Hagkerfi heimsins í hægagangi

 

Hagkerfi heimsins á erfitt uppdráttar um þessar mundir, sem lýsir sér í meira framboði en eftirspurn málma á borð við kopar, ál og stál, og jarðefnaeldsneytis með þeim afleiðingum, að heimsmarkaðsverð á þessum vörum hefur hríðfallið.  Kínverska kreppan grefur um sig vegna gríðarlegrar eftirspurnar frá Kína, þegar bezt lét.  Kínverski kommúnistaflokkurinn herðir nú tökin á þegnum sínum. Spurning er, hvort samsuða auðvaldskerfis og einræðisstjórnar er nú komin að endimörkum í Kína ?

Ekki er nóg með, að hrámálmsverðið hafi fallið, heldur hefur verðálag (premía) á sérvörur úr t.d. áli hríðfallið líka, sem ber vitni um óeðlilega slæma markaðsstöðu og er grafalvarlegt fyrir fyrirtæki, sem fjárfest hafa í búnaði til að framleiða slíkar dýrari vörur, t.d. ISAL í Straumsvík. 

Við þessar aðstæður stendur íslenzka hagkerfið þó betur að vígi en mörg önnur hagkerfi, af því að gjaldeyrisöflun þess er, auk málmiðnaðarins, reist á matvælaframleiðslu og ferðaþjónustu. Eggjunum er dreift í þrjár körfur, sem að töluverðu leyti eru innbyrðis óháðar, en þó ekki alveg, enda er slíkt illgerlegt.

Þó að gefið hafi á bátinn við markaðssetningu uppsjávartegunda, þá hefur verðlag yfirleitt farið hækkandi á öðrum tegundum undanfarin misseri og veiðarnar hafa aukizt.  Nú hefur verið ákveðið hæsta aflamark þorsks á næsta fiskveiðiári frá aldamótum, 239 kt, en þorskur er langverðmætasta tegundin, og var um ISK 90 milljarðar að verðmæti 2014 eða 37 % af heildarverðmæti sjávarfangs, ISK 244 milljörðum.  

Mestu verðmætin fóru til Bretlands eða 17 %, og hafi komið ISK 37 milljarðar fyrir sjávarfang til Rússlands, eins og fram hefur komið, eru það 15 % af heild og annar aðalmarkaður Íslendinga fyrir sjávarafurðir.  Kæmi líklega hljóð úr horni, ef bílaiðnaður Þýzkalands mundi missa Rússlandsmarkað á einu bretti, svo að samanburðartilraun sé gerð. Tilgáta blekbera er, að hin þýzka ríkisstjórn Angelu Merkel, kanzlara, mundi ekki hafa látið slíkt viðgangast.  Það er dæmalaus roluháttur forsætisráðherra Íslands og utanríkisráðherra að fórna Rússlandsmarkaðinum fyrir málamynda þátttöku í banni við sölu hergagna til Rússlands.  Með þessu skal ekki gera lítið úr hættunni, sem Evrópuþjóðum stafar af núverandi stjórnvöldum Rússlands.  Sú hætta eykst ekki við sölu Íslendinga á matvælum til lands, sem iðulega hefur hlaupið undir bagga með Íslandi, þegar Vestur-Evrópuþjóðir hafa ætlað að knésetja okkur.

Þó að lífríki hafsins sé ávallt óvissu undirorpið, virðist nú mikið aðhald með lágum nýtingarstuðli vera að skila sér með meiri fiskigengd á miðin og öflugri hrygningarstofnum en þar hafa verið á þessari öld.  Að 10 árum liðnum, árið 2025, gæti þess vegna verðmæti sjávarfangs verið komið yfir ISK 600 milljarða og hafa aukizt um ISK 400 milljarða að núvirði, ef verðlag helzt að jafnaði eins og nú, 2015. Í ljósi öflugrar vöruþróunar og markaðssetningar fiskvinnslunnar er afar sennilegt, að aukið magn og verðmætari afurðir sjávarútvegsins muni þá skila meiri gjaldeyristekjum en allur vöruútflutningur gerir nú.

Eins og málum er háttað núna, er verðmætadreifingin innan sjávútvegsins hins vegar ekki alls kostar sanngjörn. Eigendur minni útgerðarfyrirtækjanna eru hlunnfarnir vegna gríðarlegrar skattheimtu ríkisins af slíkum fyrirtækjum.  Dæmi um þetta kom fram í frétt Morgunblaðsins 11. júní 2015:

"Samkvæmt útreikningum KPMG á skattspori sjávarútvegsfyrirtækisins Hugins ehf í Vestmannaeyjum, sem gerir út uppsjávarskipið Hugin VE, fengu hið opinbera og lífeyrissjóðir 172 sinnum meira en hluthafar félagsins í sinn vasa."

Þessi skipting verðmætasköpunar í sjávarútvegi er ósanngjörn og ber vitni hóflausri skattheimtu, sem gengur ekki til lengdar.  Ef fækkun útgerða á ekki að halda áfram, þá þarf að breyta fyrirkomulagi veiðigjaldanna til einföldunar og lækkunar, t.d. þannig, að útgerðir greiði 4 % - 5 % af verði upp úr sjó í sameiginlegan sjóð, sem standi undir fjárfestingum og rannsóknum hins opinbera í þágu sjávarútvegsins.  Slíkt væri sanngjörn gjaldtaka, þar sem meðalhófs væri gætt, og með þessu móti mundu fjármagnseigendur ekki verða arðrændir, eins og nú á sér stað. Viðfangsefnið er alltaf að skipta kökunni á milli vinnuafls, fjárfesta og hins opinbera þannig, að hvati sé til áframhaldandi rekstrar og sjálfbærrar nýtingar auðlindarinnar. Þetta þýðir, að veiðigjöld munu verða um 1/10 af því, sem Jón Steinsson, hagfræðingur, áætlar til ríkissjóðs með uppboðsleiðinni, en þá má ekki gleyma, að um 3/4 af áætlun Jóns falla nú ríkissjóði í skaut beint frá fyrirtækjum í útgerð og fiskvinnslu, og að auki koma tekjur til sveitarfélagnna, sem eru líklega 1/4 af áætlun Jóns, en mörg sveitarfélög mundu fara á hliðina með uppboðsleið Jóns Steinssonar og sjóræningjanna.  

Tekjur þessa fyrirtækis, Hugins ehf, námu árið 2014 MISK 2123, og MISK 1086 stóðu eftir, þegar rekstrarkostnaður án launa hafði verið greiddur.  Þar af runnu rúmlega 36 % í vasa launþega, 52 % í vasa hins opinbera, 11 % til lífeyrissjóða, og þá var 1 % eftir upp í afskriftir og hagnað.  Hér hefur hið opinbera orðið þess valdandi, að fyrirtækið ber sig ekki, og ofan af þessu þarf að vinda snarlega. Hér er greinilega vitlaust gefið, og svífur marxískur andi yfir vötnunum, sem er ávísun á skipbrot.

Ferðaþjónustan á Íslandi hefur vaxið með ævintýralegum hraða, enda er hún undirverðlögð gagnvart útlendingum vegna lágs gengis eftir Hrunið, sem þó fer fremur hækkandi nú á viðsjárverðum tímum í heimshagkerfinu, og vegna þess, að ríkið heldur þessari stóru og öflugu grein enn í bómull, svo að skatttekjur af þessari starfsemi eru allt of lágar. 

Bílaleigur hafa sloppið við vörugjald við kaup á nýjum bifreiðum.  Segja má þá, að ríkið hafi greitt niður kostnað viðskiptavina bílaleiganna hingað til.  Þetta nær engri átt, heldur ættu þessi vörugjöld að leggjast jafnt á almenning og bílaleigurnar, sem gæti þýtt um helmingslækkun vörugjalda af bílum, sem almenningur kaupir, og mundi ríkissjóður líklega hagnast vegna aukinna kaupa almennings á nýjum bílum við þetta og vegna aukins kaupmáttar.  Til að flýta fyrir "orkuskiptum", ættu rafmagnsbílar áfram að vera undanþegnir vörugjöldum og virðisaukaskatti, en á móti mætti hafa bifreiðagjöldin hærri af þeim.

Baksviðs skrifar Stefán E. Stefánsson í Morgunblaðið 21. júlí 2015:

""Þeir aðilar, sem selja út þjónustu, sem ber 11 % virðisaukaskatt, en greiða 24 % virðisauka af aðföngum sínum, eru í raun og veru að fá dálítinn ríkisstyrk."  Þetta segir Vala Valtýsdóttir, sviðsstjóri skatta og lögfræðisviðs hjá Deloitte, en um komandi áramót eru fyrirhugaðar töluverðar breytingar á skattaumhverfi margra ferðaþjónustufyrirtækja.  Þá mun ýmiss konar þjónusta, sem til þessa hefur verið undanþegin virðisaukaskatti, færast upp í neðra þrep kerfisins og bera 11 % virðisaukaskatt.  Breytingarnar koma í kjölfar þess, að virðisaukaskattskerfinu var breytt, en helztu breytingarnar fólu það í sér, að neðra þrepið hækkaði úr 7 % í 11 %, og efra þrepið var fært niður úr 25,5 % í 24,0 %."  

Það hlýtur að verða bráðabirgða ástand, að stærsta atvinnugreinin á Íslandi sæti ekki venjulegri álagningu virðisaukaskatts.  Á grundvelli 11 % VSK á matvæli í verzlunum, mætti þó verja áframhaldandi 11 % VSK á veitingar, nema áfengi, sem er í hærri flokkinum, 24 %.  Það er auðvitað fyrir neðan allar hellur, að skatttekjur af hverjum erlendum ferðamanni fara minnkandi, eftir því sem þeim fjölgar.  Svört atvinnustarfsemi lækkar kostnað ferðamanna, sem hefur áhrif til enn meiri fjölgunar þeirra.  Fjölgunin er komin út yfir þjófabálk, og nú þarf fremur að auka heildartekjur Íslands af hverjum ferðamanni en að fjölga þeim. Skattrannsóknarstjóri þarf að herða róðurinn á þessu grugguga vatni og má ekki einblína á keyptar skrár um stóreignir í skattaskjólum.  Hvað hefur annars komið út úr því átaki ?  Örlítil tölfræði þar að lútandi mundi engan skaða.

Ferðamennskan leggur þyngstu byrðarnar á umhverfið af öllum íslenzku atvinnuvegunum, þegar ferðirnar til og frá landinu eru meðtaldar.  Hótelfjárfestingar og -rekstur eru gjaldeyrisfrekar, svo að ekki sé nú minnzt á eldsneytið á láði, legi og í lofti.  Tekjurnar, sem enn þá eru að of litlu leyti skattlagðar, fara að töluverðu leyti, aftur til útlanda, ekki síður en hjá stóriðju og útgerð. Það er skammgóður vermir umhverfisverndarsinna að gylla sóðalegustu atvinnugreinina til að kasta rýrð á aðrar.  _HINGAÐ_

Það er langt seilzt hjá hjá virkjana- og flutningslínuandstæðingum, sem mörg hver boða ferðaþjónustu sem náttúruvænan valkost, sem er fullkomin þversögn, að leggjast gegn nýju orkuflutningsmannvirki yfir hálendið um Sprengisand á þeim forsendum, að slíkt mundi fækka ferðamönnum til Íslands og sérstaklega ferðamönnum yfir Sprengisand.  Það er hægt að gera þessi mannvirki minna áberandi en t.d. Byggðalínuna, þar sem hún sést af Þjóðvegi 1 á heiðum og t.d. austan Mývatns.  Sprengisandslína mundi draga úr orkusóun og mengun og auka gjaldeyristekjur, því að flutningstöp mundu minnka, olíubrennsla dragast saman og ný framleiðsla yrði gerð möguleg.  Miklu nær er af umhverfisverndarsamtökum að beita mætti sínum til að heildarlengd loftlína aukist ekki, heldur minnki.  Þetta mundi flýta fyrir þrífösun sveitanna, sem er mikið framfaramál fyrir dreifbýlið, og fólk á borð við Skagfirðinga, sem má búa við 132 kV línu í túnfætinum, mundi eygja möguleika á að fá hana í jörðu, þar sem þeir kysu helzt.

Í ljósi þess, að ferðamennskan er sóðalegasti atvinnurekstur landsins m.t.t. umhverfisins, þá er það næsta hlálegt, að forsprakkar náttúruverndarsamtaka taka tillögum Landsnets um nýjar línulagnir í landinu mjög illa, þó að Landsnet hafi kynnt áform um mótvægisaðgerðir til að draga úr sýnileika línanna. Um þetta segir í frétt baksviðs í Morgunblaðinu 30. júlí 2015:

"Fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur liggur óafgreidd stefna Landverndar gegn Landsneti, þar sem krafizt er ógildingar á síðustu kerfisáætlun, sem lögð var fram árið 2014 og gildir til 2023.  Stefnan var lögð fram í byrjun þessa árs, en að sögn Guðmundar Inga Guðbrandssonar, framkvæmdastjóra Landverndar, verður málið tekið fyrir í Héraðsdómi í haust. 

Landvernd telur, að Landsnet hafi brotið lög með með því að taka ekki afstöðu til nema brots af innsendum athugasemdum við gerð áætlunarinnar og umhverfismats hennar, líkt og lög kveði á um.  Þá telur Landvernd, að áætlunin hafi ekki verið í samræmi við raforkulög.  Landsnet setji fram sína eigin raforkuspá, sem ekki sé heimild fyrir, og fyrirtækið gefi sér þær forsendur í sinni spá, að nær allur orkunýtingarflokkur Rammaáætlunar komi til framkvæmda á næstu árum."

Það verður fróðlegt að sjá, hvernig þessi málarekstur fer.  Hafi Landvernd eitthvað til síns máls, væri það áfellisdómur yfir faglegum málatilbúnaði Landsnets.  Að óreyndu verður að telja líklegra, að hér sé á ferðinni enn einn tafaleikurinn að hálfu Landverndar, en tafir á nauðsynlegum styrkingum flutningskerfis raforku, hvort sem er á milli landshluta eða innan þeirra, t.d. Vestfjarða, hlaupa nú á kostnaði, sem skipta tugum milljarða kr, og nema margfalt hærri upphæðum á hverju ári en hugsanlegt tap mengandi og ofvaxinnar ferðaþjónustu.   

 

 

 

   

 

 

Rammi á villigötum

 

Orkumál Íslands eru á ótrúlegum villigötum miðað við þau gríðarlegu verðmæti, sem virkjanirnar geta malað úr orkulindunum ár eftir ár, ef rétt er haldið á spöðunum.  Ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur, 2009-2013, bætti ekki úr skák, þegar hún gróf undan hugmyndafræðinni að baki Rammaáætlun, sem var að fela valinkunnum sérfræðingum uppröðun virkjanakosta eftir hagkvæmni og umhverfisröskun.  Ramminn átti þannig til kominn að verða stjórntæki fyrir Orkustofnun, sveitarfélög og ríkisvald við útgáfu virkjanaleyfa og framkvæmdaleyfa til virkjanafyrirtækjanna.   

Dæmdur umhverfisráðherra, Svandís Svavarsdóttir, umturnaði Rammanum, sem hún hafði fengið í hendur frá sérfræðingunum, í félagi við iðnaðarráðherra Samfylkingarinnar, færði borðleggjandi vatnsaflsvirkjanir í biðflokk og setti vafasamar jarðgufuvirkjanir í nýtingarflokk.  Þetta var auðvitað gert á ómálefnalegum forsendum einvörðungu til að fækka raunhæfum virkjanakostum og draga þá á langinn.  Þessi pólitíski gjörningur dæmds umhverfisráðherra hefur nú haft þær afleiðingar, að orkuskortur blasir við í landi orkugnóttar, jafnvel staðbundinn þegar næsta vetur.  Hluti af skýringunni er, að stærstu jarðgufuvirkjanirnar eru ósjálfbærar og dregur niður í þeim um 2 % árlega. Hver jarðvarmasérfræðingurinn eftir annan kemur nú fram opinberlega og fullyrðir, að óvarlega hafi verið farið fram við nýtingu, t.d. á Hengilssvæðinu, allt of mikil áhætta tekin með of stórum virkjunaráföngum.  Slík áhætta er óverjandi og ber vitni um dómgreindarbrest og flumbruhátt. Er þáttur R-listans sáluga og vinstri meirihlutans í Reykjavík talsverður í þessari sorgarsögu, sem á eftir að reynast eigendum ON dýrkeyptur.  

Enn alvarlegra en biðflokkavitleysa Svandísar með vatnsaflsvirkjanirnar er, að jarðgufukostum hennar er svo þétt skipað, að jarðvísindamenn telja víst, að um ofnýtingu jarðgufuforðans yrði að ræða, ef úr yrði. Þrátt fyrir viðvaranir vísindamanna, láta stjórnmálamenn og virkjanafyrirtækin sér ekki segjast. Er það dæmalaust miðað við, hversu mikið er í húfi. Þetta er grafalvarlegt fyrir framtíðarkynslóðir Íslendinga, því að með þessu ráðslagi lagði Svandís grunn að því að svipta þær jarðvarmanum til upphitunar húsnæðis, sem er verðmætari nýtingarkostur en að framleiða rafmagn með jarðgufu samkvæmt varmafræðilögmáli Carnots.  Ofnýting jarðgufuforðans núna er arðrán kynslóðar Svandísar á auðlindum, sem falla áttu framtíðinni í skaut. Hver japlaði mest á, að náttúran ætti að njóta vafans ?

Um þetta ritar Gunnlaugur H. Jónsson, eðlisfræðingur og fyrrum starfsmaður Orkustofnunar, merka grein í Fréttablaðið 13. ágúst 2015 undir fyrirsögninni:

"Rammaáætlun út af sporinu",

og verður nú vitnað í þessa grein:

"Rammaáætlun um jarðvarma fór út af sporinu, þegar hún skipti litlum landsvæðum, eins og Reykjanesi/Svartsengi annars vegar og Hengli hins vegar, upp í marga virkjunarkosti, en hvort þeirra er í eðli sínu aðeins einn virkjunarkostur.  Þegar kemur að stórfelldri nýtingu jarðvarma, eins og raforkuvinnsla óhjákvæmilega er, með borholum, sem geta teygt sig allt að 3 km niður í jörðina og mörg hundruð eða þúsundir metra til hliðar frá borsvæðunum, þarf hver virkjun helgunarsvæði, sem nær 10 km út frá virkjuninni og sambærilega virkjun mætti ekki setja nær en í 20 km fjarlægð."

Virkjanafyrirtækin HS Orka og Orka Náttúrunnar (ON) eru greinilega ekki sama sinnis og eðlisfræðingurinn um helgunarsvæði virkjana, og Svandís Svavarsdóttir hjó í sama knérunn og virkjanafyrirtækin, þó að í svo viðurhlutamiklu máli og með færa vísindamenn sem bakhjarla sé vissulega þáttur sjálfbærrar nýtingarstefnu að láta náttúruna njóta vafans.  Þegar skynsamlegt var að gera það, gerði téð Svandís það ekki, en þegar rökin fyrir því voru gizka tötraleg, þá gerði hún það.  Þetta er hættan við gildishlaðna mælikvarða stjórnmálanna í stað mælanlegra mælikvarða vísindanna.

Af þessum ástæðum telur Gunnlaugur glórulaust að virkja Eldvörp á milli Reykjaness og Svartsengis, enda sé þetta virkjunarsvæði nú þegar ofnýtt, eins og niðurdráttur í borholum ber með sér. 

Hann telur Hengilssvæðið með Nesjavallavirkjun og Hellisheiðarvirkjun einnig nú þegar vera ofnýtt og á Reykjanesi aðeins vera eitt jarðhitasvæði óvirkjað, þ.e. Krýsuvík með eina 50 - 100 MW virkjun.  Það er þess vegna ljóst, að HS Orka er í rauninni ekki í neinum færum til að virkja fyrir álver í Helguvík, og því fyrr, sem sú staðreynd er viðurkennd, þeim mun betra. Fyrir álver ganga í raun aðeins vatnsorkuver, eins og slæm reynsla af allt of hraðri og mikilli nýtingu á Hellisheiði sýnir. Vatnsorkuver og álver falla mjög vel hvort að öðru vegna eðlis álagsins, og vinnslukostnaður vatnsorkuvera verður í lágmarki með álver sem aðalviðskiptavin.  Umræðan sýnir, að ekki hafa allir áttað sig á þessari staðreynd, heldur tala og skrifa, eins og vinnslukostnaður sé einn og sami fyrir alla viðskiptavini. Eðlisfræðingurinn heldur áfram:

"Það er góð orkustefna að framleiða rafmagn með jarðhita sem aukaafurð með lághitanýtingu í hitaveitum, en það er orkusóun að láta raforkuframleiðsluna hafa forgang og stýra álaginu á jarðhitasvæðin.  Þetta á einkum við á svæðum Orkuveitu Reykjavíkur og Hitaveitu Suðurnesja, þar sem orkuþörf til hitunar vex um tugi MW árlega á sama tíma og gengið er á jarðhitann með því að senda árlega meiri varmaorku út í loftið um kæliturna en sem nemur framleiddri raf- og varmaorku og menga andrúmsloftið óhóflega í leiðinni."

Undir þetta allt saman skal hér taka.  Það er þyngra en tárum taki, að misheppnuð stjórnvöld landsins skyldu hvetja til þeirra skammtímalausna, sem fleiri en ein virkjun á hverju jarðgufusvæði felur í sér.  Núverandi stjórnvöld þyrftu að leggja sitt lóð á vogarskálar langtíma sjónarmiða við orkunýtingu, t.d. með þingsályktun um sjálfbæra nýtingu og hámörkun nýtni, og hér þarf Orkustofnun að beita sér og núverandi stýrihópur Rammaáætlunar að taka tillit til reglunnar um aðeins eina jarðgufuvirkjun innan hrings með 20 km þvermáli. Hámarks sjálfbæra stærð slíkrar virkjunar, svo að jarðgufuforðinn endist í a.m.k. 100 ár, er aðeins hægt að ákvarða með hægfara álagsaukningu, 10-50 MW á ári, eftir styrk jarðgufuforðans. Þetta eru einföld sannindi, sem fjármálamönnum dugar ekki að hunza, þó að aðferðarfræðin sé dýrari en virkjun í einum áfanga, sé viðskiptavinur fyrir hendi til að taka strax við allri orkunni.  Þetta gerir að verkum, að jarðgufuvirkjun hentar stóriðju að jafnaði illa.

Hverfa verður af braut sóunar, sem felst í að láta jarðgufu knýja hverfla, sem snúa rafölum með rúmlega 10 % heildarnýtni og brottkasti lághitagufu og varma.  Þetta þýðir, að Alþingi ætti að móta landinu þá auðlindanýtingarstefnu, að með raforkuvinnslunni verði að fylgja lághitanýting til upphitunar húsnæðis eða iðnaðarferla, því að ósjálfbær auðlindanýting komi ekki til greina á tímum auðlegðar núlifandi kynslóða.  Af sjálfu leiðir, að áherzla á vatnsorkuvirkjanir verður að vaxa aftur, hugsanlega í samkeyrslu við vindorkugarða, sem minnkað geta stærðarþörf miðlunarlóna.    

 

 

 

 

Áliðnaður-ferðamannaiðnaður

Það er árátta andstæðinga orkunýtingar til málmframleiðslu á Íslandi að stilla henni upp sem andstæðu umhverfisverndar og ferðamennsku, þó að allt þetta geti farið vel saman, ef vel er á spöðunum haldið. Ferðaþjónusta til og frá Íslandi og á Íslandi er t.d. mun meiri mengunarvaldur og landspillir en öll stóriðjan og orkuiðnaðurinn samanlagt.

 

Nú hafa sveitarfélög á Norðurlandi vestra undirritað samstarfssamning við Klappir Development ehf um að reisa álver með framleiðslugetu 120 kt/ár á fyrirhuguðu iðnaðarsvæði við Hafursstaði í Skagabyggð.  Sveitarfélögin, sem í hlut eiga, eru Blönduósbær, Húnavatnshreppur, Húnaþing vestra, Sveitarfélagið Skagaströnd og Sveitarfélagið Skagafjörður. Frumkvæði þessara sveitarfélaga um framtíðarþróun sína er lofsvert. Nú þarf að virkja þingmenn kjördæmisins vegna Rammaáætlunar, sem vinstri stjórnin skemmdi og afturhaldinu á þingi tókst í vor með þrefi að hindra lagfæringar á.  Það þarf jafnframt að útrýma flöskuhálsum orkuflutninga til Norðurlands, og Sprengisandslína er áfangi í því verki. Jafnframt þarf 220 kV línu frá Brennimel til Blöndu, svo að Norðurland vestra geti iðnvæðzt að marki. Til að gera þetta kleift þarf að ýta afturhaldinu, sem þvælist fyrir öllum framfaramálum í atvinnulegu tilliti, út af Alþingi. Það er dýrkeypt fyrir vinnandi fólk að sitja uppi með afætur, sem aldrei leggur neitt uppbyggilegt til, heldur spýr um sig eitri öfundar, illgirni og niðurrifs.     

Hér er um varnarbaráttu þessara sveitarfélaga að ræða til að sporna við fólksflótta, sem hefur numið um 1 % á ári undanfarna tvo áratugi, og við svo búið má ekki standa. Vinstri menn vilja eymd og vesöld, því að það er þeirra kjörlendi. Þess vegna þvælast þeir fyrir umbótum. Sveitarfélögin vilja fá nýja kjölfestustarfsemi á svæðið, sem hækkað getur tekjustig íbúanna og þannig bætt samkeppnihæfni Norðurlands vestra gagnvart öðrum landshlutum. Þessari baráttu eiga borgaraleg öfl að veita þann stuðning, sem þau mega.

Kínverskt álfélag stendur að þessu samstarfi við Norðlendingana, og er það í anda viðskiptasamnings landanna, sem gerður var á síðasta kjörtímabili í tíð Össurar Skarphéðinssonar, ólíkindatóls og höfundar Árs drekans, heimildarbókar um starfshætti ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur. 

Þessi sjálfsbjargarviðleitni Norðlendinga er lofsverð, og verður að vona fyrir þeirra hönd og landsins alls, að Alþingi, ríkisstjórn og ríkisfyrirtækið Landsvirkjun verði hjálpleg og vinveitt þessum áformum um atvinnusköpun og nýja verðmætasköpun og gjaldeyrisöflun á svæði , sem virkilega þarf á slíku að halda. Er sérstaklega áhugavert að heyra, að úrvinnsla áls á staðnum sé fyrirhuguð frá fremur litlu álveri, og mætti þannig ná fram arðsamri framleiðslueiningu. Kveður hér við nýjan tón í atvinnulegu tilliti, sem tvímælalaust eykur fjölbreytni atvinnustarfsemi á Íslandi, ef úr verður.  

Ekki vantar nú úrtöluraddirnar.  Undir eins ryðst Landvernd með formann sinn, Snorra Baldursson, fram á ritvöllinn, og var vettvangurinn Fréttablaðið 16. júní 2015 undir fyrirsögninni:

"Álver á Hafursstöðum - afleit hugmynd".

Þar fjandskapast formaðurinn við Norðlendingana út af téðum áhuga þeirra á iðjuveri og skrifar oflátungslega, eins og hann og skoðanasystkini hans viti ein, hvað fólki og náttúru sé fyrir beztu, og fer með hæpnar fullyrðingar, eins og nú skal stikla á. Eru þetta fordómafullir og fráhrindandi tilburðir til forræðishyggju, sem enginn þarf að taka mark á, sem vill reisa skoðun sína á rökstuddri nýtingu orkulinda að teknu fullu tilliti til náttúrunnar: 

"Hvernig dettur ábyrgum sveitarfélögum þetta í hug, þegar fullljóst er, að stóriðja er einhver allra versti atvinnukostur, sem hugsazt getur, sé tekið mið af fjárfestingu á bak við hvert starf, arði, sem eftir verður í landinu, og ekki sízt óásættanlegum umhverfisáhrifum iðjuversins og virkjananna, sem þarf til að knýja það ?

"Also sprach Zarathustra." Þarna stígur hinn mikli umhverfisfrömuður á stall og veitir sveitarstjórnarmönnum á Norðurlandi vestra innsýn í djúpa vizku sína, sem er reyndar "disinformation", villandi upplýsingar, og sýnishorn af röngum málflutningi um stóriðjuna í landinu í samanburði við aðra starfsemi, sem er formanni Landverndar þóknanlegri.  Hér verða ummæli formannsins skoðuð:

• Sveitarfélögum dettur ekkert í hug sem slíkum, en sveitarstjórnarmenn geta fengið hugmyndir, sem vert er að fylgja eftir, eins og á við í þessu tilviki.
• Hvers vegna ætti það að líta neikvætt út í augum sveitarstjórnarmanna, sem eru á höttunum eftir nýjum atvinnutækifærum, að fá á sitt svæði beina erlenda fjárfestingu, sem er há reiknuð á hvert starf í iðjuverinu sjálfu ?  Það eru miklu fleiri störf, sem skapast, líklega 3 fyrir hvert fast starf í álverinu, og öll þessi störf eru fjölbreytileg og spanna nánast allar starfsstéttir í landinu.  Fjárfestir, sem varið hefur miklu fé í að skapa þessi störf, gerir það, af því að störfin skapa mikil verðmæti, og hann er mjög líklegur til að verða kjölfestuvinnuveitandi í héraðinu um áratuga skeið, eins og reynslan í landinu er ólygnust um.  Þarna lepur formaður Landverndar upp innantóman belging vinstri grænna um álver. Þau skjóta sig í fótinn með þvættingi af þessu tagi, því að mikil fjárfesting er miklu fremur kostur en galli.
• Á byggingarskeiðinu getur allt að helmingur fjárfestingarinnar orðið innanlands, ef íslenzk fyrirtæki, iðnfyrirtæki og ráðgjafar, verða hlutskarpir. Eins og kunnugt er, hefur íslenzkum ráðgjöfum og tækjaframleiðendum orðið vel ágengt í viðskiptaheimi álveranna, þökk sé núverandi álfyrirtækjum í landinu, sem hafa verið órög við að þróa nýjan búnað í samstarfi við íslenzk fyrirtæki. Á hverju ári verður ekki minna eftir í landinu af heildarkostnaði álveranna en 45 %.  Er ástæða til að gera lítið þessu ? Halda menn, að meira verði eftir í landinu af starfsemi eftirlætisatvinnuvegar Landverndar, ferðaþjónustunni ?  Þar er mikill erlendur kostnaður á ferðinni, og nægir að nefna eldsneytið.  Þotueldsneytið nemur um 820 þúsund tonnum, 820 kt/ár, til að flytja meira en eina milljón erlendra farþega fram og til baka yfir hafið, auk fjölmarga Íslendinga.  Kaup á bifreiðaeldsneyti til landsins árið 2014 námu um 420 kt, og drjúgur hluti af því hefur farið til að flytja erlenda ferðamenn á milli staða. Höfundi er til efs, að hlutfallslega meira verði eftir í landinu af útgjöldum erlendra ferðamanna en útgjöldum álfyrirtækjanna. Laun eru fremur lág í ferðaþjónustunni og afar lítil spurn er þar eftir fólki með iðnmenntun eða háskólamenntun. 
• Þegar formaður Landverndar skrifar um "óásættanleg umhverfisáhrif iðjuvers og virkjana", fellir hann sleggjudóm, sem hittir hann sjálfan fyrir sem bjúgverpill, þegar hann heldur því fram, að áhrif ferðamennskunnar séu "smámunir miðað við stóriðju".  Þessi viðhorf eru reist á fordómum, eins og nú skal rekja.  Losun millilandaflugvéla á gróðurhúsagastegundum er gríðarleg, svo að ekki sé nú minnzt á skaðleg áhrif þeirra á ózon-lag lofthjúps jarðar. Bruni þotueldsneytis á leið með ferðamenn til og frá Íslandi nemur 2,9 Mt CO2, en losun alls íslenzka áliðnaðarins, sem framleiðir um 850 kt/ár Al, á gróðurhúsagastegundum nemur um 1,4 Mt af koltvíildisjafngildum, þ.e.a.s. losun þotanna er meira en tvöföld losun álveranna.  Sé tekið mið af elzta álverinu, þá er engin hækkun mælanleg á flúor í gróðri í grennd álversins, og losun brennisteinstvíildis er langt innan leyfilegra marka, og losunin frá bifreiðaumferðinni er meiri en frá álverunum.  Rannsakaðir hafa verið kræklingar úti fyrir strönd í Straumsvík, og í þeim finnast engin merkjanleg áhrif frá álverinu.  Umhverfisspor álveranna er lítið í samanburði við ferðamannaiðnaðinn, en umhverfisspor hans vex stjórnlaust í íslenzkri náttúru.   
• Snorri Baldursson heldur því einnig fram, að umhverfisáhrif virkjananna séu óásættanleg.  Það er enn þá rétt, þegar um jarðgufuvirkjanir er að ræða, en nú er verið að leysa mengunarvandamál þeirra, og meiri þekkingar hefur verið aflað um forðafræði jarðgufuvirkjana.  Varðandi fallvatnsvirkjanir er fullyrðingin  hins vegar fullkomin fásinna.  Aðeins Fljótsdalsvirkjun orkar tvímælis vegna mikilla vatnaflutninga úr Jökuldal og ofan í Fljótsdal, sem er mörgum þyrnir í augum.  Upphaflegu virkjunaráformin með lón við Eyjabakka gerðu ekki ráð fyrir vatnaflutningum af þessu tagi, en umhverfisverndarsinnar tóku upp þykkjuna fyrir grágæs, sem fellir þar fjaðrir, og þess vegna var hætt við Eyjabakkaáformin.  Afleiðingin af þessari baráttu umhverfisverndarsinna voru sameining Jökulsár á Brú og Lagarfljóts með ýmsum neikvæðum áhrifum á Fljótsdalshéraði, en jákvæðar afleiðingar í Jökuldal, t.d. varðandi veiðiskap. Aðrar vatnsfallsvirkjanir eru bæði sjálfbærar og afturkræfar samkvæmt alþjóðlegri skilgreiningu fyrir vatnsfallsvirkjanir, og virkjunaraðilar hérlendis eiga lof skilið fyrir umhverfisvæna hönnun, ræktun og góða umgengni. Miðlunarlónin eru fremur lítil m.v. afl virkjananna, enda er 10 % skerðingarréttur á afl og orku til álveranna, þegar hörgull er á vatni.

Það stendur ekki steinn yfir steini í málflutningi hins ofstækisfulla formanns Landverndar í garð álvera.  Rétt er að veita innsýn í óbeysinn hugarheim formannsins um "eitthvað annað", sem við vitum nú, að er óbeizluð ferðamennska, sem veldur stórkostlegu tjóni á viðkvæmu gróðurfari Íslands og er hin eina og sanna umhverfisvá nútímans, af því að mótvægisaðgerðir við flaumi ferðamanna eru í skötulíki:

"En samt,gróin sveitarfélög hafa valkosti. Geta Norðlendingar í alvöru hugsað sér allar þessar fórnir fyrir miklar framkvæmdir í 2-3 ár og 240 einhæf langtímastörf ?  Vill fólk úti á landi ekki frekar atvinnustarfsemi, sem virðir móður náttúru ?  Þannig uppbygging er möguleg, eins og gríðarlegur vöxtur ferðaþjónustunnar á undanförnum árum sýnir.  Ferðamönnum fylgja vissulega umhverfisáhrif, en þau eru smámunir miðað við stóriðju, og þau má lágmarka með góðu skipulagi.  Ferðaþjónustan er orðin langstærsta atvinnugrein landsins; hún skapar um 14 % landsmanna störf á móti 1 % í áliðnaði, og hún skilur mikinn virðisauka eftir í heimabyggð á meðan virðisauki áliðnaðarins flæðir að mestu úr landi."

Þarna gefur að líta dæmigerðan fullyrðingaflaum úr ímynduðum heimi, þokukennda gerviveröld brjóstumkennanlegs fólks í svartnætti nauðhyggjunnar, sem aldrei sér til sólar, þegar nýja nýtingu orkulindanna ber á góma. Þetta svartagallsraus er ómarktækt og er hægt að hafna sem hverju öðru sótsvörtu afturhaldi, sem er andstætt hagsmunum almennings á Íslandi:

• Téðar fórnir Norðlendinga eiga sér aðeins stað í sýndarveruleika fólks án tengsla við náttúruna, sem heimamenn hafa.
• Að skrifa um einhæf störf í áliðnaði og vegsama um leið ferðamennskuna vitnar um ruglandann í umræðunni.  Öllu er snúið þar á haus.  Hvítt verður svart. Þetta er áróðurstækni dr Josefs Göbbels.  Álver er hátækni vinnustaður, þar sem flestar stéttir landsins koma saman, verkfræðingar, verkamenn, rafiðnaðarmenn, vélvirkjar, bifvélavirkjar, efnafræðingar, viðskiptafræðingar, hjúkrunarfræðingar, matsveinar o.fl.  Stétt með stétt við að bezta framleiðsluferlana og viðhaldsferlana, auka framleiðnina og útrýma slysum. Mikil stjórnunar- og tækniþekking ásamt sérhæfingu við framleiðslustörf hefur flutzt til landsins og dreifzt um þjóðfélagið fyrir tilverknað álfélaganna.  Ferðamannaiðnaðurinn þolir ekki samjöfnuð við áliðnaðinn, og það er harðsvíruð ósvífni af formanni Landverndar að bera slíka þvælu á borð fyrir landsmenn.
• Að hugsa sér yfirlæti þéttbýlisbúans í garð íbúa dreifbýlisins, sem lýsir sér í spurningunni, hvort fólk úti á landi vilji ekki frekar atvinnustarfsemi, sem virði móður náttúru ? "Getur ekki lýðurinn borðað kökur, úr því að brauð vantar ?", var spurt á sinni tíð. Formann Landsverndar er hægt að upplýsa um, að enginn atvinnuvegur á Íslandi er nú fjær því en ferðaþjónustan að virða móður náttúru.  Auk mjög mikillar losunar koltvíildis kemur gríðarlegur úrgangur og skolp frá gististöðum og veitingastöðum, þar sem m.a. feiknamagn af þvottaefnum allra handa er skolað út í frárennslið.  Ferðamannastaðir eru orðnir niðurníddir og utanvegaakstur skilur eftir ógróin sár um áraraðir. Ofvaxinn ferðamannaiðnaður, eins og hann er rekinn á Íslandi, á enn langt í land með að geta talizt eins umhverfisvænn og hinir höfuðatvinnuvegirnir, sjávarútvegur og iðnaður, sem eru til fyrirmyndar á alþjóðavísu. Umhverfisspjöll ferðamennskunnar má lágmarka, meinar formaðurinn, er hvar er það lágmark, og hvenær kemur það ? Væri ekki nær að líta í eiginn barm en að mála skrattann á vegginn að hætti ofstækismanna á miðöldum ? Galdrabrennur eru löngu aflagðar. 
• Það eru bein ósannindi, að ferðþjónustan "skapi um 14 % landsmanna störf".  Þetta hlutfall jafngildir um 46´000 manns, en samkvæmt Hagstofunni störfuðu árið 2014 16´790 manns við ferðaþjónustu, sem er nær 5 % landsmanna.  Í þessari grein er með öðrum orðum mjög lág framleiðni miðað við sjávarútveg og áliðju. Af því leiðir, að lág meðallaun eru í greininni.  Allt bendir þetta til lítils virðisauka, enda eru tekjur ríkisins af virðisaukaskatti á greinina skammarlega lágar m.v. umsetningu.  Þrátt fyrir um 20 % aukningar umsetningar í fyrra varð aðeins um 1,9 % hagvöxtur í landinu 2014.  Ef allt hefði verið með felldu með virðisaukann, sem ferðamennskan skapar í landinu, hefði þessi gríðaraukning umsetningar átt að duga til 3 % hagvaxtar.  Sveitarstjórnarmenn á Norðurlandi vestra hafa ekki fundið neina þá viðspyrnu í ferðamennskunni, sem dugað gæti til vaxtar og viðgangs landshlutanum. Þá skortir áreiðanlega ekki viljann til að finna slíka viðspyrnu.

Að þessu skrifuðu er nauðsynlegt að taka fram, að með náttúruvernd að leiðarljósi á að vera unnt að létta núverandi álagi af viðkvæmum stöðum, sem mikið hafa látið á sjá undan fjöldaferðamennsku, t.d. með bættri dreifingu og nýjum áningarstöðum, t.d. á Norð-vesturlandi.  Ferðamannaiðnaðurinn, orkugeirinn og iðnaðurinn í landinu eru ekki andstæðir pólar, heldur starfsemi, sem leiðzt getur hönd í hönd, eins og glæstastur vitnisburður er um hjá HS Orku með sína Auðlindagarða, sem bera vitni um frumkvæði og áræðni, se slegið hefur í gegn.  Að etja þessum greinum saman, eins og fulltrúar Landverndar gera sig seka um, er þeim til skammar. Stefnumið landsmanna á að vera hámörkun sjálfbærrar nýtingar landsins til hagsbóta fyrir öll landsins börn. Úrtölumenn eru fulltrúar gamla tímans, þröngsýni og skilningsleysis, og eiga alls ekki að móta atvinnuþróunina í landinu.

Ástæða er til að hvetja Norðlendinga til að láta ekki hælbíta af þessu tagi draga úr sér kjarkinn. Þó að rétt sé hjá formanni Atvinnunefndar Alþingis, Jóni Gunnarssyni, að orka fyrir umrætt verkefni á Norðurlandi-vestra sé ekki handan við hornið, sumpart af því að hann laut í lægra haldi á vorþinginu fyrir þeim, sem hafa horn í síðu nýtingar orkulinda landsins til hagsbóta öllum landshlutum, þá munu framfarasinnuð öfl vonandi taka höndum saman um að raungera þetta og önnur viðskiptatækifæri, sem nú blasa við.  

  

             

 

 

 

 

 

 

Umhverfisvernd í ólestri

Yfirvöld umhverfisverndar og umhverfisverndarsamtök hafa sofið á verðinum gagnvart helzta vágesti íslenzkrar náttúru, ferðamanninum.  Ferðaþjónustan sjálf hefur stungið hausnum í sandinn. Landvernd og önnur náttúruverndarsamtök bera fyrir brjósti hagsmuni ferðamannaiðnaðarins og ota þeim fram gegn orkuiðnaðinum. Þessir aðilar og stjórnarandstaðan á Alþingi eru valdir að stórfelldum kostnaðarauka alls almennings og fyrirtækja hérlendis vegna raforkuverðshækkana, sem fóðraðar eru með orkuskorti. Þá hafa miklar tekjur tapazt vegna þess, að flutningskerfi raforku annar ekki þörfinni fyrir núverandi notkun, hvað þá fyrir nýtt álag, sem spurn er eftir.  Allt er þetta í boði afturhaldsins í landinu, sem á þó ekki bót fyrir rassinn á sér. Núverandi ríkisstjórn braut blað á vorþinginu  varðandi mótvægisaðgerðir til að hamla gegn afleiðingum "engisprettufaraldursins" með samþykkt sinni á MISK 850 fjárveitingu af aukafjárlögum 26. maí 2015, þó að slík aðferð sé neyðarbrauð, enda náttúrupassinn þá farinn veg allrar veraldar, og farið hefur fé betra, segja sumir. 

Það koma stinningstekjur í ríkissjóð frá ferðaþjónustunni, þó að ekki sé þar um að ræða beysna virðisaukaskattheimtu, og er löngu óþarft af ríkisvaldinu að hygla ferðaþjónustunni umfram aðrar atvinnugreinar með vægri skattheimtu.  Munu þessi mál nú í endurskoðun í Fjármálaráðuneytinu. Væri nær að leggja á ferðaþjónustuna auðlindagjald, sem rynni til verndar viðkvæmri náttúru gegn "homo sapiens", sem í of miklum mæli verður að plágu í íslenzkri náttúru.  Af hverju á náttúran ekki að njóta vafans, nema orkugeirinn eigi í hlut ? Það er þó skýr og yfirvofandi hætta af ferðamönnum, en hættan af orkugeiranum er öll orðum aukin og einkennist af tilfinningahlöðnum upphrópunum, sem oft eru staðlausir stafir.

Ferðaþjónustan ætti að auki sjálf að standa  undir fjármögnun verndaraðgerða á náttúrunni gagnvart gríðarlegum ferðamannafjölda.  Er þá grundvallaratriði, að þeir greiði, sem njóta, t.d. með sérstakri skattheimtu á fyrirtæki, sem gera beint út á náttúruna.  Þetta væri til samræmis við það að láta útgerðirnar greiða gjald í sjóð fyrir aðgang að miðunum, sem standa mundi straum af fjárfestingum stuðningsstofnana útgerðar á borð við Hafrannsóknarstofnun og Landhelgisgæzlu, en höfundur er fylgjandi slíkri breytingu. 

Það er hneykslanlegt, hversu lítinn gaum baráttusamtök umhverfisverndarsinna á borð við Landvernd og Náttúruverndarsamtökin hafa gefið að þessu mesta umhverfisverndarvandamáli samtímans á Íslandi, þegar uppblástur landsins er frá talinn.  Virðist allt púður þessara samtaka fara í öfgakennda baráttu við Landsvirkjun og önnur virkjunarfyrirtæki að ógleymdri illvígri viðureign við Landsnet.  Það er þó viðurkennt og er til um það staðfesting frá dósent við Háskóla Íslands, að allar vatnsaflsvirkjanir landsins hingað til hafa verið sjálfbærar og afturkræfar, svo að ekki sé nú minnzt á loftlínurnar.  Það er þess vegna einvörðungu þjóðhagslegt val, hvort menn vilja virkja með viðeigandi miðlunarlónum og reisa háspennulínur eða leyfa vatninu að falla áfram óbeizluðu um sínar flúðir og fossa, eins og það hefur gert í um 10 þúsund ár. Þessi samtök eru afturhaldssamtök í þeim skilningi, að þau vilja engu breyta, sem er hláleg afstaða á Íslandi, þar sem stöðug landmótun á sér stað.

Rödd hrópandans í eyðimörkinni er hins vegar rödd Andrésar Arnalds, fagstjóra hjá Landgræðslu ríkisins. Það er óhætt að taka fullt mark á varnaðarorðum þessa reynsluríka sérfræðings hjá Landgræðslunni.  Svavar Hávarðsson birti þann 22. maí 2015 fréttaskýringu í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni:

"Lifum tímabil stórfelldra skemmda":

Landvernd og Landgræðslan héldu fund 20. maí 2015 undir heitinu:

"Stígum varlega til jarðar-Áhrif ferðamanna á náttúru Íslands". 

Þar sagði Andrés Arnalds m.a.:

"Verkefnið er gríðarstórt, en við erum gjörsamlega vanmáttug að takast á við þetta.  Stofnanakerfið er afar veikt, sundurlaust, og lítil samstaða innan þess.  Þá er fjármagn af afar skornum skammti", "sagði Andrés og bætti við áleitnum spurningum um, hversu tilbúin við erum sem þjóð að takast á við viðfangsefnið, sem blasir við: að gera ráðstafanir til að koma í veg fyrir frekari skemmdir og fyrirbyggja, að orðstír Íslands sem ferðamannaland glatist."

Hér segir hlutlægur kunnáttumaður á sviði umhverfisverndar þá skoðun sína umbúðalaust, að hömlulaus ágangur mígrúts ferðamanna valdi nú stórtjóni á landinu, sem langan tíma taki að bæta, og að viðkomandi stjórnvöld setji kíkinn fyrir blinda augað.

  Það verður að taka hér í taumana, fylgja ráðleggingum manna á borð við Andrés Arnalds, takmarka aðgang, þar sem slíkt er metið nauðsynlegt, og láta ferðamenn standa fjárhagslega undir viðgerðum og vernd.  Frá ferðaþjónustunni sjálfri hafa ekki sézt neinar tillögur til úrbóta, hvað þá frá Landvernd og Náttúruverndarsamtökunum.  Þessir aðilar eru uppteknir af einhverju allt öðru, sem þau setja í hærri forgang, og fljóta sofandi að feigðarósi, þegar raunveruleg umhverfisvernd er annars vegar. Andóf þessara samtaka gegn bráðnauðsynlegum framkvæmdum í landinu er ekki lengur hægt að skoða í ljósi náttúruverndar. Þar liggur fiskur undir steini.

Andrés gerði að umræðuefni setu sína í nefnd um úrbætur á fjölsóttum ferðamannastöðum á vegum samgönguráðherra árin 1994-1995 eða fyrir tveimur áratugum.  Nefndin samdi skýrslu og við lestur hennar sést, að allt situr enn við hið sama.  Þetta er gríðarlegur áfellisdómur yfir Stjórnarráðinu, einkum Umhverfisráðuneytinu, og Umhverfisstofnun. Dæmi úr tvítugri skýrslu:

"Þrátt fyrir mikla þenslu í ferðaþjónustu er enn lítið gert til að hlúa að ferðamannastöðum á landinu. ... Víða er þegar komið í óefni vegna aðstöðuleysis. ... Ríkið og ferðaþjónustuaðilar verða að bregðast skjótt við til að leysa úr þessum vanda."

Sjónir höfunda þessara orða beindust að spá um fjölda ferðamanna árið 2000 upp á 322´000 manns.  Sem kunnugt er, er viðfangsefnið nú ferfalt að stærð, og það er orðið erfiðara viðfangs vegna skemmda á náttúrunni, einnig á s.k. friðlöndum, sem nú spanna um 20 % af yfirborði landsins. 

Svo kallaðir umhverfisverndarsinnar vilja auka enn við þessi friðlönd, þó að ljóst sé, að viðkomandi ábyrgðaraðilar friðlandanna og fjárveitingavaldið hafa sofið Þyrnirósarsvefni fram að þessu. Umhverfisverndaráhuginn og friðunaráhuginn virðist í mörgum tilvikum hverfast um það að koma í veg fyrir framkvæmdir, t.d. á hálendinu, vegagerð, virkjanir og háspennulínur.  Þetta er þröngt sjónarhorn, sem hefur afvegaleitt umhverfisverndarfólk, svo að það hefur ekki beitt sér í neinum þeim mæli, að gagnast megi, gegn hinni raunverulegu umhverfisvá, sem Andrés Arnalds aftur á móti er óþreytandi við að vekja athygli á, en talar því miður fyrir daufum eyrum.

Afturhaldssinnar hafa lagt dauða hönd á umhverfisvernd, sem tengist ferðamennsku, og þeir virðast setja jafnaðarmerki á milli þess að leggjast þversum gegn öllum framkvæmdum, sem tengjast auðlindanýtingu utan alfaravegar, og almennrar umhverfisverndar.  Þess vegna vantar þrýstihóp fyrir málaflokkinn ferðatengd umhverfisvernd, þó að málaflokkinn iðnaðartengd umhverfisvernd skorti ekki athygli.  Svipaða sögu er að segja úr stjórnsýslunni.  Þess vegna varpaði Andrés Arnalds því fram á téðri ráðstefnu, hvort tímabært væri að stofna Ráðuneyti umhverfis- og ferðamála.  Þetta þarf ekki að hafa í för með sér fjölgun ráðherra í ríkisstjórn.  Hann færði þau rök fyrir jákvæðu svari við spurningunni, að náttúran væri meginundirstaða ferðaþjónustunnar, og því yrði þetta tvennt vart rætt, nema í samhengi. Ferðaþjónustan væri farin að afla mestra gjaldeyristekna allra atvinnugreina, og málaflokkurinn hefði afar veika stöðu í stjórnsýslunni miðað við mikilvægi.

Hér skal taka undir sjónarmið hins mæta umhverfisverndarfrömuðar, Andrésar Arnalds, í einu og öllu. Það þarf jafnframt að stokka upp og straumlínulaga alla starfsemi ríkisins á þessum tveimur sviðum, ferðaþjónustu og umhverfisvernd, ekki sízt Umhverfisstofnun, og þá gæti þessi skipulagsbreyting orðið til hagræðingar og einhverrar minnkunar á ríkisbákninu í heild, sem ekki veitir af.    

     

 

 

Kaupahéðinn ógnar ímynd

Margt er skrýtið í kýrhausnum.  Á Innri markaði EES (Evrópska efnahagssvæðisins) hefur verið stofnað til sýndarveruleika með viðskiptum með upprunavottorð raforku.  Samkvæmt Baksviðsfrétt í Morgunblaðinu 30. júní 2015 var svo komið árið 2014 eftir sölu íslenzkra virkjunarfyrirtækja utan á vottorðum um endurnýjanlega orku, að opinber samsetning íslenzkrar raforkuvinnslu var þannig:

• endurnýjanleg 45 %
• jarðefnaeldsneyti 32 %
• kjarnorka 23 %

Össur Skarphéðinsson, ESB-frömuður, lagði örlagaárið 2008 fram frumvarp á Alþingi um innleiðingu tilskipunar ESB um þennan sýndarveruleika, og var það samþykkt sem lög nr 30/2008 með öllum greiddum atkvæðum, 48, en 15 voru fjarverandi. Má ætla, að sumir þingmenn hafi ekki gert sér skýra grein fyrir afleiðingum þessarar lagasetningar fyrir ímynd Íslands sem land hreinnar raforkuvinnslu, því að margháttaður efi um það getur sótt á, ef svipaðar upplýsingar og ofangreindar standa á rafmagnsreikningunum.

Það er alvarlegt mál, að fyrirtæki á Íslandi, stór og smá, ásamt heimilunum, mega nú ekki halda því fram út á við, að þau noti einvörðungu endurnýjanlega orku.  Með þessu er komið aftan að fyrirtækjum, sem gerðu langtímasamninga um orkukaup fyrir gildistíma téðra laga og vegið að grundvelli þessara samninga um kaup á raforku, sem unnin væri með sjálfbærum hætti.  Í orkusamningunum er meira að segja tíundað, hvaðan orkan á að koma, og hvenær á að afhenda hana í tilteknu magni. Að banna þessum fyrirtækjum, viðskiptavinum virkjanafyrirtækjanna, nú að halda því fram, t.d. gagnvart sínum viðskiptavinum, að álið frá fyrirtæki þeirra á Íslandi sé framleitt fyrir tilstuðlan raforku, sem unnin er úr endurnýjanlegum orkulindum, vitnar um óboðlegt viðskiptasiðferði.

Fyrir vikið er nú ímynd Íslands sem land sjálfbærrar raforkuvinnslu, þeirrar langmestu í heiminum á hvern íbúa, í uppnámi.  Fulltrúar eigendanna, innri endurskoðendur og aðrir, sjá það svart á hvítu, að þeir hafa verið ginntir af viðsemjendum sínum, Landsvirkjun o.fl., til að kaupa umhverfisvæna vöru, en opinberlega er hins vegar verið að farga hér geislavirkum úrgangi, sem enginn veit, hvað gert er við, og spúa svo miklu koltvíildi út í andrúmsloftið, auk brennisteinstvíildis, sóts og annars viðbjóðs, að Ísland er fyrir löngu komið út fyrir losunarheimildir sínar. 

Ef Ísland væri nú tengt Bretlandi um tvíátta sæstreng, væri ekki lengur hægt að halda því fram, að meira en 99,9 % raforku á Íslandi komi frá rafölum, sem knúnir eru með sjálfbærum hætti.  Hér er verið að tefla í tvísýnu gríðarlegum hagsmunum fyrir tiltölulega lítinn ávinning, og þess vegna ætti ríkisfyrirtækið Landsvirkjun að ríða á vaðið og steinhætta þessum viðskiptum.  Ef nauðsyn krefur, verður eigandinn að koma vitinu fyrir stjórn fyrirtækisins, eins og Iðnaðarráðherra ýjar að í viðtali við Morgunblaðið í dag, 1. júlí 2015, á afmælisdegi Landsvirkjunar, sem á sér glæsta sögu, en hefur villzt af leið.

Þessi viðskipti við íslenzk orkufyrirtæki eiga ekki við.  Viðskiptunum er ætlað að beina orkufyrirtækjunum í endurnýjanlegar orkulindir, en það er megnasti óþarfi á Íslandi, því að ekki hvarflar að eigendum íslenzkra virkjunarfyrirtækja að virkja neitt annað en endurnýjanlegar orkulindir, þ.e. fallvötn, jarðgufu, vind og e.t.v. öldur eða sjávarföll í tilraunaskyni.  Sólarorka er virkjuð í minna mæli, einkum af fjölskyldum, t.d. í sumarhúsum.  Það orkar tvímælis að kalla jarðgufuna endurnýjanlega í sumum tilvikum, en á alþjóðlega vísu er hún skilgreind endurnýjanleg.

Hér skal fullyrða, að Landsvirkjun er með sölu sinni á upprunarvottorðum, eins og hér hefur verið rakið, að kasta perlu fyrir svín.  Verð fyrir vottun á endurnýjanlegri orku hefur "undanfarin ár" verið á bilinu 0,07-0,30 EUR/MWh samkvæmt upplýsingum Landsvirkjunar til Morgunblaðsins þann 30.06.2015 á bls 12.  Miðgildið er 0,18 EUR/MWh. Miðað við gengi þann dag jafngildir þetta 0,20 USD/MWh eða 0,6 % af meðalverði Landsvirkjunar. Í Morgunblaðsfréttinni segir, að aðeins 45 % íslenzkrar raforku sé úr endurnýjanlegum lindum.  Þá hafa verið seld vottorð fyrir um 55 % af orkuvinnslu Landsvirkjunar eða 7,2 TWh.  Þetta eru aðeins um MUSD 1,44 eða MISK 200. Upphæðin er smáræði hjá því viðbótar verði, sem erlend fyrirtæki eru fús til að greiða fyrir sjálfbæra orkuvinnslu.  Viðskipti orkufyrirtækja hérlendis með upprunavottorð endurnýjanlegarar orku eru viðskiptalegt glapræði og ber að afleggja hið snarasta til að varðveita hreina ímynd Íslands í rafmagnslegum efnum.

  

 

Fyrirferðarmikil ferðaþjónusta

Bent hefur verið á, að ferðaþjónustan virðist fremur gera út á magn en gæði.  Þá hefur einnig komið fram, að tekjur ríkisins af virðisaukaskatti af þessari starfsemi eru sáralitlar, þó að það standi vonandi til bóta, enda greinin ekki lengur í reifum.  

Til öflunar gjaldeyristekna af ferðamönnum þarf miklar fjárfestingar í erlendum búnaði, flugvélum, bílum o.fl., og mikill gjaldeyrir fer í rekstur greinarinnar, t.d. í eldsneyti á farartæki.  Þegar forysta ferðaþjónustugeirans hælist um vegna mestu gjaldeyristeknanna, mætti hafa þetta í huga og jafnframt, að fjölbreytni starfanna er fremur lítil,og meðallaunin í greininni eru fremur lág t.d. m.v. stóriðjuna, þegar frá eru talin störf við fjárfestingarverkefni ferðaþjónustunnar. Ferðaþjónustan hefur fengið að kenna á verkföllum í vor.  Verði Ísland þekkt í ferðamannageiranum erlendis sem verkfallaland, þá getur ferðamannastraumurinn til Íslands snarminnkað, því að hver vill verða strandaglópur í ókunnu landi og fá ekki lágmarksþjónustu ? 

Út yfir þjófabálk tekur þó, þegar forysta Samtaka ferðaþjónustunnar setur sig á háan hest gagnvart öðrum greinum athafnalífsins í krafti stærðar sinnar og vill setja orkugeiranum stólinn fyrir dyrnar um þróun hans og þar með mikilvægustu innviða landsins fyrir allt athafnalíf í landinu.     

Þetta hefur komið fram opinberlega í máli Gríms Sæmundsens, læknis, formanns Samtaka ferðaþjónustunnar, er hann tjáði sig um áform Landsnets um lagningu háspennulínu yfir Sprengisand. Var á honum að skilja, að vegna umfangs ferðaþjónustunnar væri Landsneti ekki stætt á því að halda sig við áform um téða Sprengisandslínu. Þetta er digurbarkalega mælt og firn mikil, enda er téð háspennulína nauðsynleg framkvæmd fyrir allt athafnalíf Norðurlands og til að bezta rekstur virkjana og miðlunarlóna og til að lágmarka orkutöp rafmagnsflutningskerfisins. Línan er samfélagsleg nauðsyn og engan veginn einvörðungu farvegur orku til málmiðnaðarins.

Það hefur komið fram hjá Landsneti, að samfélagslegur kostnaður af völdum vanþróaðs flutningskerfis geti numið allt að 10 milljörðum kr á ári.  Þegar tekið er tillit til glataðra atvinnutækifæra og gjaldeyrissparnaður vegna fjárfestinga, sem ýmist eru vannýttar eða hefur ekki verið unnt að ráðast í vegna skorts á rafmagni eða vegna ófullnægjandi afhendingargæða, þá er þessi tala líklega sízt of há og fer hækkandi með hverju árinu. 

Téður Grímur hafði á orði, að finna þyrfti út, hvað lína af þessu tagi hefði í för með sér sem kostnað eða tapaðar tekjur.  Ætti þó að standa SAF næst að hafa forgöngu um slíka rannsókn.  Hver eru þessi töp ?    Þau eru fólgin í fækkun ferðamanna til landsins vegna Sprengisandslínu.  Hér skal gera því skóna, að sárafáir ferðamenn af þeim allt að 1,3 milljónum, sem væntanlegir eru árið 2015, ef verkföll setja ekki strik í reikninginn, mundu hafa hætt við, þó að þeim hefði verið gerð grein fyrir því, þegar þeir pöntuðu ferðina, að 400 kV lína hefði verið lögð frá Suðurlandi til Norðurlands um Sprengisand til að anna raforkuþörf á Norðurhluta landsins, nýta virkjanir og miðlunargetu vatnsbúskapar og til að draga úr afltöpum. Flestir skilja strax, að hér er um nauðsynlega styrkingu innviða landsins að ræða, og slíkt þykir fæstum útlendinga nokkurt tiltökumál, þó að ofstækismenn og aðgerðasinnar séu auðvitað einnig í þeirri hjörð, enda eru þeir iðulega mataðir með ranghugmyndum og ýkjum um meint "umhverfisslys".

Þegar litið er til þess litla brots af "ósnortnum víðernum", sem þessi háspennulína með mótvægisaðgerðum breytir einhverju um, og þess, að langflestir ferðamenn eru alvanir enn stórskornari og þéttriðnari háspennulínum í fögru landslagi en hér ræðir um, þá er óþarfi að ætla, að meira en 0,5 % erlendra ferðamanna hingað mundu setja þetta mannvirki fyrir sig, þegar þeir taka ákvörðun um ferð til Íslands eða ákveða dvalarlengd.  Línan er óhjákvæmileg, nema menn vilji fara enn dýrari leið um fagrar sveitir Íslands, þar sem hún yrði mjög áberandi öllum, er um landið færu.  Þvert á móti veitir Sprengisandslína kost á að færa 132 kV Byggðalínuna í jörðu á völdum stöðum, þar sem hvort eð er er komið að stórviðhaldi á henni.  Sú vegalengd í sveitum landsins, þar sem Byggðalínan færi í jörðu, gæti numið a.m.k. tvöfaldri áætlaðri lengd Sprengisandslínu, og það er liður í sátt um þessi mál að stytta heildarlengd loftlína á landinu, svo að um muni.

Framlegðin, sem ferðaþjónustan mundi tapa við að missa 0,5 % af fjölda erlendra ferðamanna, þ.e. um 6500 ferðamenn, er innan við 1,0 milljarður króna, svo að það munar heilli stærðargráðu á fjárhagslegum ávinningi Sprengisandslínu og fjárhagslegu tapi af henni m.v. glataða ferðamenn.  Það er engum blöðum um það að fletta, hvorum megin hryggjar þessi lína á að lenda, auðvitað með þeim mótvægisaðgerðum, sem eru tæknilega og fjárhagslega viðráðanlegar. 

Svo kallaðir línuvegir, sem eru slóðar, lagðir fyrir aðdrætti loftlína á byggingarstigi, hafa verið mikið notaðir af ferðamönnum og greitt götu margra á misjafnlega vel útbúnum fararskjótum.  Í þessu tilviki sýnist einboðið, að Landsnet og Vegagerðin sameinist um gerð upphækkaðs vegar með varanlegu slitlagi, sem þjóna mundi framkvæmdar- og rekstraraðilum Sprengisandslínu, ferðaþjónustuaðilum og öllum ferðamönnum gegn veggjaldi, sem losna mundu undan óeðlilegum viðgerðarkostnaði, auknum eldsneytiskostnaði og miklum óþægindum af völdum vegleysu og heilsuspillandi ryks frá umferðinni.  Góður vegur þarna mundi auðvitað létta á hringveginum og veitir ekki af.  Út frá þessum vegi yrðu lagðir boðlegir slóðar að áhugaverðum stöðum og eftirlit hert með utanvegaakstri, sem ber að taka hart á sem glæpi gegn viðkvæmri náttúru á hálendinu.  Veggjald gæti staðið undir öflugri náttúruvernd á Sprengisandi, sem er ekki fyrir hendi nú. Staðsetning vegar og háspennulínu yrði samræmd, svo að línan yrði aðeins í augsýn á tiltölulega stuttum kafla.  Er kominn tími til að kveðja fortíðarþrá um vegleysu í rykmekki á Sprengisandi í nafni "ósnortinna víðerna". 

Þann 19. marz 2015 reit Þórhallur Arason, fyrrverandi iðnrekandi og framkvæmdastjóri, grein í Morgunblaðið undir fyrirsögninni:

"Raflínustrengur til Norðurlands".

Þar gerði hann að umræðuefni ofstæki, sem honum þótti gæta í umræðuþættinum "Hringborðið" í Sjónvarpi RÚV í garð háspennulínu "um hálendi landsins til Norðurlands, en skortur er þar á rafmagni til eflingar ýmiss konar atvinnuuppbyggingar sem og til almennra nota". 

Síðan lýsir Þórhallur upplifun sinni á téðum umræðuþætti, sem sýnir, hvers konar vanstilling, sem stundum jaðrar við móðursýki, er á ferðinni, þegar framkvæmdir á hálendi Íslands ber á góma. Eru þar margir sjóraftar á sjó dregnir.

"Þá tók nú fyrst steininn úr, þegar einn þátttakenda, Styrmir Gunnarsson, hrópaði hátt og endurtók hrópið tvisvar sinnum, að lagning rafstrengs yfir hálendið kæmi aldrei til greina, og hver voru nú rökin ? Jú, að hálendið væri slík náttúruperla að verðmæti, að slíkt jafnaðist á við verðmæti allra fiskimiðanna kringum landið.  Mér sortnaði fyrir augum og spurði sjálfan mig, hvers konar vitleysu maðurinn væri eiginlega að halda fram.  Allir vita, að hálendi Íslands er gróðurlaus auðn, uppblásnir melar, sandflákar og sandfok, möl, stórgrýti, leirflákar og rofabörð.  Ekki nóg með það, því að samkvæmt mælingum innlendra sem erlendra náttúrufræðinga þá er hálendi Íslands hvorki meira né minna en "stærsta eyðimörk Evrópu".  Hvílík fásinna."

Það er erfitt að hrekja þessa efnislegu lýsingu Þórhalls á því, sem fyrir augu ber á hálendinu, en upplifun ferðamannsins er annað mál og sömuleiðis tilfinningar margra hérlandsmanna til hálendisvíðernanna og stærstu eyðimerkur Evrópu, sem eru virðingarverðar.  Lítt snortin víðerni vekja hrifningu og góða tilfinningu á meðal þéttbýlisbúa, sem á annað borð bera einhverjar taugar til náttúrunnar. 

Hálendið, þótt hrjóstrugt sé, og í mörgum tilvikum þess vegna, hefur af þessum sökum mikið varðveizlugildi.  Þar með er ekki sagt, að bráðnauðsynlegar og arðsamar framkvæmdir megi ekki eiga sér þar stað, enda eru fjarlægðirnar svo miklar þarna, að breytt ásýnd af völdum afmarkaðra framkvæmda hefur sáralítið vægi í heildar upplifun flestra ferðamanna, enda eru þeir ekki fordómafullir í garð nauðsynlegra framkvæmda, þar sem beztu tækni er beitt til að takmarka umhverfisrask að teknu tilliti til arðsemi framkvæmdarinnar. Sjálfsagt er, að fram fari umhverfismat vegna þessarar framkvæmdar til þess m.a. að finna út, hvar er mest þörf á öflugum mótvægisaðgerðum á borð við jarðstreng, en það skal taka fram, að tæknilega er það ekki ekki valkostur að reka riðstraumsjarðstreng yfir (undir) allan Sprengisand.

Missir fiskimiðanna í kringum landið væri algerlega ósambærilegt tjón fyrir þjóðina við missi ósnortinna víðerna á svæði einnar háspennulínu og vegar, og skal taka undir með Þórhalli Arasyni, að þessi samanburður er fjarstæðukenndur.  Fjárhagslegt gildi hálendisins er hátt, en gildisrýrnun við slíkar framkvæmdir eru "överreklamerat", eins og Svíinn segir, þ.e. hún er blásin út úr öllu hófi í einhvers konar tilfinningalegri vímu. Takmarkaðar framkvæmdir á hálendinu og ferðamennska um það bæði getur og verða að fara saman, heildinni til hagsbóta. 

Að lokum fylgir hér niðurlag tilvitnaðrar greinar Þórhalls Arasonar:

"Undarlegt þótti mér, að stjórnandi þáttarins skyldi ekki spyrja þátttakendur einn af öðrum, hvað ætti að gera, ef rafmagn fengist ekki flutt um hálendið til Norðurlands, þ.e.a.s. hvort setja ætti þá upp dísilrafstöðvar í sveitum og bæjum fyrir norðan eða þá, að byggt yrði kjarnorkuver til þess að vernda hálendið, náttúruperluna."

Höggva mætti á hnútinn með þjóðaratkvæðagreiðslu um þetta málefni, enda er mikið hagsmunamál á ferðinni. Þar ætti að leggja spilin á borðið með eftirfarandi tveimur valkostum, þar sem kjósandinn yrði beðinn um að merkja við þann kostinn, sem hann kýs fremur:

__A) 400 kV háspennulína og jarðstrengur á viðkvæmasta stað yfir Sprengisand ásamt niðurtekt 132 kV Byggðalínu og strenglagningu hennar á a.m.k á köflum, sem alls nema a.m.k. lengd nýju loftlínunnar.

__B) Tvöföldun Byggðalínu eða bygging nýrrar 220 kV línu frá Vatnshömrum í Borgarfirði um Norðurland til Hryggstekks í Skriðdal.  

   

 

  

       

    

Olíumarkaðurinn

Hlutdeild jarðolíu í heildarorkunotkun heimsins er tæplega 33 % og til samanburðar aðeins 12 % af heildarorkunotkun á Íslandi. Ísland er þannig í hópi um 5 landa jarðarinnar, þar sem hlutdeild jarðefnaeldsneytis er lægst. 

Olíuvinnslan hefur á þessari öld vaxið úr rúmlega 80 milljón tunnum á sólarhring (Mtu/d) í um 95 Mtu/d eða um 1,3 % á ári að jafnaði. Á notendahlið hefur mest munað um eftirspurnaraukningu frá Kína, en á framboðshlið munaði mest um Bandaríkin (BNA), sem þróuðu nýja vinnslutækni með láréttri borun og setlagasundrun með vökvaþrýstingi, en einnig olíuvinnslu úr tjörusandi.  Er nú svo komið, að í BNA eru framleidd um 7 Mtu/d alls eða 7 % af heimsframleiðslunni, og þar sem OPEC hefur haldið að sér höndum varðandi verðstjórnun, ráða Bandaríkjamenn nú verðlagningunni. Ógurleg mengunarvandamál blasa við Kínverjum, svo að þeir leggja nú höfuðáherzlu á endurnýjanlega orkugjafa ásamt kjarnorku.  Hagvöxtur hefur mjög dalað í Kína, og þjóðinni er tekið að fækka, svo að allt bendir nú til minnkandi eftirpurnar eldsneytis frá Kína, þrátt fyrir vaxandi fjölda farartækja.

Til að einokunarhringur (cartel) nái að ráða verðlagningu þarf þrennt:

1. agi
2. ráðandi markaðsstaða
3. aðgangshindranir

 OPEC hefur ekkert af þessu.  Aðildarríkin svindla á úthlutuðum kvóta sínum.  OPEC sér heiminum aðeins fyrir 30 % markaðarins, sem er of lítið til að ráða verðinu.  Mikið er um ný aðildarlönd.

Þetta er bakgrunnur ákvörðunar OPEC í nóvember 2014 um að reyna ekki að stöðva verðhrunið á jarðefnaeldsneyti.  Þá var verðið um 70 USD/tunnu, en er nú 50-60 USD/tunnu og gæti farið í 30 USD/tunnu, tímabundið, ef markaðurinn verður opnaður fyrir Persum, því að gríðarleg stöðubarátta á sér stað á milli Persa og Araba, og Persar gætu innan árs framleitt 5 Mtu/d af olíu, sem ríður baggamuninn um verðþróunina. 

Sádi-Arabar, sem dæla langmestu af jarðolíu úr iðrum jarðar, gætu hafa sent verðið upp aftur upp á eigin spýtur með því að draga úr framleiðslu um u.þ.b. 5 Mtu/d. Ólíkt fjárvana olíuútflutningslöndum í hringnum, t.d. Venezúela, hefur þetta grimmlynda eyðimerkurkonungdæmi efni á slíku, því að það á olíusjóð upp á USD 900 milljarða.  Norðmenn eru ekki í OPEC, en hafa fram að þessu verið drjúgir sjóðsafnarar, þó að nú gangi á þann sjóð, enda hefur honum ekki verið betur stjórnað en íslenzku lífeyrissjóðunum, og er þá langt til jafnað.  Fé án hirðis sagði góður maður.  

Ólíkt Norðmönnum og ýmsum í OPEC geta Sádarnir búið við mikla olíuverðslækkun, þar sem heildar framleiðslukostnaður þeirra er sá lægsti í heimi eða um 6 USD/tunna. Meðal framleiðslukostnaður Norðmanna er a.m.k. tólffaldur þessi og á nyrztu pöllunum er hann yfir 100 USD/tunna.

Reynslan sýnir, að ávinningur framleiðslusamdráttar hjá Sádum lendir hjá öðrum, sem auka þá framleiðslu sína á hærra verði, og Sádarnir tapa markaðshlutdeild.  Á 9. áratug síðustu aldar minnkuðu Sádar framleiðslu sína um 75 % úr 10 Mtu/d árið 1980 í 2,5 Mtu/d árin 1985-1986. Þetta leiddi til verðhækkunar og mikilla fjárfestinga í greininni, t.d. í Norðursjónum hjá Bretum og Norðmönnum, svo að þessi verðstýring varð Sádum bjúgverpill.

Að reyna að bjarga OPEC með slíkri spákaupmennsku núna gæti reynzt enn hættulegra en þá.  Þá mundi setlagasundrunin taka vel við sér og sennilega dreifast út frá Norður-Ameríku. Hið merkilega er, að framleiðsla Bandaríkjamanna á olíu og gasi hefur enn ekkert minnkað, en fjöldi framleiðenda hefur helmingazt.  Þeir eru nú um 300 talsins. 

Verðhækkun leiðir til sparnaðar, sérstaklega í samgöngugeiranum.  Hver tvinn- eða rafmagnsbíll þýðir glataðar tekjur fyrir olíuiðnaðinn.  Sádar hafa í staðinn kosið að sauma að Rússum, sem styðja Persa, og setlagasundrurum (leirbrotsmönnum), sem skila lítilli framlegð frá sínum rekstri núna, fjárfesta þess vegna lítið sem ekkert, heldur þurrka upp lindir í notkun.  Að þurrka upp setlögin tekur aðeins um 1 ár.  

Orkubyltingin í Norður-Ameríku, BNA og Kanada, er víða öfundarefni.  Mikið magn olíu og gass hefur verið þrýst út úr setlögum með blöndu vatns, íblöndunarefna og sands með jarðlagasundrun ("fracking").  Hér er í flestum tilvikum um að ræða frumkvöðla að bandarískri uppskrift, þar sem við sögu koma afreksverkfræðingar, framkvæmdamenn og áhættusækið fjármagn, sem ekkert annað land kemst í samjöfnuð við. Þarna er sem sagt einkaframtakið upp á sitt bezta.

Viðbrögð olíuvinnslufyrirtæjanna við verðlækkun eru að draga úr fjárfestingum á nýjum vinnslusvæðum. Þetta mun fljótlega leiða til minna framboðs og verðhækkunar að öðru jöfnu, því að gamlar holur þorna.  Að þessu sinni er þó ekki búizt við, að verðið leiti varanlega í sama far og áður, af því að heimurinn hefur hafið orkuskipti til endurnýjanlegra orkulinda.

Að þessu sinni taka stóru olíufélögin á sig skellinn, t.d. Exxon Mobil og Shell.  Eftir að hafa í áratug kastað fé hluthafanna í leit í Íshafinu og á djúpsævi í hitabeltinu án merkjanlegs árangurs, fóru þau að draga úr útgjöldum árið 2013.  Langtíma verkefni, sem gáfu vonir um 3 % af núverandi framleiðslu eða tæplega 3 Mtu/d, hafa verið kistulögð.  Olíufélögin hafa miðað við 80 USD/tu í áætlunum sínum, sem er óvarlegt, og þess vegna er búizt við auknum niðurskurði. Orkufyrirtæki með miklar væntingar um verðhækkanir afurða sinna sjá nú skriftina á veggnum og verða að endurskoða stefnumörkun sína. Nú þarf að miða arðsemisútreikninga við lægra verð en búizt var við fyrir 5-10 árum.

Mikið af aðlögunarkostnaðinum af lægra verði mun falla á leirsteinsvinnsluna. Þar er kostnaður hár og vinnsluaukningin mikil eða úr 0,5 % af heimsframleiðslu árið 2008 í 3,7 % eða 3,5 Mtu/d um þessar mundir.  Þetta hefur kallað á miklar fjárfestingar, sem t.d. árið 2013 jafngilti 20 % allra fjárfestinga í olíuiðnaðinum.  Sádi-Arabar ætla að umbera núverandi verðlækkanir til að eyðileggja fjárhag leirsteinsmanna.  Það eru þess vegna miklar viðsjár á orkumörkuðunum. 

Raforkuverð hefur í sögulegu samhengi fylgt verðlagi eldsneytismarkaðanna.  Landsvirkjun birti fyrir nokkrum árum verðspá sína, þar sem stigull raforkuverðs í Evrópu var gefinn 2,6 USD/MWh á ári, og þessum stigli átti að fylgja á Íslandi.  Í kjölfarið tóku að birtast dagdraumar um gull og græna skóga á Íslandi, einungis ef lagður yrði sæstrengur til Bretlands.  Þessi dæmalausi barnaskapur í anda útrásarvíkinga er nú um það bil að ganga sér til húðar, og æ fleirum verður nú ljóst, að keisarinn er ekki í neinu.    

 

   

 

 

Sólarhlöður geta bætt hag Íslands

Þjóðverjar hafa haft forystu í Evrópu, og þó að víðar væri leitað, um framleiðslu, uppsetningu og notkun á sólarhlöðum. Þýzka ríkið hefur niðurgreitt orkuverðið frá sólarhlöðum, en þörfin á niðurgreiðslunum hefur farið minnkandi, reiknað á hverja kWh, vegna tækniþróunar, sem leitt hefur af sér bætta orkunýtni sólarhlaðanna og lægri framleiðslukostnað þeirra. 

Allt er þetta hluti af orkustefnu Þjóðverja, "Die Energiewende - Orkuviðsnúningurinn", þar sem Þjóðverjar berjast á tveimur vígstöðvum í einu enn og aftur, færast mjög mikið í fang, en nú eiga hvorki Reichswehr né Wehrmacht í hlut, og alls ekki Bundeswehr.  Annars vegar fækka þeir nú kjarnorkuverum og ætla að losa sig við þau, og hins vegar stefna þeir að mjög aukinni raforkuvinnslu úr endurnýjanlegum orkulindum, hingað til aðallega vindi og sól. 

Þetta hefur undanfarin ár fléttazt inn í þjóðaröryggismál, því að stöðugt aðgengi allra þegnanna að orku er lífsnauðsynlegt hverju nútímaþjóðfélagi, og rússneski björninn hefur fyrir löngu áttað sig á því og reynt að nýta sér það sér til óeðlilegs ávinnings. 

Orkustefna Þjóðverja hefur kostað þá offjár í niðurgreiðslum og einna hæstu orkuverði til heimila og atvinnuvega, sem um getur í heiminum. Þessi herkostnaður Þýzkalands er líklegast kominn yfir eina trilljón evra (þúsund milljarða) og verður sennilega hærri en kostnaðurinn af endursameiningu Þýzkalands áður en lýkur, enda mikið í húfi.  Fall evrunnar um þessar mundir er Þjóðverjum þess vegna að mörgu leyti kærkomið til að ráða betur við þennan "stríðskostnað". 

Þýzkur iðnaður greip tækifærið, sem ofuráherzla þýzkra stjórnvalda á endurnýjanlega orkugjafa bauð upp á á sviði þróunar og framleiðslu á búnaði, sem tengist raforkuvinnslu úr endurnýjanlegum orkulindum, t.d. framleiðsla á íhlutum fyrir og samsetning á vindmyllum og sólarhlöðum.  Nú hefur angi þessarar starfsemi flotið á fjörur Íslendinga, þar sem flest bendir til, að 3 kísilmálmverksmiðjur og 1 hreinkísilverkmiðja muni hefja framleiðslu hérlendis áður en þessi áratugur er úti.

Um er að ræða tvær kísilmálmverksmiðjur í Helguvík:

• United Silicon: 4x35 MW, 85 kt/a, 60 manns, hollenzkir, danskir og íslenzkir fjárfestar, ofnframleiðandi Tenova Pyromet í Suður-Afríku - 0,61 kt/MW, aflbirgir er Landsvirkjun, Landsnet leggur 132 kV áljarðstreng á milli Fitja og Helguvíkur.  Strengurinn er frá Nexans í Hannover/Þýzkalandi
• Thorsil Silicon Metal Plant: 87 MW, 730 GWh/a, aflbirgir er Landsvirkjun, 54 kt/a, 160 manns  - 0,64 kt/MW, 8392 klst/a, búnaðarbirgir ekki þekktur. 

Í fljótu bragði virðast evrópskir fjárfestar vera ríkjandi þarna, en evrópskir birgjar ekki koma mikið við sögu, þó að annað komi væntanlega í ljós, þegar mál skýrast, t.d. hjá Thorsil. Draga verður í efa, að uppgefin afltala hjá Thorsil-verksmiðjunni eigi við hámarksafl, eins og oftast er þó, þegar annars er ekki getið, heldur sé um einhvers konar meðalafl að ræða, því að að öðrum kosti fæst nýtingartími topps, sem vart er á annarra færi en álvera að ná. 

Framleiðsluferlar álvera og kísilvera eru gjörólíkir.  Ál er framleitt við mjög stöðugt álag með rafgreiningu í hundruðum rafgreiningarkera í hverri verksmiðju, en í hverju kísilveri eru örfáir ljósbogaofnar, og eðli þeirra er, að álagið sveiflast mjög mikið, og er ýmist nánast straumrof í ofninum eða skammhlaup á milli rafskauta. Þessi hegðun er mjög "óholl" fyrir stofnkerfi raforkunnar og hefur í för með sér óþolandi spennusveiflur og yfirsveiflur straums og spennu á mörgum tíðnum, sem valda auknum töpum í kerfinu. Mikilla, áreiðanlegra og dýrra mótvægisaðgerða er krafizt í aðveitustöð kísilveranna vegna þessa, og á stöðum með tiltölulega lítið skammhlaupsafl, þ.e. veikar tengingar við stórar virkjanir, eru mótvægisaðgerðir enn flóknari.  Það er ekki sérlega hátt skammhlaupsafl frá Svartsengis- og Reykjanesvirkjunum og öflug Suð-Vesturlína er þess vegna bráðnauðsynleg þessum verksmiðjum bæði til aflflutnings og til að sjá fyrir stífri spennu.  Hér er samt áreiðanlega um ögrandi rafmagnsverkfræðilegt viðfangsefni að ræða.

• Þriðja kísilmálmverið (af þremur), og líklega það, sem traustustum stendur fótum bæði fjárhagslega og tæknilega, er PCC BakkiSilicon, og er í eigu PCC SE í Duisburg í Þýzkalandi.  Það á að framleiða 36 kt/a og uppgefið afl er 58 MW eða 0,62 kt/MW. Þarna er búið að semja við búnaðarbirginn SMS Siemag í Düsseldorf fyrir MEUR 32 eða ISK 4,8 milljarða um alverktöku.  Þarna eru þýzk áhrif ríkjandi bæði á meðal fjárfestanna og birgjanna. SMS samsteypan á rætur allt aftir til ársins 1819, og innan vébanda hennar eru nú gríðarlega öflug fyrirtæki.  

Fjórða kísilverið, Silicor Materials, er sólarkísilverksmiðja, sem staðsetja á á Grundartanga.  Þetta ver er ólíkt hinum þremur, því að það tekur við kísilmálmi frá þeim eða öðrum og breytir honum í hreinkísil, sem hentar t.d. fyrir sólarhlöður.        Eigandi er Hudson Green Energy í Bandaríkjunum (BNA).  Upphaflega átti að staðsetja þessa verksmiðju í Missisippi í BNA, en refsitollar á viðskipti Kína og BNA 2013 komu í veg fyrir þessa staðsetningu, og varð þá Grundartangi fyrir valinu.  Kína er gríðarlega stór markaður fyrir sólarhlöður og efni í þær.                                       Silicor Materials hefur samið við þýzka tækjabirginn SMS Siemag AG um búnað fyrir ISK 70 milljarða, en heildarfjárfesting Hudson Green Energy á Grundartanga er áætluð ISK 120 milljarðar.  Áætluð útflutningsverðmæti eru ISK 50 - 60 milljarðar, en afkastagetan verður aðeins 19 kt/a.  Framtíðarstörf á Grundartanga vegna Silicor Materials eru hins vegar áætluð 450 talsins.  Þessar tölur sýna, að Silicor Materials er ósambærilegt fyrirbæri við kísilmálmverin.  Silicor Materials er mun fjármagns- og mannaflsfrekari, en með tiltölulaga litla framleiðslugetu.  Raforkubirgjar eru Landsvirkjun og Orka náttúrunnar. Aflþörf 85 MW (óstaðfest).

Ef allt þetta gengur eftir, er ljóst, að á Íslandi verður umtalsverð framleiðsla á kísilvörum áður en þessi áratugur er allur.  Þessi iðnaður mun njóta góðs af tvíhliða viðskiptasamningi Íslands og Kína ásamt veru Íslands á Innri markaði EES.  Þá virðast fjárhagsleg og tæknileg tengsl Íslands og Þýzkalands munu styrkjast með þessari iðnþróun.  Áliðnaðurinn er alfarið í eigu engilsaxneskra fyrirtækja í Norður-Ameríku, en þessi nýi iðnaður ber með sér meira evrópskt svipmót og mun verða veruleg búbót fyrir gjaldeyrisöflunina, sem ekki veitir af.  Líklega verður umsetning iðnaðarins meiri en ferðaþjónustunnar, ef öll þessi áform ganga eftir, en mikill munur er á fjölbreytni starfanna, sem iðnaðurinn og ferðaþjónustan skapa, því að iðnaðurinn þarf marga og margvíslega iðnaðarmenn, tækni- og verkfræðinga til framleiðslunnar og til mengunarvarna.     

 

Stórstígar framfarir í orkumálum heimsins

Þegar heimsmarkaðsverð á olíu helmingaðist á um 9 mánaða tímabili árið 2014, var tækniþróun að verki, sem knúin er tvenns konar kröftum.  Tækniþróunin er á sviði nýrrar gasframleiðslutækni, sem rutt hefur sér til rúms í Norður-Ameríku, og reyndar olíuvinnslu úr tjörusandi, og á sviði bættrar orkunýtni á nánast öllum sviðum orkuvinnslu og orkunotkunar, og síðast en ekki sízt er tækniþróunin á sviði endurnýjanlegar orku. Hér sjáum við "orkuskiptin" í hillingum, þegar endurnýjanlegir orkugjafar munu leysa jarðefnaeldsneyti snurðulítið af hólmi við raforkuvinnsluna að miklu leyti, þó að ekki verði nauðsynlegt að útrýma notkun jarðefnaeldsneytis, enda eru til af því birgðir í a.m.k. 500 ár m.v. helmingun notkunarstigsins 1990.   

Kraftarnir að baki þessari þróun eru annars vegar baráttan við að halda hlýnun lofthjúps jarðar undir 2°C að meðaltali á þessari öld m.v. upphaf iðnvæðingar um 1750, en hitastigshækkunin er nú þegar orðin tæplega 1°C, og hins vegar nauðsyn þess að auka stöðugleika og fyrirsjáanleika orkuafhendingar og orkuverðs fyrir hagkerfi heimsins.  Megnið af jarðefnaeldsneytinu kemur frá pólitískt óstöðugum svæðum, og stórir olíu- og gasútflytjendur hafa orðið uppvísir að því að nota stöðu sína í þvingunarskyni og til fjárkúgunar, þar sem dregið er purkunarlaust úr framboðinu og verðið spennt úr hófi fram, sem valdið hefur verðbólgu og efnahagssamdrætti.  Nægir að nefna Rússland og Sádi-Arabíu í þessu sambandi. Nú síðast er Svarti-Peturinn í Kreml, en Sádar leggja áherzlu á að halda markaðsstöðu sinni, svo að þeir hafa ekki að ráði dregið úr framleiðslu. Það sýnir, að verðlagningarvaldið hefur færzt til Bandaríkjanna, sem skyndilega hafa breytzt úr landi eldsneytisinnflutnings í að verða útflutningsríki eldsneytis.  Markaðurinn hefur snúizt frá að vera seljendamarkaður í að vera kaupendamarkaður.  Þetta mun hafa góð áhrif á hag flestra ríkja, en mjög slæm áhrif á hag sumra, t.d. Norðmanna, sem búa við hæsta olíu- og gasvinnslukostnað í heimi, jaðarkostnað um 110 USD/tunnu, og horfa nú fram á óhjákvæmilegt hnignunarskeið, þó að olíusjóðurinn þeirra muni hindra brotlendingu.   

Bandaríkin og Kanada hafa nú tekið við af Sádum sem ráðandi um verð og sveiflujafnarar.  Sé litið á afleiðumarkaðinn á orkusviði, kemur í ljós, að hann býst við verðhækkun á jarðolíu úr núverandi um 50 USD/tunna í 90 USD/tunna um 2022.  Að raunvirði er þetta þá svipað verð og fyrir verðfallið 2014, en það er engan veginn víst, að þetta gangi eftir, og tækniþróunin vinnur gegn slíkri verðþróun. Líklegt er, að spákaupmenn vanmeti styrk þeirrar tækniþróunar, sem getið er um í upphafi þessarar vefgreinar.  Auðvitað geta atburðir leitt til minna framboðs, en nú bendir ýmislegt til, að Persum verði hleypt inn á olíumarkaðinn.  Þeir munu þá hefja verðstríð við Sádana til að afla sér markaða, og við þetta gæti verðið lækkað tímabundið niður í 30 USD/tunnu.  Það er hins vegar aðeins spurning um tíma, hvenær Gyðingar eyðileggja þróunarstöðvar Persa fyrir kjarnorku á meðan Persaríki er klerkaveldi, sem er fullkomin tímaskekkja árið 2015.  

Undanfarin 5 ár hafa verið fjárfestir 260 milljarðar USD á ári í endurnýjanlegum orkugjöfum, og þetta hefur leitt til mikillar aukningar á raforkuvinnslu með vindmyllum og sólarhlöðum.  Í Kína nemur nú uppsett afl vindmylla 200 GW, sem er hundraðfalt meðalálag á Íslandi. Ósjálfbær raforkuvinnsla í Kína hefur þegar leitt til versnandi heilsufars þar og styttingar mannsævinnar auk óþæginda og tæringar mannvirkja.  Kínverjar sjá sitt óvænna, og við lok þessa áratugar verður dágóður meirihluti allrar viðbótar raforkuvinnslu án loftmengunar. Í Kína eru sem sagt að verða "orkuskipti".  "Neyðin kennir nakinni konu að spinna."

Þegar hér er komið sögu, er eðlilegt að gera sér grein fyrir, hvaðan orkan kemur.  Miðað er við neyzlu heimsins árið 2013, og tölurnar í svigum eiga við Ísland:

• Jarðolía: 32,9 % (12 %)
• Kol:      30,1 % ( 2 %)
• Jarðgas:  23,7 % ( 0 %)
• Vatnsafl:  6,7 % (18 %)
• Kjarnorka: 4,4 % ( 0 %)
• Vindur:    1,1 % ( 0 %)
• Jarðvarmi: 0,9 % (68 %)
• Sól:       0,2 % ( 0 %)

Á heimsvísu stendur jarðefnaeldsneytið undir 87 % orkunotkunarinnar, en á Íslandi aðeins 14 %. Ísland er jarðvarmaland.  Að afnema jarðefnaeldsneyti er ekki í sjónmáli á heimsvísu, en hlutfallsleg helmingun á þessari öld og þá hreinsun útblásturs á því, sem eftir stæði, mundi bæði auka afhendingaröryggið og koma í veg fyrir hættulega hlýnun jarðar. 

Við Íslendingar erum í einstaklega góðri stöðu, hvað heildarelsneytisnotkun varðar, með aðeins 14 % heldar, og þess vegna er óþolandi örverpi í lagasmíð að þvinga olíufélögin til innflutnings á lífdísil, sem eykur eldsneytisnotkun og eykur kostnað á hvern líter. Afnema ber þessa óþörfu og skaðlegu löggjöf, eins og fram komið frumvarp kveður tímabundið á um, og miklu fremur ná markmiðum ESB um 6 % hlut endurnýjanlegrar orku í samgöngum árið 2020 með því að ýta undir rafbílakaup.  Mikill fjöldi rafmagnslyftara er í landinu, og ber að reikna dísilolíusparnað þeirra með í þessu átaki. Þannig er ekki óraunhæft að reikna með 6 % sparnaði eldsneytisnotkunar fartækja á landi árið 2020 m.v. 1990 með rafvæðingu bílaflotans, en til þess þarf atbeina stjórnvalda og dreifiveitna.   

Akkilesarhæll rafmagnsbílanna hafa verið dýrir og þungir rafgeymar m.v. orkuinnihald.  Verksmiðjan Gigafactory mun hanna og framleiða rafgeyma framtíðarinnar fyrir rafbílafyrirtækið Tesla.  Hún mun innan 5 ára, ef áætlanir standast, draga úr kostnaði rafgeymanna úr 250 USD/kWh í 100 USD/kWh.  Samkvæmt frumkvöðli Tesla, Elon Musk, mun þessi þróun lækka verð rafbíls niður í að verða sambærilegt og verð eldsneytisknúinna bíla (per kg bíls-innsk. höf.).  Þegar því stigi verður náð, verður ekki lengur þörf á kostnaðarlækkun í innkaupum að hálfu ríkissjóðs, kolefnisgjaldið og miklu lægri rekstrarkostnaður rafbíla mun gera þá að vænlegri kosti en eldsneytisbílana.  

Þegar bíllinn er heima í hleðslu, er algengast, að toppálag verði á heimilinu.  Þá verður unnt, samkvæmt merki frá rafveitunni, að keyra allt álag hússins eða hluta þess frá bílrafgeymunum, og fá fyrir verðmismuninn og topporkunotkunina kreditfærslu frá rafveitunni á rafmagnsreikning hússins.  Rafveitan og húseigandinn (bíleigandinn) græða á því að draga úr toppálaginu, og samfélagið sparar með því að fresta fjárfestingu í virkjun, flutningskerfi og dreifikerfi.  Þetta er ekki draumsýn, heldur er tæknin fyrir hendi til að gera þetta sjálfvirkt nú þegar.

Með sama áframhaldi þyrfti eldsneytisiðnaðurinn að fjárfesta 23 trilljónir USD á næstu 20 árum samkvæmt IEA (International Energy Agency).  Vegna samkeppni frá endurnýjanlegum orkugjöfum er þegar komið í ljós, að þetta verður lægri upphæð. IEA áætlar aukningu í orkunotkun á næstu 25 árum 37 %.  Umtalsverður skerfur þessarar aukningar verður að koma frá kjarnorkuverum, og munu þá yfirvöld greiða niður orkuverð frá þeim, en nú nemur mismunur markaðasverðs raforku og kostnaðarverðs frá kjarnorkuverum um 80 USD/MWh á Englandi.  Ný, öruggari og hagkvæmari gerð kjarnorkuvera er í þróun. Að leysa núverandi eldsneytisorkuver af hólmi er talið mundu kosta 44 trilljónir USD.  Fjárhagslega er það hægt á 40 árum án efnahagslegra skakkafalla á heimsvísu.

Til marks um aukna nýtni er, að á tímabilinu 2007-2015 hefur hagvöxtur í BNA numið 9 %, en eldsneytisnotkun hefur minnkað um 11 %, og heimilisnotkun rafmagns í Þýzkalandi er nú minni þar en var árið 1990.  Talið er, að mengun andrúmslofts í Kína muni ná hámarki árið 2030 vegna mikilla fjárfestinga í kolaorkuverum með góðum hreinsibúnaði, vegna kjarnorkuvera og orkuvera með endurnýjanlegum orkulindum og vegna nýrra háspennulína, sem flytja jafnstraum langar vegalengdir með minni töpum en riðstraumstæknin býður upp á. Gangi þetta eftir, er um að ræða eftirbreytniverðan árangur hjá Kínverjum fyrir þróunarþjóðirnar.  Vesturveldin og Japanir eru þegar á góðu skriði, eins og hér hefur verið lýst.   

    

   

Drekasvæðið og mistækur stjórnmálaflokkur

Landsfundur Samfylkingarinnar í marz 2015 fletti ofan af flokkinum sem furðufyrirbæri, sem er fjarri því að vera stjórntækur.  Skipuleggjendum landsfundarins tókst að flækja fundarboðið, svo að nokkrir félagarnir gripu í tómt, þegar þeir ætluðu að fá inngöngu á fundinn og/eða greiða atkvæði.  Höfðu þeir svarað fundarboðinu, en slíkt taldist vera afboðun. Stjórnmálaflokkur, sem ekki er þess umkominn að halda landsfund, skammlaust, án stórfellds klúðurs, á ekki erindi í Stjórnarráðið.  Fulltrúar hans geta gasprað og stundað einhvers konar málfundaræfingar á Alþingi, en þeim er ekki hægt að fela aukna ábyrgð.  

Degi fyrir upphaf fundar barst mótframboð við sitjandi formann, sem kom honum gjörsamlega í opna skjöldu, þar sem venjan hefur verið sú, að flokksmenn allir hefðu atkvæðisrétt við formannskjör.  Reyndist hér vera um tilræði við sitjandi formann að ræða, sem jafna má við rýtingsstungu í bak formanninum, þó að hann lifði þessa atlögu af með því að öllum líkindum að greiða sjálfum sér atkvæði.  Pólitískt mun þessum vesalings formanni hins vegar blæða út, því að hann er augljóslega allt of umdeildur á meðal virkra flokksfélaga til að geta sameinað sundrað lið að baki sér, enda á við hann hið kunna máltæki, að hæst bylur í tómri tunnu. 

Það eru hins vegar fleiri forkólfar þessarar flokksnefnu umdeildir þar innan stokks.  Fyrrverandi formaður, sem var trúað fyrir umhverfisráðuneyti og iðnaðarráðuneyti á sinni tíð og skreytti sig á hátíðarstundum með skrýtnum titlum, eins og olíumálaráðherra Íslands, var gjörsamlega niðurlægður á téðum fundi og traðkaður niður í svaðið.  Það hlýtur að styttast í, að þarna sjóði upp úr, enda eru engar hugsjónir eftir til að sameina flokksmenn. Jafnaðarstefnan er dauð, enda hefur hún ekki svör við vandamálum samtímans, eins og nú kemur í ljós í Frakklandi með lamaðan jafnaðarmann í Elysée, og um síðustu helgi var jafnaðarmönnum hegnt í kosningum til sýslustjórna fyrir óstjórn og árangursleysi við fjármálastjórn, þó að málefni innflytjenda, t.d. múslima, hafi vafalaust líka borið á góma. Fjölmenningarsamfélagið á enn langt í land.   

Á Alþingi þann 27. janúar 2015 voru samþykkt lög, mótatkvæðalaust, og með stuðningi allra viðstaddra þingmanna Samfylkingar, sem m.a. fela í sér eftirfarandi:

"Ráðherra er heimilt að stofna opinbert hlutafélag, sem verður að fullu í eigu ríkisins og hefur það að markmiði að gæta hagsmuna íslenzka ríkisins vegna þátttöku þess í kolvetnisstarfsemi". 

Össur Skarphéðinsson, fyrrverandi olíumálaráðherra, var frumkvöðull að hálfu íslenzkrar stjórnsýslu um útgáfu rannsóknar- og vinnsluleyfa á olíu og gasi á íslenzka hluta Drekasvæðisins.  Téð lagasetning er til að létta vissum skyldum af Orkustofnun við rekstur íslenzkra vinnslusvæða á Drekanum, austur af Grænlandi, við Jan Mayen, á Skjálfanda, Axarfirði og víðar. 

Á téðum landsfundi í marz 2015 var hleranum kippt undan fyrrverandi iðnaðarráðherrum, Össuri og Katrínu Júlíusdóttur, varaformanni flokksins, þannig að þau dúsa nú í kjallara flokksins, en um leið er ljóst, að þessi stjórnmálaflokkur er svo óstöðugur í rásinni, að honum er ekki unnt að treysta, eða hvað segja menn um eftirfarandi samþykkt flokksins, sem samþykkt var með öllum greiddum atkvæðum gegn tveimur, undir heitinu:             "Náttúran er lífsnauðsyn" (það má til sanns vegar færa, að öllum sé lífsnauðsynlegt að hafa náttúru):

"Vinnsla jarðefnaeldsneytis á íslenzku hafsvæði er í ósamræmi við hagsmuni Íslendinga í loftslagsmálum. ... Samfylkingin telur, að mistök hafi verið gerð, þegar leit var hleypt af stað á Drekasvæðinu.  Nú þarf að vinda ofan af þeirri leit og vinnsluáformum og lýsa því yfir, að Íslendingar hyggist ekki nýta hugsanlega jarðefnaorkukosti í lögsögu sinni.  Slík yfirlýsing verði hluti af framlagi Íslendinga til heildarsamkomulags um aðgerðir gegn loftslagsvá."

Spyrja má, hvaða ólyfjan landsfundarfulltrúar hafi gleypt áður en þeir samþykktu þessa dofrísku þvælu. Hugmyndafræðin hér að baki er röng vegna þess, að löngu er hætt að brenna gas á olíuborpöllunum, sem upp kemur með olíunni.  Þess vegna fylgir þessari vinnslu engin teljandi losun gróðurhúsalofttegunda, þó að raforkan á borpöllunum verði væntanlega unnin með gashverflum.       

Vinnslukostnaður á Drekasvæðinu er ekki undir 110 USD/tunnu, sem er með því hæsta sem gerist.  Meðalolíuverð á markaðinum mun þess vegna ekki lækka við þessa vinnslu, og af þeim orsökum mun olíunotkun heimsins ekkert aukast, þó að þarna verði dælt upp olíu.  Hún mun ella koma annars staðar frá.  Ályktun Samfylkingarinnar er þess vegna út í hött, en ef stefnu hennar yrði nú framfylgt, þá mundu íslenzk stjórnvöld glata öllum trúverðugleika sínum gagnvart samstarfsaðilum í Noregi, þar sem þarlendir jafnaðarmenn hafa mótað olíustefnu þess ríkis, og ekki sízt gagnvart fjárfestum og sér í lagi þeim, sem Össur úthlutaði leyfunum við hátíðlega athöfn og innsiglaði gjörninginn með því að skála í botn. Við það tilefni var annar ráðherra, sem fagnaði tímamótunum með vínglas í hönd, og heitir hann Steingrímur Jóhann Sigfússon.

Fyrrverandi ríkisstjórn virðist hafa unnið að þessu máli með öfugum klónum, eins og nánast að öllum öðrum málum.  Þannig er haft eftir Hjörleifi Guttormssyni, fyrrverandi þingmanni og ráðherra VG og stofnfélaga VG, að ákvarðanir um olíuleit hafi ekki verið bornar undir almenna félagsmenn og að leyfi til leitar og vinnslu hafi gengið þvert gegn stefnu flokksins, sem gengur undir heitinu "Græn framtíð".

Þáverandi forysta VG, Steingrímur J. Sigfússon, formaður, og Katrín Jakobsdóttir, varaformaður, stórsköðuðu trúverðugleika Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs með ólýðræðislegum vinnubrögðum sínum að hunza flokksstofnanir sínar og þverbrjóta stefnu flokksins.                     Er nú jafnvel svo komið, að skilyrði eru að skapast fyrir græningjaflokk, sem þá væri væntanlega ekki endilega með vinstra viðskeyti eða forskeyti, heldur gæti höfðað bæði til vinstri og hægri.  Er ekki örgrannt um, að Píratar séu að fiska í þessu vatni.  Sumt af þessu kom fram í viðtali Baldurs Arnarsonar við Kolbrúnu Halldórsdóttur, fyrrverandi umhverfisráðherra, í Morgunblaðinu 27. marz 2015.  

Það er ekki nema von, að núverandi formaður og þáverandi varaformaður, sé stöðugt með lýðræðisástina á vörunum, þegar hún fótumtreður lýðræðið í eigin flokki.  Hún gengur með kápuna á báðum öxlum. Nú hefur hún þó skarað eld að eigin höfði með geðþóttafullri umgengni sinni við lýðræðið.  Það er ekki hægt að fara með lýðræðið eins og brókina sína. Hún hefur t.d. engu svarað til um það á hvaða vegferð hún eiginlega er með því að heimta þjóðaratkvæðagreiðslu í haust um spurninguna, hvort halda eigi "viðræðum áfram" við ESB um aðild Íslands, þó að það sé ekki hægt, af því að skuldbindingar Íslands í þessum viðræðum hingað til hafa verið afturkallaðar bréflega með óafturkræfum hætti, og hún hefur heldur ekki svarað því, hvort fella eigi niður skilyrði Alþingis frá 2009 fyrir samningi, en án þess er loku fyrir það skotið, að aðlögunarferlið nái lengra en reyndin varð í marz 2011. Skyldi maður þó ætla, að kjósendur VG, jafnvel öðrum kjósendum fremur, ættu heimtingu á svörum við þessum spurningum frá Katrínu Jakobsdóttur, því að meirihluti stuðningsfólks VG er andvígur aðild Íslands að ESB.  Hvers vegna þetta endalausa og nú algerlega vonlausa daður við búrókratana í Berlaymont ?

Í téðri frétt Baldurs Arnarsonar er eftirfarandi haft eftir Hjörleifi Guttormssyni, sem sýnir, hversu alvarleg staðan er orðin innan VG út af hrossakaupum og einþykkni forystunnar:

"Undirbúningurinn var mér vitanlega aldrei til umræðu innan VG 2012, en um leyfisveitingarnar var fjallað í umhverfis- og atvinnuvegaráðuneytunum á vegum ráðherra flokksins.  Þar var skrifað upp á leyfin, vissulega með áskorunum um varúð vegna mengunarhættu.  En í grundvallaratriðum var ekki lagzt gegn þessu. Þvert á móti gerðist formaður flokksins eins konar merkisberi í þessum efnum, í samkeppni við Samfylkinguna.  Þarna var ekki aðeins um leit að hugsanlegum kolvetnum að ræða, heldur fylgdi þessum leyfisveitingum heimild til olíuvinnslu í allt að 30 ár fram í tímann." 

Þarna er lýst svikum forystu Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs við kjósendur sína, sem á dauða sínum hefðu getað átt von, en ekki þessu. Steingrímur kann að hafa talið sig vera að ganga erinda hagsmunaafla í sínu kjördæmi, en hverra erinda gekk þá Katrín Jakobsdóttir ?  Vegna svika hennar við kjósendur VG í ESB-málinu og í þessu olíumáli hlýtur að vera farið að hitna verulega undir henni.  Pólitískur dauðdagi vegna svika gæti jafvel verið yfirvofandi.  Það er líklega bara eftir að kasta rekunum.

Það, sem hér hefur verið rakið, sýnir, að þessir svo kölluðu vinstri flokkar virka ekki eins og stjórnmálaflokkar í venjulegum skilningi, heldur eru þeir  valdastreitusamtök leiðtoganna, sem gefa ekkert í raun fyrir vilja og markaða stefnu félaganna, ef hægt er að gera góð hrossakaup og ná auknum völdum.  Af þessum sökum eru kjósendur í fullkominni óvissu um það til hvers atkvæði greitt þessum flokkum leiðir.  Er ekki von, að flokkaskipanin sé í upplausn, þegar grundvallarstefnan er föl í hrossakaupum leiðtoganna um völd ?  Fólk lítur nú til Pírata sem valkost við þessi ósköp, en þar er engin kjölfesta til að sýna sjálfstæði og heiðarleika gagnvart kjósendum, eða hafa menn orðið varir við slík tilþrif hjá píratanum í meirihluta borgarstjórnar ?