Sjávarútvegurinn ber af

Það virðist vera sama, hvar borið er niður í rekstri íslenzka sjávarútvegsins.  Hann ber af á öllum sviðum í samanburði við aðrar atvinnugreinar á Íslandi og í alþjóðlegum samanburði. 

Afkoma bolfiskútgerðar var mjög bágborin um 1980 og á fyrri hluta 9. áratugar 20. aldarinnar.  Afkastageta fiskiskipaflotans bar nytjastofnana ofurliði, svo að þunglega horfði um afrakstrargetu þeirra. Var þá sett á sóknarmark, sem leiddi til kostnaðarsams kapphlaups á milli útgerða og hvatti ekki til hagræðingar. Í sóknarmarkskerfi etja menn kappi hver við annan á þröngu sviði í kapphlaupi um að ná úthlutuðu magni eða sem mestu á tilteknum dagafjölda, en óbætt hjá garði liggja þá óhjákvæmilega öryggið, hagkvæmni veiðanna og markaðurinn sjálfur. 

Árið 1984 var þess vegna söðlað um eftir víðtækt samráð sjávarútvegsráðherra við hagsmunaaðila í greininni og heildaraflamarki hverrar tegundar skipt upp í veiðihlutdeildir á skip samkvæmt þriggja ára veiðireynslu.  Veiðihlutdeildin myndar nýtingarrétt, sem er ein tegund veðhæfs eignarréttar, sem eigendunum var árið 1990 veittur framsalsréttur á af Alþingi.  Allt gjörbreytti þetta afstöðu útgerðarmanna og sjómanna til veiðanna, sem nú eru sjálfbærar með langtímahagsmuni útgerða að leiðarljósi og markaðsdrifin, og hafa verðmætin vaxið ár frá ári, jafnvel þótt magnið hafi tekið dýfur. Hagsmunir almennings eru þeir að hámarka afrakstur veiðanna til langs tíma, og þannig fara saman hagsmunir útgerðar og almennings.  

Útgerðir hafa orðið að taka á sig skertar veiðiheimildir, en þá hefur verðmæti hvers útflutts kg einfaldlega vaxið hraðar en ella.  Þetta vitnar um gæðastjórnun á háu stigi og mikinn markaðssveigjanleika. 

Áætlað er, að verðmæti útfluttra sjávarafurða verði miaISK 290 árið 2015 og verði þannig 15 % meiri en árið 2014.  Í ljósi makrílstríðs og fleiri hremminga með flökkustofna er þetta sérlega vel af sér vikið. 

Framlegð, EBITDA, bolfiskútgerðar hefur vaxið úr 10 % af veltu árið 1980 í rúmlega 25 % nú, en t.d. í Noregi er hún aðeins 15 %.  Framlegð á starfsmann í greininni hefur vaxið með svipuðum hætti í báðum löndunum síðan 1990, en Ísland haldið forskoti sínu, sem er nú um kUSD 160 m.v. kUSD 130 í Noregi, sem gefur rúmlega 20 % mun.

Tæknilega stendur íslenzki sjávarútvegurinn framar sínum mikla samkeppnisaðila í Noregi, eins og sést á nýtingarhlutfalli fisks, sem er 57 % á Íslandi, en 41 % í Noregi, og á söluverðmæti fisks, sem er 2,3 EUR/kg á móti 1,7 EUR/kg.  Þarna munar 35 % og er til vitnis um virðiskeðjuna, sem íslenzki sjávarútvegurinn ástundar, þ.e. hann veiðir samkvæmt pöntun viðskiptavinar og afrekar að mæta með vöruna hjá viðskiptavininum ferskari (nýrri) en samkeppnisaðilar á meginlandinu. 

Aflahlutdeildarkerfið hefur umbylt sjávarútveginum.  Nú snýst hann ekki lengur um magn, heldur gæði og  hámörkun verðmætasköpunar.  Fiskifréttir hafa eftirfarandi eftir Daða Má Kristóferssyni, forseta Félagsvísindasviðs Háskóla Íslands þann 26. nóvember 2015:

"Slík virðiskeðja getur ekki orðið til, nema með einhvers konar eignarréttarstýringu á veiðunum, og að viðskipti með fisk séu sem frjálsust."

Það, sem þarna er sagt, er í samhljómi við niðurstöður virtra auðlindahagfræðinga, innlendra og alþjóðlegra, og þýðir, að verði farið að fúska með núverandi kerfi af forsjárhyggjusinnuðum þingmönnum síðar meir, þá mun arðsemi sjávarútvegs dragast saman, verðmætasköpun minnka og þjóðin, sem fer með forræði sjávarauðlindanna, óhjákvæmilega bera skarðan hlut frá borði, af því að það, sem til skiptanna er, mun þá minnka. 

Íslendingum ber að standa vörð um sjávarútveginn, því að hann ávaxtar lífríki sjávar, eins og bezt verður á kosið.  Það er sótt að honum úr ýmsum áttum, eins og athæfi Seðlabankans gegn Samherja eru til vitnis um, en bankinn gerði atlögu að fyrirtækinu með húsrannsókn og brottnámi skjala í gerræðislegri, flausturslegri og hatursfullri tilraun til að koma sök á fyrirtækið um brot á gjaldeyrislögum og til vara um skattsvik. 

Seðlabankastjóri og hyski hans hafði ekki erindi sem erfiði, þó að hann hafi valdið fyrirtækinu stórtjóni með fullkomlega óboðlegum og ófaglegum vinnubrögðum, sem eru hreinræktaður fíflagangur að hálfu bankans, sem hlýtur að hafa alvarlegar afleiðingar fyrir þá, sem ábyrgð bera á í bankanum.  Fyrir landsmenn er óþolandi að sitja uppi með þvílíkt lið í Seðlabanka Íslands.

Ýmsar atvinnugreinar á Íslandi hafa náð dágóðum árangri í umhverfisvernd, og sjávarútvegurinn er þar enginn eftirbátur, enda er þar mikill metnaður á ferð, eins og lýsir sér í viðtali í "Sóknarfærum" í október 2015 við Svavar Svavarsson, deildarstjóra viðskiptaþróunar hjá HB Granda hf:

"Að mínu mati væri mjög æskilegt, ef stjórnvöld og sjávarútvegurinn tækju saman höndum um að setja sér í sameiningu það markmið, að íslenzkur sjávarútvegur verði í framtíðinni rekinn án þess að valda mengun.  Þannig væri yfirlýst stefna, að t.d. öll íslenzk fiskiskip verði innan ákveðins tíma knúin öðrum orkugjöfum en jarðefnaeldsneyti.  Þetta er að mínu mati raunhæft markmið, bæði með tilliti til vaxandi áhuga innan greinarinnar á umhverfismálum og ekki síður framþróunar í tæknibúnaði, sem orðið hefur og mun verða í náinni framtíð."

"Svavar segir, að með nýjum skipum, sem komin eru og væntanleg í fiskiskipaflotann hér á landi, leggi sjávarútvegurinn verulegt lóð á vogarskálar stjórnvalda til að ná markmiði um minni kolefnislosun.  "Þegar ákvörðun var tekin um kaup HB Granda á nýju skipunum fimm, ákváðum við að velja dieselvélar og þann bezta mengunarvarnabúnað, sem völ er á.  Þetta eru sparneytin skip, og umhverfismálin voru sannarlega einn mikilvægur þáttur, sem horft var til í aðdraganda ákvörðunar um smíði skipanna", segir Svavar."

Þessi fjárfestingarstefna er til fyrirmyndar, og ættu allir, stofnanir, fyrirtæki og einstaklingar, sem standa frammi fyrir ákvörðun um nýja eða nýjar fjárfestingar nú og framvegis, að miða við, að fjárfestingin svari kalli tímans um bætta eldsneytisnýtni og brotthvarf frá jarðefnaeldsneyti, þar sem tæknin leyfir slíkt nú þegar.

Frá 1990 hefur átt sér stað fækkun í fiskiskipaflota Íslendinga frá ári til árs.  Árið 1999 var 91 skuttogari skráður í fiskiskipaflota Íslendinga, og árið 2014 voru þeir 49 talsins samkvæmt Hagstofunni.  Á þessum 16 árum hefur þeim fækkað um 42 eða 46 %, sem er að jafnaði tæplega 3 % á ári.  Þetta er grundvöllurinn að frábærum árangri sjávarútvegsins við að minnka losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið. 

Árið 1990 nam losun sjávarútvegsins á CO2 789 kt, árið 2010 580 kt og árið 2012 480 kt.  Á þessu 22 ára bili hefur losunin minnkað um 309 kt eða 39 %, sem að jafnaði er 1,8 % á ári.  Á árinu 2015 má telja víst, að losunin sé komin niður fyrir 470 kt og hafi þannig minnkað um meira en 40 % m.v. árið 1990.  Sjávarútvegurinn hefur því nú þegar, einn allra greina á Íslandi, náð markmiði, sem almennt er stefnt á árið 2030. Ef fram heldur sem horfir, verður sjávarútvegurinn án kolefnislosunar árið 2050.     

 

 

 

   

 

Syrtir í álinn fyrir evrunni

Evran hefur látið undan síga allt árið 2015 og lengur, og stefnir nú í, að hún verði verðminni en bandaríkjadalur.  Gjaldmiðlar lifa ekki á fornri frægð, heldur endurspegla styrk viðkomandi hagkerfis, og fer ekki á milli mála, að þar hefur bandaríska hagkerfið vinninginn í heiminum um þessar mundir á meðal stórmynta, t.d. mælt í hagvexti og atvinnuþátttöku, en nærri lætur, að atvinnuleysi á evrusvæðinu, um 11 %, sé tvöfalt meira en í BNA.

Veiking evrunnar hefur létt undir útflutningi evruríkjanna, og það hefur gefið sumum þeirra byr í seglin, t.d. Þýzkalandi og Írlandi, en enn sannast á Írlandi, sem litlu og opnu hagkerfi, að "ein stærð fyrir alla" hentar Írum illa.  Lágir vextir skapa nú eftirspurnarspennu á Írlandi, fasteignabólu, sem getur sprungið illilega í andlitið á þeim. 

Á árinu 2016 mun reyna á litlu hagkerfin á evru-svæðinu að þessu leyti, Eystrasaltsríkin, Kýpur, Möltu og Írland.  Evrubankinn verður jafnan að taka mest tillit til stóru ríkjanna, og það getur annaðhvort valdið ofþenslu, eins og hætta er á núna, eða kreppu, hjá þeim minni, t.d. Írum.  Fróðlegt verður að sjá, hvernig téðum ríkjum reiðir af að þessu leyti.  Þau hafa tök á mótvægisaðgerðum, en hafa þau vilja og þrek til að beita þeim ?

Einnig er áhugavert að velta fyrir sér langtímahorfum evrunnar. Í þeim efnum verður stuðzt við greinina:  "The force assaulting the euro" á síðu Free exchange í The Economist, 6. júní 2015.

Hinn hægi vöxtur og ríkissjóðshalli í flestum evru-löndunum á aðeins eftir að versna í framtíðinni af lýðfræðilegum ástæðum (aldurssamsetning).  Ríkið, sem harðast verður úti, er ekki lítið Miðjarðarhafsríki, heldur eimreið myntbandalags Evrópusambandsins, ESB, Sambandslýðveldið Þýzkaland. 

Hækkandi meðalaldur evru-þjóðanna, fækkun á vinnumarkaði og fjölgun ellilífeyrisþega, mun draga úr hagvexti, sem annars gæti orðið, nema framleiðni vaxi til mótvægis og ellilífeyrisaldur verði hækkaður. 

Nú eru neikvæð áhrif of lítillar viðkomu, sem hófst á 8. áratugi 20. aldarinnar, og hafði aldrei áður gerzt, að koma niður á hagkerfum flestra Evrópulanda.  Þetta á þó í litlum mæli við um Frakka, og á alls ekki við um Breta og Íslendinga. 

Á tímabilinu 2013 - 2030 mun fækka á vinnumarkaði evru-svæðisins, 20-64 ára gamalla, um 6,2 % samkvæmt spá Framkvæmdastjórnar ESB.  Mest mun fækka í Þýzkalandi, þrátt fyrir flóttamannastrauminn, sem nú veldur reyndar úlfúð, eða um 12,7 %.  Næst á eftir koma Portúgal með 12,1 % fækkun og Spánn með 11,3 % fækkun. Í Frakklandi mun aðeins fækka um 0,9 %, en á Bretlandi verður 2,3 % fjölgun á vinnumarkaði samkvæmt spánni og í Svíþjóð 8,1 % fjölgun. 

Þegar fækkar á vinnumarkaði, fjölgar í hópi ellilífeyrisþega, því að fólk deyr eldra en áður.  Þessi tvöfaldi þrýstingur á hagkerfi (víðast hvar eru gegnumstreymissjóðir, sem ríkið fjármagnar), hækkar hið svonefnda öldrunarhlutfall, ÖH, sem skilgreint er sem hlutfall 65 ára og eldri (í teljara) og 20-64 ára (í nefnara).  Um þessar mundir er ÖH yfirleitt um 30 % (20 %-35 %), en mun hækka gríðarlega til 2030 og verða yfirleitt um 45 %, þ.e. 35 % (Írland) - 52 % (Þýzkaland). 

Hvort sem Grikkland verður utan eða innan evru/ESB, þá verður landið að fást við snemmbær lífeyrisréttindi þegna sinna, sem í sumum tilvikum er við hálfsextugt.  Þó að evrusvæðið lagi lífeyrisréttindin að hækkandi aldri við dánardægur, þá mun hagvöxtur eiga erfitt uppdráttar á næstu 15 árum af þessum lýðfræðilegu ástæðum. 

Lítill sem enginn hagvöxtur mun eiga þátt í því, að evru-þjóðunum mun reynast erfitt að fást við mikla skuldabyrði opinberra aðila og einkaaðila, og þá verða viðkomandi auðveld fórnarlömb næsta samdráttarskeiðs eða fjárhagskreppu.

Hraðfara öldrun Þjóðverja skiptir máli í þessu viðfangi vegna vægis þeirra í myntsamstarfinu.  Viðnámsþróttur þýzka hagkerfisins hleypti krafti í evruna á tímum bankakreppunnar 2007-2010.  Síðan þá hefur evrunni  hins vegar hrakað, og megna Þjóðverjar greinilega ekki lengur að halda henni sterkri, og lýðfræði stærsta hagkerfisins innan evrunnar mun veikja hana enn meira. 

Nýjustu horfur lýðfræðinnar innan ESB benda til, að Bretland verði fjölmennasta ríkið þar að því gefnu, að Sameinaða konungdæmið verði áfram eitt ríki, sem haldi áfram í ESB, árið 2050. Bretar gætu þá jafnframt búið við öflugasta hagkerfi Evrópu. Þess má geta, að Rússum fækkar nú ört, og er sú neikvæða þróun eitt þeirra stærstu vandamála.  

Öldrun mun hefta kraftakarl evru-svæðisins.  Þjóðverjar eiga bara eitt gott svar við því. 

Björn Brynjúlfur Björnsson, hagfræðingur Viðskiptaráðs Íslands, ritaði fróðlega grein í Fréttablaðið, 26. nóvember 2015:

"Krónan og kjörin".  Þar hafnar hann yfirborðskenndu skrafi gutlara af ólíku tagi um íslenzku krónuna, ISK, sem gera hana að blóraböggli allra "skavanka" á íslenzku efnahagslífi og jafnvel þjóðlífi. Hann færir rök að því, að evran henti ekki alls kostar vel opnum, litlum hagkerfum, sem er í samræmi við frásögn í upphafi þessa vefpistils:

"Ef við skoðum þróun lífskjara á Norðurlöndum, mælda í landsframleiðslu á mann, má sjá, að þróunin hefur verið óhagfelldust í Finnlandi, sem notar evru.  Þróunin í Danmörku, sem hefur fest gengi dönsku krónunnar við evruna, er einnig slæm.  Ísland, Noregur og Svíþjóð, sem öll nota sína eigin mynt, hafa hins vegar komið betur út.

Færa má rök fyrir því, að í Finnlandi sé evran ein af orsökum þessarar þróunar.  Útflutningsgreinar þar í landi hafa lent í erfiðleikum af þremur ástæðum:

vegna falls Nokia, minni eftirspurnar eftir pappír og efnahagserfiðleika í Rússlandi.  Við slíkar aðstæður hefði gengislækkun bætt stöðu annarra útflutningsgreina og veitt þannig viðspyrnu gegn samdrætti og launalækkunum.  Vegna myntsamstarfsins er það hins vegar ekki mögulegt.  Þannig kom gjaldmiðill, sem endurspeglar ekki efnahagslegan veruleika Finnlands, í veg fyrir sveigjanleika, þegar hagkerfið lenti í vandræðum."

Í litlu og opnu hagkerfi, sem háð er miklum utanríkisviðskiptum, á borð við hið íslenzka, er afleit lausn á myntmálum að tengjast annarri mynt, hverrar verðmæti ræðst af hagkerfi eða hagkerfum, sem sveiflast ólíkt litla hagkerfinu.  Árangursmælikvarðar á borð við þróun landsframleiðslu á mann sýna þetta. Sameiginleg mynt er stundum hvati til ofþenslu og í annan tíma dragbítur.

  Hins vegar veldur, hver á heldur í litlu hagkerfi með eigin mynt.  Hægt er að sníða helztu agnúa af henni með styrkri og samþættri hagstjórn, þar sem miðað er jafnan við dágóðan viðskiptajöfnuð við útlönd, allt að 5 % af VLF, óskuldsettan gjaldeyrisvarasjóð af stærra taginu, allt að 100 % af árlegum innflutningsverðmætum, og launaþróun í landinu, sem tekur mið af framleiðnibreytingu í hverri grein og afkomu útflutningsatvinnuveganna. 

Rekstur ríkissjóðs þarf að vera sveiflujafnandi á hagsveifluna og skuldir ríkissjóðs litlar, innan við 20 % af VLF.  Með þessu móti fæst stöðugleiki, sem gera mun kleift að lækka raunvexti umtalsvert í landinu, sem yrði mörgum kærkomin kjarabót. Hins vegar þarf ríkisvaldið að hvetja til almenns sparnaðar með því að heimta einvörðungu skatt af raunávöxtun yfir MISK 1,0 og þá aðeins 15 %.   

          

 

 

 

Endurnýjanleg orka á Englandi

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að vonir "sæstrengsunnenda" um lagningu 800 - 1200 MW sæstrengs á milli Íslands og Skotlands eru reistar á þeim vonarpeningi, að brezka ríkisstjórnin vilji ganga til langtímasamnings um kaup á 5,0 - 7,5 TWh/a af "grænni" raforku frá Íslandi á verði, sem er 2,0 - 2,5 -falt markaðsverð raforku á Englandi um þessar mundir. 

Til að ná arðsemi á sæstrenginn og virkjanir á Íslandi með orkusölu af þessu tagi, mundi ríkisstjórnin í London reyndar ekki aðeins þurfa að greiða svipað verð og hún greiðir nú fyrir raforku frá vindmyllum á landi, jafngildi 125 USD/MWh, heldur verð, sem hún hefur tryggt næsta kjarnorkuveri á Englandi, sem nú er byggt þar m.a. með kínversku fjármagni, að jafngildi 140 USD/MWh á genginu 1 USD = 0,66 GBP.  

Bent hefur verið á, m.a. á þessum vettvangi, að það sé hið mesta glæfraspil að fjárfesta upp á þessi býti í sæstreng og í orkuverum á Íslandi, og nú þegar eru merki um það, að brezka ríkisstjórnin sé orðin regandi með feiknarútgjöld, tæplega miaGBP 9 á ári, sem þessar skuldbindingar fela í sér fyrir brezka ríkissjóðinn. Að bera stöðu Íslands og Noregs saman í þessu viðfangi vitnar annaðhvort um fávísi eða blekkingarvilja. Raforkukerfi landanna og sæstrengsleiðin frá þeim til annarra landa eru ósambærileg. 

David Cameron, forsætisráðherra Breta, er að verða "minna grænn", varla ljósgrænn,  eftir að hann vann þingkosningarnar í maí 2015 og losaði sig í kjölfarið við Frjálslynda flokkinn úr ríkisstjórn. Nú er alvaran tekin við, sem felst í að rétta við erfiða stöðu brezka ríkissjóðsins, sem ríkisstjórn Verkamannaflokksins undir verkstjórn Skotans alræmda, George Brown, reið gjörsamlega á slig. Líklega verður bið á, að þessi jafnaðarmannaflokkur fái völdin á ný á Bretlandi, því að hann hefur síðan færzt enn lengra til vinstri, svipað og Samfylkingin í samstarfinu við Vinstri hreyfinguna grænt framboð.  Hefur sú vinstri beygja engum reynzt farsæl. 

Vind- og sólarorkuver "verða að standa á eigin fótum", segir Amber Rudd, ráðherra orku- og loftslagsbreytinga (DECC), en ráðuneyti hennar ráðgerir að afnema allar niðurgreiðslur á endurnýjanlegri orku á næstu 10 árum. Það jafngildir dauðadómi yfir verkefninu um sæstreng á milli Íslands og Bretlands. Andlátsfregnin lætur varla lengi á sér standa hérlendis.

Vindorkuver á landi á Bretlandi munu missa niðurgreiðslurnar í apríl 2016, ári fyrr en áður var ráðgert.  Greiðslur úr ríkissjóði fyrir sólarorku, sem framleidd er á heimilum, munu lækka um 87 % árið 2016.  Styrkir til að bæta einangrun gisins húsnæðis hafa horfið, og ný hús þurfa ekki lengur að vera kolefnisfrí.  Í opinberri skýrslu er lagt til, að bætt verði við nýrri flugbraut á Heathrow, sem bráðvantar, en ríkisstjórnin á eftir að samþykkja.  Það hefur hingað til strandað á umhverfisverndarsjónarmiðum.  Samkvæmt lagafrumvarpi verður leyft að bora eftir gasi í þjóðgörðum og ná því upp með setlagasundrun. Hagkvæmni og nýtingarstefna náttúruauðlinda ræður nú ríkjum á Bretlandseyjum, enda er nú mun meiri hagvöxtur þar en á meginlandi Evrópu. Í stað óhagkvæmra lausna vinds og sólar munu Bretar  nú virkja tæknina til að afla sér stöðugrar og mengunarlítillar raforku, t.d. með Þóríum-kjarnorkuverum, sem sjá munu dagsins ljós upp úr 2020 í raunrekstri. 

Á þessu sviði sýna Bretar mest raunsæi allra Evrópuþjóða og eiga frumkvæði að bráðnauðsynlegri stefnumörkun, sem er algjör forsenda þess, að stöðva megi aukningu styrks koltvíildis í andrúmsloftinu áður en margumrædd hitastigshækkun fer yfir 2°C m.v. árið 1850, er fyrstu áreiðanlegu hitastigsmælingar í lofti voru gerðar og skrár eru til um. Þá var reyndar kuldaskeið, svo að þessi viðmiðun orkar tvímælis. 

Opinberu fé þykir ekki lengur vel varið til niðurgreiðslna á "grænni orku" á Englandi.  Þar er um að ræða óáreiðanlega orku sólarhlaða á tiltölulega sólarsnauðu Englandi með aðeins 11 % meðalnýtingartíma og vindorkurafstöðvar á landi með 27 % meðalnýtingartíma á ári. Vindrafstöðvar á hafi úti hafa lengri nýtingartíma, og þær munu njóta niðurgreiðslna enn um sinn.  Grænar niðurgreiðslur áttu upphaflega að ná miaGBP 7,6 árið 2020, en stefndu á miaGBP 9,1 fyrir niðurskurð eða yfir miaISK 1800.

Enn eru óskertar niðurgreiðslur á orku frá vindrafstöðvum á hafi úti, enda pirra þær fólk minna en hinar með stórskornu útliti sínu og hávaða.  Danska orkufyrirtækið Dong Energy ætlar að gera út á þetta og reisa heimsins stærstu vindmylluþyrpingu á hafi úti, sem á að framleiða um 2500 GWh/ár árið 2018, sem dugar fyrir 460´000 brezk heimili.  Þetta gætu verið 120 stk 6,0 MW vindrafstöðvar á Írska hafinu.  

Samt er gríðarlegur munur á orkukostnaði þessara vindmyllna og markaðsverði.  Samkvæmt DECC (ráðuneyti orkumála) nemur kostnaðurinn 122 GBP/MWh=185 USD/MWh=24,5 ISK/kWh, en spá DECC um markaðsverð 2019-2020 er hins vegar 50 GBP/MWh=76 USD/MWh=10,1 ISK/kWh.  Þetta markaðsverð á Englandi mundi aðeins duga fyrir um 60 % af flutningskostnaði raforku frá Íslandi til Englands, en virkjanir á Íslandi fengju ekki eyri upp í sinn kostnað. Þetta er sæstrengssýnin í hnotskurn.  Vituð þér enn, eða hvat ? Eigi munu margir syrgja fallinn sæstreng.

Í ljósi þessarar markaðsstöðu er loforð ríkisstjórnarinnar í Lundúnum um að greiða 92 GBP/MWh=140 USD/MWh=18,5 ISK/kWh í 35 ár frá nýju kjarnorkuveri að Hinkley Point í Somerset undarlegt, en er unnt að skýra sem eins konar tækniþróunarstuðning.  Ríkisstjórnin greiðir hins vegar líka niður orkuverð frá dísilknúnum rafölum, sem hafa verið settir upp til að bjarga notendum frá straumleysi, þegar lygnt er eða sólarlítið og mikið álag á rafkerfinu.  Þetta er hinn mikli galli við vind og sól sem orkugjafa.   

Fjárfestar eru nú þegar hættir að treysta á niðurgreiðslur orkukostnaðar frá ríkissjóði.  Meira en 1000 störf töpuðust í brezkum sólarhlöðuiðnaði haustið 2015, og iðnaðurinn hefur varað við því, að 27´000 af 35´000 störfum þar, sem eftir eru, séu í hættu.  "Ég get ekki fjárfest í búnaði fyrir vinnslu endurnýjanlegrar orku á Bretlandi á meðan þetta fólk er við völd; það er of áhættusamt", segir Nick Pascoe, forstjóri Orta Solar, en verið er að loka fyrirtækinu haustið 2015. 

Michael Parker, yfirmaður vindrafstöðva þýzks fyrirtækis, RWE Innogy, undan ströndum Bretlands, segir, að hætt hafi verið við 9 verkefni á Englandi vegna "Energy Policy Vacuum", eða skorts á orkustefnu.

Þarf frekari vitnana við um það, að það er tekið að renna upp fyrir fjárfestum, sem blekbóndi þessa vefseturs hefur fyrir löngu varað við, að það er glórulaus áhætta fólgin í því fyrir fjárfesta að gera út á niðurgreiðslur raforkuverðs úr "grænum" orkulindum úr brezka ríkissjóðnum, sem bráðum verður kannski bara enski ríkissjóðurinn ? 

Samt halda málpípur Landsvirkjunar áfram að berja hausnum við steininn með fleipri um fyrirhafnarlítil uppgrip sterlingspunda til að virkja á Íslandi fyrir enska markaðinn og senda raforkuna með miklum raforkutöpum um lengri vegalengd í einni lögn en nokkur hefur lagt neðansjávar hingað til. 

Landsmönnum er í leiðinni gefið langt nef með trúðsmálflutningi um bætta nýtingu íslenzka raforkukerfisins með sölu umframorku, sem innlenda markaðinum stendur ekki til boða, enda fyrirsjáanlegur orkuskortur í landinu með aðgerðarleysi húsráðenda í háhýsinu í Háaleitinu, sem lýsir sér í því að hefjast ekki handa við nýja virkjun fyrr en allt er komið í óefni í orkumálum landsins.  

Atvinnulífinu á Íslandi er látið blæða í þágu þröngsýni, sem einblínir á skammtíma sjóðstöðu Landsvirkjunar.  Eyririnn er sparaður, en krónunni kastað.  Hversu lengi á þessi fíflagangur að líðast hjá fyrirtæki, sem alfarið er í eigu ríkisins ?

 

  

  

 

      

 

 

Vindmyllur í íslenzkum belgingi

Föstudaginn 20. nóvember 2015 var greint frá því í Morgunblaðinu, að vindrafstöðin að Belgsholti í Melasveit væri nú "komin upp í fjórða sinn".  Í fréttinni segir:

"Haraldur Magnússon, bóndi í Belgsholti, reisti vindmyllu í júlí 2012, og var það fyrsta vindmyllan hér á landi, sem tengd var við landsnetið.  Síðar hafa mun stærri vindmyllur verið tengdar við kerfið, í Búrfelli og Þykkvabæ. Vindmyllan hefur skemmst þrisvar, meðal annars vegna galla í hönnun og smíði, og hefur Haraldur eytt miklum tíma og fjármunum í að útbúa hana sem best."

Vindmyllan í Belgsholti virðist af mæligildum á vefsetrinu, http://www.belgsholt.is, vera 20 kW að málraun, en myllurnar á Hafinu norðan Búrfells eru 900 kW.  Blekbóndi reiknaði á sínum tíma út orkuvinnslukostnað þeirra m.v. upplýsingar Landsvirkjunar og fékk út tæplega 90 USD/MWh eða 11,7 kr/kWh (130 ISK/USD).  Á Englandi svarar raforkukostnaður frá vindmyllum á landi nú til 125 USD/MWh, og er þessi kostnaðarmunur í samræmi við ólíkan árlegan nýtingartíma á uppsettu afli vindmyllanna í löndunum tveimur, en vindmyllurnar á Hafinu ná fullum afköstum við vindstyrkinn 10 m/s, og oftast blæs meira í þessari hæð yfir sjávarmáli en í hæð Belgsholts.

Blekbónda er ókunnugt um heildarkostnaðinn við vindmylluna hjá Haraldi, bónda, á Belgsholti, en vegna smæðar sinnar gæti vinnslukostnaður hennar verið ívið hærri en vinnslukostnaður tilraunamylla Landsvirkjunar.  Vindmylla Haraldar stendur nærri hafi, svo að nýtingartími hennar er líklega svipaður og hinna hátt standandi vindmylla á Hafinu, en raunasaga vindmyllunnar í Belgsholti bendir til sterkra sviptivinda. 

Ef gert er ráð fyrir, að vinnslukostnaður vindmyllanna á Belgsholti sé samt um 10 % hærri en vindmyllanna á Hafinu, þá nemur hann um 13 kr/kWh.  Ef reiknað er með, að raforkuverð til Belgsholtsbónda sé svipað og til þessa blekbónda, þá er sparnaðar hins fyrr nefnda um 3,5 kr/kWh.

Belgsholtsbóndinn sparar sér nefnilega bæði flutningskostnað og dreifingarkostnað raforku, sem í tilviki blekbónda nema 59 % af heildarkostnaði raforku.  Orkuvinnsluverðið til blekbónda nemur án orkuskattsins, sem fellur brott um áramót 2015/2016, og án hins álagða 24,0 virðisaukaskatts aðeins 5,4 kr/kWh.  Þetta þarf að bera saman við líklegan vinnslukostnað vindmylla Landsvirkjunar, sem á Hafinu er 11,7 kr/kWh, en getur orðið lægri í fyrirhuguðum vindmyllulundum hennar vegna þess, að þar verða vindmyllurnar um ferfalt stærri að afli hver mylla, ef af verður.

Gerum ráð fyrir, að tækniþróunin og hagkvæmni stærðarinnar lækki kostnaðinn á orkueiningu um 20 %, niður í 9,4 kr/kWh.  Kostnaður raforkuvinnslu með vindmyllum verður samt 4 kr/kWh hærri en orkuverð án flutnings- og dreifingarkostnaðar til almennings um þessar mundir.  Mismunurinn nemur 74 % og sýnir í hnotskurn, hversu glórulaus sú viðskiptahugmynd Landsvirkjunar er að setja upp vindmyllulundi á Íslandi til orkuvinnslu inn á landskerfið, þegar fjöldinn allur af hagkvæmari virkjunarkostum vatnsfalla og jafnvel jarðgufu er fyrir hendi. Erlendis er að renna upp fyrir mönnum, að vindmyllur og sólarhlöður eru sennilega úrelt þing, enda hillir undir nýja orkugjafa og miklu stærri og stöðugri orkuver.

Einu staðirnir á Íslandi, þar sem vindmyllur geta hugsanlega orðið hagkvæmar á næstunni, eru eyjar í byggð við landið, og kemur Heimaey þá fyrst upp í hugann.  Þann 1. ágúst 2015 birtist í vikuritinu The Economist frásögn af vindmylluverkefni á eyjunni Block Island, sem er 20 km undan strönd Rhode Island í BNA. Þar eru um 1000 heilsársíbúar og 15000 sumargestir, sem nú reiða sig á dísilknúna rafala, sem brenna milljónum lítra af olíu ár hvert.  Undan strönd eyjarinnar á senn að setja upp fyrstu vindmyllur BNA á hafi úti (offshore). 

"Fimm vindrafstöðvar, hver að uppsettu afli 6,0 MW, munu fara í rekstur haustið 2016. Deepwater Wind, fyrirtækið, sem stendur að verkefninu (sem kosta á MUSD 250 - mia ISK 33 - BJo), gerir ráð fyrir því að lækka orkureikning eyjarskeggja um 40 %.  Vindmylluverið mun framleiða meiri orku en þörf er á á eyjunni, nóg fyrir 17´000 heimili, svo að umframorka verður send til meginlandsins." 

Vestmannaeyjar koma helzt til greina fyrir sambærilegan vindmyllugarð, þó að hann megi hæglega staðsetja á landi, í Heimaey, og verður hann þá mun ódýrari. Blekbóndi hefur reiknað út, hver vinnslukostnaður vindmyllanna úti fyrir Block Island er m.v. ávöxtunarkröfu 8,0 %/ár, afskriftatíma 15 ár,  rekstrarkostnað 5,0 MUSD/ár og 130 kr/USD.  Vinnslukostnaðurinn verður þá 48 kr/kWh. 

Sé tekið mið af hlutfalli ensks vinnslukostnaðar vindmylla á landi og á sjó, sem er 69 %, þá gæti vinnslukostnaður sambærilegs vindmyllulundar í Vestmannaeyjum numið 33 kr/kWh.  Vestmannaeyingar hafa núna sæstreng úr landi og geta fengið nauðsynlega viðbótarorku um hann, ef orkuvinnslan er ónóg í vindmyllulundi Heimaeyjar af einhverjum orsökum, og þeir geta sent umframorkuna til lands. Þess vegna er hugsanlega hagkvæmt fyrir Vestmannaeyinga eða eitthvert orkufyrirtækið að setja upp vindmyllulund í Vestmannaeyjum, en uppi á fastalandinu er arðsemi slíks mesti vonarpeningur.   

 

 

Hryðjuverkaógnin varðar alla

 

Föstudagskvöldið 13. nóvember 2015 verður lengi í minnum haft, því að þá létu jihadistar (islamistar í heilögu stríði gegn "trúleysingjunum") til skarar skríða í París og myrtu þar og særðu tæplega 500 manns.

Þann 19. nóvember 2015 tilkynnti forsætisráðherra Frakka opinberlega, að hætta væri á hryðjuverkaárás á almenning í Frakklandi, þar sem eiturefnum eða sýklahernaði yrði beitt.  Er þessi aðvörun vafalaust gefin að gefnu tilefni, þar sem leyniþjónusta Frakklands eða annarra landa hefur komizt á snoðir um óhugnanlega fyrirætlun jihadista um örkuml og/eða kvalafullan dauðdaga enn fleiri en þeir skutu á eða sprengdu í loft upp föstudagskvöldið hræðilega í París.

Lega Íslands hjálpar til við að draga úr líkum á hryðjuverkum hér, en útilokar þau ekki.  Eftir því sem gerzt er vitað, skortir allmikið á, að íslenzka lögreglan hafi sambærilegar forvirkar rannsóknarheimildir á við lögreglu hinna Norðurlandanna.  Það er full ástæða til að samræma þessar heimildir, og fyrr verður í raun ekki samstarfsvettvangur Norðurlandanna fullnýttur á þessu sviði.  Ekki skal draga úr gildi mats lögreglu á þörf hennar á nýjum vopnum, en upplýsingaöflun og geta til að uppræta glæpahópa áður en þeir láta til skarar skríða er jafnvel enn mikilvægari.  Til þess getur reyndar þurft öflugan vopnabúnað. Ný heimsmynd blasir við, og þá dugar ekki að stinga hausnum í sandinn.   

Þrátt fyrir, að lögreglan hafi í raun bjargað íslenzka lýðveldinu í árslok 2008 og ársbyrjun 2009, þegar óður skríll bar eld að Alþingishúsinu og réðst til atlögu við Stjórnarráðið, og kannski þess vegna, veitti vinstri stjórnin lögreglunni þung högg með því að draga úr fjárveitingum til hennar á sínum tíma, og nemur þessi kjánalegi sparnaður allt að miakr 10 á verðlagi 2015, uppsafnaður.  Það er þess vegna lágmark að auka fjárveitingar 2016 um miakr 0,5 m.v. 2015.  Innanríkisráðuneytið vinnur að langtímaáætlun um löggæzluna, og væntanlega verður aukið í ár frá ári. 

Á sama tíma og áhrif Frakka innan Evrópu hafa dvínað undanfarin ár, hafa þeir beitt sér hernaðarlega meira á erlendum vettvangi en nokkur önnur Evrópuþjóð, og aðgerðir þeirra hafa í mörgum tilvikum beinzt gegn Múhameðstrúarmönnum.  Fleiri Múhameðstrúarmenn búa í Frakklandi en í nokkru öðru landi Evrópu, og á það sér sögulegar skýringar frá nýlendutímanum. Í verstu fátæktarhverfum franskra borga og bæja eru Múhameðstrúarmenn fjölmennir, og þeir hafa ekki aðlagazt franska þjóðfélaginu. Sama má segja um Belgíu og önnur lönd. Þessi staða mála er gróðrarstía jihad, heilags stríðs, gegn Frakklandi, og þess vegna eru árásir og fjöldamorð islamistanna í París engin tilviljun. 

Jihadistarnir fyrirlíta lifnaðarhætti Vesturlanda og ráðast þess vegna gjarna á táknmyndir þeirra, s.s. fólk á veitingastöðum, börum, tónleikum og íþróttaleikvöngum og jafnvel í kirkjum.  Þannig voru skotmörkin í París greinilega ekki valin af handahófi. 

Frakklandsforseti lýsti í kjölfarið yfir stríði við hin islömsku glæpasamtök ISIS, kalífadæmi Íraks og Sýrlands.  Frakkar hófu síðan loftárásir á ISIS í Sýrlandi, en þetta er eins vonlaus baráttuaðferð Frakkanna og hugsazt getur.  Til að uppræta hernaðargetu kalífadæmisins þarf landhernað og til að uppræta öfgafulla hópa í Frakklandi og annars staðar, sem hlýða kalli kalífadæmisins, þarf öflugt eftirlit með öllum, sem farið hafa þangað og snúið til baka eða alizt hafa upp í gróðrarstíu öfgafullra trúarskoðana, þar sem moskurnar vissulega eru í brennidepli.  

Frakkar eiga ekki sjö dagana sæla um þessar mundir.  Þeim, eins og öllum öðrum við slíkar aðstæður, er hollt að líta í eigin barm. Frelsi, jafnrétti og bræðralag er e.t.v. ekki öllum ætlað, frekar en fyrri daginn.   

Frakkar hafa glutrað niður forystuhlutverki sínu í Evrópu vegna bágs efnahags og skorts á sveigjanleika í samskiptum við aðra. Þeim gengur illa í alþjóðlegri samkeppni, enda eru þeir almennt ekki hallir undir auðvaldskerfið.  Þeir vilja fremur reiða sig á opinber inngrip í markaðinn, og almennt horfa þeir mjög til miðstýringarvaldsins í París, sem Napóleón Bonaparte frá Korsíku byggði upp af natni fyrir meira en 200 árum.  

Frakkland er heldur ekki óskastaður flóttamanna.  Dæmi um þetta var, þegar Frakkar ákváðu í September 2015 á hápunkti flóttamannastraumsins til Þýzkalands, að setja á svið atburð, sem sýna átti evrópska samstöðu.  Franskir embættismenn héldu til Munchen í Bæjaralandi í þremur rútum með túlka af frönsku á arabísku og gjallarhorn.  Hugmyndin var að fylla rúturnar af flóttamönnum og flytja þá vestur yfir Rín til að létta þrýstingi af Þjóðverjum.  Frakkarnir áformuðu að sækja um 1000 hælisleitendur, en tókst aðeins að telja örfá hundruð á að fara með sér til Frakklands.  Flóttamennirnir höfðu lítinn áhuga á að verða aðnjótandi franskrar samstöðu, en kusu fremur að búa í Þýzkalandi.  Rúturnar héldu til baka yfir Rín hálftómar, þrátt fyrir margfalt meira flóttamannaálag á Þýzkaland en Frakkland.  Þetta er sláandi dæmi og sýnir muninn á ímynd Þjóðverja og Frakka í huga flóttamannanna. Þessi munur mætti verða Frökkum nokkurt áhyggjuefni. 

Það hefur gerzt hvað eftir annað í mismunandi málaflokkum, t.d. gríska myntdramanu og evrukreppunni í heild sinni, að Frakkar sprikla, en að lokum fer ESB þá leið, sem Þjóðverjar, undir leiðsögn kanzlarans, Angelu Merkel, hafa stikað. Hið merkilega er, að Evrópumenn virðast oftast nokkuð ánægðir með þetta fyrirkomulag. Til þess liggja bæði efnahagslegar og sálrænar ástæður.   

Of mikið væri að segja, að nú, 70 árum eftir lok síðari heimsstyrjaldarinnar, stæðu allir og sætu, eins og Þjóðverjar vilja, en það má til sanns vegar færa, að engum mikilvægum málefnum Evrópu er ráðið án þess að taka tillit til vilja Þjóðverja. 

Nú gerast Þjóðverjar sjálfir hins vegar tregari í taumi við Angelu Merkel með hverri vikunni, sem líður, vegna flóttamannavandans, en frumkvæði hennar að opna Þýzkaland fyrir sýrlenzkum flóttamönnum þykir ekki lengur merki um ígrundaða ákvarðanatöku og ætlar að reynast kanzlaranum þungur pólitískur baggi og þýzkum skattborgurum þungar klyfjar.  Enginn veit, hvort jihadistarnir í Þýzkalandi og annars staðar í Evrópu fá með þessu gríðarlega flæði Múhameðstrúarmanna til Evrópu meira fóður fyrir sitt heilaga stríð gegn gestgjöfunum, en margir óttast það. Þessi ótti er líklegur til að framkallast í stjórnmálasveiflu til hægri við ríkjandi mið-hægri flokka, eins og CDU/CSU í Þýzkalandi og flokk Sarkozys í Frakklandi. Væringar munu vaxa í Evrópu fyrir vikið. Landamæralaus Evrópa gengur auðvitað engan veginn upp, og Íslendingum ber að vera í stakk búnir til að loka landamærum sínum þrátt fyrir aukakostnað, sem þó getur reynzt hverfandi miðað við afleiðingar lágmarks landamæraeftirlits.    

    

 

Skattkerfi og samkeppnihæfni hagkerfa

Það, sem einna mest skilur að hægri menn og vinstri menn, er hugmyndafræði þessara fylkinga um skattheimtu.  Hægri menn vilja haga skattheimtunni þannig, að hún skekki hagkerfið sem minnst, t.d. mismuni ekki atvinnugreinum, fyrirtækjum eða einstaklingum.  Hægri menn vilja forðast álögur, sem letja menn til framtaks, vinnuframlags og nýsköpunar, og haga skattheimtunni þannig, að hún hafi sem minnst neikvæð áhrif á samkeppnihæfni atvinnugreina, fyrirtækja og einstaklinga. Stækkun skattstofna er keppikeflið að mati hægri manna.

Þessu er öllu öfugt farið með vinstri menn, og þeir láta gjarna, eins og þeir skilji ekki, hversu vandmeðfarið skattkerfið er, og haga sér eins og fíll í postulínsbúð, þegar þeir komast til valda, eins og ráðsmennskan í Fjármálaráðuneytinu á dögum Jóhönnustjórnarinnar sýndi.  Þá var skattheimtan aukin mjög mikið og einstrengingslega, þannig að skatttekjurnar hurfu í skuggann af skattheimtunni, af því að þynging hennar hafði kunn og alvarleg áhrif á skattstofnana með þeim afleiðingum, að hagvöxtur koðnaði niður og tekjur ríkisins jukust miklu minna en efni stóðu til. Það hefur afhjúpazt við fjárlagagerð haustið 2015, að vinstri menn hafa engu gleymt og ekkert lært, síðan þeir báru ábyrgð á ríkissjóði, með hraksmánarlegum afleiðingum.  Þeir reikna með að éta kökuna áður en hún er bökuð.  Búskussar hafa slíkir jafnan kallaðir verið á landi hér. 

Samkvæmt nýrri kýrslu Tax Foundation (TF) batnaði alþjóðleg samkeppnihæfni íslenzka skattkerfisins árið 2014 m.v. 2013, því að landið fór úr 24. sæti í 20. sæti af 34 löndum OECD, sem í samanburðinum eru, og var með einkunn 6,7 árið 2014. Þetta er góður bati, en mun meira þarf, ef duga skal.

Í skýrslu TF kemur fram, að helzta ástæða batans var afnám auðlegðarskattsins, sem var eignaskattur, sem fól í sér tvísköttun og gerði t.d. eldri borgurum með lágar tekjur og miklar eignir erfitt um vik, og þeir urðu í sumum tilvikum að losa sig við eignirnar til að geta staðið í skilum.  Þetta var mjög óréttlátt, en þannig er einmitt réttlæti vinstri manna, sem fóðra allar sínar skattahækkanir með réttlætis- og jafnréttisblaðri. 

Miklar umbætur voru gerðar á skattkerfinu haustið 2014, sem tóku gildi 1. janúar 2015.  Má þar nefna afnám vörugjalda af öllu, nema bílum og eldsneyti, og styttingu bilsins á milli virðisaukaskattþrepanna tveggja og fækkun undanþága frá virðisaukaskatti. Verður gaman að sjá skýrslu TF árið 2016, en 2014 var Ísland eftirbátur allra Norðurlandanna, nema Danmerkur, að þessu leyti. 

Efst trónuðu Eistland með 10,0, Nýja Sjáland með 9,2, Sviss með 8,5 og Svíþjóð með 8,3. Ef Íslandi tekst að komast yfir 7,5, þá má búast við, að landflóttinn snúist við og fleiri erlend fyrirtæki fái raunverulegan hug á fjárfestingum hérlendis.  Það er áreiðanlegt, að skattkerfið á hlut að atgervisflóttanum frá Íslandi, þó að fleiri atriði komi þar við sögu. 

Fernt skýrir velgengni Eistlands: 

1. 20 % tekjuskattur á fyrirtæki og engin auðlindagjöld.  Skatturinn er tiltölulega lágur og mismunar ekki fyrirtækjum eftir greinum.
2. 20 % flatur tekjuskattur á einstaklinga.  Þetta er eftirsóknarvert kerfi, því að það hvetur til tekjuaukningar og umbunar þeim, sem lagt hafa út í langt nám, fá í kjölfarið háar tekjur, en að sama skapi skemmri starfsævi en hinir.  Á Íslandi verður tekið hænuskref í þessa átt með afnámi miðþrepsins, en þá lækkar viðmiðun efra þrepsins.
3. Eignarskattsstofn í Eistlandi er einvörðungu landeign, en hvorki fasteignir né fjármagn mynda eignarskattsstofn. Það virkar nokkuð kyndugt að skattleggja land, og verður þá ekki séð, hvers bændur eiga að gjalda.  Þeir, sem kaupa sér land eða lóð, hafa þegar greitt skatt af aflafé sínu, og þess vegna er um tvísköttun að ræða, nema um arf eða gjöf sé að ræða.
4. Erlendar tekjur fyrirtækja, sem skrásett eru í Eistlandi, eru undanskildar skattheimtu ríkisins.  Þetta virkar auðvitað sem hvati á fyrirtæki til að skrá höfuðstöðvar sínar í Eistlandi, enda hljótast af slíku fjárfestingar og óbeinar tekjur til hins opinbera.  Þetta er snjallt hjá Eistum.

Niðurstöður rannsókna skýrsluhöfundanna sýna ótvírætt, að til að skattkerfi efli samkeppnihæfni lands, verður skattheimtunni að vera stillt í hóf.  Vinstri stjórnin rýrði samkeppnihæfni Íslands með hóflausum og illa ígrunduðum skattahækkunum.  Þetta kemur þannig niður á launþegunum, að kjör þeirra dragast aftur úr kjörum starfsbræðra og -systra erlendis.  Að kjósa vinstri flokkana er þess vegna að kjósa lakari kjör sér til handa en ella væru í boði. 

Alþjóðleg fyrirtæki líta mjög til skattkerfisins, þegar þau íhuga að hasla sér völl í nýju landi.  Það er keppikefli flestra landa, þróaðra og annarra, að draga til sín starfsemi alþjóðlegra fyrirtækja. 

Fyrir heilbrigt hagkerfi skiptir ekki einvörðungu hófleg skattheimta máli, heldur má skattlagningin ekki mismuna starfsgreinum, þ.e.a.s. skattkerfið þarf að sníða í því augnamiði að afla sem mestra tekna án þess að valda markaðsbresti.  "Það þýðir skattkerfi, sem ýtir ekki undir neyzlu á kostnað sparnaðar, eins og raunin er með fjármagnstekjuskatt og eignaskatt.  Þetta merkir einnig kerfi, sem veitir ekki einum geira atvinnulífsins skattaívilnanir miðað við aðra geira þess.", svo að vitnað sé beint í umrædda skýrslu. 

Heimfært á Ísland væri nær að skrifa, að samkeppnihæft skattkerfi íþyngi ekki einum geira atvinnulífsins umfram aðra geira, því að um það er engum blöðum að fletta, að auðlindagjaldið, sem innheimt er af sjávarútveginum einum, er í senn ósanngjarnt og sérlega íþyngjandi.  Til að sníða af því agnúana þarf að búa svo um hnútana, að andvirði s.k. veiðigjalds renni til starfsemi, sem þjónustar sjávarútveginn umfram aðra aðila, t.d. Hafrannsóknarstofnunar, Landhelgisgæzlunnar, Hafnarsjóðs o.fl..  Gjaldið þarf að vera verðtengt og magntengt, t.d. 4%-5% af verði óslægðs fiskjar upp úr sjó.  Að öðrum kosti skekkir þessi skattheimta samkeppnihæfni sjávarútvegs um fólk og fé og má líta á sem landsbyggðarskatt.  Ekki þarf að fara mörgum orðum um, að þetta veiðigjald, eins og það er lagt á hérlendis, á sér enga hliðstæðu erlendis, heldur er reist á annarlegum sjónarmiðum hér innanlands. Samt er stjórnarandstaðan hérlendis enn eins og gömul plata, þegar hún ræðir fjárlagafrumvarpið og þarf að fjármagna lýðskrum sitt, og heggur í knérunn sjávarútvegsins, þar sem hún ævinlega telur feitan gölt að flá.  Samt eru með slíku brotin lögmál heilbrigðrar og sjálfbærrar skattheimtu, svo að ekki sé nú minnzt á sanngirnina.  Hún liggur ævinlega óbætt hjá skattbæli villta vinstrisins.     

   

 

Almenningssamgöngur í ógöngum

Engum blöðum er um það að fletta, að eitt af hlutverkum sveitarfélaga er að halda uppi almenningssamgöngum. Það er þó ekki þar með sagt, að sveitarfélögin þurfi að eiga og reka megnið af samgöngutækjunum, enda er kostnaður sveitarfélaganna af slíku fyrirkomulagi allt of hár. Um er að ræða strætisvagna í þéttbýli og til að tengja saman nærliggjandi þéttbýlisstaði, sem eru eitt atvinnusvæði, og skólaakstur í dreifbýli.

Þegar rekstur almenningsvagna er farinn að teygja sig hringinn í kringum landið, hafa stjórnmálamenn hins vegar sleppt fram af sér beizlinu og litið framhjá því, að hið opinbera er þar með farið að kasta skattpeningum í botnlausa hít og komið í samkeppni við einkafyrirtæki, sem löng hefð er fyrir, að haldi uppi almenningssamgöngum á milli landshluta.  Með sama hætti væri auðvitað hægt að virkja frjálsa samkeppni og bjóða út akstur í þéttbýli að einhverju leyti.  Mundi þá vafalaust verða hætt að senda næstum tóma stórvagna um göturnar megnið af aksturstímanum, en stærð vagna betur sniðin að álaginu. Mundi þetta draga úr mengun, ekki sízt, ef minni vagnarnir væru rafknúnir, og draga úr viðhaldskostnaði vagna og vega.

Útgjöld vegna kjarnastarfsemi Strætisvagna byggðasamlags höfuðborgarsvæðisins námu á árinu 2014 um miakr 4,7 við að aka 10,3 milljónum farþega 5,2 milljónir km.  Þetta þýðir, að kostnaður hverrar ferðar nam 452 kr.  Rekstrarkostnaður fólksbíls, sem knúinn er rafmagni, þ.e. kostnaður rafmagns og viðhalds, er um 7 kr/km, og þannig má aka slíkum bíl 65 km vegalengd á sama kostnaði og hver ferð kostar Strætó.  Þetta er margföld meðalvegalengd hverrar ferðar farþega strætisvagnanna og sýnir í hnotskurn, hversu gríðarlega ósamkeppnishæfur þessi rekstur er.  Með rafvæðingu einkabílsins breytist staða samgöngutækjanna einkabílnum í hag frá sjónarmiðum kostnaðar, loftgæða og minni hávaða.

Tekjur af sömu kjarnastarfsemi Strætó námu miakr 1,5 eða 32 % af kostnaðinum.  Þetta þýðir, að tekjur af hverri ferð námu 145 kr, en verð stakrar ferðar er hins vegar 400 kr á höfuðborgarsvæðinu.  Það verður að draga úr afslættinum, svo að meðaltekjur af hverri ferð hækki um t.d. 45 kr eða 30 % upp í 190 kr og lækka tilkostnaðinn um u.þ.b. 100 kr á ferð eða 22 %.  Þetta er hægt að gera með útboðum í meiri mæli og með rafvæðingu vagna í eigu Strætó til að minnka rekstrarkostnað og draga úr mengun.  Ríkisvaldið hleypur tímabundið undir bagga við kaup á nýjum rafmagnsfartækjum með niðurfellingu vörugjalds og virðisaukaskatts. 

Suma stjórnmálamenn o.fl. dreymir um að koma á fót rafknúnum sporvögnum sem þátt í almenningssamgöngum.  Um skeið voru rökin sú, að sporvagnar myndu draga úr mengun, en andspænis þróun bíla- og rútuframleiðenda á rafknúnum strætisvögnum, af ýmsum stærðum, eru umhverfisverndarrökin fallin.

Það útheimtir gríðarlegan stofnkostnað, e.t.v. 2 miakr/km, að rífa upp götur, koma þar fyrir sporum, kaupa dráttarvagna og farþegavagna og koma fyrir búnaði til að flytja raforkuna að dráttarvögnunum.  Þetta væri gríðarlega áhættusöm fjárfesting, sem hvorki Reykjavík né nokkurt annað sveitarfélag á Íslandi getur varið fyrir íbúum sínum og skattborgurum að fara út í, enda er ekki nokkur ástæða til að fara inn á þessa braut.  Notendur almenningssamgangna á höfuðborgarsvæðinu, sem árið 2014 fóru í 10,3 milljónir ferða með strætó, eru fjarri því að vera nógu margir til að nálgast það að standa undir neðanjarðarlest, einteinungi ofan yfirborðs eða hefðbundnum sporvagni.

Bílar af öllum stærðum eru og verða samgöngutæki Íslendinga á landi, og flugið þarf að efla fyrir samgöngur á milli landshluta með því að stórlækka opinber gjöld af innanlandsfluginu og festa í sessi miðstöð innanlandsflugs í Vatnsmýrinni.  Þessi samgöngutæki verða smám saman rafvædd, og því gæti líklega lokið um miðja 21. öldina.