skoðuð. 

Þá hefur hann verið svo ístöðulaus, að hann hefur alla kosningabaráttuna verið á harðahlaupum frá þessu fyrra skjalfesta mati sínu, hvort sem um er að ræða atburði í fortíð eða nútíð, t.d. landhelgisdeilurnar, Evrópusambandsaðild Íslands, Neyðarlögin um fjármálakerfið og Icesave, svo að nokkuð sé nefnt úr blómagarði Guðna, sem sumir mundu þó fremur vilja kenna við illgresi. Sýnin er alls staðar brengluð, þar sem hvergi vottar fyrir hlutlægri greiningu á grundvelli fullveldisréttar Íslands.  Það er eins og forneskjulegt nýlenduhugarfar gegnsýri alla afstöðu sagnfræðingsins til manna og málefna.  Það er mjög líklegt, að honum hugnist ekki "Brexit", sem brezka þjóðin ákvað í gær, 23. júní 2016, af því að nánast öll samfelld "elítan", hin ráðandi öfl heimsins, ráku hamslausan hræðsluáróður gegn úrsögn Breta úr Evrópusambandinu, ESB.  ESB hafð þegar steytt á skeri, og brezkur almenningur skynjaði, að aðild Bretlands var orðin landinu baggi og að ESB hefur í raun gengið sér til húðar.  Þvættingur um nauðsyn ESB til varðveizlu friðar í Evrópu er grátlega heimskulegur.  Hver heldur í raun og veru, að Bretar muni nú einangrast viðskiptalega í Evrópu og fara að láta ófriðlega !? 

Nú háttar þannig til, að okkur kjósendum er veittur sá valkostur að velja mann í embætti forseta Íslands, sem hefur alla tíð haft skoðanir á öllum ofangreindum íslenzku málefnum, sem eru á öndverðum meiði við fyrri skoðanir Guðna, og um þennan mann, Davíð Oddsson, ríkir alls engin óvissa.  Enginn þarf að fara í grafgötur um, að hann eða hún er að velja heilsteyptan baráttumann, með skarpa og óbrenglaða dómgreind, fyrir hagsmunum Íslands í hvívetna með því að kjósa Davíð til embættis forseta Íslands. 

Hið sama verður með engu móti sagt um Guðna Th. Jóhannesson, eins og hér og víðar hefur komið fram.  Sitji kjósandinn uppi með eitthvað eftir kosningabaráttu hans, er það óvissa; óvissa um viðsjárverðan persónuleika, sem virðist háll sem áll og ómögulegt að henda reiður á.  Slíkum manni er alls ekki treystandi fyrir æðsta embætti lýðveldisins. Forsetaframbjóðandi verður að vera hreinn og beinn og þora að kannast við verk sín, eigi að vera unnt að treysta honum. Forseti þarf að vera fastur fyrir, og Guðni hefur ekki sýnt það í þessari kosningabaráttu, heldur þvert á móti. Ístöðuleysið skín í gegnum fagurgalann. 

Sagt er, að slíkt ístöðuleysi á Bessastöðum muni ekkert gera til, því að sá ístöðulausi hafi lofað að vísa deilumálum til þjóðarinnar.  Þarna liggur þó einmitt vafinn og hundurinn grafinn.  Hvernig er hægt að treysta því, að ístöðulaus forseti láti ekki undan miklum þrýstingi, eins og dr Ólafur hefur lýst opinberlega, að hann var beittur af innlendum og erlendum valdaöflum varðandi staðfestingu viðurhlutamikilla laga frá Alþingi.  Vindhani snýst aðeins eftir vindátt næst honum, en ekki samkvæmt vindátt utan lóðarmarka. Það skulum við kjósendur hafa í huga, þegar við göngum að kjörborðinu laugardaginn 25. júní 2016, því að hvesst getur á toppinum.

Sagt er, að hluti af valdi forseta sé áhrifavald.  Hér skal fullyrða, að vindhani hefur ekkert áhrifavald á vindstefnuna, hvort sem sá vindur blæs úr Alþingishúsinu, frá Brüssel, London, Berlín, Washington eða Moskvu, ef svo má að orði komast. 

Það er hins vegar vitað, að það er hlustað á Davíð Oddsson, hvar sem hann kemur, og ekki síður á erlendri grundu en innlendri. Um það vitnar ferill hans allur, og hvers vegna ekki að taka tillit til þess við þá ráðningu, sem hér fer fram til embættis ? 

Davíð Oddsson mun þó örugglega ekki dvelja langdvölum erlendis, enda engin þörf á langdvöl til að tala máli Íslands augliti til auglitis við erlenda ráðamenn.  Til slíks þarf ekki marga daga, hvað þá margar vikur á ári, og margar aðrar og ódýrari leiðir eru til árangursríkra samskipta. 

Davíð Oddsson mun ekki verða skattborgurum dýr á fóðrum á Bessastöðum, taki hann þar við búsforráðum, og hann mun ekki fara fram úr fjárheimildum sínum.  Kostnaður við forsetaembættið mun stórlækka frá því, sem verið hefur um langa hríð, en afrakstur þjóðarinnar sennilega stórhækka, því að peningunum verður varið með skilvirkum hætti og mest hér innanlands, ef marka má orð Davíðs sjálfs, og það hefur hingað til mátt.  Það er skoðun blekbónda þess, er hér ritstýrir, að skattborgarar muni fá mest fyrir peningana sína með Davíð Oddsson sem forseta, allra þeirra níu, er nú bjóða sig fram til þjónustu á Bessastöðum.  Fái hann tækifæri til, mun hann áreiðanlega setja litríkan, farsælan og skemmtilegan svip á þetta annars nokkuð formfasta og hátíðlega æðsta embætti lýðveldisins. 

Verst er, að heimiliskötturinn Franz þyrfti þá að skipta um umhverfi. Kettir eru íhaldssamir, en af lýsingum að dæma er þessu húsdýri margt til lista lagt, og sem fyrrverandi villiketti ætti honum ekki að verða skotaskuld úr búsetu á Bessastöðum, ef því er að skipta.  

Óvænt seinni tíma sagnfræði

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að í framboði til embættis forseta lýðveldisins í kosningunum 25. júní 2016 er sagnfræðingur nokkur, góðkunningi þjóðarinnar af sjónvarpsskjánum; nú síðast fékk RÚV hann til álitsgjafar um hina dramatísku atburði í aprílbyrjun 2016, sem lyktaði með þeim einstæða atburði, að forsætisráðherrann hrökklaðist út úr ríkisstjórn sinni, en við keflinu tók einn ráðherranna, dýralæknir að mennt, sem áreiðanlega nýtist í starfi, og ríkisstjórnin hélt áfram störfum með sömu áhöfn að viðbættum einum efnilegum utanþingsráðherra í utanríkisráðuneytinu.

Verða þessir atburðir nú ekki frekara umfjöllunarefni hér, né mat Guðna Thorlaciusar á þeim, en hins vegar hefur verið óumflýjanlegt að reyna að kynnast ögn nánar, hvaða mann téður Guðni hefur að geyma út frá skrifum hans og tjáskiptum í fjölmiðlum, og við þau kynni hefur margan manninn rekið í rogastanz.  Skal nú tína sitthvað til af hneykslunarefni, sem birzt hefur opinberlega.  Satt bezt að segja má kenna sögutúlkun og útleggingar Guðna við "postmodernisma", þar sem öllu er snúið á haus og fátt er um heilbrigð, föst viðmið.  Téður Guðni veit fullvel, að skoðanir hans eiga ekki upp á pallborðið hjá þorra þjóðarinnar.  Hann hefur þess vegna gripið til þess ráðs í kosningabaráttunni að fara í hlutverk hins vinsæla Ragnars Reykáss.  Alkunna er, hvernig RR gat snúizt á punktinum 180°, en téður Thorlacius mun hafa gert gott betur á fundum, því að hann mun hafa snúizt um 360° !  Það er ekkert varið í mann, sem ekki treystir sér til að standa við skoðanir sínar, sem skjalfest er, að hann hafði fyrir fáeinum árum.  Að sigla þannig undir fölsku flaggi til búsforráða á Bessastöðum er með öllu óboðlegt.

Viku fyrir forsetakosningar 2012 ritaði Guðni grein um dr Ólaf Ragnar Grímsson, að því er virðist til að klekkja á forsetanum, sem þá átti í baráttu við RÚV-arann Þóru Arnórsdóttur.  Skrif Guðna um Icesave sýna, að hann gerðist talsmaður samsærisins mikla gegn íslenzku þjóðinni 2008-2010, þar sem ESB, AGS, brezka, hollenzka og íslenzka ríkisstjórnin, Samfylking, Vinstri hreyfingin grænt framboð (með undantekningum), ýmsir háskólakennarar, Seðlabankinn, Landsvirkjun o.fl. í sameiningu reyndu að telja Íslendingum trú um, að land þeirra færi á vonarvöl, nema ríkissjóður þeirra baktryggði innistæðutryggingasjóð innistæðueigenda í útibúum íslenzkra banka erlendis, eins og innanlands.  Allt evrópska bankakerfið var sagt standa eða falla með þessu. Sagnfræðingurinn, sem nú leitar eftir stuðningi þjóðarinnar við að komast í embætti forseta Íslands, sá þá ekki sóma sinn í að standa með þjóð sinni í baráttunni, heldur níddist á henni.  Reyndar er aðeins skjalfest, svo að blekbónda sé kunnugt um, að einn frambjóðenda í forsetakjörinu 2016 hafi haft þrek og þor á örlagastundu til að stappa stálinu í þjóð sína og "neita að greiða skuldir óreiðumanna", og það var Davíð Oddsson í embætti formanns þriggja manna bankastjórnar Seðlabankans og síðar ritstjóra Morgunblaðsins.  Hvernig sem fer í forsetakosningunum laugardaginn 25. júní 2016, mun sagan áreiðanlega halda þessu til haga, því að staðreyndirnar tala sínu máli. 

Umrætt samsæri voru svik aldarinnar, sem Víglundur Þorsteinsson, fyrrverandi steypuforstjóri hjá BM Vallá, er að svipta hulunni af og vinnur þar margfalt þarfara verk en öll sagnfræðingastéttin með nútímasögu Íslands að sérsviði, samanlögð.

Nú skal vitna í forystugrein Morgunblaðsins,

"Ekki fer öllum vel úr hendi að skrá sögu Icesave", þann 13. júní 2016:

"Ögmundur Jónasson, þingmaður VG og fyrrverandi ráðherra flokksins í vinstri stjórninni, vildi ekki láta rangfærslunum [Guðna Th. Jóhannessonar - innsk. BJo] ósvarað.  Hann er einn þeirra fulltrúa VG, sem stóðu vaktina með þjóðinni gegn vinstristjórninni og þeim stuðningsmönnum hennar, sem vildu hengja Icesave-klafann á þjóðina.  Grípum aðeins niður í skrif sagnfræðingsins Ögmundar, sem báru yfirskriftina: Lítil fræði í sagnfræði Guðna: "Ekki þykja mér skrif Guðna endurspegla skilning á [Icesave-málinu].  Fjarri lagi. 

Hann segir:"Línur í Icesave-deilunni hafa ætíð markazt af því, hvort menn sitja í stjórn eða stjórnarandstöðu.  Sjálfskipaðir sigurvegarar munu reyna að skrá söguna og eru reyndar byrjaðir á því.  En þeim verður ekki kápan úr því klæðinu, þegar upp er staðið.  Til þess eru staðreyndirnar of skýrar.  Þetta á líka við um forsetann.  Valdhöfum í Lundúnum og Haag má hann þakka fyrir að hafa losnað úr Icesave-snörunni.  Þeir neituðu að samþykkja fyrirvara Alþingis, og því þurfti að semja upp á nýtt."

Í fyrsta lagi er það rangt, að afstaða til Icesave-samninganna hafi alltaf farið eftir flokkspólitískum línum.  Í Vinstrihreyfingunni - grænu framboði voru á Icesave-tímanum nokkrir þingmenn andvígir samningunum, og einn ráðherra sagði af sér embætti af þessum sökum.  Þetta er söguleg staðreynd, sem ekki verður horft framhjá.  Allra sízt af hálfu sagnfræðings. [Yfir 90 % þátttakenda í fyrri þjóðaratkvæðagreiðslunni um Icesave voru samninginum andvígir; ekki voru það allt saman framsóknarmenn og sjálfstæðismenn - hvers konar bull er þetta í sagnfræðinginum Guðna Th. Jóhannessyni ? - innsk. BJo]. 

Í öðru lagi endurspeglar það mikið skilningsleysi á málinu að tala um, að Bretar og Hollendingar hafi skorið forsetann niður úr "Icesave-snörunni með því að samþykkja ekki fyrirvara Alþingis, sem settir voru eftir miklar deilur á þingi í sumarlok 2009.  Á hvern hátt var forsetinn skorinn niður úr "Icesave-snörunni" ?  Það skyldi þó aldrei hafa verið þjóðin, sem losaði úr snörunni Alþingi og þær ríkisstjórnir, sem setið höfðu frá hausti 2008, beittar ítrekuðum þvingunum af Bretum, Hollendingum, Evrópusambandinu og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Þar liggja skýrar staðreyndir á borðinu"."

Með þessari umsögn inni um sagnfræði Guðna Th. Jóhannessonar gefur Ögmundur Jónasson, sagnfræðingur og fyrrverandi ráðherra, Guðna, forsetaframbjóðanda, falleinkunn í sagnfræði.  Er slíkum fallista treystandi fyrir forsetaembættinu ?  Klárlega alls ekki.  Maður, sem stundar skáldskap í nafni sagnfræði hefur misst fótanna í fræðilegum og siðferðilegum efnum.  Slíkur persónuleiki getur orðið beggja handa járn í forsetaembætti, vindhani, sem lætur stjórnast af hvaða goluþyt sem er.  

Berlega hefur komið fram, að Guðni Jóhannesson er hallur undir Evrópusambandið og studdi aðildarumsókn Íslands að því.  Til að greiða fyrir umsókninni fannst honum sjálfsagt að fórna langtímahagsmunum þjóðarinnar á altari alþjóðlegra fjármagnseigenda árið 2009, enda gætu Íslendingar ekki staðið við Icesave-samningana frekar en Þjóðverjar við Versalasamningana !  Hvers konar nauðhyggja og hundalógík er þetta eiginlega hjá sagnfræðiprófessornum og forsetaframbjóðandanum ?

Annar maður, lögfræðingur og fyrrverandi stjórnarformaður BM Vallár, Víglundur Þorsteinsson að nafni, hefur aftur á móti lagt mikið að mörkum til rannsókna á mjög óeðlilegri atburðarás í seinni tíma sögu Íslendinga, og hann hefur afhjúpað vinstri stjórnina 2009-2013 sem handbendi alþjóðlegra fjármálaafla, sem beittu lúalegum brögðum í tilraun til að svínbeygja Íslendinga undir afarkosti sína.  Vinstri stjórnin lagðist á hnén gagnvart ESB, AGS og kröfuhöfum föllnu bankanna þrátt fyrir skjöld Neyðarlaganna, sem samin voru fyrir atbeina bankastjórnar Seðlabanka Íslands.

Vitna nú í Morgunblaðsgrein Víglundar frá 14. júní 2016,

"Af hverju sviku þau ?":

"Neyðarlögin og ákvarðanir FME á grundvelli þeirra í október 2008 lögðu grundvöllinn að því að leysa úr málum með því að horfast í augu við allsherjar forsendubrest, nýir bankar voru stofnaðir af FME í samræmi við neyðarlögin, og útlán voru flutt niðurfærð í samræmi við forsendubrestinn í hina nýju banka."

Ríkisstjórn undir forsæti Sjálfstæðisflokksins, sem Samfylkingin rauf í janúarlok 2009, með hana dinglandi utan gátta og vankaða með, hafði fyrir tilstilli þingmeirihluta síns og á grundvelli ítarlegs undirbúnings Seðlabankans lagt grunninn að endurreisn fjármálakerfisins á Íslandi með frumlegri lagasmíð, þar sem lánadrottnar bankanna fengu að súpa seyðið af óvarlegum lánveitingum sínum, innlendum innistæðum var bjargað og erlendar innistæður voru látnar njóta forgangs í þrotabúin.  Þessi snjalla lagasetning reyndist í janúar 2012 standast að alþjóðlegum rétti, þegar EFTA-dómstóllinn hreinsað Ísland af ákærum brezku og hollenzku ríkisstjórnarinnar, sem framkvæmdastjórn ESB studdi opinberlega.  Líklega á enginn einn maður meiri heiður af þessu snilldarbragði, téðum Neyðarlögum, en Davíð Oddsson, þáverandi formaður bankastjórnar Seðlabankans. 

"Þegar fundargerðir þessarar nefndar [samræmingarnefnd, sem sett var á laggirnar í desember 2008 til að hafa yfirumsjón og eftirlit með endurreisn bankakerfisins-innsk. BJo] eru skoðaðar, sést, að allt er með felldu fram í miðjan janúar 2009, en þá byrjar að votta fyrir þeim breytingum, sem í hönd fóru.  Í lok janúar lét þáverandi forstjóri FME af störfum og kvaddi nefndina. Fljótt eftir að vinstri velferðarstjórnin tók til starfa, verða ráðuneytisstjóraskipti í forsætis- og fjármálaráðuneyti með tilheyrandi breytingum á nefndinni.  Straumhvörfin verða 11. febrúar 2009, þegar Indriði H. Þorláksson er mættur á vettvang sem sérlegur sendimaður Steingríms J.; þá má ráða, að eitthvað nýtt stóð til.  Eitt var þó enn ógert til að klára að plægja jarðveginn fyrir hina nýju stefnu, en það var að reka þrjá seðlabankastjóra með sérstakri lagabreytingu, svo að þeir yrðu ekki í vegi hinnar nýju vinstri velferðarstjórnar, sem kenndi sig síðar við að hafa slegið "skjaldborg um heimilin"." 

Hér voru mikil firn á ferð, þar sem ofstækisfullir stjórnmálamenn á vinstri væng stjórnmálanna gerðu aðför að sjálfstæði Seðlabankans, en segja má, að hann eigi að vera 4. vald Lýðveldisins og stjórna peningamálastefnunni.  Vinstri menn virða engin grið, og það ber að meðhöndla þá samkvæmt því. 

Draga má niðurstöðu rannsóknar Víglundar saman með eftirfarandi orðum hans sjálfs í greininni:

"Til að komast inn í ESB var ákveðið að semja við Breta og Hollendinga og brjóta gegn neyðarlögunum.  Þessar einbeittu ákvarðanir Samfylkingarinnar voru mótaðar strax haustið 2008 og leiddu m.a. til þess, að Sjálfstæðisflokkurinn féllst á að boða Landsfund í febrúar 2009 til að leggja tillögu um það [inngönguna - innsk. BJo] til ákvörðunar. Atburðarásin varð hins vegar önnur, VG og vinstri armur Samfylkingarinnar ásamt tækifærissinnanum Össuri náðu saman í búsáhaldabyltingunni.  Ný stjórn komst til valda."

Hér voru mikil undirmál á ferð, þar sem nota átti öngþveitið, sárindin og áfallið af falli bankanna til að fórna fjárhagslegu fullveldi Íslands á altari kröfuhafa bankanna að vilja ESB, AGS og flestra "vina- og bandalagsþjóða" Íslendinga.  Þetta var samansúrrað ráðabrugg með fjöregg íslenzku þjóðarinnar, sem hefði skapað hér grískt ástand í boði ESB fyrir tilstilli vanstilltra vinstri afla á Íslandi.  Að mati blekbónda bliknar Landsdómsákæran á hendur Geir Hilmari Haarde algerlega í samanburði við þær sakargiftir, sem hér hafa verið reifaðar á hendur forkólfum vinstri stjórnarinnar og handbenda þeirra. 

Sagnfræðingurinn í forsetaframboði, Guðni Thorlacius, dansaði með óþjóðlegum yfirvöldum téðs tíma (2009-2013) á Íslandi með afstöðu sinni til örlagaþrunginna deilumála.  Þetta er að mati höfundar þessa pistils svo alvarlegur ljóður á ráði frambjóðandans, að ekki ætti að koma til greina að hálfu þeirra, er átta sig á boðskap Víglundar hér að ofan og á sínum tíma höfnuðu Icesave-samningunum, að ljá téðum Guðna atkvæði sitt.   

 

 

Reykjavíkurflugvöllur eftir dóminn

Dómur Hæstaréttar þann 9. júní 2016 sýnir aðeins, hve illa innanríkisráðherrann, Hanna Birna Kristjánsdóttir, hélt á hagsmunamálum ríkisins í október 2013.  Henni varð þá á sá fingurbrjótur að afhenda Jóni Gnarr í umboði borgarinnar án skilyrða ríkisland, sem SV-NA-braut Reykjavíkurflugvallar stendur á, og samþykkja um leið lokun flugbrautarinnar þrátt fyrir mikilvægi brautarinnar fyrir nýtingu vallarins við viss veðurskilyrði. Gjörningur þessi var atlaga að nothæfi flugvallarins og að öryggi ört vaxandi fólksflutninga á Íslandi. Um lögmæti þessa landafsals ríkisins má deila, en Hæstiréttur var einfaldlega ekki beðinn um að úrskurða um það að þessu sinni. 

Áður hafði jafnan verið miðað við, að afnám téðrar flugbrautar á Reykjavíkurflugvelli væri ógjörningur að hálfu ríkisins fyrr en samsvarandi braut á Keflavíkurflugvelli hefði verið enduropnuð.  Til þessa liggja ríkar öryggisástæður. Heilbrigðiskerfi landsbyggðarinnar með Landsspítalann við Hringbraut sem þrautalendingu er t.d. skipulagt út frá greiðum samgöngum í lofti við höfuðborgina. Með afnámi einnar brautar af þremur er ómótmælanlega rýrt nothæfi flugvallarins. Er það siðferðislega, öryggislega og efnahagslega verjanlegur gjörningur ?Sjúkraflugið hefur farið ört vaxandi á síðustu árum, og um helmingur sjúkraflugs til Reykjavíkur er í tímaþröng, þar sem flugmenn og heilbrigðisstarfsfólk er bókstaflega með lífið í lúkunum.  Ríkisvaldið hefur við þessar aðstæður og ríkjandi aðstæður í samgöngumálum landsins ekki leyfi til að hlaupa eftir einhverjum byggðaþéttingarduttlungum í borgarstjórn, nema gera samhliða víðtækar hliðarráðstafanir.  Þær eru ekki á döfinni, enda eru þær margfalt dýrari en núverandi fyrirkomulag og þau áform, sem nú eru uppi og hafin við Landsspítalann og ljúka á að mestu árið 2022.   

Árið 2013 var ferðamannaflaumur frá útlöndum þegar hratt vaxandi til Íslands, og árið 2014 nam fjöldi erlendra ferðamanna til Íslands um einni milljón manns.  Líklega bjuggust þó fáir þá við, að fjöldinn með flugvélum til landsins á árinu 2017 mundi tvöfaldast á þremur árum og ná 2,0 milljónum, eins og nú er spáð, og forstjóri Icelandair Group, kjölfestunnar í íslenzku ferðaþjónustunni, hefur sagt í blaðaviðtali, að landsmenn ættu að búast við 3-5 milljónum í framtíðinni.  Þetta er ofboðsleg flóðbylgja fólks, sem mun flest ferðast í meiri eða minni mæli um landið, þó að sumir láti nægja að dvelja á höfuðborgarsvæðinu. Núverandi samgöngukerfi landsins ber ekki þennan fjölda, og fjárveitingar til samgöngumála verða a.m.k. að vaxa um 40 % að raungildi og nema a.m.k. 35 miakr/ár næstu 15 árin, ef örygginu á ekki að verða alvarlega ógnað.   

Téður flaumur felur í sér ögrandi viðfangsefni á mörgum sviðum, ekki sízt á sviði samgöngumála, og við þessar aðstæður er fullkomin tímaskekkja að fækka kostum í samgöngumálum, sem dregið geta úr umferð á vegunum.  Reykjavíkurborg, eins og fyrri daginn, spilar einleik, er úti að aka í samgöngumálum og skynjar ekkert annað í skipulagsmálum en þéttingu byggðar.  Það er brennt fyrir það, að borgaryfirvöld axli ábyrgð af höfuðborgarhlutverki sínu.  Borgin skynjar ekki samábyrgð sína varðandi flutningakerfi landsins og nauðsynleg umferðarmannvirki, enda hefur núverandi meirihluti Samfylkingar, vinstri grænna, Bjartrar framtíðar og pírata samþykkt aðalskipulag, þar sem önnur flugbraut er tekin út af kortinu árið 2024, og með eftirstandandi einni flugbraut verður starfræksla flugvallar í Vatnsmýri í raun gerð ómöguleg.  Landsstjórnin verður nú þegar að binda enda á þessa óheillaþróun og marka stefnu til framtíðar um skipulagsmál á ríkislandinu í Vatnsmýrinni.  Of lengi hefur dráttur orðið á því.

Þetta setur í uppnám úrlausn þess viðfangsefnis að sjá allt að 5 milljónum ferðamanna auk hálfri til einni milljón íbúa á þessu landi fyrir öruggum samgönguleiðum til og frá höfuðborgarsvæðinu til framtíðar.  Líklega kostar ný og sambærileg miðstöð innanlandsflugs ekki undir miakr 150 með vegtengingum.  Slíka fjárfestingu verður ekki fjárhagslegt svigrúm til að fara í í fyrirsjáanlegri framtíð, þegar nauðsynleg innviðauppbygging er talin útheimta miakr 500 til viðbótar núverandi fjárveitingum á næstu 10 árum, þar af a.m.k. miakr 100 til samgöngubóta (án nýs flugvallar í stað Vatnsmýrarvallar).  Vegakerfið hrópar á framkvæmdir við viðhald, breikkun, brýr, jarðgöng og klæðningu. 

Það þarf með verðstýringu að beina fleirum í loftið.  Einfaldast er að lækka opinber gjöld af flugstarfseminni, sem lögð hafa verið á á síðustu 7 árum, svo að ódýrara verði að fljúga innanlands.  Járnbrautarlestir eru hér óraunhæfar, en flugið ber að efla.  Um árið 2040 verður innanlandsflugið sennilega rafknúið, sem þýðir mengunarlaust flug og mun ódýrara en nú. 

Við þessa stöðu mála eftir téðan Hæstaréttardóm verður ekki unað.  Dómurinn um téðan ólánsgjörning stendur og mun standa, en með lögum má færa ríkisvaldinu skipulagsréttinn á landsvæði Reykjavíkurflugvallar til jafns við það, sem tíðkast á Keflavíkurflugvelli, enda er umrætt land í eigu ríkisins.  Landið undir flugbrautunum þremur er ekki falt og verður varla næstu hálfa öldina, og þess vegna getur landið undir SV-NA-braut Reykjavíkurflugvallar ekki gengið ríkinu úr greipum með dæmafáum gjörningi fyrrverandi ráðherra, enda jafngildir hann stórtapi fyrir ríkissjóð og þjóðfélagið í heild.  Ef landið undir téðri flugbraut ætti að ganga til borgarinnar, eins og fyrrverandi innanríkisráðherra (og forsætisráðherra ?) skrifaði undir, þá væri slíkt gjafagjörningur, þar sem ríkinu er bakað mikið fjárhagstjón, og svigrúm ríkisvaldsins til að skipuleggja samgöngumál landsins stórlega skert. Hvort tveggja stríðir gegn Stjórnarskrá. Þess vegna gæti ríkið höfðað mál til riftunar hinum alræmda samningi.  Lögfræðingurinn, sem nú vermir stól innanríkisráðherra, er hins vegar ekki á þeim buxunum, og þá mun við fyrsta tækifæri koma til kasta Alþingis sem að ofan greinir, og Höskuldur Þórhallsson, Alþingismaður, hefur lýst yfir.

Eftir það, sem á undan er gengið, kemst ríkið þó vart klakklaust frá þessu máli með væntanlegri lagasetningu einni saman.  Fébætur á einu eða öðru formi verða að koma til, enda vofa yfir Reykjavíkurborg févítur vegna vanefnda við verktakann, sem hafið hefur undirbúning vegna bygginga í aðflugslínu hinnar umdeildu flugbrautar.  Ríkið, sem hið nýja skipulagsvald á svæðinu, þarf þá að gera Reykjavíkurborg og verktakanum, Valsmönnum, grein fyrir því, að öll leyfi fyrir mannvirkjum í aðflugslínu margumræddrar flugbrautar yfir tiltekinni hæð séu afturkölluð af öryggisástæðum og fyrir þann gjörning muni ríkið greiða bætur, sem aðilar semji um, ellegar verði greitt samkvæmt mati dómkvaddra matsmanna.  Í heildina séð virðist útlátalítið fyrir verktakann að halda téðri aðflugslínu lítt snertri, ef götur eru undan skildar.

Síðan þyrfti ríkið að koma að fjármögnun umferðarmiðstöðvar í Vatnsmýrinni fyrir farartæki af flestu tagi í samvinnu við hagsmunaaðilana í Vatnsmýri, og borgin mun þar auðvitað fá fasta tekjulind, m.a. á formi fasteignagjalda, sem hún metur mikils til tekjuöflunar. Mega þá allir una glaðir við sitt næstu hálfu öldina eða svo ?

Málefni Reykjavíkurflugvallar er dæmi um það, hvernig stjórnmálamenn með asklok fyrir himin geta klúðrað einföldum hagsmunamálum þjóðar.  Í aðdraganda forsetakosninganna 2016 hefur mönnum orðið tíðrætt um mismunandi leiðir fyrir beina aðkomu kjósenda að lagasetningu, sem kallar á Stjórnarskrárbreytingu.  Væri nú ekki nær að hefja þessa vegferð í sveitarfélögunum og búa með lögum til leið eða aðferðarfræði fyrir kjósendur þar að ógilda t.d. aðalskipulag viðkomandi sveitarfélags, sem, eins og dæmin sanna, getur verið "alger steypa" ?  Ein leið er t.d., að þriðjungur sveitarstjórnarfulltrúa geti framkallað almenna atkvæðagreiðslu viðkomandi kosningabærra íbúa um aðalskipulag vegna eins tiltekins atriðis. Hafni meirihluti kjósenda umræddu atriði, verði sveitarstjórnin að endurskoða aðalskipulagið til samræmis.

 

 

Orkan er undirstaðan

Undirstaða ríkjandi lífsgæða á Íslandi eru endurnýjanlegu orkulindirnar jarðvarmi og fallvatnsorka og nýting landsmanna á þessum orkulindum.  Þegar nýting þeirra hófst fyrir um 100 árum, voru lífsgæði í Evrópu einna rýrust á Íslandi mæld í heilsufari, langlífi, kaupmætti og landsframleiðslu á mann.  Nú á árinu 2016 eru lífsgæði einna mest á Íslandi á hvaða mælikvarða sem er. Án jarðvarma og fallvatnsorku væru lífskjör á Íslandi hins vegar lökust af öllum Norðurlöndunum og sennilega undir miðbiki lífskjara í Evrópu.  Hér væri allt öðru vísi umhorfs en nú, og landið væri vart samkeppnishæft við umheiminn. Með orkunni skilur á milli feigs og ófeigs, hvorki meira né minna.  

Til að lýsa raunverulegri stöðu efnahagskerfisins á Íslandi nú um stundir er hægt að tilfæra eftirfarandi úr forystugrein Morgunblaðsins,

"Bjart útlit", þann 25. apríl 2016:  

"En jafnvel vinstri stjórn síðasta kjörtímabils, sem taldi sér rétt að nýta hið óvænta tækifæri til að koma öllum sínum pólitísku áhugamálum í framkvæmd á kostnað efnahagsbatans, tókst ekki að koma í veg fyrir, að efnahagslífið rétti sig við.  Smám saman braggaðist efnahagurinn afar hægt, þegar stjórnvöld voru upptekin af eigin kreddum, en hraðar eftir að kjósendur höfðu rekið vinstristjórnina út úr stjórnarráðinu og kosið breytta stefnu. 

Margar vísbendingar hafa komið um það á síðustu misserum, að efnahagur landsins hefur verið að færast í rétt horf.  Atvinnuleysi er lítið og telst ekki lengur efnahagslegt vandamál, enda innflutningur á erlendu vinnuafli hafinn á nýjan leik.  Verðbólga hefur verið lág, og hagvöxtur er kraftmikill, á sama tíma og og þjóðir Evrusvæðisins búa við skuldavanda og stöðnun. 

Í riti Seðlabankans um fjármálastöðugleika, sem kom út í liðinni viku (v.16/2016 - innsk. BJo), má lesa, að hagur heimilanna hafi sjaldan verið betri en nú og að fjárhagsstaða fyrirtækja haldi áfram að batna.  Kaupmáttaraukning var með allra mesta móti í fyrra, og í ár stefnir í svipaða þróun.  Vísitala kaupmáttar hefur aldrei verið hærri en nú, sem leitt hefur til mikillar aukningar einkaneyzlu.

Skuldastaða heimilanna hefur lækkað mjög, og eru skuldirnar nú svipað hlutfall af ráðstöfunartekjum og þær voru um síðustu aldamót og eru svipaðar eða lægri en í mörgum löndum, sem við berum okkur helzt saman við."

Þetta er glæsilegur árangur í hagstjórn og vert að hafa í huga, að honum er auðvelt að glutra niður, ef eitruð blanda fákunnáttu um hagstjórn og ábyrgðarleysis stjórnlyndra frömuða gæluverkefna og tilraunastarfsemi jafnaðarmanna tæki við í Stjórnarráðinu eftir næstu kosningar, eins og gerðist hér eftir kosningarnar í apríl 2009. 

Því má bæta við tilvitnunina hér að ofan, að atvinnuleysi er nú undir 3,0 % á Íslandi og minnkandi, en t.d. yfir 10 % á evrusvæðinu, og þar ríkir stöðnun, þrátt fyrir stanzlausa peningaprentun síðan fjármálakreppan hélt innreið sína fyrir 9 árum, sem gæti breytzt í glundroða vegna mikils útlánataps banka og vegna hlutabréfalækkunar og neikvæðra vaxta evrubankans í Frankfurt. Gríski harmleikurinn mun bráðlega verða tekinn til sýningar aftur, enda er ástandinu í Grikklandi nú lýst sem nýlenduástandi.  Uppreisn gegn slíkri niðurlægingu getur brotizt út í Grikklandi hvenær sem er með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.   

Kaupmáttur launafólks  á Íslandi er nú í hæstu hæðum og jókst um 11 % á 12 mánaða skeiði til apríl 2016, sem er einsdæmi á Íslandi, og þó að víðar væri leitað. Þetta má þakka lágri verðbólgu, sem á sama tímabili hefur verið undir 2,0 % og um 1,0 %, ef húsnæðisliðnum væri sleppt úr neyzluverðsvísitölunni, eins og margar þjóðir gera. 

Ein af ástæðum lágrar verðbólgu er, að ríkissjóður hefur verið rekinn með afgangi á þessu kjörtímabili og samtímis hafa beinir og óbeinir skattar verið lækkaðir, sem minnkað hefur þrýsting á launa- og vöruhækkanir.  Nefna má lækkun efra þreps virðisaukaskatts úr 25,5 % í 24,0 %, afnám vörugjalda af öllu, nema jarðefnaeldsneyti og farartækjum knúnum því, og tollalækkanir á öðru en matvælum.  Allt er þetta til mikilla hagsbóta fyrir almenning í landinu og styrkir samkeppnisstöðu landsins um fólk og fyrirtæki, enda flykkist fólk nú til landsins, bæði brottfluttir innfæddir og útlendingar í atvinnuleit, sem sumir ílendast og gerast íslenzkir ríkisborgarar. Enn fara þau fleiri innfæddir utan en út, flestir til Norðurlandanna í nám. 

Allt þetta saman tekið sýnir svart á hvítu, að það er grundvallarmunur á gjörðum borgaralegrar ríkisstjórnar og vinstri stjórnar, en þessi glæsilega staða þjóðmála væri þó útilokuð án orkugjafanna í iðrum jarðar og í ánum og án núverandi nýtingar þeirra.  Úrtöluraddirnar hefur þó ekki vantað við hvert eitt hænuskref.  Hefði verið tekið mark á þeim, væri Ísland ekki hreint land og ríkt, heldur sótugt, reykmettað og fremur fátækt á evrópskan mælikvarða.  Þeir, sem lagzt hafa gegn framförum, sem dregið hafa úr fátækt og lyft lífskjörum almúgans, hafa með réttu fengið stimpilinn "afturhaldsöfl".  Með þá einhæfni atvinnugreina, sem stefna afturhaldsins býður upp á, væru kjör landsmanna mun lakari en raunin er nú, atvinnustigið lægra og færri landsmenn sæju sér fært að snúa heim að námi loknu.  Fjölbreytni tryggir farsæld. 

Eitt mesta sameiginlega hagsmunamál landsmanna nú og á næstu árum er að lækka skuldir alls staðar til að auka ráðstöfunarféð og til að efla mótstöðukraftinn, þegar núverandi hagvaxtarskeiði lýkur, því að allt gott tekur enda, eins og kunnugt er, og víða erlendis hefur mjög lítill hagvöxtur orðið frá hruni hins alþjóðlega fjármálakerfis árið 2008. Eignastaða heimilanna hefur ekki verið betri frá aldamótunum síðustu, Landsvirkjun hefur lækkað skuldir sínar um miakr 100 á um hálfum áratug, ríkissjóður lækkaði skuldir sínar um 10 % árið 2015 og mun lækka þær um 10 % í ár.  Jafnvel sveitarfélög eru að lækka skuldir sínar með nokkrum undantekningum, og sker höfuðborgin sig úr fyrir afspyrnu lélega fjármálastjórnun síðan 2010, og er hraði skuldaaukningar borgarsjóðs nú um 13 miakr/ár þrátt fyrir skattheimtu í sögulegu hámarki.  Þetta er engin tilviljun.  Sukk vinstri manna með fjármuni annarra hefur aldrei riðið við einteyming og er innbyggt í hugmyndafræði þeirra. Það er félagshyggjuöflunum siðferðilega um megn að sýna ráðdeildarsemi, þegar umgengni við fé annarra á í hlut.   

Hvað sem ólíkri ráðdeildarsemi líður, er þó eitt víst, að lífskjör á Íslandi væru ekki nema svipur hjá sjón, ef landið væri ekki rigningasamt og hálent eldfjallaland.  Fyrir vikið er hér víða mikill jarðhiti og orkumikil fallvötn, sem landsmenn hafa borið gæfu til að hagnýta í miklum mæli með sjálfbærum og afturvirkum hætti og þannig sparað gríðarlegan gjaldeyri og aflað enn meiri gjaldeyris, svo að ekki sé nú minnzt á, að fyrir vikið er Ísland með hreinasta loft og vatn iðnvæddra ríkja, enda fer hér fram endurnýjanleg og mengunarlítil orkuvinnsla til nánast allrar húshitunar og rafmagnsnotkunar, sem vekur heimsathygli og gæti verið einsdæmi á jörðunni. Ísland nýtur nú þessarar ímyndar við sölu á afurðum og landkynningu fyrir ferðamenn. 

Sem dæmi er aðeins rúmlega þriðjungur raforkuvinnslu Þjóðverja og rúmlega fjórðungur raforkuvinnslu Breta úr endurnýjanlegum orkulindum, en tæplega 100 % á Íslandi.  Raforkuvinnsla Norðmanna er nánast öll, >95 %, í vatnsaflsvirkjunum, og þeir hita hús sín að mestu með rafmagni frá þeim, en raforkuverðið er þar sveiflukennt og fer eftir framboði og eftirspurn, svo að þeir grípa stundum til annarra úrræða við húshitun, t.d. gas- eða viðarkyndingar, sem þá veldur slæmu lofti í þéttbýli. 

Það má gera ráð fyrir, að ein af ástæðum þess, að Ísland er nú vinsæll viðkomustaður erlendra ferðamanna, sé sú staðreynd, að landsmenn eru leiðandi á heimsvísu í nýtingu sjálfbærra orkulinda með þeim afleiðingum í umhverfislegu tilliti, að hér er skyggni betra en annars staðar á björtum degi og loft og vatn heilnæmara. Íslenzk jarðhitafyrirtæki á borð við OR hafa verið leiðandi í heiminum við að fanga koltvíildi og brennisteinsvetni og binda þessar gastegundir í berglögum neðanjarðar.  Fer nú styrkur brennisteinsvetnis frá Hellisheiðarvirkjunum ekki lengur yfir  sett hættumörk.  

Gjaldeyristekjur af ferðamönnum, yfir miakr 400 árið 2015, eru þess vegna að einhverju leyti svo háar sem raun ber vitni vegna orkunýtingarinnar, sem hvarvetna þykir til mikillar fyrirmyndar, og gjaldeyristekjur af stóriðjunni, um miakr 250 á sama ári, eru alfarið vegna orkuvinnslunnar, svo að sjálfbær orkunýting hefur gríðarlega jákvæð áhrif á tekjuhlið þjóðarbúsins.   

Sjávarútvegurinn, hvers útflutningsverðmæti námu miakr 265 (miakr 151 upp úr sjó) árið 2015, nýtir enn þá svartolíu og dísilolíu til að knýja skipin, en orkubylting mun eiga sér stað í sjávarútveginum á næstu 35 árum, sem mun losa hann við jarðefnaeldsneytið.  Þar hefur hins vegar átt sér stað stöðug jákvæð þróun í orkunýtni á síðustu 25 árum, og um þessar mundir vex hraði þeirrar þróunar með miklum fjárfestingum í fiskiskipum.  Frá 1990-2013 minnkaði losun sjávarútvegs á koltvíildi um 181 kt eða 27 %, sem er samdráttur losunar um 7,9 kt/ár að jafnaði, og nægir þessi taktur til til að ná Parísarmarkmiðinu um 40 % minnkun losunar árið 2030 m.v. 1990 án nokkurra viðbótar ráðstafana.  Kvótakerfið hefur knúið þessa jákvæðu þróun áfram með fækkun togara. Losun gróðurhússlofttegunda fiskiskipa hafði í árslok 2014 minnkað um 33 % frá 1990 og nam þá aðeins 10 % af heildarlosun landsmanna, en nam 18 % 1990. Íslenzkur sjávarútvegur er framúrskarandi atvinnuvegur á heimsvísu. 

Sem dæmi um vel heppnaða aðferðarfræði má taka útgerðarfélagið Ramma.  Fyrirtækið er að fá nýjan frystitogara, Sólberg ÓF, með 4640 kW aðalvél.  Það leysir af hólmi tvö skip, hvort með 2000 kW aðalvél.  Við þetta batnar orkunýtnin úr 5,1 MWh/t olíu í 11,1 MWh/t olíu á fullu álagi við veiðarnar, sem er ríflega tvöföldun.  Á árabilinu 1998-2015 hefur orðið 53 % olíusparnaður við að sækja aflaheimildir Ramma eða 3,1 % á ári að jafnaði, og til (og með) ársins 2017 verður 67 % olíusparnaður, sem svarar til 3,5 % olíusparnaðar að meðaltali á ári.  Það er sem sagt mjög góður og stígandi taktur í olíusparnaði útgerðarinnar samfara fjárfestingum hennar. 

Í Fiskifréttum 28. apríl 2016 hafði Guðjón Einarsson þetta eftir Ólafi H. Marteinssyni, framkvæmdastjóra Ramma hf.:

"Það eru ekki tæknibreytingar, sem hafa gert þetta að verkum, heldur kvótakerfið, merkilegasta framlag Íslendinga til umhverfismála.  Árið 2017, þegar nýja skipið hefur verið tekið í notkun, stefnum við að því að nota 5 milljónir lítra til að veiða sömu aflaheimildir og fyrr" (15 Ml árið 1998 - innsk. BJo).

Orkusparnaður um 2/3 á hvert veitt tonn á stóran þátt í að breyta taprekstri útgerða sveitarfélaga, ríkisins og annarra frá því um 1980 í arðsaman rekstur einkafyrirtækja, almenningshlutafélaga í sumum tilvikum, á 21. öldinni. 

Á næstu þremur áratugum munu útgerðarmenn, vinnuvélaeigendur og bíleigendur fjárfesta í nýrri tækni, sem leysa mun jarðefnaeldsneyti alfarið af hólmi. Að mestu leyti verður um að ræða rafala, rafhreyfla og ýmsa orkugjafa til vinnslu rafmagns, t.d. í þóríum-kjarnakljúfum og efnarafölum (fuel cells), en einnig sprengihreyfla, sem brenna tilbúnu innlendu eldsneyti úr koltvíildi og vetni, t.d. metanóli.  Þar með losna útgerðirnar við fjárhagslegan bagga koltvíildisskatts og óvissu vegna verðsveiflna á alþjóðlegum olíumarkaði, og þjóðhagsleg hagkvæmni útgerðanna vex enn, þar sem erlendur tilkostnaður á hvert kg afla snarminnkar. 

Langmesti orkukostnaður íslenzkra heimila er vegna fjölskyldubílsins eða bílanna. Ef reiknað er með, að meðalfjölskyldan aki um 20´000 km/ár og að meðaleldsneytisnotkunin sé lág, 0,07 l/km, hjá fjölskyldum landsins, þá notar "meðalfjölskyldan" 1400 l/ár, sem kosta nú um 280´000 kr/ár. 

Sömu fjölskyldu gefst nú kostur á að kaupa tengiltvinnbíl, þegar hún hyggur á bílakaup.  Raforkunotkun meðalbíls af þeirri gerð er undir 0,26 kWh/km í rafhami við íslenzkar aðstæður mælt inn á hleðslutæki bílrafgeymanna.  Sé bílnum ekið 15´000 km/ár á rafmagni, notar hann 3900 kWh/ár af raforku, sem kosta um 55´000 kr.  Áætla má, að slíkur bíll noti undir 0,05 l/km af eldsneyti þá 5000 km/ár, sem jarðefnaeldsneyti knýr hann, aðallega á langkeyrslu.  Kostnaður þessara 250 l/ár nemur um 50´000 kr/ár.  Þá nemur heildarorkukostnaður þessa tengiltvinnbíls 105´000 kr/ár, sem er tæplega 38 % af orkukostnaði hefðbundins eldsneytisbíls m.v. jarðolíuverðið 50 USD/tunnu, sem er lágt til lengri tíma litið. 

Þar með er orkukostnaður fararskjóta þessarar fjölskyldu orðinn um 70 % af orkukostnaði íbúðarinnar hennar, og hún nær að draga úr heildarorkukostnaði sínum um rúmlega 40 % með því að nýta að mestu innlendar orkulindir. Þessi sparnaður verður að sjálfsögðu enn meiri með hreinum rafmagnsbíl.

Upphitunarkostnaður blekbónda á 193 m2 húsnæði nemur 120 kkr/ár með sköttum.  Í alþjóðlegu samhengi er staðan þannig, að meðalverð á orku til húshitunar frá hitaveitu án skatta er 6,5 cEUR/kWh, en á Íslandi 2,0 cEUR/kWh, og er hlutfallið um 3,3.  Meðalupphitunarkostnaður án skatta á íbúð hérlendis með jarðvarma gæti hugsanlega numið 70 kkr/ár, en ef þyrfti að hita sama húsnæði upp með olíu, mundi sá kostnaður nema um 1,0 Mkr/ár eða 14 földum kostnaðinum frá íslenzkri hitaveitu að jafnaði. 

Ráðstöfunartekjur á hverja fjölskyldu hérlendis án hefðbundnu innlendu orkugjafanna mundu vera allt að 30 % minni en raunin er nú, sem mundi gjörbreyta lífskjörum hérlendis til hins verra. 

Andvirði eldsneytisinnflutnings árið 2015 nam um 83 miakr FOB.  Eldsneytiskostnaður þjóðfélagsins væri tvöfaldur að öðru óbreyttu, ef ekki nyti við innlendra orkugjafa til upphitunar húsnæðis, og innflutningskostnaður vöru 2015 hefði þá numið 730 miakr FOB, eða 12 % hærri upphæð en raunin varð.

  Óskuldsettur gjaldeyrisforði Seðlabankans er um þessar mundir um 400 miakr, en alls óvíst er, hver hann væri án endurnýjanlegra orkulinda landsins.  Hér gæti verið viðvarandi fjárhagslegur óstöðugleiki og lakari lífskjör en að meðaltali í Evrópu, en nú eru þau á meðal hinna beztu. 

Það er ekki einvörðungu, að framfærslukostnaðurinn væri miklu hærri án innlendu orkulindanna, heldur væru gjaldeyristekjurnar jafnvel 40 % lægri og þjóðartekjur og tekjur launþega að sama skapi lægri. 

Eftir öllum sólarmerkjum að dæma væri kaupmáttur almennings án innlendu orkulindanna, jarðhita og fallvatna, aðeins helmingur af núverandi kaupmætti, og landsframleiðsla á mann næmi ekki kUSD 55, eins og nú, heldur í hæsta lagi kUSD 35. 

Nú mun einhver segja, að hvað sem jarðhita og vatnsafli líður, hefðum við þó vindinn, og mundum vafalaust hafa nýtt hann í miklum mæli. Það er rétt, en vindorkan hefði ekki laðað hingað erlenda fjárfesta, og raforkuverð á Íslandi væri a.m.k. 5-falt dýrara en það er nú, ef aðeins nyti við endurnýjanlegrar orku frá vindmyllum.  Hlutfall orkukaupa (án bíls) til heimilis í 100 m2 húsnæði af meðallaunum einstaklings er í Evrópu utan Íslands 8,3 %, og er þetta hlutfall á Íslandi aðeins 1/6 af 8,3 % eða 1,4 %.  Án jarðhita og vatnsafls á Íslandi væri þetta hlutfall á meðal hins hæsta í Evrópu vegna legu landsins. 

Af því, sem hér hefur verið tínt til, er ljóst, að jarðhitanýting og virkjun vatnsfalla eru meginskýring þess, að Íslendingum tókst á 20. öldinni að sækja fram úr örbirgð til tiltölulega ágætra lífskjara og mun takast að ná einum beztu lífskjörum í Evrópu fyrir miðja 21. öldina, ef fram heldur sem horfir.

 

Tvö auðlindaríki

Oddný G. Harðardóttir, fyrrverandi fjármálaráðherra Samfylkingarinnar,  og núverandi formaður flokksins, skrifaði þann 18. maí 2016 grein í Fréttablaðið, "Tekjur af auðlindum í velferð".

Boðskapur greinarinnar var þjóðnýting náttúruauðlinda Íslendinga undir rós, kratarós, í anda "Sósíalisma 21. aldarinnar", en svo nefndi Hugo Chavez stefnu sína, sem frá valdatöku hans um aldamótin síðustu hefur tröllriðið áður blómlegum efnahag Venezúela á slig, svo að þjóðargjaldþrot er nú framundan. 

Jafnaðarstefnan (evrópskir kratar að meðtöldum Össuri Skarphéðinssyni, fyrrverandi formanni Samfylkingarinnar, klöppuðu Hugo Chavez og öðrum róttæklingum Suður-Ameríku óspart lof í lófa framan af öldinni) með þjóðnýtingu náttúruauðlindanna hefur frá valdatöku Chavez 1999 lagt efnahag Venezúela í rúst, svo að þar geisar óðaverðbólga, svartamarkaðsbrask með nauðsynjavörur, matarskortur og rafmagnsskortur, og "ókeypis" heilbrigðiskerfið er ekki svipur hjá sjón með voveiflegum og vaxandi ungbarnadauða. Allt er þetta rökrétt og algild afleiðing þess að framfylgja ómengaðri jafnaðarstefnu í verki við stjórnun á einu þjóðfélagi. 

Nánari lýsing á því, hvernig þjóðnýting framleiðslutækjanna hefur leikið efnahag Venezúela, er gefin í forystugrein Morgunblaðsins föstudaginn 20. maí 2016:

"Landið hefur síðustu árin búið við stöðugan skort á nauðsynjavörum, og íbúar landsins geta ekki treyst á aðgang að rafmagni.  Á sama tíma er gert ráð fyrir því, að verðbólga geti náð allt að 700 % á þessu ári, og ekki sér fyrir endann á þriggja ára samdráttarskeiði.

Ástandið birtist hvað skýrast í heilbrigðiskerfi landsins, sem er í molum.  Afleiðingin er m.a. sú, að ungbarnadauði hefur margfaldazt, og er talað um, að 7 börn deyi á degi hverjum í Venezúela."

Ástandið í Venezúela þarf engum að koma á óvart, því að hið sama gerist alls staðar, þar sem fjárhagslegir hvatar til að vinna, framleiða og veita þjónustu eru rýrðir eða jafnvel fjarlægðir alveg, og öll áherzla lögð á jöfnun lífskjara niður á við í anda Oddnýjar Harðardóttur og Hugos Chavez.  Slíkt leiðir alltaf til lakari árangurs, minni afraksturs, lakari gæða, minnkandi framleiðni og framleiðslu og að lokum skorts og svartamarkaðsbrasks. Með vöruskorti og miðstýringu hagkerfisins fylgir undantekningarlaust misnotkun aðstöðu, spilling og völd og fé safnast á fáar hendur. 

Spurn eftir vöru eða þjónustu, sem neytendur fá niðurgreidda, eykst óeðlilega, og þurfi þeir ekkert að greiða fyrir, eykst eftirspurnin stjórnlaust ásamt kostnaði ríkisins, en samt myndast margra mánaða biðraðir eftir þjónustunni.  Þetta er skýringin á hruni efnahagslífsins, þar sem sameignarstefna er við lýði, og hruni innviða, eins og heilbrigðiskerfis. Hagkerfinu má líkja við pýramída á hvolfi, sem auðvitað riðar til falls við minnstu ágjöf. Dæmin um, að hagfræðikenningar Karls Marx gangi ekki upp, og eru í raun illa ígrundaður hugarburður kaffihúsasnata, eru "legío", en vinstra trúboðið á Íslandi og víðar heldur samt áfram, þótt hljómgrunnur fyrir því verði nú æ minni á Vesturlöndum. Vinstrið býður ekki upp á neinar vitrænar lausnir á viðfangsefnum nútímans.  

Sameignarstefna Oddnýjar G. Harðardóttur, Hugos Chavez og allra hinna, er reist á þeirri meinloku, að "homo sapiens" hagi sér eins og "homo sovieticus".  Jafnaðarmennska eða sameignarstefna virka hins vegar aðeins í tilbúinni veröld, sem er hugarfylgsni vinstri manna, og "homo sovieticus" er fjarstæða.  Þetta er gerviveröld, því að "homo sapiens" hagar sér á öllum tímum og alls staðar miklu nær því, sem kalla mætti hegðun "homo economicus", þ.e. hegðun hins hagræna manns, sem leitast alltaf við að nota orku sína á sem hagstæðastan hátt fyrir sig og fjölskyldu sína, en er ekki ginnkeyptur til að eyða orku sinni með félagslegum hætti, ef hann sér engan ávinning af því fyrir sig eða sína nánustu. 

Áfram heldur forystugrein Morgunblaðsins:

"Það er með miklum ólíkindum, hvernig komið er fyrir Venezúela.  Landið er auðugt af náttúruauðlindum, sér í lagi olíu.  Það er nákvæmlega engin ástæða fyrir þeirri stöðu, sem ríkið er komið í nú, önnur en sú, hversu illa Chavistarnir hafa haldið á efnahagnum.  Skortur á framsýni leiddi til þess, að ekkert var lagt til hliðar fyrir mögru árin, enda áttu þau ekki að vera til undir "sósíalisma 21. aldarinnar", eins og Chavez kallaði stjórnarfar sitt."

Téð grein (Chavistans ?) Oddnýjar ber því vitni, að hún horfir mjög skammt fram á veginn og stefnir í sömu ógöngurnar og Hugo Chavez lenti í, og þá er það bara spurning um, hversu langt hún gengur og hversu lengi hún kemst upp með að lama markaðshagkerfið við að innleiða dýrðarríki jafnaðarmennskunnar sinnar, hversu miklu tjóni hún veldur og hversu mikið hún nær að hægja á hjólum efnahagslífsins með íþyngjandi álögum og með því að draga úr fjárhagshvötunum, sem knýja fram verðmætasköpun og hagvöxt markaðshagkerfisins. Hagvöxturinn er undirstaða bættra lífskjara allra þegnanna, og hann er grundvöllur velferðarkerfisins. Lítum nú á téða grein jafnaðarmannsins Oddnýjar Harðardóttur.  Hún hefst þannig:

"Við Íslendingar erum rík af auðlindum, en ekki góð í að semja um verð fyrir nýtingu þeirra.  Útgerðarfyrirtæki greiða veiðigjald, sem er langt undir markaðsverði, ferðamenn fá afslátt af neyzluskatti á bæði gistingu og afþreyingu, og við gerum ógegnsæja samninga um rafmagnsverð við stóriðjuna.  Þessar stóru atvinnugreinar ættu að skila mun meiri tekjum í ríkissjóð en þær gera."

Lítum nú á hverja þessara atvinnugreina fyrir sig, útgerð, ferðaþjónustu og raforkusölu til stóriðju, því að ólíkar aðstæður m.t.t. auðlindanýtingar eru í hverri grein:

Útgerðir: Hvernig er hægt að fullyrða, að útgerðin greiði veiðigjöld, sem séu langt undir markaðsverði ?  Erlendis greiða útgerðir almennt ekki veiðigjöld til ríkissjóðs, heldur fá úr honum styrki.  Langtímamarkaðsverð á veiðigjöldum er óþekkt, en það má hins vegar fullyrða, að þau eru nú of íþyngjandi á Íslandi fyrir þann samkeppnisrekstur, sem þar er, af því að litlar útgerðir hafa ekki getað staðið undir þeim, heldur lagt upp laupana, eins og tíundað verður með tilvitnun í útgerðarmann hér á eftir. Það er þess vegna afar brengluð sýn á sjávarútveginn, nánast illviljuð, sem liggur að baki tilvitnaðri fullyrðingu (Chavistans ?) Oddnýjar um allt of lág veiðigjöld.  Sjónarmið af þessu tagi eru forsmekkurinn að þjóðnýtingu, eins og hjá Hugo Chavez, heitnum.

Forsendan fyrir því, að réttlætanlegt sé að skattleggja útgerðarfélög umfram önnur fyrirtæki, hvort sem skattheimtan heitir "veiðigjöld" eða eitthvað annað, er, að útgerðarfélögin séu rentusækin.  Til að unnt sé að sýna fram á rentusækni, þarf að sýna fram á markaðsmisneytingu við annan eða báða enda framleiðsluferlisins, þ.e. ílags- eða frálagsenda framleiðsluferlisins. 

Við ílagsenda útgerðanna eru aflamarkshlutdeildirnar, og þær ganga kaupum og sölum á frjálsum markaði.  Við frálagsendann eru innlendu fiskimarkaðirnir eða erlendir vörumarkaðir fyrir mismunandi afurðir.  Um er að ræða frjálsa markaði og harða samkeppni erlendis, t.d. við Norðmenn, sem fá útflutningsstyrki til að auðvelda sölu norskra sjávarafurða á erlendum mörkuðum. 

Það er þess vegna enga rentusækni að finna í íslenzkum sjávarútvegi, en hana er aftur á móti að finna bæði við ílags- og frálagsenda norsku útgerðanna, sem fá kvótaúthlutanir frá yfirvöldum á ýmsum forsendum, t.d. á grundvelli byggðasjónarmiða, og kvótaþak á útgerðir er reyndar meira en tvöfalt hærra þar en hér, svo að hagkvæmni stærðarinnar verður enn áhrifaríkari í Noregi en á Íslandi, enda tíðkast þar risaútgerðir á íslenzkan mælikvarða.

Þar sem frjáls samkeppni er við báða enda virðiskeðju sjávarútvegsins hérlendis, eru engin málefnaleg tök fyrir því að leggja á hann veiðigjöld, þar sem þar er viðbótar skattlagning m.v. önnur fyrirtæki á ferðinni, sem þá er brot á jafnræðisreglu við skattheimtu og brot á atvinnurétti útgerðarmanna samkvæmt Stjórnarskrá. 

Eitt dæmi af mörgum um íþyngjandi álögur yfirvalda, gat að líta í Fiskifréttum 12. maí 2016:

"Örn Erlingsson, útgerðarmaður, hefur selt fyrirtæki sitt, Sólbakka ehf.  Kaupunum fylgir snurvoðarbáturinn Örn GK ásamt rúmlega 1´000 þorskígildistonna kvóta.  Kaupandi er Stakkavík í Grindavík."

"Það er ekki erfitt að láta frá sér fyrirtækið.  Grundvöllur þeirrar tegundar útgerðar, sem ég hef stundað síðustu árin, er brostinn.  Veiðar án vinnslu ganga ekki upp lengur.  Við höfum selt fisk á markaði, en allar álögur á þessa gerð útgerðar hafa aukizt stórlega. Ég gat þó alveg haldið þessu áfram, því að skuldirnar eru litlar.  Ég hef haldið skipinu vel við, og þetta er verðmæt eining. 

En þegar gjöldin og álögurnar á rekstrinum til hins opinbera eru orðnar slíkar, að það bitnar á viðhaldi og vexti útgerðarinnar, er gamanið farið úr þessu.  Þá er maður bara kominn í vinnu fyrir hið opinbera. 

Örn Erlingsson er ekki "homo sovieticus", svo að hann þrífst ekki sem útgerðarmaður, sem gert er að greiða núverandi veiðigjöld, hvað þá hærri, ef "Chavistarnir" komast til valda á Íslandi aftur.

Tvennt þarf, til að veiðigjöld á útgerðir hérlendis verði réttlætanleg lagalega og siðferðislega.  Þau verða að vera hófleg, þ.e. undir 5,0 % af verðmæti óslægðs fiskjar upp úr sjó, og þau þurfa að ganga til vaxtar og viðhalds stofnana, sem þjóna sjávarútveginum að miklu leyti.  Þau eiga þá ekki að renna í ríkissjóð, heldur í Sjávarútvegssjóð, sem árlega styðji við fjárfestingar stofnana á borð við Hafrannsóknarstofnun, Landhelgisgæzlu, Hafnasjóð og Byggðastofnun.  Ef veiðigjaldið er t.d. 4,5 %, þá getur árlega runnið til hverrar þessara stofnana að jafnaði um 1,5 milljarður króna í framlögum til afmarkaðra verkefna, og munar um minna og léttir auðvitað undir með ríkissjóði.

Fiskeldi: Í ört vaxandi sjókvíaeldi við Ísland háttar þannig til, að hið opinbera úthlutar starfs- og rekstrarleyfum gegn vægu gjaldi, sem er aðeins brot af leyfisgjöldum erlendis, t.d. í Noregi.  Megnið af afurðunum, sem verða líklega um 15 kt árið 2016 og gætu orðið 100 kt/ár að áratug liðnum, fara á samkeppnismarkaði erlendis.  Ríkið hefur takmarkað sjókvíaeldi við Vestfirði, Eyjafjörð og Austfirði, og ströndin úti fyrir Suðurlandi er óhentug fyrir þessa starfsemi. 

Af þessum ástæðum er bullandi rentusækni í fiskeldinu, og núverandi úthlutun takmarkaðra gæða ótæk.  Þarna þarf að koma á frjálsri, alþjóðlegri samkeppni með ströngustu gæðakröfum.  Ráð til þess er að skipta leyfilegum svæðum sjókvíaeldis upp í reiti, þar sem árlega má ala til slátrunar 100-1000 t, og bjóða afnotarétt hvers reits út.  Afnotaréttinn megi eignfæra og framselja á frjálsum markaði.  Andvirði leyfanna, væntanlega 10-20 mia kr, mundu skiptast á milli ríkis og viðkomandi sveitarfélaga sem næst í réttum kostnaðarhlutföllum.

Virkjanir:  Virkjunarfyrirtæki fá úthlutað rannsóknarleyfum og virkjunarleyfum frá hinu opinbera á tiltölulega lágu verði.  Þau starfa á fákeppnismarkaði, þar sem eitt fyrirtækjanna, ríkisfyrirtæki, er sýnu stærst, enda var það stofnsett árið 1966 gagngert til að reisa stórvirkjanir á íslenzkan mælikvarða og selja orkuna til álframleiðenda og annarra orkusækinna notenda í því skyni að skjóta fleiri stoðum undir einhæft atvinnulíf, og til að byggja upp öflugt raforkukerfi í landinu, sem almenningur nyti góðs af.  Allt þetta hefur gengið eftir, en nú er tímabært að endurskoða rekstrarumhverfið og taka mið af raunverulegri markaðsstöðu.

Af þessari lýsingu á markaðsaðstæðum á ílags- og frálagshlið orkufyrirtækjanna er óhjákvæmilegt að álykta, að virkjanafyrirtækin á Íslandi stundi dæmigerða rentusækna starfsemi, sem réttlætir að leggja á þau gjald til að vega á móti rentunni, sem þau hafa af starfsemi sinni umfram fyrirtæki í samkeppnisrekstri.

Nú hefur þróun þessara mála á Austurlandi, þar sem stærsta virkjun landsins, Fljótsdalsvirkjun, er staðsett, verið þannig, að fordæmi hefur verið gefið varðandi gjald af vatnsaflsvirkjunum. 

Grundvöllur slíkra virkjana er, að virkjunarfyrirtækið eigi vatnsréttindin, sem nýtt eru.  Dómkvaddir matsmenn hafa metið vatnsréttindin, sem nýtt eru í Fljótsdalsvirkjun, til verðs, og Hæstiréttur hefur heimilað viðkomandi sveitarfélagi að leggja fasteignagjald á andvirði þessara réttinda.  Virkjunarfyrirtækið var andvígt þessu og móast nú við að samþykkja hæsta álagningarflokk fasteignagjalda, sem sveitarfélagið hefur samþykkt.  Í ljósi aðstæðna ber sú afstaða virkjanafyrirtækisins vott um þröngsýni og skammsýni stjórnenda þar á bæ, og má ótrúlegt telja, ef sú afstaða er í samræmi við skoðun eigandans. Er það virkilega skjalfest afstaða stjórnar Landsvirkjunar að móast við í þessu auðlindagjaldsmáli, sem Hæstiréttur hefur nú markað stefnu í ?

Sama aðferðarfræði hlýtur nú að verða viðhöfð varðandi allar aðrar vatnsaflvirkjanir, nema einkavirkjanir, þar sem vatnið rennur alfarið í landi virkjunareigandans.  Hleypur þá á snærið hjá mörgum sveitarfélögum, og er þar með leyst úr ágreiningi um auðlindagjald vegna nýtingar vatnsorku. 

Um jarðgufuvirkjanir (eða holur og rör) og vindorkulundi í þjóðlendum hlýtur jafnræðissjónarmið við vatnsorkuver að koma til skjalanna varðandi gjaldtöku.  Þar mætti t.d. reyna að leggja mat á fórnarkostnað viðkomandi virkjunar m.v. einhver önnur afnot af landinu, þó ekki væru önnur en að tiltekinn fjöldi ferðamanna geti ekki lengur notið ósnortins víðernis á virkjunarstaðnum. 

Náttúruperlur:   Ferðaþjónustan er að miklu leyti reist á afnotum lands, sem fólgin er í sjaldgæfri náttúruupplifun á Íslandi.  Þessi starfsemi hefur vaxið gegndarlaust síðan 2010, og stefnir nú í 2,0 milljónir erlendra ferðamanna til landsins árið 2017, sem gæti þýtt 4,0 milljónir erlendra ferðamanna árið 2022 án mótvægisaðgerða.  Landið er alls ekki í stakk búið að taka á móti þessum sæg, og það verður að gera ráðstafanir til að vernda viðkvæma náttúru landsins gegn átroðningi og efla innviði, eins og vegakerfi og fjarskiptakerfi (ljósleiðaralagnir).  Það er fullkomlega eðlilegt að afnema allar skattalegar undanþágur þessarar starfsemi og að færa hana alfarið í hærri VSK-flokkinn til að fjármagna sameiginlega innviði.  

Síðan þarf að skylda rekstrar- og umráðaaðila ferðamannastaða til að gera nauðsynlegar ráðstafanir til land- og vatnsverndar að viðlögðum sektum, og heimila þeim töku aðgangseyris til að stemma stigu við fjöldanum og fjármagna framkvæmdirnar.  Þetta mundi leiða til bættrar dreifingar ferðamanna um landið, aukins virðisauka af hverjum ferðamanni og bættrar framlegðar í greininni, sem hefur verið ábótavant.  Þessar mótvægisráðstafanir munu óhjákvæmilega gera Ísland dýrara fyrir ferðamanninn, en mikið innstreymi gjaldeyris frá milljónum erlendra ferðamanna mun gera það líka og gera öðrum útflutningsgreinum erfitt fyrir.  Það verður flókið að finna kjörfjölda erlendra ferðamanna og stýra fjöldanum að því marki með verðlagningu. Náttúra Íslands er takmörkuð auðlind, og sjálfbæra nýtingu hennar verður að tryggja með öllum tiltækum ráðum, þar á meðal peningalegum ráðum. 

 

Auðlindaafnot

Nú hefur Eftirlitsstofnun EFTA - ESA birt úrskurð um, að virkjanafyrirtæki á Íslandi skuli greiða fyrir nýtingu orkulinda í almannaeigu, og skuli það vera markaðsverð. Þessi merkilegi úrskurður hefur litlar umræður vakið hérlendis, e.t.v. vegna þess, að Hæstiréttur Íslands kvað í vetur upp úrskurð, sem gefur tóninn í þessum efnum. 

Þessi úrskurður ESA er eðlilegur og góð viðmiðun við lagasetningu um þessi efni, en í raun er þó ekki um neina grundvallarbreytingu hérlendis að ræða, því að Hæstiréttur Íslands hefur þegar dæmt, að vatnsréttindi Landsvirkjunar í Jökulsá á Brú og í Jökulsá í Fljótsdal og þar af leiðandi í Lagarfljóti skuli mynda stofn til fasteignagjalds til sveitarfélaganna, sem áin rennur um.  Eina óleysta ágreiningsefnið er, hvaða fasteignaflokk vatnsréttindin fylla. 

Vatnsréttindin hafa verið metin til fjár og orkuvinnslugetan í GWh/ár er þekkt.  Þar með er komið fordæmi til auðlindargjaldtöku af öllum virkjuðum vatnsföllum í landinu, sem ekki eru í einkaeigu, t.d. bæjarlækir.  Þessi gjaldtaka í opinbera þágu hlýtur að fullnægja úrskurði ESA um auðlindargjald af virkjunum í vatnsföllum, sem renna um margar landaeignir. 

Um jarðgufuvirkjanir hlýtur með sama hætti að gilda, að auðlindagjaldið fellur landeigandanum í skaut, þar sem borholurnar eru staðsettar.  Séu þær í þjóðlendu, lendir gjaldið hjá ríkissjóði, og séu þær á landeign sveitarfélags, fær það auðlindargjaldið.  Það er hægt að reikna auðlindargjald af jarðgufu með ýmsum hætti, en eðlilegast er að reikna orkuinnihald gufunnar á einu ári og bera saman við orkuna í Fljótsdalsvirkjun og miða við sama gjald per GWh/a í gufuorku.  Nýtnin er gjörólík í vatnsaflsvirkjun og jarðgufuvirkjun, en með þessu móti væri myndaður hvati til bættrar nýtingar á jarðgufu, sem hefur verið ábótavant hérlendis hingað til. Að nýta jarðgufu einvörðungu til raforkuvinnslu hefur sætt gagnrýni, af því að áhöld eru um sjálfbærni nýtingarinnar, þegar niðurdráttur í holu er 3 % ári, eins og dæmi er um, a.m.k. tímabundið.   

Fram að téðum dómi Hæstaréttar hefur hérlendis ríkt ójafnræði með atvinnugreinum, þegar kemur að álagningu auðlindargjalds.  Sjávarútvegurinn hefur einn borið þessar byrðar hingað til og reyndar mjög miklar, og hvorki ferðaþjónustan né landbúnaðurinn hafa borið þær.  Sá síðar nefndi nýtir afréttir í þjóðlendum, og ferðaþjónustan geysist með fjölmenni upp um fjöll og firnindi.  Allt eru þetta takmarkaðar auðlindir, en eru alþjóðlega viðurkennd skilyrði til myndunar auðlindarentu í þeim öllum ?  Myndun auðlindarentu í atvinnugrein er forsenda opinberrar gjaldtöku fyrir afnotarétt af takmarkaðri auðlind.  Um þetta verður fjallað í næstu vefgrein.

 Hin augljósa leið landeigenda til varnar náttúrunni og til að koma á sjálfbærri nýtingu hennar af ferðamönnum er gjaldtaka af ferðamönnum á staðnum.  Fyrir andvirðið má viðhalda og auka við þjónustu við ferðamenn á viðkomandi stað, en ferðamenn verða að fá þjónustu fyrir gjaldtöku frá fyrsta degi.  Þar með mundu tekjur landsins af hverjum ferðamanni hækka, sem er nauðsynlegt til að vega upp á móti lítilli framleiðni í ferðaþjónustu og stóru kolefnisspori ferðaþjónustunnar m.v. tekjur af henni.

 Íslenzkt lambakjöt er lúxusvara, bæði innanlands og utan, sem yrði að bera auðlindargjaldið af þjóðlenduafnotum bænda, og sama máli gegnir um hrossabændur, ef í ljós kemur, að auðlindarrenta finnst í þessari starfsemi.  Það er tiltölulega einfalt að sannreyna það. 

Það er grundvallaratriði, að allir, sem nýta náttúruauðlindir í almannaeigu, sitji við sama borð, eins og framast er kostur. Þá þarf fyrst að líta til þess, hvort skilyrði fyrir auðlindarrentu í viðkomandi starfsgrein eru uppfyllt og síðan að leggja á samræmt og sanngjarnt auðlindargjald, sem má ekki verða íþyngjandi m.v. alþjóðlega samkeppni og meðalhófs skal gæta við álagninguna, þ.e. sá, sem leggur gjaldið á, verður fyrst að sýna fram á, að það sé ekki hærra en auðlindarentan.  Þá duga engar hundakúnstir, því að eignarrétturinn er varinn af Stjórnarskrá, og hægt er að höfða mál vegna þess, sem virðist ósvífin og illa ígrunduð gjaldtaka. Það er heldur ekki víst, að í öllum tilvikum reynist unnt að sýna fram á rentusækni atvinnugreinar, þó að hún eigi afnotarétt af auðlind "í þjóðareign". Um þetta mun blekbóndi fjalla frekar.  

Eignarhaldið á Landsneti

Núverandi eignarhald Landsnets var við stofnun þess hugsað til bráðabirgða, og nú er tímabært að koma því í betra horf.  Við stofnun Landsnets árið 2005 samkvæmt raforkulögum nr 65/2003 var drjúgur hluti núverandi stofnkerfis raforkuflutninga fyrir hendi, og stofnkerfinu var stýrt úr Stjórnstöð Landsvirkjunar í kjarnorkuheldu neðanjarðarbirgi við Bústaðaveg í Reykjavík, sem nú er í eigu Veðurstofu Íslands, enda skammt frá höfuðstöðvum hennar. 

Þetta fyrirkomulag var og er í ósamræmi við téð raforkulög, sem Alþingi samþykkti á grundvelli tilskipunar ESB - Evrópusambandsins, sem kvað á um, að innan EES - Evrópska efnahagssvæðisins skyldi koma á frjálsri samkeppni, þar sem hægt yrði að koma henni við.  Samkvæmt tilskipuninni, sem sumir töldu reyndar óþarfa að innleiða á Íslandi, fámennri eyju, skyldi raforkukerfið vera fjórskipt:

1. Raforkuvinnsla - undirbúningur, uppsetning og rekstur virkjana.  Fyrirtæki í þessum geira skyldu vera í frjálsri samkeppni um orkusölu í heildsölu frá virkjunum sínum, og þau skyldu lúta annarri stjórn en fyrirtæki í hinum geirunum þremur og hafa aðskilið bókhald frá þeim.  Til að tryggja frjálsa samkeppni á orkumarkaði frá virkjunum, skyldi forðast sama eignarhald og í hinum geirunum þremur.
2. Raforkuflutningur - undirbúningur, uppsetning og rekstur aðveitustöðva og stofnlína til raforkuflutnings á 66 kV og hærri spennu.  Þetta skyldi vera einokunarfyrirtæki með sama hætti og Vegagerð ríkisins til að tryggja einfalt og algerlega samhæft meginflutningskerfi raforku í landinu, sem ekki mundi draga taum neinna annarra aðila á raforkumarkaðinum, heldur gæta jafnræðis allra, sem vildu selja inn á flutningskerfið eða kaupa út af því. Þáverandi flutningsmannvirki landsins skyldu ganga til Landsnets sem eignarhlutur í Landsneti, og eignaðist Landsvirkjun þannig 65 %, RARIK 22 %, OR 7 % og OV 6 %.  Þetta eignarhald á Landsneti stríðir gegn anda laganna um óháð einokunarfyrirtæki, og ber að losa um þetta óeðlilega eignarhald hið snarasta,enda hafa nýir aðilar á markaði kvartað undan því.  
3. Raforkudreifing - undirbúningur, uppsetning og rekstur dreifistöðva, dreifilína og jarðstrengja á 33 kV og lægri spennu ásamt rekstri þessa búnaðar til að dreifa raforkunni frá aðveitustöðvum Landsnets og til orkunotenda.  Þetta er sérleyfisskyld starfsemi, þar sem samkeppni er ekki leyfð. 
4. Raforkusala í smásölu.  Á þessu sviði skal ríkja frjáls samkeppni, og einokunarfyrirtækunum, Landsneti og dreifiveitunum, skal vera skylt að flytja orku, sem sölufyrirtækin semja um, til orkukaupendanna.  Fyrir mig sem íbúa á "dreifiveitusvæði" Veitna, sem er dótturfyrirtæki OR, er frjálst að semja um raforku frá OV-Orkuveitu Vestfjarða, svo að eitt dæmi sé nefnt. 

Frétt Björns Jóhanns Björnssonar í Morgunblaðinu 7. apríl 2016, bls. 14, hefst þannig: 

""Ég tel, að við eigum að ræða með opinskáum og yfirveguðum hætti, hvernig við teljum eignarhaldi Landsnets bezt fyrir komið til lengri tíma", sagði Ragnheiður Elín Árnadóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, á vorfundi Landsnets í vikunni.  Vitnaði hún þar til skýrslu, sem Ríkisendurskoðun sendi frá sér s.l. haust um hlutverk, eignarhald og áætlanir Landsnets."

Það er ankannalegt, að ráðherra raforkumála undanfarin 3 ár skuli ekki vera lengra komin en þetta með að koma eignarhaldi Landsnets í viðunandi horf.  Eðli fyrirtækisins er að sumu leyti sambærilegt við eðli starfsemi Vegagerðar ríkisins, og bæði fyrirtækin hafa að hálfu löggjafans hlotið vissan forgangsrétt í skipulagslegu tilliti í þágu almannahagsmuna vegna staðsetningar mannvirkja.  Almennt er skipulagsvaldið í höndum sveitarfélaga, en mannvirki Vegagerðarinnar og Landsnets þvera mörg sveitarfélög, og þá þykir ekki verjandi m.t.t. heildarhagsmuna, að eitt sveitarfélag geti lagt stein í götu mikils framfaramáls fyrir miklu fleira fólk annars staðar.

Í júníbyrjun 2016 var kynnt skýrsla Lars Christensens, LC, dansks alþjóðahagfræðings, um íslenzka raforkumarkaðinn.  Hann bendir þar réttilega á óeðlilegt eignarhald orkuvinnslufyrirtækjanna á Landsneti út frá samkeppnisjónarmiðum og telur brýnt að aðskilja algerlega fjárhagslega hagsmuni Landsvirkjunar og Landsnets, en Landsvirkjun á nú meirihlutann í Landsneti, eins og fram kemur hér að ofan.  Forstjóri Landsvirkjunar, Hörður Arnarson, HA, tekur þessari tillögu ólundarlega og fer undan í flæmingi.  Það er undarleg hegðun.  Ef stjórn Landsvirkjunar þverskallast líka gegn þessu, verður eigandi fyrirtækisins að leiðrétta áttavitann.

HA segir um þetta í baksviðsfrétt Stefáns E. Stefánssonar í Morgunblaðinu 3. júní 2016:

"Hörður segist ekki skilja, hvert verið sé að fara með fyrrnefndri tillögu.  "Þetta er ákveðinn misskilningur.  Landsvirkjun hefur ekki komið að fjármögnun fyrirtækisins frá 2005.  Landsnet hefur verið að greiða inn á lánið, og fyrirtækið hefur verið að fjármagna sig án nokkurrar aðkomu Landsvirkjunar, og fyrirtækið hefur ekki stýrt þeirri fjármögnun með neinum hætti.  Nú er Landsnet farið að gera upp í dollurum, og það gefur mögulega til kynna, að fyrirtækið ætli að sækja sér alþjóðlegt fjármagn.  Það hefur fyrirtækið reyndar nú þegar gert, m.a. í gegnum Norræna fjárfestingabankann."".

Af þessum þvergirðingslega málflutningi að dæma virðist forstjóri Landsvirkjunar vera því andvígur að rjúfa nú fjárhagstengsl Landsvirkjunar og Landsnets.  Hann hlýtur þó að viðurkenna, að staða Landsnets sem óháðs og óvilhalls flutningsfyrirtækis raforku er ótrúverðug með núverandi eignarhaldi og að raforkulögin eru þannig enn ekki uppfyllt.  Ráðherra og Alþingi verða líklega að taka af skarið í þessum efnum, en það er betra að gera það um leið og ný eigendastefna verður samin fyrir Landsvirkjun. 

LC taldi í téðri skýrslu sinni, að fýsileika einkavæðingar Landsnets ætti að kanna.  Það er almennt óráðlegt, að fyrirtæki í lögbundinni einokunaraðstöðu séu í einkaeign.  Óháð eignarhaldi verður Orkustofnun, OS, að hafa fjárhagslegt taumhald á Landsneti og rýna útreikninga að baki gjaldskráar fyrirtækisins m.t.t. laga og samþykkta um kostnaðarþróun fyrirtækisins og arðsemi.

Það virðist þó einboðið sem stendur, að eignarhald Landsnets verði með sama hætti og Vegagerðarinnar, þó að fjármögnun þeirra sé ólík.  Heildareignir Landsnets í árslok 2015 námu miakr 103, og þar af nam eigið fé mia kr 42.  Ríkissjóður á mikið af eignum í samkeppnisrekstri, sem hann getur selt til að fjármagna þessi viðskipti.  Það er t.d. freistandi vegna samkeppnistöðu Landsvirkjunar að breyta  henni í almenningshlutafélag með 80 % eignarhaldi ríkisins fyrst um sinn og veita lífeyrissjóðunum forkaupsrétt á 10 % og skattborgurunum rétt á að skipta jafnt á milli sín 10 % eignarhluta. 

Gömlu eigendur Landsnets hafa næg, arðbær fjárfestingarverkefni fyrir andvirði þeirra í Landsneti.  T.d. væri skynsamlegt að flýta jarðstrengjavæðingu RARIK og þrífösun sveitanna með þeim peningum, sem þarna fengjust, en núverandi áætlun um þetta verk er of hægfara fyrir þarfir margra sveitabýla, sem ella verða að koma sér upp eigin virkjun á vindi, fallvatni eða jarðgufu.  

Tekjur Landsnets árið 2015 námu miakr 16 af flutngsgjaldi raforku, sem nú er nálægt 13 % af heildarraforkukostnaði almennings og er við efri mörk, sem eðlilegt getur talizt, enda var hagnaður fyrirtækisins á sama tíma miakr 4,0 eða fjórðungur af tekjum, sem er meira en eðlilegt getur talizt til lengdar, enda er búið að reikna með afskriftum, þegar þessi tala er fengin.  Það orkar líka tvímælis, að einokunarfyrirtæki af þessu tagi greiði eigendum sínum arð, sem nemur 10 % af hagnaðinum.  Orkustofnun á lögum samkvæmt að hafa eftirlit með og samþykkja/hafna gjaldskrá Landsnets og virðist hafa veitt fyrirtækinu helzt til lausan tauminn, enda varð veltuaukning 2015 heil 13 %, þó að orkuflutningurinn hafi aðeins aukizt um 3,6 %.  Hér er maðkur í mysunni. Við þessar aðstæður virðist vera grundvöllur til lækkunar almenns flutningsgjalds um 10 %. 

Alnafni minn og sveitarstjórnarfulltrúi VG og óháðra í Skagafirði ritaði þann 22. apríl 2016 áhugaverða grein í Morgunblaðið, sem ég er að mörgu leyti sammála.  Greinin nefnist:

"Landsnet verði í samfélagseigu". 

Hann óttast, að núverandi iðnaðar- og viðskiptaráðherra hafi í hyggju að einkavæða Landsnet, en það væri bæði órökrétt og andstætt "Markaðshyggju með félagslegu ívafi", sem ráðherranum á að vera kunnug. Samkvæmt þeirri stefnu á að ýta undir frjálsa samkeppni einkaaðila, en forðast einkarekna einokunarstarfsemi.  Að einkavæða Landsnet mundi stríða gegn anda gildandi raforkulaga vegna hættu á hagsmunaárekstrum eigenda Landsnets og aðila, sem vilja selja orku inn á stofnkerfið,  og fyrir svo óhönduglegum gjörningi er tæpast þingmeirihluti fyrir hendi.  Áhyggjur nafna eru því óþarfar, en hann skrifar m.a.:

"Iðnaðarráðherrann boðar hins vegar lagasetningu, sem geri það mögulegt að einkavæða raforkudreifingu (sic !) á Íslandi: "Ef einhver þeirra (eigenda Landsnets - innsk. blekbónda) vill selja hlut sinn til einkaaðila eða opinberra aðila, þarf því að breyta lögum", sagði Ragnheiður Elín Árnadóttir.  Ráðherrann viðurkenndi þó, að tíminn væri að renna út fyrir þessa ríkisstjórn til að breyta lögum og heimila einkavæðinguna.  En ljóst var, hvert hugur hennar stefndi."

Það er rétt hjá Ragnheiði, að breyta þarf lögum, ef nýir eignaraðilar eiga að koma að Landsneti, því að samkvæmt núgildandi lögum mega eignaraðilarnir aðeins selja hver öðrum sína eignahluti.  Ný lög þurfa að kveða á um, að þeir megi aðeins selja ríkissjóði sína hluti, og jafnframt ættu lögin að kveða á um, að hagnaður fyrirtækisins skuli allur fara til aukningar á eigin fé þess.  Þá munu núverandi eigendur sjá sér hag í að selja.  Sá möguleiki er fyrir hendi, að nafni sé hér að mála skrattann á vegginn með því að túlka orð ráðherrans þannig, að hún vilji einkavæða fyrirtækið.   

 

Gallað auðlindamat

Verkefnastjórn um Rammaáætlun um verndun og nýtingu náttúruauðlinda skilaði af sér áfangaskýrslu um 3. áfanga Rammaáætlunar 31. marz 2016, og segja má, að um snemmbúið aprílgabb hafi verið að ræða vegna þeirra einhæfu sjónarmiða, sem þar tröllríða húsum. Hér verða leidd að því rök, að skýrsluna skorti vísindalegan trúverðugleika og sé jafnvel meira í ætt við fúsk en vísindi. 

Verkefnastjórn í öngstræti:

Segja má, að Verkefnastjórnin hafi illilega skotið sig í fótinn með skýrslunni og þar með staðfest gagnrýni á tilvistarrétt sinn og það fyrirkomulag, sem nú er við lýði um frummat á auðlindanýtingu á landi hér.  Skýrslan er einhliða mat á "verndargildi" nokkurra staða, en sleppt er í þessum áfanga að leggja mat á samfélagslegt og efnahagslegt gildi nýtingar af öðrum toga en fyrir ferðaþjónustu og útivist. Þá er sleppt frummati á tugum virkjanakosta, sem Orkustofnun lagði fyrir Verkefnastjórn að leggja frummat á. Verkefnastjórn þessi er nú komin í öngstræti, enda getur hún ekki sinnt hlutverki sínu með núverandi aðferðarfræði.

Ný umhverfisógn:

Nú er reyndar komið í ljós, að stærsta ógnin við náttúru landsins er fólgin í skipulagslítilli áníðslu og átroðslu óhefts ferðamannafjölda.  Þessu hefur fráfarandi Landgræðslustjóri, Sveinn Runólfsson, lýst á áhrifamikinn hátt þannig, að ferðageirinn sé nú að ræna framtíðarkynslóðir landinu. Það er ámælisvert, hversu hægt gengur að koma við nægilegum mótvægisaðgerðum gegn landspjöllunum.  

Orkustofnun taki við:

Núverandi aðferðarfræði við frummat á nýtingu landkosta stenzt ekki gagnrýni, og er þess vegna réttast að leggja téða Verkefnastjórn niður og fela t.d. Orkustofnun að gera tillögu til Alþingis um þjóðhagslega hagkvæmustu nýtingu náttúrunnar.  Ein af ástæðum þess, að núverandi fyrirkomulag er ótækt, er sú, að Verkefnastjórn gizkar á virkjunartilhögun, þar sem forhönnun virkjunar er sjaldnast fyrir hendi, þegar Verkefnastjórn þessi fjallar um hana.  Eina raunhæfa matið á jákvæðum og neikvæðum áhrifum virkjunar er mögulegt, eftir að forhönnun hennar hefur farið fram.  Þá á sér reyndar stað umhverfismat, svo að mat Verkefnastjórnar á frumstigum málsins er meira eða minna út í loftið og jafnvel óþarft, en nauðsynlegt og nægjanlegt er téð umhverfismat. 

Með núverandi tækni hafa verkfræðingar yfir að ráða fjölbreytilegum ráðum til að draga úr umhverfisáhrifum mannvirkja og orkubeizlunar.  Að slá virkjanakostum á frest eða jafnvel að slá þá út af borðinu er ótímabært fyrr en verkfræðingar hafa fengið að spreyta sig á því viðfangsefni að hámarka hagkvæmni orkubeizlunar að teknu tilliti til sjálfbærni, afturkræfni og að halda umhverfisraski innan ásættanlegra marka að dómi flestra.

Hið síðast talda er háð huglægu mati.  Nú vill svo til, að nýlega var gerð könnun á meðal ferðamanna, sem ferðazt höfðu um landið, á viðhorfum þeirra til orkunýtingar á Íslandi og flutningi hinnar sjálfbæru orku um landið.  Niðurstaðan var sláandi m.v. áróður, sem haldið hefur verið að fólki hérlendis um, að ekki fari saman að nýta og njóta, heldur muni virkjanir og flutningslínur skaða ferðaþjónustuna.  97 % svarenda töldu orkunýtingu landsmanna vera umhverfisvæna og til fyrirmyndar.  3 % svarenda tók ekki afstöðu, en enginn taldi umhverfisspjöll hafa verið framin á virkjunarstöðum og línuleiðum.  Staðfestir þessi viðhorfskönnun, að það er röng aðferðarfræði að stilla skipulegri nýtingu lands fyrir ferðaþjónustu upp sem andstæðu og ósamrýmanlega virkjunum og flutningslínum.  Þessir tveir þættir eru vel samrýmanlegir, og slík samnýting skilar augljóslega hámarksarði inn í þjóðarbúið.

Ný vinnubrögð: 

Það er brýnt að taka strax upp gjörbreytta aðferðarfræði við undirbúning nýtingar, sem tekur mið af þessu. Hér er um verkfræðilegt og hagfræðilegt úrlausnarefni að ræða, sem aldrei getur orðið barn í brók undir formerkjum fordómafullra verndunarviðhorfa ásamt ofstækislegri afstöðu gegn flestum framkvæmdum.  Þetta er næsta náleg hugmyndafræði í landi, sem er í stöðugri landfræðilegri mótun. 

Í frétt Morgunblaðsins 2. apríl 2016,

"Verðmæti náttúru og minja ræður",

er eftirfarandi haft eftir Stefáni Gíslasyni, formanni Verkefnastjórnar 3. áfanga Rammaáætlunar, og varpar tilvitnunin ljósi á þá meingölluðu aðferðarfræði, sem nú er lögð til grundvallar við frummatshuganir á landnýtingarkostum:

"Forsendurnar fyrir flokkun svæða í vernd eru alltaf verðmæti náttúru og menningarminja, en ekki útfærsla virkjana eða önnur nýting.  Ef hins vegar svæði fer ekki í verndarflokk, er farið að athuga, hvort útfærslur virkjana hafi meiri eða minni áhrif á verðmætin."

Þessi lýsing á starfsháttum Verkefnastjórnar um Rammaáætlun sýnir meinsemdina í hnotskurn.  Það er þegar í upphafi girt fyrir möguleikann á að nálgast skynsamlega og hófsamlega niðurstöðu úr fleiri en einni átt, af því að í upphafi er ekkert þekkt, nema náttúran.  Gróðurfar og náttúrumyndanir er hægt að rannsaka og leggja mat á verndargildi út frá, hversu algeng einkennandi náttúrufyrirbrigði staðarins eru, en þegar kemur að fegurðarskynjuninni, er hins vegar um smekksatriði að ræða.

 Látum það vera, en hin hlið málsins, önnur nýting en að skoða, er jafnvel enginn gaumur gefinn, og sé virkjanakostur íhugaður, þá er ekki fyrir hendi nein vitneskja um hann, sem hægt sé að reisa heildstætt mat á á þessu stigi.  Þessi aðferðarfræði er óþörf og ótæk, af því að önnur betri er til, og þar af leiðandi verða vinnubrögðin allsendis ófullnægjandi, og mega kallast fúsk. 

Þau eru fúsk í samanburði við vinnubrögð, sem vænta má, þar sem grunnforsendan er sú að nálgast viðfangsefnið með hlutlægum hætti víðar að með það að markmiði að ná hámarksverðmætum út úr náttúruauðlindinni á sjálfbæran og afturkræfan hátt.  Í flestum tilvikum fela slík vinnubrögð í sér málamiðlun, þ.e. farin er einhver millileið, allir hagsmunaaðilar slá af ýtrustu kröfum, og bezta þekkta tækni er hagnýtt til að lágmarka umhverfisrask við tiltekna hagnýtingu.

Afleiðing núverandi skelfilegu vinnubragða er sú, sem lesa mátti um í téðri frétt:

"Þrjú stór vatnasvið voru flokkuð í verndarflokk, eins og fram kom í blaðinu í gær, auk vesturkvísla Þjórsár.  Það eru Skjálfandafljót, Héraðsvötn og Skaftá.  Á þessum svæðum var tilkynnt um alls 10 virkjanakosti, sem þá koma ekki til greina, verði þetta niðurstaðan."

Hér er þjóðarhag fórnað á altari hégóma, fordóma og þröngsýni, og hagur Norðlendinga algerlega fyrir borð borinn.  Norðanmenn eru settir í raforkusvelti, því að á Norðurlandi ríkir nú þegar orkuskortur, og Landsnet kemst hvorki lönd né strönd með áform sín um samtengingu Suðurlands og Norðurlands og er reyndar að krebera við að tengja Reykjanes syðra við landskerfið. Þar hefur Hæstiréttur reyndar hafnað eignarnámsheimild ráðherra, af því að undanfarandi rannsóknarskyldu var ekki nægilega vel sinnt, og er það vel. Um allt eru of miklir hagsmunir í húfi til að slá megi af kröfum um beztu faglegu vinnubrögð, og við svo búið má ekki standa.  Fleirum blöskrar nú en blekbónda. 

Ráðherra er óánægður: 

Ein þeirra, sem ekki hefur getað orða bundizt af þessu tilefni, er iðnaðar- og viðskiptaráðherra. Frá því greindi Fréttablaðið 6. apríl 2016 undir fyrirsögninni:

"Segir verkefnastjórn vaða í villu":

"Ragnheiður Elín Árnadóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, sagði á vorfundi Landsnets í gær, að tillögur verkefnisstjórnar rammaáætlunar í síðustu viku um flokkun virkjanakosta í þriðja áfanga rammaáætlunar væru "ágætt dæmi um skort á skilningi á samspili orkumála og loftslagsmála".

Þessa fullyrðingu byggði Ragnheiður Elín á því, að tillögurnar byggja á niðurstöðum tveggja faghópa af fjórum; þeim, sem fjalla um náttúruverðmæti, menningarminjar auk ferðaþjónustu og hlunninda, en ekki þeim faghópum, sem fjalla um samfélagsleg og efnahagsleg áhrif."

Það má geta sér þess til, að síðast nefndu faghóparnir hafi ekki treyst sér á jafnveikum forsendum og fyrir hendi voru til að gefa út nokkra greinargerð, sem gagn væri að, enda verður ekki séð, eins og áður segir, að unnt sé að meta samfélagsleg og efnahagsleg áhrif virkjana fyrr en forhönnun þeirra er tilbúin.  Þá er hægt að reikna út orkuvinnslugetuna og orkuvinnslukostnaðinn og leggja raunhæft mat á umhverfisrask.  Það er reyndar ekki heldur hægt, svo að nokkurt vit sé í, að meta áhrif á náttúruverðmæti, menningarminjar og ferðaþjónustu, fyrr en virkjanatilhögun er tilbúin til lögformlegs umhverfismats.  Ferlið er gagnslaus hringavitleysa, sem er til þess eins fallin að sóa opinberu fé og afvegaleiða undirbúning að skynsamlegri og fjölþættri nýtingu, svo að ferlið einskorðast við ferðamennsku, jafngæfuleg og slík einhliða nýting hefur nú reynzt á mörgum stöðum.

Púkinn á fjósbitanum: 

Þeir eru auðvitað til, sem fagna ófaglegum og þröngsýnislegum niðurstöðum. Púkinn fitnar á fjósbitanum. Engum þarf að koma á óvart, að þar fór formaður Landverndar, Snorri Baldursson, fremstur í flokki og ritaði laugardaginn 2. apríl 2016 grein í Morgunblaðið, þar sem hann taldi, að þessi vitlausa niðurstaða styddi við draumsýn sína um þjóðgarð á öllu miðhálendinu, þjóðgarð, sem mundi spanna 40 % landsins undir einni miðstjórn, sem yrði vafalaust íþyngjandi fyrirkomulag fyrir ýmiss konar starfsemi, sem er þó jafnrétthá ferðaþjónustunni:

"Góðu tíðindin fyrir Landsvernd og önnur náttúruverndar-, útivistar- og ferðaþjónustusamtök, sem brenna fyrir stofnun þjóðgarðs á miðhálendi Íslands, eru, að tillaga verkefnisstjórnar staðfestir í raun eindregið mat þessara samtaka, að miðhálendið sé mun verðmætara villt en virkjað."

Hvernig hafa þessi samtök komizt að niðurstöðu, sem engar efnislegar forsendur eru á þessari stundu til að komast að ?  Það eru augljóslega engar vitrænar rannsóknir að baki þessu "mati", heldur er um huglægt mat fólks í þessum samtökum að ræða, sem engum þarf að koma á óvart.  Hér skal ekki ganga svo langt að segja, að þetta "mat" sé einskis virði, en það er alls ekki hjálplegt til að ná fram málamiðlun á grundvelli hlutlægrar aðferðarfræði til að nálgast niðurstöðu úr mörgum áttum til að finna út hagkvæmustu nýtinguna, sem mjög sennilega er fólgin í fjölþættri og hófstilltri nýtingu. 

Téður Snorri hélt enn í burtreiðar að þessu tilefni, og í þetta sinn til að snupra orku- og ferðamálaráðherrann fyrir hóflega gagnrýni hennar á vinnubrögð Verkefnastjórnar.  Nefndist sú grein: "Falskur söngur iðnaðar- og viðskiptaráðherra".  

Hér verða aðeins 3 atriði greinarinnar gerð að umræðuefni:

1. Snorri skrifar: "Ný kerfisáætlun Landsnets á auk þess að tryggja flutning raforku um allt land".  Staðhæfingin er rétt svo langt sem hún nær, en sá er hængurinn á, að Landsnet er langt á eftir tímaáætlun með veigamikla þætti í framkvæmd þessarar Kerfisáætlunar, m.a. vegna hatrammrar andstöðu Snorra Baldurssonar og skoðanasystkina hans.  Þar af leiðandi er Norðurland í raforkusvelti, og er nú boðið upp á friðun allra helztu óvirkjaðra vatnsfalla Norðurlands. 
2. Snorri skýtur sjálfan sig í fótinn með þessum skrifum: "Engar rannsóknir liggja fyrir um, að það sé hagfelldara fyrir samfélag og efnahag þjóðarinnar og heimsins að virkja vatnasvið á miðhálendinu en að friða þau í þjóðgarði.  Þess vegna er söngur ráðherrans falskur." Hvernig væri nú að leyfa raunhæfum rannsóknum á þessu að fara fram með beztu aðferðum nútímans í stað þess að setja mikilvægar orkulindir í verndarflokk nánast að óathuguðu máli, og reka síðan skefjalausan áróður fyrir stofnun eins þjóðgarðs á öllu miðhálendinu ?  Það eru nefnilega með sama hætti engar rannsóknir fyrir hendi, sem benda til, að "hagfelldara (sé) fyrir samfélag og efnahag þjóðarinnar og heimsins" að friða vatnasvið á miðhálendinu. 
3. Snorri Baldursson heldur því fram í téðri Fréttablaðsgrein, að "í orkunýtingarflokki rammaáætlunar verði alls um 1400 MW, gangi tillögur verkefnisstjórnar eftir."  Nú veit enginn, hvort þetta afl er rétt metið eða hvort hagkvæmt verði að virkja það allt, enda drjúgur hluti jarðvarmi, þar sem ekki er á vísan að róa.  Þó að þetta mat væri nærri lagi, þá dugar það hins vegar alls ekki fyrir fyrirsjáanlega rafvæðingu hér innan lands á tímabilinu til 2050, þegar ljúka þarf íslenzku orkubyltingunni með notkun rafmagns úr endurnýjanlegum lindum í stað jarðefnaeldsneytis.  Uppsett afl, 1400 MW, má áætla, að gefi 10 TWh/a (terawattstundir á ári) af orku, sem er um 55 % af núverandi raforkunotkun.  Almenningsnotkunin nemur um þessar mundir tæpum 4 TWh/a, og aukist hún að jafnaði um 2,0 %/ár fram til 2050, verður viðbótar þörf almennings þá 4,0 TWh/a.  Fjögur kísilver munu þurfa um 4,0 TWh/a til viðbótar við það, sem þeim hefur þegar verið tryggt.  Rafvæðing allra farartækja á landi, láði og í lofti, mun ekki þurfa minna en 4,0 TWh/a.  Þarna er komin viðbótar orkuþörf, aðeins næstu 35 árin, upp á 3 x 4 = 12 TWh/a, sem er 20 % yfir því, sem Snorri telur til reiðu.  Þá hefur viðbótar orkuþörf núverandi orkusækins iðnaðar og annarrar orkukræfrar stóriðju, nýrra málmvinnslufyrirtækja o.þ.h., ekki verið tekin með í reikninginn.  Ef brautryðjandi áfangar nást í þróun kjarnorku, klofnings eða samruna, verður væntanlega engin slík viðbótar eftirspurn orku hérlendis, en annars gæti hún hæglega orðið.  Téð uppsett afl Snorra Baldurssonar, formanns Landverndar, hrekkur a.m.k. hvergi til. 

Samantekt:

Stjórnkerfi undirbúnings að nýtingu náttúruauðlinda á landi þarfnast endurskoðunar strax til að koma í veg fyrir tjón af völdum núverandi aðferðarfræði, sem getur ekki gefið góða raun.  Ágæt ríkisstofnun er fyrir hendi á þessu sviði, sem hæglega má fela hlutverk Verkefnastjórnar um Rammaáætlun að breyttu breytanda.  Stefnan á að vera sjálfbær og afturkræf nýting náttúruauðlindanna, sem er líkleg til að hámarka fjárhagslegan hag samfélagsins til langframa af nýtingunni.  Meginstefið verður þá vafalítið fjölþætt nýting, þar sem málamiðlunar hefur verið gætt á milli hagsmunaaðila, t.d. í ferðaþjónustu og í raforkugeiranum.