Bullustampar kveða sér hljóðs í landsmálum

Á enskri tungu er til orðið "Idiocracy", sem e.t.v. mætti snara á íslenzku með orðinu kjánaræði.  Þegar málflutningur ótrúlega margs fólks, sem gefur kost á sér til starfa sem fulltrúar þjóðarinnar á Alþingi fyrir þessar kosningar, ber fyrir sjónir eða eyru, fallast ýmsum hendur, því að engu er líkara en stefnan sé mörkuð undir áhrifum líffæraskaðandi eiturefna. Munum við þurfa að lifa í "kjánaræði" eftir næstu kosningar ?

Morgunblaðið birti 9. september 2021 úrdrátt úr Dagmálaviðtali Andrésar Magnússonar og Stefáns Einars Stefánssonar við formann þingflokks pírata, Halldóru Mogensen.  Þegar píratar komu fram á sjónarsviðið hérlendis, voru samnefndar hreyfingar í uppgangi í sumum öðrum löndum Evrópu, en þær hafa nú gufað upp eða sameinazt öðrum jaðarhreyfingum. Kjánar höfða yfirleitt ekki lengi til fólks, nema við sérstakar þjóðfélagslegar aðstæður, sem eru hvorki fyrir hendi á Íslandi nú né annars staðar í Evrópu.

Þá átti boðskapurinn eitthvað skylt við stjórnleysisstefnuna (anarkisma), en nú hefur orðið "metamorphosis" eða umbreyting á pírötum hérlendis, svo að þeir virka í pólitíkinni, hvort sem er í Reykjavík, þar sem alger óstjórn ríkir undir stjórn Samfylkingar, pírata, Viðreisnar o.fl., eða í landsmálum (á Alþingi), sem deild í Samfylkingunni. Það gengur vart hnífurinn á milli þeirra, enda er lýðskrum megineinkenni beggja.

Til að gefa nasasjón af bullinu, sem vellur upp úr pírötum, verður hér byrjað á enda úrdráttarins:

"Í tengslum við umræðuna um borgaralaunin telur Halldóra [Mogensen] þó einnig, að spyrja þurfi, hvort samfélagið eigi að leggja áherzlu á sköpun nýrra starfa. 

"Er það eitthvað, sem við eigum að vera að gera.  Eigum við að vera að setja rosalega mikla orku í að búa til störf fyrir fólk í stað þess að setja bara fjármagn í hendurnar á fólki og treysta þeim til að skapa störfin sjálf", spyr hún." 

Hér kveður við nýjan tón í stjórnmálunum á Íslandi og á Norðurlöndunum í heild.  Samkvæmt lífsviðhorfum pírata á hið opinbera ekki að auðvelda fyrirtækjunum nýsköpun til atvinnusköpunar á nokkurn hátt, heldur að senda öllum íbúunum yfir ákveðnum aldri ávísun frá ríkissjóði, sem dugi til "framfærslu", þegar stefnan er að fullu til framkvæmda komin. Þessi hugsun felur í sér purkunarlausan vilja til að bruðla með opinbert fé.  Hún mun leiða til vaxandi atvinnuleysis, óðaverðbólgu, taumlausrar skuldasöfnunar og mikillar óhamingju, enda hafa tilraunir í svipaða veru alls staðar farið í vaskinn, þar sem eitthvað í þessa veru hefur verið reynt. Hér er um að ræða siðferðilegt og hagfræðilegt glapræði.  Að stjórnmálaflokkur á Íslandi skuli leyfa sér að bera aðra eins vitleysu á borð fyrir kjósendur, sýnir, ásamt öðru, að það er stutt í kjánaræðið hér.  

Nú verður rakin byrjunin á úrdrættinum:

"Píratar tala líkt og áður um, að borgaralaun skuli tekin upp og að þeim sé ætlað að tryggja grunnframfærslu allra borgara landsins.  Halldóra Mogensen er þingflokksformaður flokksins á Alþingi og skýrir afstöðu hans í samtali á vettvangi Dagmála. 

Hún segir kostnaðarmat ekki liggja fyrir, verkefnið sé hugsað til langs tíma og verði að skoðast í heildarsamhengi grundvallarbreytinga á samfélaginu.  Hún telur þó rétt að stíga fyrstu skrefin nú þegar, sem geti falizt í hækkun persónuafsláttar, og að þeir, sem kjósi að standa utan vinnumarkaðar eða hafi ekki möguleika á þátttöku á þeim vettvangi, fái fjárhæð, sem svari til persónuafsláttarins, greidda út." 

Það er heilbrigt keppikefli allra vestrænna samfélaga og allra annarra iðnvæddra og þróunarsamfélaga, að nægt framboð sé af atvinnu fyrir alla á vinnumarkaðsaldri.  Það er jafnvel af sumum talið til mannréttinda að fá að vinna fyrir sér.  Píratar eru af öðru sauðahúsi.  Þeir vilja innleiða hvata til að vinna ekki.  Þar með ýta þeir undir leti og ómennsku og skapa alls konar heilsufarsleg og félagsleg vandamál, en þeir hafa sennilega ekki velt þessum neikvæðu hliðum borgaralauna fyrir sér. 

Það, sem fyrir þeim vakir, er að stöðva hagvöxt í efnahagskerfinu og draga úr einkaneyzlu. Þeir hafa ekki gert neina áhættugreiningu fyrir þetta "flopp" sitt, en það, sem við blasir, er versta efnahagsástand, sem þekkist, þ.e. "stagflation".  Hér yrði að prenta peninga til að standa undir ósjálfbærum útgjöldum ríkissjóðs, sem leiðir til hárrar verðbólgu, og hagkerfið mundi ekki standa í stað, heldur dragast saman. 

Ef píratar fengju að reka þessa stefnu sína "to the bitter end", þá yrði hér þjóðargjaldþrot, og Íslendingar mundu missa sjálfstæði sitt.  Allt dugandi fólk mundi flýja óstjórnina, en eftir sætu afætur og   kjánar. Það er makalaust, ef stjórnmálaflokkur, sem boðar slíka kollsteypustefnu, mun fá 10 %-15 % atkvæða.  Það sýnir, að pírötum hefur tekizt að pakka vitleysunni inn í umbúðir, sem fanga athygli allt of margra.  Dreifbýlisfólk sér þó flest, hversu ókræsilegt innihald glansumbúðanna er.  Það er einvörðungu fólk, sem ekki skynjar samhengi þjóðartekna og velmegunar, sem lætur glepjast af silkimjúkum falsáróðri pírata, eins og orð Halldóru Mogensen að ofan eru dæmi um. 

"[...] fyrsta skrefið gæti verið að hækka um kISK 25-30 á mánuði.  Að hækka um kISK 25 myndi kosta, að mig minnir, um 54 mrdISK/ár", útskýrir hún.  Innt eftir því, hvernig flokkurinn sjái fyrir sér að fjármagna þetta og frekari skref í átt að borgaralaunum, bendir hún á, að þessi breyting muni einna helzt nýtast hinum verst settu, sem muni því um leið verja peningunum í neyzlu, og því skili stór hluti fjármunanna sér aftur í ríkissjóð í formi skattgreiðslna."   

Hér kynnir Halldóra Mogensen til sögunnar upphaf stórfelldrar aukningar ríkisútgjalda, sem eru algerlega óþörf, í landi, þar sem ríkisútgjöld eru nú þegar í hæstu hæðum á alþjóðlega mælikvarða og kaupmáttur launa er með því hæsta, sem gerist í heiminum. Hún ber það á borð, að af þeim 180 þús. (180 k) viðtakendum, sem ofangreindar tölur hennar segja, að fái þessi borgaralaun (hvernig hafa píratar valið þá úr miklu stærri hópi fólks 18 ára og eldri ?), muni "hinir verst settu" nota upphæðina í neyzluaukningu og "stór hluti fjármunanna skila sér aftur í ríkissjóð".  "Verst settu" borga hins vegar engan tekjuskatt.  Hvað með alla hina, allt að 120 k ?  Hvers vegna fá þeir ekki náð fyrir augum pírata ?  Hvernig býst Halldóra við, að þeir muni verja auknum ráðstöfunartekjum sínum, þegar þeir fá að auki borgaralaun ?

Þessi ráðstöfun skattpeninga hins vinnandi manns er illa ígrunduð á tímum, þegar þjóðfélaginu ríður á að efla innviði sína á öllum sviðum. Slíkt kostar, en borgar sig á skömmum tíma.  

"Þrétt fyrir það er ljóst, að ef ríkissjóður ætlar sér að takast á hendur að greiða öllum, óháð vinnuframlagi, grunnframfærslu, mun það kosta hundruð milljarða króna.  Halldóra segir, að fjármagna megi það með bættu skattaeftirliti, hækkun veiðigjalda, þrepaskiptum fjármagstekjuskatti og fleiri kerfisbreytingum." 

  Með þessu svari sínu beit Halldóra Mogensen höfuðið af skömminni og sýndi fram á, svo að ekki er um að villast, að hún er alger glópur á þessu mikilvæga sviði, sem ekki á þess vegna nokkurt erindi á Alþing.  Hún er þó þingflokksformaður pírata, og segir það allt, sem segja þarf um þá tætingshjörð.  Ef grunnframfærslan nemur 350 kISK/mán og allir 18 ára og eldri eiga að fá þessa upphæð, þá nemur kostnaðurinn um 1250 mrdISK/ár.  Sparnaður kemur á móti, en nettó upphæðin gæti numið um 1000 mrdISK/ár eða öllum íslenzku fjárlögunum um þessar mundir.  Tekjustofnarnir, sem þingflokksformaðurinn nefnir, standa e.t.v. undir 5 %-10 % af kostnaðinum um stundarsakir, en svo munu þeir skreppa saman vegna ofsköttunar.  Vitleysan ríður ekki við einteyming á þessum bænum. Það er vaðið á súðum endalaust í botnlausri ósvífni, þar sem skákað er í skjóli deyfðar og doða kjósenda. Hvernig stendur á því, að a.m.k. 10. hver kjósandi skuli ætla að ljá þessari endileysu atkvæði sitt ?  Það er hætt að vera fyndið.

""Líka lán. Það er líka allt í lagi að segja það.  Það er allt í lagi að taka lán fyrir fjárfestingum.  Því [að] ef við erum að fjárfesta í fólki, eins og innviðum og öðru, þá erum við að gera það vegna þess, að það skilar sér til baka".  Bendir hún á, að það sé í samræmi við ákall Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, sem telji, að ekki eigi að skera ríkisútgjöld niður vegna kórónuveirunnar, heldur örva hagkerfin með fjárfestingu og meiri umsvifum hins opinbera.  "Við megum leyfa okkur að fjárfesta þannig í framtíðarsamfélaginu", útskýrir Halldóra."   

Ábyrgðarleysi þingflokksformanns pírata gagnvart þeim, sem greiða verða lánin, er hrollvekjandi. Það vantar gjörsamlega botninn í hagfræðina hennar, enda virðist hún ekki bera skynbragð á þau fræði umfram meðalskynugan heimiliskött.  Hvers vegna er "allt í lagi að taka lán fyrir fjárfestingum" ?  Skilyrði þess er, að fjárfestingin skili lántakanum meiri arðsemi en nemur vaxtakjörum lánsins. Þarna skriplar hagfræði Halldóru á skötunni.

Auk þess fer þingflokksformaðurinn ranglega með hugtakið fjárfesting. Hún á við lán til rekstrar, þ.e. neyzlu heimilanna.  Villukenningar þingmanna af þessu tagi eru ekki til annars fallnar en að rugla almenning í ríminu. Það, sem hún hefur eftir AGS, á ekki lengur við.  Íslenzka ríkisstjórnin jók skuldir ríkissjóðs gríðarlega til að aðstoða fólk og fyrirtæki, aðallega í ferðageiranum, í Kófinu, en það er algerlega óábyrgt að halda lengra út á þá braut.  Hvað ætlar þessi Mogensen að gera, þegar næsta áfall ríður yfir ?  Þá grípur hún í tómt, því að ríkissjóður, sem stjórnað er í anda þessarar Mogensen, mun einskis lánstrausts njóta.

"Talsvert hefur borið á umræðu í kosningabaráttunni, að sækja megi miklar fjárhæðir í hækkun veiðigjalda.  Halldóra telur svo vera og innt eftir því, hver stærðargráðan á slíkri skattheimtu gæti orðið, segir hún:"Við vorum að tala um að tvöfalda auðlindagjaldið".  Í dag er viðmiðið það, að 33 % af afkomu útgerðarfyrirtækjanna fari í að greiða auðlindagjald, og því er Halldóra spurð, hvort hún boði 66 % sértækan skatt á hagnað sjávarútvegsins.

"Ég get ekki svarað þessu algjörlega 100 %.  Þegar þú ert að fara út í svona díteila (sic !) með tölur, þá er það eitthvað, sem við þurfum að gefa út fyrir kosningar ásamt kostnaðinum"."

Þetta er einfeldningslegri málflutningur en búast má við frá þingmanni, og er þá langt til jafnað.  Slengt er fram "tvöföldun veiðigjalda" án nokkurrar greiningar á því, hvaða áhrif slíkur flutningur fjármagns hefur á afkomu sjávarbyggðanna í landinu, á fjárfestingar sjávarútvegsfyrirtækjanna í nýjustu tækni til veiða og vinnslu, á orkuskipti sjávarútvegsins, á nýsköpun og þróun í átt til gernýtingar sjávarafurðanna og síðast, en ekki sízt, á samkeppnishæfni íslenzka sjávarútvegsins um fólk og fjármuni hér innanlands og um fiskmarkaðina erlendis.

Hagnaður í sjávarútvegi er hlutfallslega minni en að jafnaði í öðrum innlendum fyrirtækjum.  Þess vegna þykir pírötum og öðrum rekstrarrötum 33 % sértækur skattur á hagnað gefa of lítið, en auðvitað bætist almennur tekjuskattur við þetta, og skattspor sjávarútvegsins er gríðarlega stórt nú þegar.  33 % sértækur skattur á hagnað er mjög hátt hlutfall, og hærra hlutfall mun valda miklu tjóni á landsbyggðinni og hægja á hinni jákvæðu þróun, sem sjávarútvegurinn stendur alls staðar að. Hvers á sjávarútvegurinn og sjávarbyggðirnar að gjalda að verða beittur slíkum fantatökum af stjórnmálamönnum í Reykjavík, sem ekkert skynbragð bera, hvorki á útgerð né hagsmuni sjávarplássa. Þeir fara offari og brjóta jafnræðisreglu Stjórnarskrár með því að misbeita stjórnvaldi með þessum hætti gegn einni atvinnugrein.  Slíkt er siðlaust athæfi og víst er, að skamma stund mun sú hönd verða höggi fegin.    

 

 

    

 

 

Blómlegt í álgeiranum

"Eins dauði er annars brauð" ("Eines Tod einem anderen Brot".) sannast einu sinni sem oftar í álgeiranum.  Kínverjar hafa valdið álframleiðendum á Vesturlöndum gríðarlegum búsifjum með offramleiðslu, sem leitt hefur til birgðasöfnunar á álmörkuðum heimsins og verðfalls.  Nú hafa þeir neyðzt til að taka nýjan pól í hæðina og draga líklega úr framleiðslu sinni um 5 Mt/ár eða 10 % niður í 46 Mt/ár. Ástæðuna má líklega rekja til yfirþyrmandi mengunar í Kína af völdum kolaorkuvera, en einnig er raforkuskortur í Kína af völdum þurrka, en í Kína eru sem kunnugt er mörg og stór vatnsorkuver.

 Á Vesturlöndum og víðar er nú verið að endurræsa stöðvaða kerskála, setja öll tiltæk rafgreiningarker í rekstur og hækka kerstrauminn til að hámarka afköst álverksmiðjanna, enda hefur álverð LME hækkað um rúmlega 60 % á einu ári í september 2021 og er nú í um 2900 USD/t og hækkandi. Verðið er nú nægilega hátt til að skila öllum verksmiðjum á Vesturlöndum hagnaði, líka í Evrópu, þar sem koltvíildisgjaldið er hæst í heiminum, um 65 USD/t CO2.  Það þýðir, að íslenzki áliðnaðurinn þarf að greiða um 100 MUSD/ár eða tæplega 13 mrdISK/ár í koltvíildisgjöld.  Þetta fer inn í ETS-viðskiptakerfi ESB.  Hvað verður um þetta fé ?  Við þurfum á því að halda hér innanlands í mótvægisaðgerðir á borð við landgræðslu og skógrækt. Íslenzk álver eða kísilver hafa ekki notið fjárhagslegra mótvægisaðgerða af hálfu ríkisins, eins og önnur evrópsk álver, til að styrkja samkeppnisstöðu þeirra gagnvart álverum í ríkjum, þar sem ekkert slíkt kolefnisgjald er lagt á starfsemina. Þess má geta, að kol eru enn niðurgreidd í sumum ríkjum.

Þann 8. september 2021 birti ViðskiptaMogginn  athyglisvert viðtal við nýjan forstjóra Century Aluminium, móðurfélags Norðuráls á Grundartanga, Jesse Gary.  Þessi náungi er hress og lætur vel af Íslendingum í þjónustu sinni og kynnum sínum af landi og þjóð.  Hann er greinilega opinn fyrir meiri raforkukaupum af Íslendingum til að framleiða enn meira ál en 330 kt/ár, sem brátt verður framleiðslugeta Norðuráls, en hérlendis hefur enginn neitt fram að færa, sem um munar, á framboðshlið raforku.  Á ekki að grípa gæsina, á meðan hún gefst, eða á afturhaldinu að lánast að sitja á öllum tækifærunum til frekari nýtingar náttúruauðlindanna, þótt markaðir vilji greiða hærra verð fyrir græna orku til að framleiða "grænt" ál ?:

     "Blómaskeið hafið í áliðnaði og eftirspurnin á uppleið".

""Við upphaf faraldursins var dregið verulega úr iðnframleiðslu í heiminum.  Allir fóru mjög varlega.  Nú höfum við hins vegar horft fram á V-laga niðursveiflu og loks efnahagsbata.  Eftirspurnin er á hraðri uppleið, og verðið hefur hækkað á ný", segir Jesse." 

Ál fellur vel að þörfum heimsins á tímum orkuskipta, og þess vegna er líklegt, að nýhafið góðæri á álmörkuðum vari lengi, ekki sízt vegna orkuskorts, sem hrjáir heiminn, þar til stórfelld nýting kjarnorku hefst.  Frumálvinnslan er orkukræf, en notkun álvara er orkusparandi, og endurvinnsla útheimtir aðeins 5 % af rafgreiningarorkunni.  Stöðugt meira er nú endurunnið af notuðu áli, og nemur magnið núna um 20 Mt/ár eða tæplega 24 % af heildarálnotkun (85 Mt/ár).

Jesse er forstjóri tiltölulega lítils álfyrirtækis með starfsemi í Bandaríkjunum (BNA) og á Íslandi.  Það hentar Íslendingum að mörgu leyti vel til samstarfs.  Hann sagði um Century Aluminium:

"Starfsmennirnir eru rúmlega 2100, og þar af eru rúmlega 600 á Íslandi [29 %].  Því starfa hlutfallslega flestir hjá álverinu á Íslandi [3 álver í BNA], en um 500 starfa hjá hvoru álverinu um sig í Kentucky og um 350 í Suður-Karólína.  Við það bætast starfsmenn í höfuðstöðvunum og í rafskautaverksmiðjunni í Hollandi. Starfsmönnum hefur fjölgað að undanförnu, þar með talið á Íslandi, samhliða aukinni framleiðslu." 

Það eru mun fleiri launþegar á Íslandi en þessir 600, sem lifa á starfsemi Norðuráls.  Nefna má viðskipti við verkfræðistofur, verktaka, sem veita þjónustu verkamanna og iðnaðarmanna og flutningafélög á sjó og landi. Óbein (afleidd) störf eru hjá Landsvirkjun, Landsneti, ON og hinu opinbera.  Nokkur sveitarfélög koma þar við sögu, því að vinna er sótt til Norðuráls víða af Vesturlandi og af höfuðborgarsvæðinu. 

Hvað segir Jesse um markaðshorfurnar ?:

"En nú hafa Kínverjar greint frá því, að þeir hyggist láta staðar numið við uppbyggingu álvera í því skyni að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og miða framleiðslugetuna við 46 Mt/á [70 % heimsmarkaðar fyrir hráál].  Til samanburðar hljóðar eftirspurn í heiminum nú upp á 65 Mt/ár.  Og ef áform Kínverja ganga eftir, mun í fyrsta sinn í 2 áratugi skapast þörf fyrir að byggja upp framleiðslugetu á Vesturlöndum til að mæta vaxandi eftirspurn."

Einhver mundi segja, að komið væri verulegt eggjahljóð í þennan Íslandsvin, því að Ísland er vissulega eitt af þeim löndum, sem tæknilega og fjárhagslega koma til greina fyrir ný álver í ljósi nýrra markaðsaðstæðna.  Það eru þó önnur vatnsorkulönd, sem koma ekki síður til greina, t.d. Kanada, Suður-Ameríka og Noregur. Hérlendis mundi það vafalaust létta slíku verkefni róðurinn, ef eigandinn væri tilbúinn að reisa kolafrítt álver, en slík eru í tilraunarekstri í Kanada og í Frakklandi á vegum vestrænna álfyrirtækja. Eins og jafnan þarf þó pólitískan vilja hérlendis, til að slíkar beinar erlendar fjárfestingar geti orðið að raunveruleika.  Engin heildarstefnumörkun er til hérlendis, sem veitir von um, að Ísland muni blanda sér í keppni um slíka fjárfestingu. 

"Hvar á Vesturlöndum verður álframleiðslan aukin af þessum sökum ?"

"Það á eftir að koma í ljós.  Vonandi, þar sem græn orka er notuð við framleiðsluna.  Og framboðið á grænni orku er stöðugt að breytast, enda er hún í vaxandi mæli framleidd á nýjum stöðum með vindorku og sólarorku, sem kemur til viðbótar vatnsafls- og jarðvarmavirkjunum.  Þetta þýðir, að orkuverð er á niðurleið, og það væri því auðveldast að mæta eftirspurninni í Evrópu og Bandaríkjunum með uppbyggingu álvera á þeim mörkuðum." 

Í Noregi vex hlutdeild vindorku talsvert.Kannski verður sú uppbygging stöðvuð af nýrri ríkisstjórn Noregs.  Þá verður spennandi að fylgjast með viðbrögðum orkustjóra ACER í Noregi og eftirlitsstofnunar EFTA-ESA. 

Norðmenn hafa í sínu landi mörg og stór miðlunarlón og mörg vatnsorkuver.  Sum þeirra eru með vélasal sprengdan inn í fjöll með svipuðum hætti og Kárahnjúkavirkjun af öryggisástæðum. Þeir eru þess vegna óvanir jafngríðarlegum inngripum í villta náttúru og vindmyllurnar fela í sér. Andstaðan við vindmyllur magnast af þessum sökum í Noregi.  Raforkan frá þeim er aðallega flutt út um sæstrengi. Nú er verið að þróa stórar vindmyllur,> 10 MW, sem eru tjóðraðar fastar við hafsbotninn með stögum og án annarrar botntengingar og  geta þannig verið á miklu dýpi. 

Álverðstenging raforkuverðs hefur undanfarið lyft raforkuverðinu vel yfir 40 USD/MWh hérlendis, sem mundi líklega duga til að gera alla orkuverskostina í 3. áfanga verndar- og nýtingaráætlunar, bið og nýtingu, arðsama. 

"Við hjá Century Aluminium teljum okkur vel búin undir að auka framleiðsluna.  Við erum að auka framleiðsluna í álverinu við Mt. Holly í Suður-Karólína og í álverinu í Hawesville í Kentucky. 

Afkastagetan í Kína var umfram eftirspurn, en er mögulega að ganga til baka nú, þegar eftirspurnin er mikil og vaxandi.  Við sjáum því tækifæri til að auka framleiðsluna og erum því að auka hana í þessum tveimur áður nefndu álverum. Fyrir utan það má auka framleiðsluna í Bandaríkjunum enn frekar, og hér á Íslandi höfum við skoðað leiðir til að auka verðmætasköpunina á Grundartanga." 

Norðurál ætlar að umbylta steypuskála sínum í líkingu við það, sem ISAL gerði fyrir áratug, þ.e. að taka upp framleiðslu þrýstimótunarsívalninga, sem eru núna og oft með miklu verðálagi ofan á LME-verðið á mörkuðum, svo að afurðaverðið er nú komið yfir 4000 USD/t. Þetta er sennilega mesta gósentíð í sögu ISAL. Steypuskálaumbyltingin á Grundartanga er mrdISK 15 fjárfesting og útheimtir um 10 % fjölgun starfsmanna, en sáralitla viðbótar orku. Hins vegar áformar Norðurál framleiðsluaukningu upp á 10 kt/ár upp í 330 kt/ár. 

Hjá ISAL er öllum kerum haldið gangandi og styttist í hámarksstraum í öllum kerskálum, sem gefur ársframleiðslugetu um 215 kt/ár.  Tekjuskattur af fyrirtækinu verður drjúgur í ár, því að hagnaður júlí-ágúst 2021 nam um MUSD 40  eða rúmlega mrdISK 5,0. 

 "Ég get reyndar vart hugsað mér betri stað til að framleiða ál en Ísland.  Hér er framleitt hágæðaál og magn kolefnis, sem fellur til við framleiðsluna, er með því minnsta, sem þekkist.  Það er jafnframt gott að starfa á Íslandi. 

Þróunin á orkumörkuðum mun hafa áhrif í þessu efni. Það er síðan spurning, hvernig Íslendingar sjá fyrir sér orkumarkað sinn í framtíðinni.  Ég segi sem framleiðandi, að Ísland er afar ákjósanlegur staður fyrir álframleiðslu."

Skýrar getur Jesse Gary ekki tjáð sig á þá lund, að hann hefur hug á frekari fjárfestingu og framleiðslu áls á Íslandi.  Til að samningar náist þarf hins vegar 2 til.  Íslandsmegin er vart að sjá nokkurt lífsmark í þá veru að vilja selja álfélagi enn meiri orku og fá hingað tugmilljarða fjárfestingu.  Deyfð og drungi afturhaldsins hefur eitrað út frá sér.  Nú vantar baráttumenn til að brjóta hlekki hugarfarsins, eins og á 7. áratug 20. aldar, þegar innflutningshöft voru afnumin og stórfelld iðnvæðing hafin með Búrfellsvirkjun og iðjuverinu í Straumsvík.  

 

 

 

   

Eru nýjar virkjanir feimnismál ?

Botninn er suður í Borgarfirði í loftslagsumræðunni fyrir þessar kosningar.  Það er alvarlegt, því að botnlaus umræða leiðir ekki til nokkurs áþreifanlegs árangurs. Botninn felst í að uppfylla raforkuþörfina, sem fyrir hendi er, til að leysa jarðefnaeldsneytið af hólmi og jafnframt að standa undir almennt aukinni raforkuþörf vaxandi þjóðar. Þetta knýjandi mál er svo skelfilega vanreifað, að frambjóðendur í þessum þingkosningum fara í kringum það, eins og kettir í kringum heitan graut, hvernig á að afla þessarar orku. Það er algerlega óboðlegt að tala fjálglega um að draga úr eldsneytisnotkun til að uppfylla metnaðarfullt markmið um að draga úr losun CO2 árið 2030 um 55 % m.v. 1990, en þvælast svo fyrir öllum framkvæmdum, sem miðað að því að auka framboð sjálfbærrar raforku og gera kleift að flytja hana til notenda.  

Það er ljóst með nægilegri nákvæmni, hver orkuþörfin er.  Hún er alls um 9,0 TWh/ár og um 1300 MW til að rafvæða með einum eða öðrum hætti allt það, sem nú notar jarðefnaeldsneyti á Íslandi, að meðtöldu millilandaflugi og millilandasiglingum. Þessi orka jafngildir um 45 % af orkugetu núverandi virkjana. Það er ekki eftir neinu að bíða með að hefjast handa við þetta virkjanaverkefni, sem má ekki standa lengur yfir en til 2045, ef stjórnvöld ætla að standa við markmið orkuáætlunar um að losna við allt jarðefnaeldsneyti fyrir 2050.  Það þýðir að taka þarf í notkun 360 GWh/ár eða 65 MW/ár að jafnaði. 

Það er versti ljóður á ráði núverandi stjórnvalda að berja sér á brjóst og lofa öllu fögru til að hægja á hlýnun andrúmsloftsins, en láta lykilatriðið til að gera þetta kleift reka á reiðanum. Loddarar tvíeykisins S&P eru auðvitað ekki hjálplegir heldur.  Stjórnmálaflokkar, sem segja bara A, en berja svo hausnum við steininn og neita að segja B fyrir loftslagið, eru ótraustvekjandi og ótrúverðugir í alla staði.  Þeir meina ekkert með því, sem þeir segja.  Loftslagsstefnan er þar á bæ bara meðal til að fylla upp í tómarúmið, sem er þar, sem réttlæting fyrir tilvist flokksins ætti að vera.  Loftslagsstefnan er þar á bæ með óprúttnum hætti notuð sem réttlæting fyrir aukinni skattheimtu og ríkisumsvifum.  Þessi skattheimta bitnar verst á dreifbýlisfólki og fólki með lágar ráðstöfunartekjur.  Það er tímabært að hefja lækkunarferli á þessum eldsneytissköttum. 

Þann 26. ágúst 2021 birtist í Morgunblaðinu viðtal við Pál Erland, framkvædastjóra Samorku.  Þar á bæ er fullur skilningur á því, hver forsenda orkuskiptanna er, og hversu mikla viðbótar raforkuvinnslu hún útheimtir. Vitneskjan er til um það víða í samfélaginu, en afturhaldsöflin stinga hausnum í sandinn og neita að viðurkenna staðreyndir. Þannig er þeirra pólitík eintóm yfirborðsmennska.

Ef á að takast að standa við markmið ríkisstjórnarinnar og skuldbindingar gagnvart EES/ESB og Parísarsamkomulaginu, verður að fara að hefjast handa við nýjar virkjanir, en þá kemur til kasta Alþingis.  Tíminn til að forða öngþveiti í orkumálum er að renna út. Með stækkun Reykjanessvirkjunar um 30 MW veitist nauðsynlegt svigrúm til að reisa yfir 50 MW virkjun, en Alþingi þarf að taka af skarið með hana.  Með flokkakraðak þar, sem veit ekki í hvora löppina á að stíga í þessum efnum, horfir málið ógæfulega í landi tækifæranna. Samorka kallar á, að "nýtt lagaumhverfi komi í stað rammaáætlunar".  Framkvæmdastjórinn sagði m.a. í téðu viðtali:

"Við þurfum nýja og skilvirkari umgjörð í stað þeirrar, sem við nú búum við í ljósi þess, að það eru 10 ár síðan síðasta rammaáætlun var samþykkt á Alþingi.  Síðan þá hafa 3 umhverfisráðherrar lagt 3. áfanga rammaáætlunar fyrir þingið, en það hefur ekki enn treyst sér til að afgreiða hana.  Það sjá allir, að þetta fyrirkomulag er ekki líklegt til að stuðla að því, að hér verði nægt framboð af grænni orku til framtíðar.  Við getum ekki aðeins horft til okkar kynslóðar, heldur einnig komandi kynslóða."

Það er engum vafa undirorpið, að frekari þróun orkugarða til bættrar orkunýtingar og verðmætasköpunar felur í sér áhugaverð tækifæri fyrir ungt fólk með fjölbreytilegan bakgrunn.  Nú hafa veður skipazt í lofti í álheiminum vegna þurrka í Kína (miðlunarlón í lágstöðu) og fyrirskipunar kommúnistaflokksins að draga úr raforkuvinnslu í kolaorkuverum, þar sem loftmengunin er verst af þeim sökum, svo að eftirspurn áls er orðin meiri en framboðið (Áleftirspurnin eykst um 1,5 Mt/ár, sem er 2/3 meira en álframleiðsla Íslands.)

Þá mun fara að styttast í ásókn álframleiðenda eftir sjálfbærri (grænni) orku í Evrópu og Ameríku. Það kann að styttast í, að álframleiðendur verði tilbúnir til að reisa 1. áfanga álverksmiðju með eðalskautum, sem losar ekkert koltvíildi við rafgreininguna.  Slíkt ál mun seljast á enn hærra verði en ál unnið með hefðbundnum hætti, enda verður framleiðslukostnaðurinn líklega meiri fyrsta kastið þrátt fyrir hátt kolefnisgjald.  Þarna kunna líka að leynast áhugaverð tækifæri fyrir Íslendinga til að skapa tímabundin störf við byggingu virkjana og verksmiðju og varanleg störf við rekstur og viðhald.  Hagkerfið hefur enn ekki skapað næga spurn eftir vinnuafli, sem er á atvinnuleysisskrá. 

Í Morgunblaðinu 30. ágúst 2021 var áhugaverð grein eftir Björgvin Helgason, oddvita Hvalfjarðarsveitar, og Ólaf Adolfsson, bæjarfulltrúa á Akranesi og formann Þróunarfélags Grundartanga um framtíðar tækifæri á Grundartanga:

"Björt framtíð Grundartanga":

"[Þróunar]Félagið hefur staðið fyrir fjölbreyttum þróunar- og framfaramálum.  Þar má nefna skoðun nýrra umhverfisvænna orkukosta, orkuendurvinnslu, hitaveitu og framleiðslu nýrra orkugjafa á borð við rafeldsneyti.  Þá hafa ylrækt og fiskeldi verið skoðuð.  Markmiðið er að fullnýta virðiskeðju framleiðslunnar, forðast sóun verðmæta og byggja upp grænna iðn- og atvinnusvæði í hringrásarhagkerfi í anda sjálfbærnimarkmiða Sameinuðu þjóðanna."

Hér virðist vanta herzlumuninn til að hrinda einhverjum verkefnum í framkvæmd.  E.t.v. vantar fjárfesti til að hleypa lífi í hugmyndirnar, en kannski sýna arðsemisútreikningar ekki næga arðsemi.  Það vantar eitthvað stórtækt.  Það gæti t.d. verið fjárfestir, sem vill kaupa "græna" raforku til að hefja tilraunaframleiðslu á "grænu" áli með eðalskautum.  Til þess þarf að virkja og að efla flutningskerfi raforku að Klafa.  Landsnet er með 400 kV línu frá Blöndu og að Klafa á undirbúningsstigi.

"Tvö þróunarverkefni undir merkjum klasans ber að nefna: 

Nú í sumar kynnti félagið vandaða skýrslu um möguleika á framleiðslu rafeldsneytis, en það er umhverfisvænt eldsneyti, sem byggir á þekktri tækni um framleiðslu vetnis með endurnýjanlegri raforku og glatvarma frá Elkem ásamt því að nýta koldíoxíð, sem þegar er til staðar í vistkerfi svæðisins.  Þannig verði dregið verulega úr losun gróðurhúsalofttegunda, orkuskipti efld og stuðlað að kröftugri nýsköpun. Með nýtingu þess mikla varma, sem verður til í starfsemi á Grundartanga, væri mögulegt að byggja upp hitaveitu fyrir svæðið og nágrenni þess.  Nú er unnið að undirbúningi og rannsóknum á slíkri hitaveitu.  Takist samningar um verkefnið og tæknilegar áskoranir leystar, er fyrir séð, að hitaveitan gæti tekið til starfa á næstu árum."

Hér eru nokkuð loftkenndar hugmyndir á ferðinni, og kemur þá í hug hið forna orðtak: "kóngur vill sigla, en byr hlýtur að ráða".  Byrinn í þessu tilviki eru einfaldlega lögmál varmafræðinnar.  Hitastig afgasa frá verksmiðjunum á Grundartanga er ekki nægilega hátt til að hægt sé að setja þar upp orkuver, sem framleiðir rafmagn fyrir vetnisverksmiðju með arðbærum hætti.  Svipuðu máli gegnir um hitaveitu.  Hún getur varla orðið samkeppnishæf við hitaveitu, sem nýtir heitt vatn úr borholum.  Ef ætlunin er að reisa vetnisverksmiðju á Grundartanga, þarf hún að kaupa rafmagn um flutningskerfi Landsnets.  Að fanga CO2 úr afgösum verksmiðjanna er dýrt. Styrkur CO2 í afgasi strompa álveranna er tæplega 0,9 %. Að framleiða úr því og vetninu ammoníak er þó ólíkt vitrænna en að dæla fönguðu koltvíildi ofan í jörðina, eins og gert er á Hellisheiði með gríðarlegri vatnsnotkun og orkunotkun að tiltölu. Það verður fróðlegt að fá niðurstöður úr tilraun með föngun koltvíildis úr kerreyk í Straumsvík, þar sem komast á að tæknilegum fýsileika og kostnaði slíkrar aðgerðar.  Skógræktin getur veitt förgun CO2 frá verksmiðjunum harða samkeppni á Íslandi - landi tækifæranna í landbúnaði.  

 

 

 

 

Ofstæki mun ekki gagnast náttúrunni

Afbrigðileg og herská viðhorf til náttúruverndar hafa tröllriðið Landvernd bæði undir fyrrverandi og núverandi framkvæmdastjóra þessara samtaka, sem ættu ekki að vera vettvangur ofstækisfullrar náttúruverndar, sem setur sig upp á móti nánast öllum framfaramálum í þágu almannaheilla á sviði samgöngumála (vegagerð) og orkumála (nýjum virkjunum og flutningslínum í lofti, einnig DC-jarðstreng yfir hálendið á milli Norður- og Suðurlands ?).

Núverandi framkvæmdastjóri Landverndar er á móti álframleiðslu á Íslandi á þeim grundvelli, að verði álverin á Íslandi lögð niður, þá minnki heildarlosun gróðurhúsalofttegunda í heiminum að sama skapi. Þetta ankannalega viðhorf verður til í hópi sértrúarsafnaðar á Íslandi, sem berst gegn hagvexti og núverandi neyzlumynztri almennings.  Viðhorfið er hvergi annars staðar í Evrópu að finna, og Evrópusambandið (ESB) er með niðurgreiðslur og tollvernd fyrir evrópskan áliðnað í gangi til að draga úr s.k. kolefnisleka frá Evrópu til ódýrari staða, þar sem m.a. ekki er kolefnisgjald. Losunin er svo miklu meiri á hvert framleitt tonn t.d. í Asíu frá nýjum álverum en frá íslenzkum álverum, að aukningin mundi nema tvöfaldri heildarlosun Íslands án jarðvegslosunar, ef framleiðsla álveranna hér flyttist þangað.  Það getur aðeins þjónað þröngum sérhagsmunum að afneita viðteknum "kolefnisleka" með spuna. 

Fyrrverandi framkvæmdastjóri Landverndar varð alræmdur fyrir kærugleði sína á hendur leyfisveitendum og framkvæmdaaðilum orkumannvirkja.  Hann er nú varaformaður Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs og umhverfis- og auðlindaráðherra og heldur sem ráðherra uppi hernaði gegn hagsmunum almennings á sviði orkumála.  Þetta kemur fram í því, að verndar- og nýtingaráætlun er strönduð á Alþingi, og þar var lagt fram frumvarp af þessum ráðherra um einræði ráðuneytisins yfir öllu miðhálendi Íslands, þar með orkulindum, sem þar er að finna. Anna Kolbrún Árnadóttir, þingmaður Miðflokksins, ritaði um þetta grein í Morgunblaðið 28. ágúst 2021, sem bar heitið:

"Ræðst framtíð hálendis Íslands í miðborg Reykjavíkur ?".

Hún hófst þannig:

"Að vernda náttúruna er göfugt og gott markmið, sem stuðla þarf að með skynsömum hætti. Þessu markmiði þarf að ná í sátt og samlyndi við ferðafélög, bændur og sveitarfélög, sem og aðra náttúruunnendur, en það er einmitt það, sem sárlega vantaði inn í lög [lagafrumvarp] umhverfisráðherra um stofnun hálendisþjóðgarðs; samráð við þá, sem málið varðar.  Það er því mikilvægt að fara aðeins yfir staðreyndirnar."  

Vinnubrögð umhverfis- og auðlindaráðherra, þegar hann hannaði stjórnkerfi miðhálendisþjóðgarðsins, minna á slagorð Leníns um "alræði öreiganna og allt vald til sovétanna (ráðanna)". Í raun fóru öll völd til "nómenklatúru" kommúnistaflokksins í Moskvu.  Ráðherrann hefur búið til samráðsvettvang sveitarfélaganna í stjórnkerfi miðhálendisþjóðgarðsins, en endanlega orðið um öll málefni þjóðgarðsins verður í umhverfisráðuneytinu í Reykjavík.  Þetta er afsprengi hrædds manns í minnihlutahópi, sem óttast nærlýðræði eða grasrótarlýðræði, en treystir því, að með fjarstjórn frá Reykjavík muni takast að koma í veg fyrir öll nýtingaráform á hálendinu. Þessi ógæfulega stefnumörkun ráðherrans strandaði í þinginu. 

Hin eina vitræna nálgun þessa viðfangsefnis er að varðveita ráðstöfunar- og skipulagsrétt sveitarfélaganna óskertan yfir hálendinu; tryggja nærlýðræðið. Ef nærlýðræðið fær að njóta sín, er líklegast, að sáttaleið finnist um jafnvægi á milli nýtingar og verndar.  Það er útilokað með einræðistilburðum úr Reykjavík. 

Fulltrúar sveitarfélaganna á hverju rekstrarsvæði miðhálendisþjóðgarðsins munu skipa meirihluta í s.k. umhverfisráði, sem er hið bezta mál.  Hlutverk umhverfisráðanna á að vera að setja rekstrarsvæðunum, hverju fyrir sig, nýtingar- og verndaráætlun. Stjórn miðhálendisþjóðgarðsins er hins vegar óbundin af samþykktum umhverfisráðanna.  Stjórn þessi er í raun og veru óþörf. Til að bæta gráu ofan á svart hefur ráðherrann heimild til að breyta samþykktum umhverfisráðanna án þess að tala við kóng né prest. Þetta er ósvífin afbökun á nærlýðræðinu og stjórnkerfislegt örverpi í íslenzkri stjórnsýslu, sem á sér hvorki siðferðisgrundvöll né lagahefð. Hugarheimur ráðherrans er hugarheimur minnipokamanns, sem hefur komizt til æðstu metorða, og ætlar að misnota aðstöðu sína þar purkunarlaust í þágu ofstækisviðhorfa sinna.   

Flokkur ráðherrans o.fl. berja sér á brjóst fyrir loftslagsstefnu sína, en hún er algerlega innantóm glamuryrði vegna þess, að flokkurinn, S&P engu skárri, virðist leggjast gegn flestum nýjum virkjunum.  Til að mæta raforkuþörf orkuskiptanna virðast þau vonast til, að starfsemi álveranna á Íslandi verði stöðvuð. Það yrði þó það versta, sem frá Íslandi gæti komið í loftslagsmálum, eins og rakið hefur verið, og yrði meiriháttar efnahagslegt og atvinnulegt áfall. Engar áætlanir standa til þess núna fyrir þann tíma, sem stjórnmálamenn ætla að ná kolefnishlutleysi á Íslandi, 2040.  Þess vegna er holur hljómur í þeim stjórnmálamönnum, sem hæst láta í loftslagsmálum.

Það, sem helzt er hægt að halda sig við varðandi viðbótar orku frá sjálfbærum orkulindum Íslands, fyrir utan smávirkjanir, er 3. áfangi verndar-og nýtingaráætlunar, nýtingar- og biðflokkur (ekki verndarflokkur).  Þar eru 7 vatnsaflsvirkjanir að uppsettu afli 456 MW og orkuvinnslugetu 3241 GWh/ár, 8 jarðgufuver, 730 MW, 6016 GWh/ár og 1 vindorkuver (Blöndulundur), 100 MW, 350 GWh, alls 1421 MW og 10,7 TWh/ár. 

Til að leysa af hólmi alla jarðefnaeldsneytisnotkun á Íslandi (án millilandasiglinga og -flugs) þarf uppsett afl 1000-1200 MW (háð nýtingartíma hámarksnotkunar, snjallmælar lækka aflþörfina) og 6,7 TWh/ár, og að meðtöldum millilandasamgöngunum gæti þurft 1300 MW og 9,0 TWh/ár.  3. áfanginn dugir þannig fyrir orkuskiptunum og aukningu almenns álags á 20 ára tímabili, en ekkert svigrúm verður fyrir eldsneytisframleiðslu til útflutnings, nema virkja eitthvað af þeim orkulindum, sem ekki eru nefndar í nýtingar- og biðflokki "áfanga 3". Það gæti t.d. orðið vindorka, eins og fyrirtækið Qair hefur kynnt til sögunnar, en vegna mikillar fyrirferðar slíkra orkugarða verður að huga vandlega að staðsetningu þeirra út frá náttúruverndarsjónarmiði, og umfram allt verða slíkar framkvæmdir að vera í sæmilegri sátt við íbúa viðkomandi sveitarfélaga, sem sitja munu uppi með svo fyrirferðarmikinn nágranna. 

Iðnaðarráðherra, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir,  ritaði hugvekju í sunnudagsblað Morgunblaðsins, 05.09.2021, undir fyrirsögninni: 

"Eitt stærsta hagsmunamál Íslands".

  Hún hófst þannig: 

"Loftslagsváin hefur sent heiminn á hraðferð inn í græna orkubyltingu, og Ísland hefur einstakt tækifæri til að taka þar afgerandi forystu. Það er sjálfbært og loftslagsvænt efnahagstækifæri - risastórt tækifæri - sem við eigum að sækja stíft."

  Þetta má sumpart til sanns vegar færa, en sumpart er þetta ofmælt.  Framleiðsla alrafbíla nemur í ár 4 % af heild nýrra bíla, sem er tvöföldun frá árinu 2020. Þetta er ávísun á umskipti til hins betra.  Öðru máli gegnir um raforkuvinnslu heimsins.  Hún mun fyrirsjáanlega aukast um 5 % í ár og 4 % árið 2022.  Jarðefnaeldsneyti stendur undir 45 % aukningarinnar í ár og líklega 40 % á næsta ári.  Til samanburðar stóð jarðefnaeldsneyti undir fjórðungi aukningar raforkuvinnslu árið 2019. Þetta jafngildir afturför. Vonir bjartsýnismanna um, að samdráttur eldsneytisnotkunar Kófsárið 2020 mundi halda áfram, hafa orðið að engu, enda mun enginn teljandi árangur nást með trúarbragðakenndu orðagjálfri, heldur verða að koma fram raunhæfar tæknilausnir og vaxandi hlutdeild kjarnorku á heimsvísu.

Norðmenn framleiða nánast alla sína raforku, um 150 TWh/ár, með vatnsafli og vindi. Þeir eru með miklu meiri orkukræfan iðnað en Íslendingar og eru komnir lengst alla við rafvæðingu samgöngutækja á láði og legi og eru með áætlanir þar að lútandi fyrir innanlandsflugið.  Þeir leggja þannig miklu meira að mörkum til loftslagsmála en Íslendingar, enda á það ekki að vera neitt keppikefli hér að vera fremstur í röðinni, þar sem sama og ekkert munar um allt það koltvíildi, sem mannleg starfsemi losar hér.  Meira er um vert að grípa tækifærin, eftir því sem tækniþróuninni vindur fram, og nýta þau landsmönnum til efnalegs framdráttar. 

Þannig er t.d. núna verið að þróa hálfleiðara í afriðla til að hækka spennu rafgeymanna úr 400 VDC í 800 VDC.  Þar með léttast bílarnir vegna minni koparþarfar, og hraðhleðslustöðvarnar verða um 350 kW, sem þýðir mikla styttingu hleðslutíma. Þessi þróun ætti að sýna skipuleggjendum innviða, að efla verður dreifikerfið til mikilla muna um allt land til að anna eftirspurninni.

"Til að sækja þetta tækifæri [orkuskiptanna] þurfum við að styðja myndarlega við þróun á þeim nýju lausnum, sem þarf til að skipta út núverandi mengandi orkugjöfum, hafa aðlaðandi og samkeppnishæft umhverfi fyrir fjárfesta, sem vilja byggja upp græna starfsemi og tryggja, að sú orka, sem til þarf, verði til staðar.  Núverandi regluverk stendur í vegi fyrir því, og úr því þarf að bæta án þess að gefa afslátt af kröfum um umhverfisvernd og sjálfbæra nýtingu auðlinda." 

Það, sem virðist liggja beinast við að styðja við, er repjuræktin til að framleiða olíu á dísilvélar og dýrafóður úr afganginum. Athuganir benda til, að þetta sé vænleg viðskiptahugmynd, og einkaframtakið ætti að geta komið þessu á koppinn að mestu ívilnanalaust.  

Það er mjög óeðlilegt, að nú standi ekki yfir framkvæmdir við neina virkjun yfir 50 MW, því að orkuskortur vofir yfir í vetur, nema óvenjumikil hækkun vatnsborðs Þórisvatns verði nú í september, en vatnshæðin þar hefur verið undir sögulegu lágmarki undanfarna 2 mánuði.  Á sama tíma hefur Byggðalína verið þanin til hins ýtrasta í rafmagnsflutningum frá Kárahnjúkavirkjun til Norður- og Suðurlands, en vatnsbúskapur Hálslóns hefur gengið vel í sumar (hlýindi og sólskin), þótt þurrkatíð hafi verið á Héraði.

Ráðherrann virðist kenna regluverkinu um þetta, og víst er, að umhverfis- og auðlindaráðherra hefur í engu reynzt hjálplegur.  Í umhverfisverndinni, sem ráðherrann nefnir, ætti að felast sú verkfræðilega krafa, að umhverfisrask verði eins lítið og tæknin leyfir m.v. virkjanlega orku á staðnum.  Þar með er tryggt, að nýjar virkjanir, eins og reyndar allar á undan þeim, munu falla vel að umhverfinu.  Það hlýtur að verða verkefni umbótaafla eftir komandi kosningar að gera raunhæfa áætlun um nýjar virkjanir, sem gerir mögulegt að losna við jarðefnaeldsneytið fyrir 2050, eins og gildandi orkustefna tilgreinir.  Þá verður að kistuleggja draumóra áhugafólks um bíllausa framtíð og annarra öfgahópa, sem lifir í draumaheimi um hagvaxtarlausa framtíð og Landvernd er gott dæmi um. 

Iðnaðarráðherra orðaði svipaða hugsun þannig í lok téðrar hugvekju sinnar.  Hver, sem kosningaúrslitin verða, verður að bægja afturhaldsöflum frá valdastólunum, ef orkuskiptin eiga nokkurn tíma að verða barn í brók og þar með eitthvað annað en innantómt orðagjálfur afturhaldsins. 

"Spurningin snýst um trúverðuga leið að markmiðinu, og hvort hugur fylgi raunverulega máli um að sækja fram og sækja tækifærin.  Sú spurning er eitt mikilvægasta hagsmunamál Íslands til framtíðar, en henni þarf að svara strax í dag.  Það dugar ekki að segjast vilja orkuskipti og græna nýsköpun, en horfa á sama tíma fram hjá orkunni, sem þarf til.  Hér þarf að fara saman hljóð og mynd."  

    

 

Á skallanum

Formenn stjórnmálaflokkanna mættust í sjónvarpssal RÚV að kvöldi 31.08.2021.  Segja má, að víglína hafi birzt á milli borgaralegu flokkanna Sjálfstæðisflokks, Framsóknarflokks og Miðflokks annars vegar og kraðaks á vinstri vængnum hins vegar.  Það er síðan list stjórnmálanna að brúa þetta bil, ef nauðsyn krefur, að kosningum afstöðnum í því skyni að mynda starfhæfa ríkisstjórn fyrir landið.

Það var sótt að þeirri utanríkisstefnu Viðreisnar, sem nú starfar með afleitum vinstri meirihluta í Reykjavík og rekur jafnframt sósíalistíska sjávarútvegsstefnu undir öfugmælinu "markaðsverð fyrir auðlindina", og Samfylkingar að ætla að halda þjóðaratkvæðagreiðslu um það, hvort taka á upp þráðinn í aðlögunarviðræðunum við Evrópusambandið. Þessa þjóðaratkvæðagreiðslu vilja þau halda óháð því, hvert þingviljinn stefnir eftir kosningar.  Þetta er fáheyrt lýðskrum, enda hafa píratarnir lapið þetta upp, eins og allar mestu vitleysurnar, sem hægt er að rekast á á netinu. Þvílíkar lufsur og lúðulakar í pólitík. 

Það er alveg eðlilegt að halda um þetta þjóðaratkvæði, ef þingviljinn stendur til að taka upp þennan þráð, en sé þingviljinn enn á móti, eins og á nýafstöðnu þingi, þá er verið að hafa þjóðina að fífli með því að halda slíka þjóðaratkvæðagreiðslu með svipuðum hætti og vinstri stjórnin álpaðist til á sínum tíma, þegar spurt var, hvort þjóðin vildi hafa ákvæði draga Stjórnlagaráðs, þótt enginn vissi, hvaða útgáfudrög væru í gildi þann daginn, til hliðsjónar við samningu nýrrar Stjórnarskrár.  Hvílíkt klúður ! 

Ef meirihluti gildra atkvæða fellur með því að taka upp þráðinn við ESB, en þingmeirihluti er ekki fyrir málinu, verður ráðherra í þeirri stöðu að þurfa að fara til Brüssel og segjast vilja endurvekja umsóknarferlið frá 2009-2013, en aðildarsamningur verði að öllum líkindum felldur á Alþingi. Hvernig verða viðbrögðin í Berlaymont ?  Það mun kveða við skellihlátur, og íslenzki ráðherrann verður látinn vita, að Framkvæmdastjórnin sé búin að fá nóg af bjölluati og tímasóun yfir íslenzku umsókninni.

Þetta liggur í augum uppi, en íslenzku lýðskrumararnir í ESB-flokkunum eru svo grunnhyggnir að ímynda sér, að kjósendur sjái ekki í gegnum staðleysurnar þeirra.

 Þann 28. ágúst 2021 birtist einstaklega ósmekkleg forystugrein í Fréttablaðinu eftir nýráðinn ritstjóra þar á bæ.  Hún hét:

"Á Kúbunni",

og þar burðaðist Sigmundur Ernir Rúnarsson, fyrrverandi þingmaður Samfylkingar, við að bera saman hjónaband og aðild að Evrópusambandinu.  Að velja þennan samanburð sýnir, hversu firrtur og fjarri rökhyggju boðskapurinn um Evrópusambandsaðild er.  Forystugreinin hófst svona: 

"Dásamlegasta fullveldisafsal, sem nokkur maður getur hugsað sér, er að finna rétta makann og deila með honum kjörum um ókomin ár, jafnt í blíðu og stríðu, en það hefur almennt verið kallað að festa ráð sitt.  Mikilvægasta fullveldisafsal hverrar þjóðar er að taka höndum saman við aðrar þjóðir í verzlun og viðskiptum til að efla atvinnustig og afkomu almennings, svo [að] samfélagsþjónustan geti verið eins þróttmikil og kostur er. 

  Fullveldi eitt og sér án þátttöku í milliríkjasamningum og alþjóðlegu samstarfi ber í bezta falli (sic !) stöðnunina í sjálfu sér, en þó líklega miklu fremur afturför jafnt fyrir almenning og atvinnugreinar í hvaða landi sem er. 

Því er nefnilega svo farið, að fullveldi er nafnið tómt, nema því fylgi efnahagslegt sjálfstæði.  Og efnahagslegu sjálfstæði nær ekki nokkur þjóð, nema að hámarka auðlindir sínar með frjálsum viðskiptum við aðrar þjóðir."

 Það er erfitt að trúa því, að ritstjórinn nýi sé svo illilega úti á túni í viðskiptalegum efnum, að hann telji fullveldisafsal grundvöllinn að frjálsum viðskiptum í heiminum.  Aðild að Evrópusambandinu mundi í viðskiptalegum efnum þýða innlimun Íslands í tollabandalag ESB og aðild að þeim fríverzlunarsamningum, sem ESB hefur gert við lönd þar fyrir utan.  Ísland mætti ekki gera sína eigin fríverzlunarsamninga og yrði skyldugt að hlíta öllum sáttmálum Sambandsins, tilskipunum, reglugerðum og lögum. 

Ísland gengi þannig inn í CAP, landbúnaðar- og sjávarútvegsstefnuna, en ESB mótar nýtingarstefnuna á þessum sviðum.  Það stefnir á að afleggja núverandi úthlutunarkerfi aflaheimilda og taka upp sameiginlegt útboð innan allrar lögsögu aðildarlandanna utan 12 sjómílna. Með þessu kerfi yrði íslenzkum sjávarútvegi einfaldlega rústað, og sé litið á feril ESB til verndar fiskistofnum, er stórhætta á ofveiði og eyðileggingu nytjastofnanna með tímanum undir slíkri óstjórn. 

Ekki er staðan mikið gæfulegri, sé litið til hinnar meginauðlindar Íslendinga, orkulindanna.  Íslendingar yrðu sem aðilar að ESB skilyrðislaust að innleiða allar tilskipanir, reglugerðir og lög Sambandsins um orkumál. Að áskilja samþykki Alþingis um sæstrengstengingu við landið með viðkomu í Færeyjun eða á Bretlandi á leið til ESB-lands verður þá ekki valkostur, ef einhver fyrirtæki vilja leggja Icelink. Reglur um úthlutun rannsóknar- og framkvæmdaleyfa virkjana ásamt línulögnum yrðu og að lúta ákvæðum orkupakkanna frá ESB. Nýting orkulindanna yrði ekki lengur í okkar höndum frekar en nýting fiskimiðanna. Hvers konar útúrboruháttur er það eiginlega að gera bara gys að alvöru málsins og líkja þessu við samning karls og konu um að arka saman sinn æviveg ? 

Morgunblaðið er af öðru sauðahúsi.  Þar er ekki gasprað út og suður í leiðaraplássi að lítt ígrunduðu máli. Forystugreinin 31. ágúst 2021 fjallaði um systurflokkana 2, Viðreisn og Samfylkingu og slengja mætti við útibúi S, pírötunum.  Þeir "tveir bjóða þjóðinni í bíltúr með farkosti, þar sem hvert einasta hjól er sprungið".  Þessu var fundinn staður í forystugreininni: 

"Flokkar fáránleikans":

"En málstaðurinn eini felst í því að góna í átt að ESB, báðir tveir með síendurteknum hótunum um að kasta sjálfstæðri mynt, en engin almenn umræða snýst um slíkt nú. 

Í þessu sambandi er fróðlegt að horfa til nýlegra skrifa Mervyns Kings, lávarðar og fyrrverandi aðalbankastjóra Englandsbanka. Hann hefur bent á, að ákafamenn á meginlandinu, sem tala fyrir nýjum skrefum í átt að þéttara sambandi, kalla hratt á hörð viðbrögð almennings.  Slík skref myndu ekki einungis ýta undir efnahagslegt öngþveiti, heldur jafnframt til stjórnmálalegs uppnáms:

"Myntbandalag hefur stuðlað að stríði á milli miðstýringarelítu annars vegar og lýðræðisafla á meðal einstakra þjóða hins vegar.  Að ýta undir slíkt er gríðarlegt hættuspil." 

King, lávarður, bendir á, að "stærsta efnahagsveldi ESB hafi staðið frammi fyrir þeim skelfilegu kostum að skrifa undir innistæðulausa skuldbindingu til stuðnings sambandinu með stórbrotnum og óendanlegum kostnaði fyrir skattgreiðendur, eða að stíga ella fast á bremsuna og stöðva þegar tilraunastarfsemina með myntbandalag í álfunni !"  Og hann bætti við:

"Eina færa leiðin, til að þjóðir ESB neyðist ekki lengur til að horfa beint ofan í hyldjúpan samdrátt, samfellt vaxandi fjöldaatvinnuleysi, þar sem hvergi sér fyrir enda á sligandi böggum skuldugu þjóðanna, er að leysa evruna upp !"  Þessi skilaboð geta ekki ljósari verið."  

Einörðustu andstæðingar aðildar Íslands að ESB hefðu ekki getað kveðið sterkar að orði, því að þarna kveður fyrrvarandi seðlabankastjóri Englands upp dauðadóm yfir flaggskipi Evrópusambandsins, evrunni. Sumir hérlendir stjórnmálamenn eru með böggum hildar og virðast alltaf vera á röngu róli eða telja betra að veifa röngu tré en öngu. Það verður að efast um  leiðtogahæfileika þeirra stjórnmálamanna, sem róa að því öllum árum og opna vart ginið eða stinga niður penna án þess að boða frelsun Íslendinga undan krónunni þeirra (ISK) með því að tengja hana fyrst við evruna og að uppfylltum öllum skilyrðum myntbandalagsins að kasta ISK fyrir róða og taka upp EUR. 

Þau Logi Einarsson og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir gátu varla verið seinheppnari með merkimiða á ennið á sér en EUR, ef nokkuð er að marka Mervyn King, og það hefur hingað til verið mikið að marka þann mann. 

Annaðhvort hafa þau Logi og Þorgerður misst bæði sjón og heyrn í Kófinu, fyrir utan pólitískt þefskyn, eða þau ganga bæði með steinbarn í maganum, sem heitir evra. Það blasir við, að Ísland hefði efnahagslega ekki siglt jafnhnökralítið út úr Kófinu og raun ber vitni án ISK.  Seðlabankastjóri, Ásgeir Jónsson (frá Hólum í Hjaltadal) hefur staðfest, að gildi þess að hafa sjálfstæðan gjaldmiðil í Kófinu hafi sannað sig.  M.ö.o. virkni ISK við að deyfa hagsveiflur sannar sig í utan að komandi efnahagsáföllum.  Þótt seðlabankastjóri segi það ekki beint, skín út úr orðum hans, að hann ráðleggur Íslendingum eindregið að varðveita mynt sína.  Þar með er hann andvígur aðild Íslands að ESB, því að hún felur nú orðið í sér skyldu til að taka upp EUR. 

Kveikjan að tilvitnuðum orðum Mervyns King er væntanlega sú samþykkt ráðherraráðs ESB að heimila ESB að taka lán í nafni allra aðildarlandanna til að stofna endurreisnarsjóð eftir Kófið. Til að bjarga evrusvæðinu frá upplausn hafa Þjóðverjar lagt þýzka ríkissjóðinn að veði, því að Miðjarðarhafslöndin, að Frökkum meðtöldum, verða aldrei borgunarmenn fyrir skuldum sínum, á meðan þau verða í spennitreyju evrunnar. Evran átti að bjarga franska frankanum undan stöðugu, niðurlægjandi gengisfalli gagnvart þýzka markinu, DEM.  Frakkar fóru úr öskunni í eldinn og hafa enn ekki roð við fólkinu á milli Rínar og Oder-Neisse. Það verður ókyrrð í þýzkum stjórnmálum, á meðan þýzkur almenningur er látinn axla byrðarnar af skuldsetningu rómönsku þjóðanna. Fróðlegt verður að sjá, hvort tap CDU mun leiða til uppgangs AfD, Alternative für Deutschland, sem nú rekur mjög líflega kosningabaráttu.      

    

 

 

Er rekstrarárangur refsiverður ?

Furðuleg umræða gaus upp í sumum fjölmiðlum í viku 34/2021, er mánuður var til Alþingiskosninga.  Hún var á þá lund, að hagnaður sumra sjávarútvegsfyrirtækja væri svo mikill, að augljóslega þyrfti að hækka veiðigjöldin. Taka verður fram, að hagnaður sjávarútvegs eftir skatt er hlutfallslega minni að jafnaði en við á að jafnaði um annan atvinnurekstur, enda virka veiðigjöldin sem hver annar tekjuskattur á sjávarútvegsfyrirtæki.

Þetta viðhorf til sjávarútvegsins virðist markast af öfund yfir velgengni þeirra, sem náð hafa góðum árangri með sín fyrirtæki. Viðhorfið stenzt ekki jafnræðisreglu Stjórnarskrár um, að allir skuli njóta jafnræðis gagnvart lögum.  Málflutningurinn er einskært lýðskrum, reist á þeirri vitneskju, að flestum þykja skattahækkanir í góðu lagi, ef þær bitna á öðrum en þeim sjálfum.  Þá gleymist reyndar alveg, að með ofurskattlagningu eða hærri skattlagningu en á samkeppnisaðilana er verið að saga í sundur greinina, sem allir sitja á.  Þetta á sérstaklega við um útflutningsgreinarnar, en það má heldur ekki líta fram hjá því, að sjávarútvegurinn á í samkeppni við aðrar atvinnugreinar hér innanlands um fólk og fjármagn.

Þessi öfundsjúki málflutningur á aðallega rætur að rekja til fólks, sem gengur með þá grillu, að það hafi dottið niður á miklu betra og réttlátara fiskveiðistjórnunarkerfi en nú er við lýði hérlendis.  Hér er oftast um að ræða fólk, sem aldrei hefur migið í saltan sjó, eins og þar stendur, þ.e. hefur enga reynslu af rekstri útgerðarfyrirtækja, hvað þá meira vit á þeirri útgerð en þau, sem hana stunda núna, en gengur hins vegar með "frelsarann" í maganum um réttu trúna í málefnum sjávarútvegsins og hið fullkomna réttlæti.  Allt er það eins fjarri sanni og hugsazt getur og reyndar tómar grillur.

Hvar er réttlætið í því að þjóðnýta aflaheimildir með salami aðferðinni, 5 %-10 % á ári, sem flestar hafa verið keyptar á markaði og búið er að fjárfesta gríðarlega í, til að hægt sé að nýta þær ?  Hjá Evrópusambandinu (ESB) tíðkast ekki sá kvótamarkaður, og stefna þess, sem þó enn hefur ekki verið hrint í framkvæmd, er, að bjóða út allar útgefnar veiðiheimildir í lögsögu ESB. Þá munu gufa upp draumórar um "hlutfallslegan stöðugleika".  Íslenzkar útgerðir bjóða þá á móti öllum öðrum útgerðum í ESB, ef Ísland gengur þarna inn.  Er þetta ekki viðfelldin framtíðarsýn fyrir íslenzkar sjávarbyggðir og efnahag landsins ? 

Stefna ESB-flokkanna á Íslandi í sjávarútvegsmálum er ekkert annað en aðlögun að því, sem koma skal hjá ESB.  Það er engin glóra í því að leggja allt í sölurnar, t.d. að fótumtroða eignarréttinn með þjóðnýtingu keypts og löglega fengins nýtingarréttar á Íslandsmiðum (ath.: enginn á óveiddan fisk í sjó), til að innleiða hér fyrirkomulag, sem alls staðar hefur farið í handaskolum, þar sem það hefur verið reynt. Að halda því t.d. fram, að Færeyingar hafi ekki kunnað að hanna uppboðskerfi, er ósvífin drambsemi.  Þetta fyrirkomulag hefur alls staðar farið með útgerðina í hundana, þar sem það hefur verið reynt, t.d. í Eistlandi og í Rússlandi. 

Til að gefa almenningi kost á að hætta fé sínu í sjávarútveg í von um meiri ávöxtun þar en annars staðar er kjörin leið, að stærstu fyrirtækin í greininni verði gerð að almenningshlutafélögum með skráningu í Kauphöll Íslands. Sú þróun er þegar hafin.  Það er ólíkt meiri sáttasnykur af slíku en að þjóðnýta aflahlutdeildirnar.  Varaformaður Viðreisnar, sem er hagfræðingur að mennt, hefur viðurkennt, að leið flokks hans muni til lengdar ekki leiða til tekjuauka hjá ríkissjóði.  Hann breiðir hins vegar yfir eiginlegt ætlunarverk flokks síns með þeim öfugmælum aldarinnar, að þjóðnýting og uppboð aflahlutdeilda sé leið til sátta um sjávarútveginn.  Eru ekki allir með "fulle fem" ?

Fréttablaðið var með fréttaskýringu um málið 26. ágúst 2021 undir fyrirsögninni:

 "Hugnast ekki útboð aflaheimilda":

"Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi, SFS, leggjast gegn þeirri tillögu Þjóðareignar að bjóða út 5-10 % aflaheimilda árlega.  Í könnun, sem framkvæmd var á vegum Gallup, kemur fram, að yfirgnæfandi meirihluti Íslendinga eða 76,6 % er hlynntur því, að útgerðin greiði markaðsgjald fyrir afnot af fiskimiðum."

Það er fráleitt að gera skoðanakönnun um það, sem enginn þekkir haus né sporð á.  Enginn veit, hvert þetta markaðsverð verður, og útfærsla uppboðsins er í algerri óvissu, því að hún virðist eiga að vera einhvern veginn öðruvísi en aðrir hafa glapizt á hingað til.  Hér ímynda svarendur sér, að ríkistekjurnar muni hækka án þess, að peningar verði teknir úr þeirra vasa.  Samkvæmt varaformanni Viðreisnar er það misskilningur.  Tekjur ríkissjóðs hækka ekkert við þetta feigðarflan. 

""Uppboð afla hugnast okkur ekki.  Reynsla annarra þjóða hefur sýnt, að þau gefa ekki góða raun. Það er aukin samþjöppun, aukin skuldsetning, verri umgengni við auðlindina, og í ljós kemur, að það eru hinir stærri og sterkari, sem bera sigur úr býtum á uppboðum.  Þannig að ef hugsunin er að halda sjávarútvegi í dreifðri eignaraðild, þá er uppboð ekki ákjósanleg leið", segir Heiðrún Lind Marteinsdóttir, framkvæmdastjóri SFS."  

Þetta eru óvéfengjanlegar staðreyndir, en hrakfallasaga uppboða erlendis ku vera vegna þess, að þau eru skipulögð og framkvæmd af imbum, sem ekkert kunna til slíkra, eða svo er að skilja á fulltrúa "Þjóðareignar" í sömu fréttaskýringu.  Þar er auðvitað vaðið á súðum í yfirlæti "besserwissers" um útgerðarmál.  Harla ódýr málflutningur á þeim bæ.

""Samkvæmt lögum greiðir sjávarútvegurinn á Íslandi veiðigjald, sem byggir að nokkru leyti á markaðnum fyrir sjávarfang, er 33 % af aflaverðmæti. Veiðigjaldið hefur að þessu leyti tengingu við markað með sjávarafurðir", segir hann [Kristján Þór Júlíusson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra]." "Þegar vel árar, þá hækkar gjaldið, og þegar illa árar, þá lækkar það."

Þriðjungur hagnaðar er engin smáræðis viðbót við almennan tekjuskatt fyrirtækja.  Það er stundum látið, eins og aðföng útgerða séu ódýrari en annarra fyrirtækja.  Þeir hinir sömu horfa fram hjá því, að útgerð er fjármagnsfrek (góður skuttogari kostar um og yfir mrdISK 6), og rekstarkostnaður við að sækja aflann er hár vegna eldsneytiskostnaðar og aflahlutdeildar sjómannanna.  Þessu til staðfestingar er, að s.k. auðlindarenta, sem var hugmyndafræðilegur grundvöllur veiðileyfagjalda á sínum tíma, hefur ekki fundizt í bókhaldi útgerðanna.  Þetta þýðir, að ríkisvaldið hefur enga fjárhagslega ástæðu til að mismuna útgerðunum í samanburði við önnur fyrirtæki, enda tíðkast veiðigjöld ekki í öðrum Evrópulöndum eða  víðast hvar annars staðar, nema að nokkru leyti í Færeyjum. Þvert á móti eru útgerðir í öllum öðrum útgerðarlöndum Evrópu niðurgreiddar.  Íslenzka ríkið teflir á tæpasta vaðið með þessari háu skattheimtu.  Það má fallast á, að viðbótar skattheimtan gangi á hverjum tíma til rekstrar Hafrannsóknarstofnunar og Landhelgisgæzlunnar. 

"Heiðrún Lind segir, að tilraunir Færeyinga til þess að bjóða upp aflaheimildir hafi ekki heppnazt vel:

"Reynsla Færeyinga er sú, að það var engin nýliðun í þeim uppboðum, sem þeir framkvæmdu.  Ég tel uppboð ekki réttu leiðina til að hámarka verðmæti sjávarauðlindarinnar.  Síðan liggur fyrir, að fyrsta skrefið fælist í því að innkalla þær aflaheimildir, sem á að bjóða út.  Þessar æfingar myndu mjög fljótt þurrka upp eigið fé í sjávarútvegi og auka á samþjöppun.  Það hugnast mér ekki", segir Heiðrún."

  Það var endurskoðunarfyrirtæki, sem sýndi fram á það fyrir nokkrum árum, að þjóðnýting aflahlutdeildanna (nýtingarréttarins) mundi á fáum árum eyða upp eigin fé útgerðanna.  Sú niðurstaða stendur óhögguð, þótt hugmyndafræðingarnir berji hausnum við steininn.  Það er ekkert nýtt.  Þótt sósíalisminn leiði alls staðar til siðferðilegs og fjárhagslegs gjaldþrots, er hann samt boðaður enn á þeim forsendum, að sósíalistarnir hafi brugðizt, ekki sósíalisminn.  Það er afkáraleg sjálfsupphafning þeirra, sem enn boða falskt fagnaðarerindi. Það er alveg áreiðanlegt, að stjórnmálamenn eru ekki betur fallnir til afskipta af atvinnumálum en núverandi eigendur og stjórnendur fyrirtækja. 

Sjávarútvegsfyrirtæki eru nú farin að gefa út s.k. samfélagsskýrslur um starfsemi sína.  Slík útgáfa er til þess fallin að draga tölulegar staðreyndir um þessi fyrirtæki fram í dagsljósið og kynna áform fyrirtækjanna. Slíkt helzt vel í hendur við skráningu þeirra í Kauphöll. Hvort tveggja er til þess fallið að skapa betri frið um starfsemina, sem hlýtur í raun að vera öllum landsmönnum í hag. Laugardaginn 28. ágúst 2021 gerði Karítas Ríkharðsdóttir grein fyrir fyrstu samfélagsskýrslu Eskju með viðtali við Pál Snorrason, framkvæmdastjóra fjármála- og rekstrarsviðs Eskju í Morgunblaðinu:

""Eskja er að gefa út sína fyrstu samfélagsskýrslu, og tilgangur með útgáfu hennar er bæði að auka gagnsæi í okkar starfsemi og gera grein fyrir árangri okkar auk áhrifa á umhverfið og samfélagið", segir Páll Snorrason, framkvæmdastjóri fjármála- og rekstrarsviðs Eskju." 

Skattspor fyrirtækisins, einnig nefnt skattaslóð, nam árið 2020 mrdISK 1,4.  Þetta var 17,1 % af rekstrartekjunum (veltunni).  Þetta háa hlutfall er ástæða þess, að hagfræðingurinn á varaformannsstóli Viðreisnar játar, að uppboðskerfi aflahlutdeilda muni ekki auka tekjur ríkissjóðs. Þar að auki er kerfið  ósjálfbært, eins og komið hefur fram. 

"Samsvarar skattaslóðin um MISK 14 á hvern starfsmann fyrirtækisins og kISK 329 á hvert þorskígildistonn af aflaheimilda, sem fyrirtækið hefur yfir að ráða [á ári]."

Þessi gríðarlega skattaslóð gefur feiknarlega virðisaukningu til kynna í fyrirtækinu og sýnir í hnotskurn, að stjórnmálamenn eiga að láta fyrirtækin í friði og ekki að troða vansköpuðum og fáfengilegum hugmyndum sínum upp á þau í nafni þjóðarinnar og þjóðareignar á miðunum, sem á ekkert skylt við eignarrétt, heldur lögsögu íslenzka ríkisvaldsins yfir miðunum.  Ef fyrirtækin fá frið til verðmætasköpunar úr auðlindinni, þá bera sameiginlegir sjóðir landsmanna, ríkissjóður og sveitarsjóðir, mest úr býtum. Horuð og aðþrengd fyrirtæki eru lítils virði eigendum sínum og þjóðarheildinni. Sumir muna enn þrautagöngu útgerðanna fyrir 1984. Atvinnurekstur er bezt kominn hjá þeim, sem þar hafa skarað fram úr, en alls ekki í höndum stjórnmálamanna eða starfandi í umhverfi, skapað af stjórnmálamönnum, sem ekkert fyrirtæki þrífst í.    

 

  

 

 

Umgjörð sjúkrahúsanna hefur gengið sér til húðar

Af mikilli umræðu um heilbrigðismálin nú í aðdraganda Alþingiskosninga má ráða, að þar sé pottur brotinn. Tvennt ber þar hæst.  Fjármögnun sjúkrahúsanna, einkum Landsspítalans, og aðför heilbrigðisráðuneytisins að sjálfstætt starfandi heilbrigðisstarfsfólki með þeirri aukaverkun, að viðskiptavinir þess standa ver að vígi gagnvart Sjúkratryggingum Íslands. 

Það er árlegt fréttaefni, að fjárveitingar til Landsspítala hrökkvi ekki fyrir kostnaðinum. Björn Zoëga (BZ), forstjóri Karólínska í Stokkhólmi, hefur nýlega tjáð sig á þá lund hérlendis, að það sé úrelt þing að hafa sjúkrahús á föstum fjárlögum.  Það er út af því, að á "stafrænni öld" er tiltölulega einfalt að skrá hvert verk og að reikna út kostnaðinn við það út frá áður tilgreindum einingarkostnaði. Þetta þýðir, að innleiðing afkastahvetjandi og gæðahvetjandi launakerfis fyrir starfsfólkið, sem að verkinu vinnur, liggur tiltölulega beint við nú á tímum. Þetta hefur BZ gert á Karólínska, hann gat fækkað starfsfólkinu um 950 og fjölgað legurúmum samtímis um rúmlega fjórðung.  Þegar hann var forstjóri Landsspítalans, undirbjó hann þetta þar.  Hvað dvelur orminn langa.  Eru þvergirðingar í heilbrigðisráðuneytinu, sem stoppa þetta ? Hafi heilbrigðisráðherra ekkert minnzt á þetta, er það af því, að hún vill ekki heyra minnzt á hvata fyrir starfsfólkið. Hjá henni ríkir flatneskjan.

Til að koma böndum á hömlulausa útþenslu kostnaðar við rekstur sjúkrahúsanna, helzt háskólasjúkrahússins, þarf að reka endahnútinn á undirbúninginn, sem BZ hóf,  og innleiða tekjustreymiskerfi að hætti Karólínska í Stokkhólmi, sem er með um tvöfalt fleiri legurúm en Landsspítalinn, svo að þetta eru sambærileg sjúkrahús að stærð. 

Landsspítalinn (LSH) nær ekki að nýta öll sín rúm, um 630 talsins, vegna manneklu, þótt bráða nauðsyn beri til.  Það er ekki hægt að bera því við, að fjárveitingar til spítalans hafi verið skornar við nögl, því að á verðlagi ársins 2020 hafa þær aukizt úr mrdISK 59,7 árið 2010 í mrdISK 75,5 árið 2020 eða um 26,5 % á 11 árum á föstu verðlagi, og hlutfallið af ríkisútgjöldum hefur hækkað úr 8 % í 9 % á miklu þensluskeiði ríkisútgjalda. 

 

Það eru ýmsir hnökrar á rekstri Landsspítalans, sem væntanlega mundu lagast, ef/þegar réttir hvatar að hætti BZ verða settir inn í rekstur hans.  Hér verða fáeinir tíundaðir, sem fram komu í fréttaskýringu Stefáns E. Stefánssonar í Morgunblaðinu 25. ágúst 2021 undir fyrirsögninni:

"Mikilvægt líffæri í þjóðarlíkamanum".

"Á sama tíma er ljóst, að nokkur hluti starfsfólks er í annarri launaðri vinnu utan sjúkrahússins.  Á það m.a. við um lækna, sem reka eigin stofur samhliða störfum fyrir spítalann.  Þar er ekki aðeins um að ræða hópinn, sem er í hlutastarfi á spítalanum.  Í fyrrnefndri fyrirspurn kemur t.d. fram, að 23,5 % þeirra starfsmanna, sem sinna 100 % stöðugildi við spítalann, þiggi einnig laun utan hans."

Þetta er óeðlilegt og ætti að binda endi á.  Það er líklegt, að kerfi BZ leyfi ekki slíkt, enda verður eftirsóknarverðara að vera í fullu starfi á spítalanum, eftir að þar verður innleitt afkastahvetjandi vinnuumhverfi. Óánægja virðist krauma á spítalanum með núverandi stjórnkerfi.  Um þetta reit Stefán Einar:

"Hitt er ljóst, að margir starfsmenn spítalans, sem ViðskiptaMogginn hefur rætt við, horfa mjög til þess, hvernig mjög hefur fjölgað í hópi þeirra starfsmanna á síðustu árum, sem ekki koma með beinum hætti að umönnun sjúklinga. Telja viðmælendurnir, sem ekki vilja koma fram undir nafni, að sú þróun komi í raun niður á starfsemi spítalans og afköstum."  

Ef verkefnamiðaðar greiðslur í stað "fastra fjárlaga" hefðu þegar verið innleiddar við LSH með góðum árangri, eins og á Karólínska, er útilokað að Parkinsonslögmálið gæti þrifizt þar með "paper shufflers" og silkihúfum. Hvort sem heildarkostnaður við spítalann  eykst við slíka innleiðingu eður ei, þá mun starfsemi hans verða straumlínulagaðri og afkastameiri án þess, að slíkt komi niður á gæðum spítalans.  Forstjóri hans sagði nýlega í viðtali, að skilvirkni á LSH væri tiltölulega góð.  Það á þó ekki við um heildarstarfsemina, ef marka má alþjóðlegt ráðgjafarfyrirtæki:

"Í árslok í fyrra [2020] var gefin út skýrsla, sem unnin var af ráðgjafarfyrirtækinu McKinsey, og þar var bent á, að síðasta hálfa áratuginn hefðu afköst á spítalanum farið minnkandi, ekki sízt þegar kom að framlagi lækna til spítalans.  Forstjóri hefur þó bent á, að það megi fyrst og fremst [sic] rekja til "tímamóta" kjarasamnings, sem ætlað var að draga úr gríðarlegu álagi á starfsmenn spítalans.  Í alþingiskosningum, sem fram undan eru í komandi mánuði, er líklegt, að fjármögnun Landsspítalans verði í brennidepli."

Það er spurning, hvort hér er verið að bera saman epli og appelsínur.  Forstjórinn virðist miða afköst við vinnuframlag mælt í klukkustundum, t.d. í mánuði, frá læknunum.  Eðlilegur mælikvarði á afköst eru hins vegar afgreiddar verkeiningar á hverja unna klukkustund.  Kannski er verkbókhald LSH enn ekki í stakkinn búið að meta vinnuframlagið í þessum verkeiningum.  Þess háttar verkbókhald er hins vegar forsenda fyrir innleiðingu hvatakerfis að hætti BZ á LSH.  Slíkt kerfi virðist geta greitt úr ýmsum meinsemdum, sem grafið hafa um sig á LSH.  Það þarf að stokka stjórnkerfi spítalans upp, fá yfirlæknunum óskoruð völd yfir sínu ábyrgðarsviði og skipa stjórn yfir spítalann. Um samsetningu þeirrar stjórnar ætti að leita fyrirmynda til hinna Norðurlandanna.  Heilbrigðisráðuneytið gæti með þessu móti ekki lengur ginið yfir málefnum LSH.

Jafnframt þessum umbótum á stjórnkerfi LSH þarf framkoma ríkisvaldsins við sjálfstætt starfandi starfsfólk heilbrigðisgeirans að gjörbreytast til batnaðar.  Viðhorfið þarf að verða, að vinnuframlag sjálfstætt starfandi sé ríkinu verðmætt og mikilvægt, enda er ríkið raunar ekki í stakkinn búið til að veita þjónustu sjálfstætt starfandi með ódýrari hætti, og í langflestum tilvikum bara alls ekki.  Þetta á sérstaklega við nú, þar til Nýi Landsspítalinn tekur til starfa.  Þar vekur reyndar athygli, hversu lítil aðstaða til klínískrar starfsemi bætist við, t.d. aðeins 210 legurými (nú eru 638 á Lanzanum) og 23 gjörgæzlurými, sem virðist vera allt of lítil viðbót m.v. við kveinstafina frá Landsspítalanum í Deltu-bylgju Kófsins. 

Það virðist vera óravegur á milli þjónustu heilbrigðiskerfa Íslands og Svíþjóðar við skjólstæðinga sína.  Líklegast er, að sænskir sósíaldemókratar og aðrir hafi haft vit á að virkja mátt samkeppninnar, t.d. á milli hins opinbera og einkarekna geirans.  Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SA, drap á þetta í grein í Morgunblaðinu 21. ágúst 2021 undir fyrirsögninni:

"Heilbrigðiskerfi á krossgötum".

"Í Svíþjóð, hins vegar, gildir svokölluð þjónustutrygging fyrir notendur heilbrigðisþjónustu. Þar á fólk rétt á mati á vanda sínum á örfáum dögum, tíma hjá sérfræðingi innan 3 mánaða, og ef aðgerðar er þörf, þá er tryggt, að hún fari fram innan 90 daga.  Þessi viðmið eru skýr, skiljanleg og hafa að stórum hluta náðst þar í landi.  

Hér ætti vitaskuld að gilda svipað fyrirkomulag.  Ef fyrirsjáanlegt er, að ekki verði unnt að veita þjónustuna innan tímamarka, verði viðkomandi gert um það viðvart og honum heimilað að sækja þjónustuna annars staðar - án viðvótar kostnaðar fyrir einstaklinginn."

Það er heilbrigðisráðuneytinu til mikils vanza, að heilbrigðisþjónustan hérlendis skuli ekki komast í nokkurn samjöfnuð við þetta.  Það er ekki út af skorti á fjárveitingum úr ríkissjóði, og það er ekki, af því að Ísland "framleiði" of fáa lækna eða aðra heilbrigðisstarfsmenn.  Íslenzkir læknar starfa margir erlendis og t.d. hjúkrunarfræðingar eru margir í annars konar störfum hérlendis. Þetta er skipulaginu að kenna.  Ef greiðslufyrirkomulag BZ á Karólínska verður tekið hér upp og samið verður við sjálfstætt starfandi sérfræðinga, þá ætti leiðin fyrir íslenzka heilbrigðiskerfið að vera greið að sigla upp að hinu sænska. Þó þarf vafalaust fyrst að hreinsa ranghugmyndirnar út úr heilbrigðisráðuneytinu.  Þær hafa keyrt þetta kerfi í þrot. 

Það er hægt að taka algerlega undir eftirfarandi greiningu Halldórs Benjamíns Þorgeirssonar, sem greinilega hefur ígrundað þetta mál vel og er jafnvel ýmsum hnútum kunnugur: 

"Því er gjarna haldið fram, að fjárskortur standi heilbrigðisþjónustunni fyrir þrifum.  Ljóst er, að ef ekki fylgja auknar kröfur um, hvernig fjármunirnir eru nýttir, munu þeir hverfa án þess, að nokkur merkjanlegur munur verði á þjónustunni. Heilbrigðisþjónustan er að langmestum hluta greidd af skattfé, sem fólkið og fyrirtækin greiða.  Það er því ríkið og stofnanir þess, sem semja við þá, sem veita þjónustuna, um gæði, öryggi, árangur og hagkvæmni.  Því miður er töluverður hluti heilbrigðiskerfisins rekinn án samninga, heldur fær fé beint af ríkinu án þess, að samið sé um nýtingu þess fyrirfram." 

Þetta samningsleysi nær engri átt.  Á meðan er heilbrigðiskerfið eins og stjórnlaust rekald. Slíka samninga vantar við sjúkrahúsin og samningar við sjálfstætt starfandi eru ekki lengur í gildi.  Í staðinn fyrir að semja hefur heilbrigðisráðuneytið valið að fara í stríð við einkaframtakið, þangað til núna, að ákall um hjálp kom frá Landsspítalanum, sem kominn er að fótum fram.  Kerfi fastra fjárlaga hefur gengið sér til húðar.  Stokka verður upp á nýtt. Sú sama er niðurstaða Halldórs Benjamíns:

"Nú [eftir kosningar-innsk. BJo] er lag að endurskoða samninga og viðmið í íslenzku heilbrigðiskerfi.  Létta álagi af Landsspítala, til að hann geti sinnt betur sínum mikilvægustu skyldum.  Ríkið ætti að vera kaupandi vel skilgreindrar þjónustu í kerfi, sem byggir á fjölbreyttum rekstrarformum til að ná fram hagræðingu, skilvirkni og auknum gæðum, byggt á faglegum viðmiðum.  Ríkið ákveður [hámarks]verð, magn og gæði, en margir aðilar geta boðið í þjónustuna [sem óskað er eftir-innsk. BJo].  Með slík markmið fyrir augum er óhjákvæmilegt, að við nýtum krafta sjálfstætt starfandi sérfræðinga, einkafyrirtækja og félagasamtaka."

Hvaða stjórnmálaflokkar á Íslandi skyldu nú vera fáanlegir til að greiða götu þessara stefnumála ?  Munu þeir geta myndað meirihluta á Alþingi um þessi mál ?  Ef ekki, þá mun enn síga á ógæfuhlið heilbrigðiskerfisins og óánægja með ófullnægjandi þjónustu magnast.  

     

 

   

  

Er komin forskrift fyrir Landsspítalann ?

Svo virðist leikmanni sem starfsemi Landsspítalans hrörni með hverju árinu, sem líður. Það verður tæplega rakið til þess, að fjárveitingar hafi verið skornar við nögl síðan 2014, því að fjárveitingarnar hafa aukizt um tugi milljarða ISK umfram launahækkanir heilbrigðisstarfsfólks.  Samt upplýsti formaður sjúkrahússlækna í fréttum RÚV 22.08.2021, að fyrir 1-2 misserum hefðu ekki allir umsækjendur um stöður hjúkrunarfræðinga verið ráðnir vegna fjárskorts. Þetta kemur skattborgara í opna skjöldu, því að í sumar hefur verið svo alvarlegur skortur á hjúkrunarfræðingum, læknum og öðru heilbrigðisstarfsfólki, að þeirra hefur verið leitað með logandi ljósi innanlands og utan, til að spítalinn geti haldið í horfinu í Kófinu.  Kófið hefur opinberað, að viðnámsþróttur Landsspítalans er hættulega lítill og ótrúlega lítill.  Þegar svo er komið, verður að stokka upp spilin og breyta um stefnu, því að Landsspítalinn er nú sem stórskip á rúmsjó með laskað stýri.

Eitt af bjargráðunum núna hefur verið að leita til einkaframtaksins um starfsfólk.  Það hljóta að hafa verið þung spor fyrir heilbrigðisráðuneytið, því að það hefur reynt að torvelda starfsemi sjálfstætt starfandi heilbrigðisstarfsfólks m.a. með því að standa gegn endurnýjun samninga við það, eins og dæmi verður tekið um síðar í þessum pistli.  Heilbrigðisráðuneytið hefur reynt að bregða fæti fyrir starfsemi sjálfstæðra félaga með því að færa frá þeim verkefni, en það hefur allt farið í handaskolum, enda eru Landsspítalinn og aðrar opinberar heilbrigðisstofnanir illa í stakkinn búnar til að taka við nýjum verkefnum á þessari stundu. 

Öll er þessi framkoma heilbrigðisráðuneytisins fordæmanleg og vitnar alls ekki um, að hagsmunir sjúklinga vegi þungt þar á bæ.  Meira er þar lagt upp úr pólitískum kreddum um einokunarstarfsemi ríkisins en læknisfræðilegum og rekstrarlegum sjónarmiðum. 

Morgunblaðið birti nýlega viðtal við Björn Zoëga (BZ), sem tók við stöðu Karolinska háskólasjúkrahússins í Stokkhólmi 2019. Hann hefur á stuttum tíma unnið "kraftaverk" á íslenzkan mælikvarða á rekstri sjúkrahússins og snúið rekstrinum úr halla í hagnað, fækkað starfsfólki og fjölgað sjúkrarúmum.  Hann segir, að fjármögnun sjúkrahúsa úr ríkiskassanum með fastri árlegri fjárlagaupphæð sé úrelt þing. Í það kerfi vanti alla hvata, en sjúkrahússrekstur er ekki frábrugðinn öðrum rekstri að því leyti, að hann verður að hafa bæði gæðatengda og fjárhagstengda hvata og markmið að keppa að, ef hann á að geta tekið framförum.

Karolinska er ekki lengur á föstum fjárlögum, heldur á árangurstengdum greiðslum fyrir hvern sjúkling.  Þetta er nauðsynlegt að taka upp hér á öllum sjúkrahúsum landsins, og verkbókhaldið þarf að vera eins alls staðar, einnig í einkageiranum, svo að raunahæfur samanburður fáist fyrir verkkaupann, Sjúkratryggingar Íslands. 

Þegar BZ tók við stöðu Karolinska fækkaði hann í hópi starfsfólks um 550 manns og nokkru síðar um 400 manns, þannig að nú eru þar tæplega 1000 færri á launaskrá en áður, en á sama tíma jók hann starfsemina og þar með tekjur spítalans. Hvernig fór hann að þessu ?  Það er líklegt, að hann hafi skilið verkefni, sem ekki voru hluti af kjarnastarfsemi spítalans, frá reglulegri starfsemi og útvistað verkefnum sem aðkeyptri þjónustu, sem spítalinn þurfti að láta vinna fyrir sig.  Þannig sparast fé, og starfsemin verður hnitmiðaðri.  Þessa leið getur Landsspítalinn líka farið. Einnig er líklegt, að stjórnendalögum Karólínska hafi verið fækkað og ábyrgðin færð í auknum mæli til yfirlæknanna, þar sem hún á heima.

Nýlega komst í hámæli, að Landsspítalinn rekur einhvers konar upplýsingadeild, sem ráðleggur yfirlæknum að hunza "skrattakollana" á fréttastofunum. Þessu má hæglega útvista og spara fé.  Tölvukerfi Landsspítalans mun líkjast illa samstæðum bútasaumi. Nauðsynlegt er, að allur búnaður sjúkrahússins sé tengdur saman í eina heild.  Þetta er dýrt, og verður vonandi hluti af "Nýja Landsspítalanum".  Leita má fyrirmynda til Karolinska og annarra um, hvernig að tölvu- og innranetsmálum er staðið þar.  Það væri síðasta sort að reyna að finna upp hjólið hér. 

Með innleiðingu hvatakerfis fyrir starfsfólk Karólínska, sem eftir varð, tókst BZ að fjölga sjúkrarúmum um rúmlega 26 %, úr 950 í 1200.  Það er mjög æskilegt að leita í smiðju BZ með þessi hvatakerfi og kynna þau fyrir starfsfólki Landsspítalans.  Þótt þar reynist hugur í fólki til innleiðingar, er björninn ekki þar með unninn, því að allsendis óvíst er, að þessi hvatakerfi falli stjórnendum heilbrigðisráðuneytisins í geð. Það er einhver ástæða fyrir því, að verkeiningarkerfið, sem BZ hóf að þróa, á meðan hann var forstjóri Landsspítalans, hefur ekki enn verið innleitt þar.

  Það er brýnt að skipta um húsbændur í heilbrigðisráðuneytinu áður en nokkur von á að vera til nauðsynlegrar uppstokkunar og umbóta í heilbrigðiskerfinu í anda BZ. 

Í Staksteinum Morgunblaðsins mátti m.a. lesa eftirfarandi 17.08.2021:

"Útgjöld til heilbrigðismála fara sífellt vaxandi hér á landi, en töluvert vantar upp á framleiðnina. Skýrist það að hluta til af fjandsamlegu viðhorfi til einkarekstrar, en að hluta til má ætla, að horfa þurfi til skipulags Landsspítals."

  Það verður ekki hjá því komizt, að útgjöld ríkisins til heilbrigðismála munu fara vaxandi vegna öldrunar, þ.e. hækkandi meðalaldurs þjóðarinnar, en alveg sérstaklega af þeirri ástæðu er nauðsynlegt að finna leiðir til að auka starfsánægju á sjúkrahúsunum, svo að í stað núverandi atgervisflótta, sem augljóslega hrjáir Landsspítalann, laði sjúkrahúsin til sín hæfileikafólk, sem lokið hefur löngu námi, og haldist vel á fólki. Núna erum við á meðal yngstu þjóða í OECD, en að aldarfjórðungi liðnum verða Íslendingar á meðal elztu þjóða þar, ef svo heldur fram sem horfir. Þetta hlýtur að hafa gríðarlegar þjóðfélagsbreytingar í för með sér og minnkar tekjustreymið í þjóðfélaginu.  Lífeyrissjóðirnir munu þá ekki lengur  þenjast út, heldur minnka og þjóðinni mun fækka vegna ófullnægjandi viðkomu.  Hagvöxtur og verðbólga verða nálægt 0, eins og þekkt er í Japan. 

Þetta er ekki sérlega glæsileg framtíðarsýn. Nú eru 4-5 á vinnumarkaði á móti hverjum 1 utan hans, en að aldarfjórðingi liðnum mun hlutfallið hafa helmingazt. Nú hrjáir "fráflæðisvandi" sjúkrahúsin, þ.e. aldrað, útskrifað fólk teppir rúm, jafnvel á háskólasjúkrahúsinu, af því að það á í engin hús að venda, þótt kostnaður legurýma háskólasjúkrahússins sé á við dýrustu svítu.  Svíar hafa séð við þessu.  Þeir gefa viðkomandi sveitarfélagi (hreppi þess aldraða) fáeinna sólarhringa frest að sækja hinn aldurhnigna skjólstæðing, en að frestinum liðnum er sveitarfélaginu gert að standa straum af kostnaði legurúmsins, og hann er sá hæsti, sem þekkist, svo að fráflæðisvandi þekkist þar ekki. 

Hitt atriðið, sem nefnt var í Staksteinatilvitnuninni, fjandskapurinn við einkarekstur í heilbrigðisgeiranum, er mikill ljóður á ráði heilbrigðisráðuneytisins, svo að ekki sé nú sterkar að orði kveðið. Þetta viðhorf er hvorki hægt að verja með vísun til hagsmuna skjólstæðinga heilbrigðiskerfisins né með vísun til hagsmuna ríkissjóðs.  Eina skýringin á þessu fráleita viðhorfi er sú, að hér sé um löngu úreltar og steinrunnar kreddur frá kommúnismanum að ræða, sem svældi alla atvinnustarfsemi undir sig og veitti fólki ekkert val. Að þessi ósköp skuli ganga ljósum logum í stjórnarráði Íslands árið 2021 er stórfurðuleg tímaskekkja og einsdæmi á Norðurlöndunum og þótt víðar væri leitað. Kannski þarf að leita til Kúbu Karíbahafsins til að finna viðlíka viðundur. 

Óli Björn Kárason, þingmaður sjálfstæðismanna í Kraganum, gerði aðför heilbrigðisráðuneytisins að einkaframtaki í heilbrigðisgeiranum að umræðuefni í Morgunblaðsgrein sinni 18. ágúst 2021:

"Atvinnufrelsi heilbrigðisstarfsmanna - réttindi sjúkratryggðra".

"Nokkrum mánuðum fyrir útskrift [sjúkraþjálfara] breyttu heilbrigðisyfirvöld reglugerð um endurgreiðslu Sjúkratrygginga Íslands vegna sjúkraþjálfunar.  Endurgreiðslan er samkvæmt gjaldskrá, sem stofnunin setur einhliða, en ekki hafa tekizt samningar milli sjúkraþjálfara og Sjúkratrygginga.  Breytingin lætur kannski ekki mikið yfir sér, en gjörbreytir forsendum ungra sjúkraþjálfara. Skilyrði fyrir endurgreiðslu sjúklings er, að sjúkraþjálfarinn hafi starfað í a.m.k. 2 ár sem sjúkraþjálfari í a.m.k. 80 % starfshlutfalli eftir löggildingu. 

Sem sagt: enginn viðskiptavinur þeirra sjúkraþjálfara, sem nýlega hafa lokið námi, á rétt á endurgreiðslu frá Sjúkratryggingum næstu 2 árin.  Eða: allir þeir, sem ákveða að nýta sér þjónustu nýútskrifaðra, sjálfstætt starfandi sjúkraþjálfara, eru sviptir sjúkratryggingum.

Við getum einnig stillt þessu upp með eftirfarandi hætti: með reglugerðinni er verið að skerða atvinnuréttindi sjálfstætt starfandi sjúkraþjálfara í 2 ár. Eftir langt og strangt 5 ára nám, þar sem gefin voru fyrirheit um full starfsréttindi - atvinnuréttindi - er jafnræðisreglan þverbrotin, og reglan um meðalhóf í stjórnarathöfnum er rykfallið og merkingarlaust hugtak í djúpum skúffum kerfisins."

Þetta dæmi sýnir, að heilbrigðisráðuneytið sést ekki fyrir í ósvífninni.  Það hikar ekki við lögbrot í viðleitni sinni við að koma einkaframtakinu í heilbrigðisgeiranum á kné.  Það er í heilögu stríði undir gunnfána marxisma og einokunar.  Auðvitað ætti að lögsækja ráðherrann fyrir valdníðslu.  Svona lagað er undirmálsstjórnsýsla, og henni verður að linna með því að hreinsa óhæfa stjórnendur út úr heilbrigðisráðuneytinu.  Með aðgerðum sínum gera þeir aðeins illt verra, og sjúklingarnir fara jafnan verst út úr ofstækistilburðum ráðamanna. 

"Því miður eru dæmin um sjúkraþjálfarana og talmeinafræðingana ekki þau einu um, hvernig hægt og bítandi er verið að grafa undan sjálfstætt starfandi heilbrigðisstéttum, takmarka atvinnufrelsi þeirra og hafa réttindi af sjúkratryggðum. Staða sjálfstætt starfandi sérfræðilækna er lítið skárri, og hægt, en örugglega, er verið að hrekja þá út úr sameiginlegu tryggingakerfi okkar allra.  Og þar með verður til tvöfalt heilbrigðiskerfi með einkareknum sjúkratryggingum. 

 Flest verðum við að sætta okkur við heilbrigðisþjónustu innan ríkisrekna tryggingakerfisins með tilheyrandi biðlistum. Efnameira fólk kaupir þjónustuna beint eða í gegnum eigin tryggingar af sérfræðilæknum, sjúkraþjálfurum og talmeinafræðingum.  Áratuga barátta fyrir því, að allir eigi jafnan og greiðan aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu óháð efnahag, verður að engu gerð."

Framferði heilbrigðisráðherra á þessu kjörtímabili hlýtur að hafa virkað sem blaut tuska framan í þingflokk sjálfstæðismanna.  Í næstu ríkisstjórn, sem hann stendur að, verður hann að fá einhvers konar tryggingu fyrir því, að látið verði af lögbrotum og ofstopafullri yfirtroðslu á atvinnuréttindum starfsfólks utan opinbera geirans og purkunarlausri réttindasviptingu sjúkratryggðra í anda sósíalismans. Verði hér vinstri stjórn að afloknum þingkosningunum í september 2021, má telja víst, að haldið verði áfram einokunarstefnunni og að svæla einkaframtaksfólk inn á launaskrá Landsspítalans.  Það verður mikið tjón fyrir heilbrigðisþjónustuna og nýliðun í hópi lækna, hjúkrunarfræðinga og annarra heilbrigðisstarfsmanna, sem eru með alþjóðlega menntun.  Sú staðreynd, að Ísland á í samkeppni við útlönd um hámenntaða og hæfa sérfræðinga, er hundsuð með þessum stríðsrekstri gegn einkaframtakinu. 

Samhliða uppstokkun á Landsspítalanum og hreinsun út úr heilbrigðisráðuneytinu þarf að stórefla einkageirann, sem einn getur bætt úr þeim þjónustuskorti (lengingu biðlista), sem fyrirsjáanlegur er á næstu árum, þar til Nýi Landsspítalinn verður að fullu kominn í brúk. 

 

 

    

   

Hvað kostar að ná kolefnishlutleysi

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að íslenzk stjórnvöld hafa sett landsmönnum það markmið að verða kolefnishlutlausir, þ.e. að starfsemi þeirra á landi valdi engri nettó losun gróðurhúsalofttegunda (CO2-ígilda), árið 2040. Árið 2019 (2020 var afbrigðilegt ár) nam jarðefnaeldsneytisnotkun Íslendinga 43,3 PJ (Peta Joule samkvæmt talnaefni Orkustofnunar-OS-2021-T008-01) eða 16,2 % af heildarorkunotkun landsmanna.  Mönnum til glöggvunar nam þetta rúmlega 89 % af vinnslu vatnsorkuveranna.  Þetta er ekkert smáræði, þótt það að tiltölu sé mun minna en að jafnaði í öðrum löndum. 

Það verður að koma sjálfbær orka í staðinn, raforka, og þessi lokarafvæðing orkukerfisins á Íslandi mun nema um 6,7 TWh/ár m.v. stöðuna 2019, og nemur þessi rafvæðing um 34 % af raforkunotkun landsmanna 2019.  Gera má ráð fyrir, að uppsett afl slíkra virkjana þurfa að vera um 1000 MW=1,0 GW til að knýja bílaflotann, vinnuvélarnar, skip og báta og innanlandsflugið, og væntanlega tæplega 9 TWh/ár, ef millilandaflugi og millilandasiglingum er bætt við. 

Kostnaður við þessar virkjanir (1000 MW) gæti numið um mrdISK 350 og við flutnings- og dreifikerfið mrdISK 100 að meðtöldum jafnstraumsjarðstreng á milli Norður- og Suðurlands, sem verður að koma samhliða þessari miklu rafvæðingarviðbót, til að tryggja bæði æstæðan og kvikan stöðugleika raforkukerfisins. 

Kostnaður við hleðsluaðstöðu í höfnum, á flugvöllum og við vegi ásamt áfyllistöðvum vetnis og lífeldsneytis, gæti numið mrdISK 100.  Þá er ótalin vetnisverksmiðja og dreifikerfi vetnis.  Alls eru þetta mrdISK 550.  Bretar áætluðu fyrir nokkru, að orkuskiptin hjá sér mundu kosta mrdISK 900 á íslenzkan mannfjöldamælikvarða.  Á Bretlandi verða orkuskiptin tiltölulega umfangsmeiri en hér, því að þeir þurfa að afnema kolaorkuver og gasorkuver og leysa jarðefnaeldsneyti til húsahitunar af hólmi með rafmagni og/eða vetni eða lífeldsneyti. Kostnaðaráætlunin mrdISK 900 þótti mörgum vanáætluð, svo að kostnaður Breta gæti að tiltölu orðið tvöfaldur kostnaður Íslendinga við orkuskiptin. Kostnaðurinn tæplega 30 mrdISK/ár er ekki óyfirstíganlegur, enda lendir hann að mestu á orkugeiranum og einkageiranum. Orkugeirinn er vel í stakkinn búinn. (Tal um að skipta Landsvirkjun upp er út í hött, því að hún er bundin af samningum um að standa við ákveðið afhendingaröryggi, sem hún getur ekki í bútum.)  Svo er mikilli raforkunotkun á íbúa fyrir að þakka (uppsett afl 7,0 kW/íb). 

Tvö risavaxin verkefni bíða jarðarbúa.  Annað er að draga úr orkufátækt, og hitt eru orkuskiptin. Hvort tveggja er óhugsandi án gríðarlegrar rafvæðingar heimsbyggðarinnar, og þessi gríðarlega rafvæðing er óhugsandi án þess að nýta kjarnorkuna í stórum stíl. Þess vegna var kúvending Angelu Merkel, Þýzkalandskanzlara, 2011, glapræði, en hún fékk Bundestag til að samþykkja það í tilfinningalegu uppnámi í kjölfar Fukushima-áfallsins í Japan að loka öllum kjarnorkuverum Þýzkalands fyrir árslok 2022.  Jafnframt á Þýzkaland að verða kolefnishlutlaust 2050.  Þetta tvennt fer einfaldlega ekki saman, enda eru Þjóðverjar nú að ræsa kolakynt orkuver til að ná endum saman á milli framboðs og eftirspurnar raforku.  Bretar fara þá einu leið, sem fær er í þessum efnum, að reisa kjarnorkuver, sem leysa munu öll kolakynt orkuver Bretlands af hólmi fyrir árslok 2025. 

Rannsóknir hafa sýnt, að líkaminn ræður við geislun upp að ákveðnu marki án þess að bíða tjón af.  Enginn lézt af völdum "Three Mile Island" kjarnorkuversbilunarinnar í Bandaríkjunum, og heldur enginn af völdum "Fukushima" áfallsins, sem leiddi af náttúruhamförum við Japansstrendur, utan einn, sem lézt, þegar svæðið í grenndinni var tæmt af fólki. 

Eftirlitsiðnaðurinn á Vesturlöndum hefur lagt þá röngu forsendu til grundvallar, að öll geislun sé hættuleg og fært sig stöðugt upp á skaptið með kröfugerð, sem leitt hefur af sér stórfelldar kostnaðarhækkanir við að hanna og reisa kjarnorkuver. Þetta hefur t.d. leitt af sér aukningu rafstrengja úr 600 km árið 1973 í 1140 km árið 1978 í jafnstórum kjarnorkuverum. Kostnaðurinn við kjarnorkuver var u.þ.b. 3,0 USD/W, þegar uppsafnað uppsett afl þeirra hafði náð 2,0 GW og lækkaði niður í 1,0 USD/W við 32 GW uppsafnað afl um 1970, en þá tóku kröfur eftirlitsiðnaðarins að vaxa. 

Afleiðingin af sívaxandi öryggiskröfum, sem eru komnar fram úr öllu hófi og skynsemi, er, að kostnaðurinn við kjarnorkuver er nú um 6,0 USD/W, þegar uppsafnað uppsett afl þeirra nemur um 256 GW.  Kjarnorkuver framleiða nú aðeins um 10 % raforku heimsins. Til þess að íbúar jarðarinnar, sem hafa aðgang að minna rafafli en íbúar ESB (að meðaltali 0,7 kW/íb), nái ESB-meðaltalinu, þarf að bæta við uppsettu afli, sem nemur 5,0 TW.  Þannig þrefaldast núverandi uppsett afl. Hvaðan á slíkt afl að koma ?

Til þess að leysa allt jarðefnaeldsneyti af hólmi þarf raforkuvinnsla úr kolefnisfríum orkulindum að koma frá 25 TW af virkjuðu afli, sem jafngildir tíföldun á núverandi raforkuvinnslu. Geta vindmylla og sólarsella virkar eins og krækiber í helvíti hjá þessari miklu þörf. 

Aðeins kjarnorkan getur annað henni, en þá stendur heimurinn frammi fyrir því, að hræðsluáróður græningja og annarra slíkra hefur sett þessa tækni sums staðar í skammarkrókinn, og opinberir eftirlitsaðilar á Vesturlöndum hafa með óraunhæfum og öfgafullum hönnunarkröfum gert kjarnorkuverin ósamkeppnisfær við jarðgasorkuver og kolakynt orkuver.  Hvernig á þá að verða við kröfum IPCC um að ná kolefnisjöfnuði sem allra fyrst til að bjarga jörðunni ?  Eina sjáanlega úrræðið er að draga saman seglin, fara úr hagvexti í samdrátt hagkerfanna samkvæmt ráðleggingum græningja og höfunda "Endimarka vaxtar" og áhangenda þeirra, en hversu mikinn samdrátt þarf ?  Sú hugmynd er endileysa og gengur alls ekki upp, enda næst engin samstaða um hana á heimsvísu, og þar með fellur hún um sjálfa sig.

Kostnaður við raforkuvinnslu í jarðgasknúnum orkuverum er 70-80 USD/MWh og í kolaorkuverum 50 USD/MWh.  Ef hægt er að reisa kjarnorkuver á 2,50 USD/W, þá verður raforkukostnaður þeirra 35-40 USD/MWh.  Suður-Kóreumenn geta þetta með skynsamlegum og nægum gæða- og öryggiskröfum, og ekki er ólíklegt, að Kínverjar séu á svipuðum slóðum, en á Vesturlöndum hefur hinn opinberi eftirlitsiðnaður hert eftirlitskröfurnar með hverju tæknilegu framfaraskrefi, sem kjarnorkuiðnaðurinn hefur stigið, svo að kostnaðurinn hefur 2-3 faldazt, gjörsamlega að óþörfu. 

Með raforkukostnaði nýrra  kjarnorkuvera yfir 120 USD/MWh hefur eftirlitsiðnaðurinn kyrkt kjarnorkuiðnaðinn og þannig girt fyrir, að orkuskiptin geti farið fram í löndum, sem að mestu eru háð jarðefnaeldsneyti við raforkuvinnslu og háð eru þessum sjálfseyðandi reglum. 

Þegar svona er í pottinn búið, er ástæða til að spyrja að hætti Rómverja: "cuo bono" eða hverjum í hag ?  Svarið liggur í augum uppi.  Þeir, sem hagnast á, að orkuskiptin geti ekki farið fram samhliða eðlilegri efnahagsþróun og hagvexti, eru jarðefnaeldsneytisiðnaðurinn og samdráttarsinnarnir, sem hafa lengi þann steininn klappað í fávísi sinni, að eina ráðið til að bjarga jörðunni sé "að pakka í vörn", stöðva hagvöxtinn og minnka neyzluna á öllum sviðum, sem leiða mun til fjöldaatvinnuleysis, fjöldagjaldþrota og ríkisgjaldþrota.  Þetta er algerlega vanheilagt bandalag. Það er kominn tími til að leiða sannleikann fram í dagsljósið.  Hver er hin raunverulega hitastigshækkun lofthjúpsins, reist á dæmigerðum gervihnattamælingum hitastigs í mörgum sniðum í mörgum hæðum frá jörðu, en ekki bara yfirborðsmælingum, sem þar að auki eru háðar ýmsum skekkjuvöldum. 

Það þarf að veita leyfi til að reisa kjarnorkuver í lítilli stærð, eins konar líkan, sem gera má tilraunir á, til að komast til botns í því, hvaða öryggiskröfur eru nauðsynlegar, og hverjar er skynsamlegt að afnema. Grundvallarspurningin er þessi: hversu mikil má geislun á tímaeiningu verða áður en hún verður skaðleg (það hefur alltaf verið ákveðin geislavirkni í náttúrunni og er jafnvel í banönum, sem innihalda geislavirkt kalíum). Það þarf að afnema núverandi viðmið eftirlitsyfirvalda: "As low as Reasonably achievable"-ALARA, því að hún er ekki reist á neinum leyfilegum geislunarþröskuldi og eyðileggur alla möguleika kjarnorkuiðnaðarins til að geta keppt við eldsneytisiðnaðinn. 

 

 

 

Afleiðingar hækkandi koltvíildisstyrks í lofthjúpinum

Árið 1994 birtu samstarfsmennirnir dr John Christy (JC), loftslagsfræðingur og prófessor við UAH (University of Alabama-Huntsville), og Dick McNider (DMN) fræðigrein í Nature um hitastigsþróunina í lofthjúpi jarðarinnar á tímabilinu 1979-1993 (15 ár), en þeir höfðu þá nýlokið við að safna hitastigsmæligögnum frá gervitunglum á braut um jörðu. Sennilega var hér um brautryðjendaverkefni að ræða af þeirra hálfu, og enginn hefur véfengt há gæði þessara mæligagna til að leggja mat á varmaorku lofthjúpsins og breytingar á henni á þessu skeiði.

Að sjálfsögðu var IPCC (loftslagsvettvangur SÞ) í lófa lagið að nýta sér þessi verðmætu gögn til að sannreyna spálíkan sitt, sem reiknaði út hitastigshækkun lofthjúpsins sem fall af aukningu koltvíildisígilda í lofthjúpnum. Þróun hitastigsins helzt í hendur við aukinn koltvíildisstyrk andrúmsloftsins, en IPCC ýkir hins vegar áhrifin af CO2 á hitastigið stórlega.

Líkan James Hansens o.fl. gaf þá stigulinn 0,35°C/áratug, en mæligögn JC og DMN sýndu allt annan raunveruleika eða 0,09°C/áratug, sem var fjórðungur af hitastigsstigli IPCC í þá daga. Ef IPCC hefði haldið sígildum heiðarlegum vísindavenjum í heiðri, þá hefði þessu líkani verið kastað fyrir róða og ný spá verið birt síðar með endurbættu líkani, sem a.m.k. tækist að fylgja raunveruleikanum í fortíðinni. Það var ekki gert, heldur mæligögnum JC og DMN stungið undir stól og reynt að þegja niðurstöður þeirra í hel, en það er mjög ótraustvekjandi hegðun, sem bendir til, að fiskur liggi undir steini hjá þeim. Í raun glataði IPCC öllum vísindalegum trúverðugleika, svo að ekkert vit er í að reisa löggjöf og íþyngjandi regluverk á upphrópunum og allt of háum hitastigsspám þaðan.

Árið 2017 endurtóku félagarnir JC og DMN úrvinnslu sína á gríðarlegu gagnasafni hitastigsmælinga úr gervitunglum, sem nú náði yfir 37,5 ár, 1979-2017. Endurtekin athugun þeirra nú leiddi til nánast sömu niðurstöðu.  Að vísu hafði stigullinn hækkað um tæplega 6 %, enda gríðarlegt magn gróðurhúsalofttegunda bætzt við í lofthjúpnum á síðari hluta tímabilsins, 1994-2017. Stigullinn fyrir allt tímabilið var nú orðinn 0,095°C/áratug, en var enn aðeins 27 % af viðteknum stigli IPCC.  

Þessi mismunur á útreiknuðum (IPCC) og mældum (úr gervihnöttum) hitastigli hefur auðvitað gríðarlega þýðingu fyrir mat á þróun hitastigs á jörðunni.  Ef losun koltvíildisígilda eykst um 1,0 % á ári, þá mun koltvíildisstyrkurinn hafa tvöfaldazt að 70 árum liðnum. CMIP 5 meðaltalslíkan IPCC reiknar út hækkun hitastigs á slíku 70 ára tímabili um 2,31°C +/- 0,20 °C, en Christy og Nider hins vegar 1,10°C +/- 0,26°C. Við þetta þarf að bæta núverandi hitastigi til að fá áætlað hitastig að 70 árum liðnum.

Á þessu tvennu er reginmunur, sem hefur þær afleiðingar, að stefnumörkun flestra eða allra ríkja, t.d. í orkumálum, væri að öllum líkindum með allt öðrum hætti en raunin er, ef ríkin hefðu réttar upplýsingar. Tækniþróuninni væri gefið meira ráðrúm til að leysa jarðefnaeldsneytið af hólmi með ódýrari hætti en flestum býðst nú (Íslendingar eru í sérstaklega góðri stöðu), og fyrir vikið hefði raforkuverðið til neytenda ekki hækkað jafnmikið og raunin er (sums staðar þrefaldazt síðan 2010). 

Evrópusambandið (ESB) hefur sýnt talsverðan metnað til að vera leiðandi á heimsvísu við orkuskiptin. Engum vafa er undirorpið, að dómsdagsspár IPCC hafa átt mestan þátt í að flýta miklum og kostnaðarsómum lagabálkum ESB.  Þannig sá losunarkvótakerfi ("cap-and-trade scheme") dagsins ljós árið 2005, en þar fylgdi sá böggull skammrifi, að skyldukaup fyrirtækja á losunarheimildum skákaði þeim í lakari samkeppnisstöðu en áður á heimsmarkaðinum. Loftslagsstefna og orkustefna ESB eru fléttaðar saman í Orkupakka 4.  Vegna ólíkra aðstæðna hér og þar á þessi löggjöf Evrópusambandsins lítið sem ekkert erindi hingað norður eftir.

Fyrirtæki í ESB færðu þess vegna starfsemi sína þangað, sem losunarkostnaður var lítill að enginn, og þessi "kolefnisleki" leiddi í raun til heildaraukningar á losun koltvíildis út í andrúmsloftið.  Þetta frumhlaup búrókrata ESB má væntanlega skrifa á hræðsluáróður IPCC. 

ESB reyndi að stoppa upp í lekann með niðurgreiðslum á og fjölgun losunarheimilda, en verð á CO2 hefur aftur hækkað og er nú komið upp í 50-60 EUR/t (fimmföldun). Íslenzk fyrirtæki hafa orðið sérstaklega illa fyrir barðinu á ETS-kerfi ESB (kolefniskvótakerfi), því að hér hafa engar opinberar niðurgreiðslur tíðkazt á þessu sviði.

Í stað niðurgreiðslanna á að koma kolefnistollur á innflutning til að jafna samkeppnisstöðuna.  Þann 14. júlí 2021 (á Bastilludaginn) var kynnt áætlun um kolefnistoll á innflutning ("carbon border-adjustment mechanism"-CBAM). Á árabilinu 2025-2035 munu framleiðendur áls, sements, áburðar og stáls smám saman missa niðurgreiðslurnar, en innflytjendum þessara vara verður gert að kaupa nýja útgáfu af losunarheimildum.  Hversu margar losunarheimildir þeir verða að kaupa fer eftir því, hvað ESB áætlar, að mikil óskattlögð kolefnislosun hafi átt sér stað við framleiðsluna í útflutningslandinu. 

Búizt er við, að þetta geti leitt til þess, að í framleiðslulöndunum verði lagt kolefnisgjald á þessar útflutningsvörur til að fá gjaldheimtuna heim, en við framleiðslu þessara útflutningsvara myndast minna en 10 % losunar þessara útflutningsríkja. Þetta skriffinnskukerfi ESB breytir þess vegna litlu fyrir lofthjúpinn. Óánægja er með þetta kerfi á meðal sumra viðskiptalanda, t.d. Ástralíu og Indlands og Bandaríkin hafa mótmælt þessu sem rétt einum tæknilegu viðskiptahindrununum af hálfu ESB. Miklar flækjur geta myndazt, þegar farið verður að leggja tollinn á, enda í mörgum tilvikum óvissa töluverð um raunverulega losun.  Þannig ratar heimurinn í alls konar vandræði og kostnað vegna tilfinningarinnar um, að mjög skammur tími sé til stefnu, svo að ekki sé nú minnzt á angistina, sem dómsdagsspádómarnir valda mörgu fólki, ekki sízt ungu fólki. Engin teikn eru á lofti um, að IPCC muni á næstunni sjá að sér, játa villu síns vegar og lofa bót og betrun. Á meðan verður hamrað á þeim með hitastigsmælingum Johns Christy og Dicks McNider. 

Athygli hefur vakið, að einum stjórnmálaflokki á Íslandi virðist ætla að takast að móta sér ígrundaða loftslagsstefnu án teljandi áhrifa þess heilaþvottar, sem rekinn er af talsmönnum IPCC-skýrslanna.  Þetta er Miðflokkurinn, en formaður hans skrifaði 12. ágúst 2021 grein í Morgunblaðið, sem ætla mætti, að væri reist á upplýsingum um raunhitamælingar dr Johns Christy o.fl., þótt þeirra sé hvergi getið í greininni:

"Öfgar og heimsendaspár leysa ekki loftslagsmálin".

"Í ljósi reynslunnar [af Kófinu-innsk. BJo] blasir við, að stjórnvöld muni nú vilja nýta aukin völd sín í nýjum tilgangi. Það munu þau gera með vísan í loftslagsmál.  Það er því tímabært að ræða, hvort og þá hvernig þeim verði heimilað að beita auknum hömlum. Ef íslenzk stjórnvöld gera það á grundvelli loftslagsstefnu undanfarinna ára, mun það fela í sér mestu frelsisskerðingu um áratuga skeið, minnkandi framleiðslu [og] lífskjaraskerðingu og skila nákvæmlega engum árangri í loftslagsmálum."   

Hömlur í nafni loftslagsváar, sem IPCC boðar stöðugt, hafa þegar verið innleiddar eða boðaðar á öllu EES-svæðinu.  Þar má nefna kolefnisgjald á jarðefnaeldsneyti, kolefnisgjald af losun atvinnurekstrar og bann við innflutningi bifreiða, sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti auk krafna um íblöndun lífeldsneytis í innflutt benzín og dísilolíu. Bann við kaupum á slíkum nýjum gripum á víða að taka gildi árið 2040, en íslenzka ríkisstjórnin valdi árið 2030 til þessa banns, og hinn öfgafulli umhverfis- og auðlindaráðherra mælti fyrir árinu 2025 í ríkisstjórninni, en varð undir, sem betur fór.

Þessi maður er líka þekktur sem fyrrverandi framkvæmdastjóri Landverndar.  Í því starfi stóð hann fyrir endalausum tafaleikjum og kærum vegna innviðaframkvæmda, sem tvímælalaust voru í þágu almannahags. Viðhorf hans til náttúruverndar eru bæði einstrengingsleg og langt handan þess meðalhófs, sem gæta ber, svo að bezta þekking fái notið sín við nýtingu orkulindanna.  Þeir, sem standa gegn framfaramálum í þágu aukinnar verðmæta- og atvinnusköpunar, svo að ekki sé talað um orkuskiptin, eru afturhaldsmenn. 

Þannig átti alræmt hálendisfrumvarp ráðherrans að vera gambítur afturhaldsins gegn nýframkvæmdum á hálendinu á sviði vegalagninga, virkjana og orkuflutnings. Yfir þessu landflæmi, Miðhálendinu, átti að gína stjórn og embættismannaklíka í stað virkrar verndunar og uppgræðslu íbúa aðliggjandi sveitarfélaga undir eftirliti forsætisráðuneytis, sem fer með þjóðlendumál í landinu.  Vissulega mundi felast frelsisskerðing í slíku, þó varla í nafni loftslagsváarinnar, heldur náttúruverndar á villigötum.

 "Ólesin hefur skýrslan [6. skýrsla IPCC-innsk. BJo] verið gripin fegins hendi og notuð sem rökstuðningur fyrir þeim heimsendaspám, sem haldið var mjög á lofti, þar til þær féllu í skugga veirunnar um sinn.  Í hvert skipti, sem verða hamfarir tengdar veðurfari, eru þær tengdar við loftslagsbreytingar (sem nýaldarpólitíkusar vilja nú gefa nýtt nafn að hætti Orwells og kalla "hamfarahlýnun"). Þótt popúlistar stökkvi á alla slíka atburði og telji þá tilefni til að veita stjórnvöldum aukin völd til að hefta framþróun og skerða frelsi almennings, gleymist alltaf eitt mikilvægt atriði. Það kallast samhengi."

Hér markar formaður Miðflokksins flokknum sess, sem á sér engan líka á meðal núverandi flokka á Alþingi. Kenningin um "hamfarahlýnun" stendur á brauðfótum, af því að reiknilíkanið, sem hún er reist á, er ónýtt.  Það er órafjarri raunveruleikanum og þess vegna hrein gervivísindi til að halda uppi falsáróðri, sem miðar að því að stöðva framfarasókn þjóða og hagvöxt hagkerfa þeirra.  Þetta er sami boðskapurinn og í "Endimörk vaxtar" ("Limits to Growth"), þar sem líka voru settir fram alls kyns spádómar um 1960, sem áttu að verða að raunveruleika á síðustu öld, en það hefur ekki gerzt, af því að hugsunin að baki var meingölluð. 

Síðan vitnar Sigmundur Davíð í Björn Lomborg hjá "Copenhagen Consensus", en niðurstöður hans eru í samræmi við tölfræðilega samantekt dr Johns Christy á stórum veðurfarsatburðum yfir langan tíma, þar sem hann sýnir fram á, að engin tilhneiging er til fjölgunar eða stækkunar ýmissa atburða í tímans rás, nema síður sé:

"Með vísan í opinber gögn hefur Björn sýnt fram á, að tíðni náttúruhamfara, sem tengja má veðurfari, hafi síður en svo aukizt (þótt veðurfarsbreytingar geti haft áhrif). Einnig það, að þrátt fyrir gríðarlega fjölgun mannfólks og mjög aukna byggð á þeim svæðum, sem líklegust eru til að verða fyrir áhrifum veðurfarstengdra hamfara, sé fjöldi þeirra, sem látast af slíkum völdum, aðeins brot af því, sem áður var.  Fjöldinn hefur fallið um meira en 99 % á einni öld.

Framfaraþrá og vísindaleg nálgun hafa skilað mannkyninu gríðarlegum árangri.  Það er því mikið áhyggjuefni, ef því verður nú fórnað á altari öfgahyggju, sem lítur á manninn sem vandamál fremur en uppsprettu lausna og framfara."[Undirstr. BJo]

Í undirstrikaða hlutanum hittir Sigmundur Davíð naglann á höfuðið.  Vanhugsuð öfgahyggja um endimörk vaxtar klæðir sig óverðskuldað í búning vísinda og hefur tekizt að ná fyrirsögnum í fréttunum með kukli og þöggun vísindamanna, sem standa undir nafni.  

Tilvitnaðar athuganir Björns Lomborgs afsanna ekki hlýnun lofthjúps jarðar, enda hefur hún átt sér stað, en aðeins í miklu minni mæli en IPCC hefur reiknað út.  Mæliniðurstöður afsanna hins vegar útreikninga IPCC.  Málflutningur Björns Lomborgs getur komið heim og saman við mæliniðurstöðurnar, því að aukning varmaorku lofthjúpsins er lítil frá 1850 vegna sjálfreglandi eiginleika lofthjúpsins (hækkað hitastig veldur aukinni hitageislun út í geiminn).

"Stjórnvöld víða á Vesturlöndum hafa ofurselt sig ímyndarnálguninni í loftslagsmálum, sama hvað það kostar.  Þegar brezk stjórnvöld samþykktu markmið um kolefnishlutleysi fyrir árið 2040, upplýsti þáverandi fjármálaráðherra, að það myndi kosta talsvert yfir mrdGBP 1000 að ná markmiðinu (yfir ISK 175.000.000.000.000). Síðar var sú tala álitin vanáætluð.  Fyrir slíka peninga væri hægt að ná miklum framförum og bæta líf margs fólks."  

Á íslenzkan mannfjöldamælikvarða nemur þessi upphæð tæplega mrdISK 950 eða um 30 % af vergri landsframleiðslu á ári.   Þótt upphæðin kunni að verða lægri á Íslandi, af því að þegar hefur orðið græn umbylting á sviði raforkuvinnslu og húsakyndingar, verður um risavaxinn kostnað að ræða í virkjunum, orkuflutnings- og dreifimannvirkjum, hleðslustöðvum fyrir bíla, skip og flugvélar o.s.frv. vegna orkuskiptanna. Það er mikið til í því, að vinstri sinnaðir stjórnmálamenn, sem helzt vilja eigna sér loftslagsmálin, þótt þeir beri lítið skynbragð á þau, hafi gerzt sekir um ótilhlýðilega tækifærismennsku.  Þar hefur forsætisráðherra verið sýnu verst, t.d. þegar hún kynnti til sögunnar nýja og enn strangari skuldbindingu Íslands á alþjóðavettvangi um að minnka losun gróðurhúsalofttegunda um 55 % árið 2030 m.v. 1990 án þess, að nokkur tilraun til kostnaðargreiningar væri þá fyrir hendi, hvað þá fjármögnun.  Þannig gerði hún sig bera að hreinræktuðu lýðskrumi.  Þannig á ekki að stjórna ríki. 

 Hvað hefur Sigmundur að segja um það, hvernig skuldbindingar forsætisráðherra verða uppfylltar ?:

"Það er í öllu falli ljóst [ísl.: a.m.k.], að ekki er hægt að ná markmiðinu, nema með því að draga úr framleiðslu innanlands, hækka skatta og gjöld á almenning og leggja á nýja til að stýra neyzluhegðun og hefta ferðafrelsi.  Minnka landbúnað, draga úr fjölda ferðamanna og fækka ferðum Íslendinga til útlanda.  Minni framleiðslu og neyzlu má svo auðveldlega endurorða sem lakari lífskjör.

Störf og framleiðsla munu í auknum mæli færast frá Vesturlöndum til Kína og annarra vaxandi efnahagssvæða.  Allt þetta leiðir til aukinnar misskiptingar, þar sem færri hafa efni á að reka og eiga bíl, ferðast eða kaupa ýmsar vörur.  Það verður ekki leyst með grænum styrkjum (sem að mestu hafa farið í að niðurgreiða dýra bíla) eða nýjum "grænum" hátæknistörfum."

Þetta er ein af ýmsum mögulegum sviðsmyndum, sem gætu rætzt á næsta áratug, ef glundroðaflokkarnir á vinstri vængnum verða hér með tögl og hagldir á Alþingi og í borgarstjórn eftir næstu kosningar. Af þessu sést líka, að stefna forsætisráðherra og umhverfisráðherra í loftslagsmálum er komin í blindgötu, þangað sem útilokað er, að meirihluti þjóðarinnar kjósi að fylgja þeim. 

Þarna opinberast til hvers refirnir eru skornir með loftslagsáróðri IPCC.  Það á með skefjalausum hræðsluáróðri að telja fólki trú um, að "der Kreislauf des Teufels" eða djöfulleg hringrás síhækkandi hitastigs á jörðunni sé handan við hornið, nema þjóðir heims hverfi af braut hagvaxtar og samþykki að taka á sig allar þær hörmungar, sem af langvarandi samdrætti og stöðnun hagkerfanna leiðir.  Sem betur fer vitum við núna, að þetta er falskur tónn, reistur á gervivísindum, sem reikna út miklu meiri hitastigshækkun af völdum viðbótar koltvíildis í lofthjúpnum en hitamælingar með beztu þekktu aðferðum sýna.  Það er kominn tími til að endurskoða þá vitleysu, sem er hér í gangi. Forystu um það eru stjórnmálamenn með samúð með kenningum "Endimarka vaxtar" ófærir um að veita.

Eftir þessa frásögn rakti Sigmundur Davíð í lokin viðhorf sín til þess, hvernig stjórnmálamönnum ber að fást við loftslagsmálin, og undir þessi viðhorf skal hér taka heilshugar:

"Raunin er sú, að það er bezt fyrir loftslagsmál heimsins, að við framleiðum sem mest á Íslandi.  Eftirspurn eftir vörum og lífsgæðum mun bara aukast í heiminum.  Milljarðar manna vilja að sjálfsögðu vinna sig upp úr fátækt, og skert lífskjör á Íslandi eða annars staðar á Vesturlöndum munu ekki koma í veg fyrir það. 

Það er ekki hægt að hverfa af braut framfara.  Þvert á móti; við þurfum að leysa loftslagsmálin, eins og önnur stór viðfangsefni, með vísindum og annarri mannlegri hugkvæmni.  Á því sviði eigum við Íslendingar mikil tækifæri, ef við látum ekki heimsendaspámenn og önnur afturhaldsöfl stöðva okkur. 

Heimurinn þarf miklu meiri endurnýjanlega orku.  Þar getur Ísland gert ótrúlega hluti og þarf að nýta tækifærin betur.  Það mun þýða, að losun landsins aukist í stað þess að minnka, en á heimsvísu mun það draga úr losun [og] reynast það bezta, sem við getum gert í loftslagsmálum og bæta lífskjör Íslendinga."  

Hér eru rökréttar ályktanir dregnar út frá raunverulegri stöðu loftslagsmálanna og hagsmunum landsmanna og raunar allrar jarðarinnar um framfarastefnu í orkumálum.  Við erum hins vegar ekki sjálfstæð þjóð í loftslagsmálum, heldur bundin á klafa loftslagsstefnu ESB, þótt Evrópusambandið búi við allt aðrar aðstæður en við.  T.d. er um 20 % heildarorkunotkunar ESB úr endurnýjanlegum orkulindum, en hérlendis um 80 %.  

Nú er eitt glatað kjörtímabil í orkumálum að renna sitt skeið, þar sem ekki hefur verið hafizt handa við neina virkjun > 100 MW og ekki hefur verið samið við neinn nýjan stórnotanda raforku.  Afleiðingin af því er lægra atvinnustig en ella, óþarflega litlar erlendar fjárfestingar og hagvöxtur, sem að mestu er borinn uppi af erlendum ferðamönnum, sem eru ófyrirsjáanlegir. Nú stefnir í raforkuskort á komandi vetri.  

Það verður að losa um hreðjatak afturhaldsins í landinu á nýjum virkjanaáformum, því að tækniþróunin mun senn gera kleift að framleiða ýmsar vörur hagkvæmt með engri eða sáralítilli losun koltvíildis, t.d. ál, og "grænt" vetni, þ.e. rafgreint vetni úr vatni með raforku úr endurnýjanlegum orkulindum er þegar tekið að hækka í verði vegna aukinnar eftirspurnar.  Norðmenn eru nú þegar að fjárfesta í vetnisverksmiðjum hjá sér.  Við megum ekki láta afturhaldsöfl, sem berjast í raun gegn hagvexti, verða þess valdandi, að hvert viðskiptatækifærið á fætur öðru renni okkur úr greipum.