Ferðaþjónustan og þjóðarhagur

Þegar verðlag á Íslandi breyttist útlendingum til hagsbóta haustið 2008, sköpuðust hagræn skilyrði fyrir vaxandi ferðamannastraumi til landsins, þó að almenningur færi varlega í útgjaldamálum um allan heim fyrst eftir fjármálakreppuna haustið 2008. 

Ísland var óvenju mikið í fréttum árin 2008-2009 vegna hruns bankakerfisins, Neyðarlaganna, hryðjuverkalista Bretanna og Icesave-deilunnar, og Eyjafjallagosið 2010 vakti síðan rækilega athygli á landinu um alla Evrópu, í Bandaríkjunum og í Austur-Asíu.  Frá þessum svæðum koma flestir ferðamennirnir, og á árinu 2014 losuðu þeir eina milljón, þegar farþegar skemmtiferðaskipa eru með taldir. 

Gjaldeyristekjur af ferðamönnum námu á árinu 2014 rúmlega 300 milljörðum kr, og eru að nálgast 30 % af gjaldeyristekjum af vörum og þjónustu. Erlendur tilkostnaður er líka mikill, og nam t.d. kostnaður af þotueldsneyti árið 2014 ISK 42,7 milljörðum, og kostnaður erlendra ferðamanna vegna bensíns og dísilolíu á farartæki á landi gæti hafa numið tæplega 10 milljörðum kr eða alls um 52 milljarðar kr í eldsneyti eða um 17 % af tekjunum. 

Vöxtur ferðaþjónustunnar hefur staðið undir þriðjungi hagvaxtar í landinu 2010-2014, og 45 % nýju starfanna 10300 á þessu tímabili hafa orðið til í ferðaþjónustu og  mikið hefur verið fjárfest í hótelum, gístihúsum, veitingahúsum og bílaleigubílum.  Hið opinbera fær hundruði milljóna kr í sinn hlut á ári vegna þessara fjárfestinga, en gistináttagjaldið er áætlað að skila aðeins 265 milljónum kr 2015, og náttúrupassinn átti að gefa aðeins um 1,1 milljarð kr á ári.  Gistináttagjald ætti að leggja niður og leggja náttúrupassann á hilluna, en taka þess í stað upp auðlindagjald af þeim hluta ferðaþjónustunnar, sem gerir beinlínis út á náttúruna, og rynni andvirði auðlindagjalds í sjóð aðstöðusköpunar á ferðamannastöðum, a.m.k. 1,0 milljarður kr á ári.

Það er ýmislegt, sem bendir til, að íslenzka ferðaþjónustan sé að sönnu gullhæna, en hún fái lélegt fóður m.v. hámarks afrakstursgetu.  Þetta má lesa út úr viðtali Karls Eskils Pálssonar við hinn margreynda ferðamálafrömuð, Wilhelm Wessman í Morgunblaðinu 26. marz 2015. WW segir t.d., að hver ferðamaður skilji eftir sig minna fé í landinu nú en áður, en það er mergurinn málsins að fá hingað ferðafólk með meiri eyðsluvilja og -getu. WW segir: "Að mínu mati þarf sérstaklega að beina kastljósinu að menntun í greininni, stefnumörkun og markaðssetningu.  Það gengur ekki, að flestir hafi frítt spil í greininni, sem er samt sem áður staðreynd í dag". 

WW vill byggja hér 5-stjörnu hótel og sverma fyrir alþjóðlegum ráðstefnum og hvataferðum. Slíkt telur hann miklu arðvænlegra en fjöldaferðamennskan, sem nú er lagt mest upp úr, en hefur þegar valdið ofálagi á viðkvæm svæði, og innbyggjarar landsins eru jafnvel farnir að fá á tilfinninguna, að þeir séu fyrir.  WW tekur fram, að ekki sé unnt að reka 5-stjörnu hótel, nema hafa aðgang að vel menntuðu starfsfólki á þessu sviði, og þar stendur hnífurinn í kúnni.  WW segir, að á 2-stjörnu hótelum þurfi að jafnaði 0,2 starfsmenn á hvert herbergi, en á 5-stjörnu hóteli þurfi 2,2-2,5 starfsmenn á hvert herbergi. Þrátt fyrir framleiðni 5-stjörnu hótela, sem er innan við 1/10 af framleiðni 5-stjörnu hótela, er arðsemi hinna síðar nefndu samt mun meiri, og má það heita magnað.

Gagnrýni Wilhelms Wessman er athygliverð, og kemur að mörgu leyti heim og saman við það, sem við leikmanni blasir:

"Eins og staðan er í dag, erum við í flestum tilvikum að byggja greinina upp miðað við að veita miðlungs þjónustustarfsemi eða þar fyrir neðan, og það er hættuleg þróun.  Við heyrum t.d. umræðuna um ágang ferðamanna á fjölförnum stöðum."    

Það, sem mesta undrun vekur varðandi skatttekjur af ferðaþjónustunni, er, hversu litlu hún skilar til ríkissjóðs af virðisaukaskatti.  Það stemmir við gagnrýni Wilhelms Wessman um allt of lítinn virðisauka í greininni. Samkvæmt Ríkisskattstjóra var heildarveltan innanlands 2014 kr 178,5 milljarðar kr, en þar af var virðisaukaskattskyld velta aðeins 72 % eða 128,6 milljarðar kr.  Hvers vegna eru svona margar undanþágur þarna ?  Er það ekki fullkomin tímaskekkja ? Þar munar mest um, að farþegaflutningar með leiguflugi, aðrir farþegaflutningar á landi, farþegaflutningar á landi-innanbæjar og í úthverfum og veitingastaðir eru eru að mestu undanþegnir virðisaukaskatti. Er ekki bómullarskeiðinu lokið ?

Ferðaþjónustan er að vaxa okkur yfir höfuð, og þess vegna virðast skattalegar undanþágur og ívilnanir handa henni vera tímaskekkja.  Það er tímabært að huga að því að setja hina ýmsu þætti ferðaþjónustunnar í viðeigandi virðisaukaskattþrep með tveggja ára fyrirvara.  Ferðaþjónustan slítur vegunum ótæpilega og er umtalsverður mengunarvaldur á láði, legi og í lofti.  Hún tekur sinn toll af náttúrunni, og það er til verulegs vanza, hversu fjölfarnir ferðamannastaðir eru vanbúnir til að taka við gríðarlegum ferðamannafjölda.  Fjöldi erlendra ferðamanna hefur tvöfaldazt á 5 árum, og í ár er búizt við 20 % fleiri erlendum ferðamönnum en í fyrra.  Má ekki draga þá ályktun, að í verðlagningunni sé þá borð fyrir báru ?         Alþingi verður einnig að bregðast við með auðlindagjaldi á eftirtaldar greinar samkvæmt sundurliðun Ríkisskattstjóra:

• Aðrir farþegaflutningar á landi, þar sem undanþegin velta frá VSK er 91 % af heildarveltu.
• Farþegaflutningar á skipgengum vatnaleiðum, þar sem undanþegin velta frá VSK er 100 % af heildarveltu.
• Leiga á bifreiðum og léttum vélknúnum ökutækjum, þar sem undanþegin velta frá VSK er 99 % af heildarveltu.

Útskattur í ferðaþjónustunni án flutninga í lofti nemur aðeins 17,0 milljörðum kr eða 9,5 % af heildarveltu, en innskattur nemur 16,5 milljörðum kr, þannig að nettó VSK greiðslur ferðaþjónustunnar eru aðeins 0,5 milljarðar kr eða 0,3 %.  Því verður ekki trúað, að virðisauki ferðaþjónustunnar sé eins lítill og virðisaukaskattsgreiðslur hennar bera með sér.  Hér þarf fjármálaráðuneytið að endurskoða reglurnar og hætta að pakka þessum geira inn í bómull.

Icelandair Group er langstærsta íslenzka ferðaþjónustufyrirtækið með veltu í fyrra um 140 milljarða kr.  Loftferðahlutinn er ekki meðtalinn hér að ofan.  Skattgreiðslur Icelandair árið 2014 námu aðeins 8,3 milljörðum kr eða nálægt 6 % af veltu.  Þetta eru tekjuskattur, skattar á starfsemi flugfélaga, launatengd gjöld, virðisaukaskattur og eldsneytisgjald auk 8,0 % framlags í lífeyrissjóð. 

Það má líka skoða svo kallað skattspor fyrirtækisins með því að bæta við opinberum gjöldum, sem fyrirtækið innheimtir, en leggjast á aðra.  Þar vega þyngst skattar og útsvar á starfsmenn fyrirtækisins að meðtöldum 4,0 % í lífeyrissjóð, farþegaskattar og virðisaukaskattur.  Þessi opinberu gjöld námu árið 2014 11,0 milljörðum kr, sem er 33 % hærri upphæð en skattheimtan af fyrirtækinu sjálfu.  Skattsporið nam þannig 19,3 milljörðum kr 2014, sem er um 14 % af heildarveltu samstæðunnar.

Engum blöðum er um það að fletta, að ferðaþjónustan hefur staðið undir hagvexti hérlendis undanfarin ár og hefur skapað drjúgan hluta nýrra starfa.  Hún hefur nú slitið barnsskónum, ef svo má segja, og Ísland er augsýnilega komið á ferðakort heimsbyggðarinnar.  Það er þess vegna tímabært, að þessi grein sitji við sama borð og aðrar varðandi skattheimtu.  Það má færa fyrir því rök, að vissar greinar ferðaþjónustunnar geri út á takmarkaða auðlind í eigu þjóðarinnar, og þá sé eðlilegt, að þær greiði auðlindagjald fyrir nýtingarrétt þessarar auðlindar með vísun til svipaðrar gjaldskyldu útgerðanna í landinu og umræðna um svipað nýtingargjald á virkjanafyrirtækin og loftlínueigendur.  Skattyfirvöld þurfa jafnan að hafa jafnræði að meginmarkmiði við skattheimtuna, svo að lög um atvinnufrelsi séu ekki brotin og samkeppnisstaðan um fjármagn og vinnuafl sé ekki skekkt.       

             

 

Landnýting í brennidepli

Íbúum landsins fjölgar talsvert, ferðamannafjöldinn slagar upp í 1,5 milljón manns á ári, en er nokkuð ójafnt dreifður yfir landið enn, skógrækt er vaxandi og arðbær atvinnugrein, sem ekki nær að anna eftirspurn frá málmiðnaðinum, og endurheimt votlendis mundi draga úr koltvíildislosun, landbúnaðurinn virðist geta afsett erlendis á viðunandi verði allt, sem hann getur framleitt, og ekki er torgað innanlands, og þörfin fyrir raforku og flutninga á rafmagni um landið vex mikið, að ógleymdri þörfinni á nýjum brúm og nýjum eða bættum vegum. 

Allt kallar þetta á auknar landnytjar, sem munu breyta ásýnd landsins töluvert.  Sitt sýnist hverjum um það, hversu miklu má breyta til að öðlast aukin veraldleg gæði, sem þó allflestir keppa að, og kröfuharkan á hendur atvinnulífinu um hærri laun virðist ekki fara minnkandi, þó að kaupmáttur launa sé nú í hæstu hæðum, sem hann hefur náð hérlendis.

 Auknum lífsgæðum verður hins vegar ekki náð án fórnarkostnaðar, en þar stendur hnífurinn í kúnni, að mat á þessum fórnarkostnaði er huglægt, og sitt sýnist hverjum.  Lykilatriði við mat á fórnarkostnaði við breytta landnýtingu hlýtur að vera, hvort breytingin felur í sér aukna sjálfbærni í víðum skilningi, og hvort breytingin er afturkræf.  Af þessum sökum öllum má telja líklegt, að umræða um landnýtingu muni fremur færast í aukana en hitt.  

Einn angi landnýtingar eru línulagnir og jarðstrengjalagnir fyrir raforku, því að rafkerfi okkar er miðað við miðlæga orkuvinnslu og oftast fjarri mannabyggð, og þá þarf flutnings- og dreifikerfi til að koma orkunni til notenda.  Um þetta sýnist sitt hverjum, og hafa verið uppi deilur um nýlagnir, sem hamlað hafa framvæmdum.  Skortur á flutningsgetu rafmagns er nú orðið böl, sem hefur þegar valdið samfélagslegu tjóni, sem nemur yfir 100 milljörðum kr, uppsafnað.  Þetta ófremdarástand hefur varað allt of lengi og má ekki lengur við svo búið standa.  Vonandi mun löggjafinn senn höggva á þennan hnút, sem stafar af óljósu og þunglamalegu ferli að framkvæmdaleyfi.

Nýlega var í Héraðsdómi kveðinn upp úrskurður í máli landeigenda á leið Suð-Vesturlínu gegn Landsneti, en Landsnet fór fram á eignarnámsheimild, þar sem ekki höfðu náðst samningar um landnotkun fyrir línuturna.

Fjölskipaður Héraðsdómur féllst einróma á kröfur Landsnets, enda var sýnt fram á, að almannahagur væri í húfi, og rök landeigenda voru talin svo veik, að verjandi væri að taka hluta úr landi þeirra eignarnámi fyrir línuna.  Ástæðan er sú, sem síðan sannaðist fáeinum vikum eftir uppkvaðningu dómsins, að við línubilun falla jarðvarmavirkjanir á Suðurnesjum úr rekstri með þeim afleiðingum, að straumlaust verður um öll Suðurnes, einnig í Flugstöð Leifs Eiríkssonar, og á flugbrautunum, ef neyðarrafstöð bregst, og þær bregðast oft og nánast örugglega, ef höndum er kastað til viðhalds þeirra og prófana. 

Virkjanirnar á Suðurnesjum þurfa spennutengingu við stofnkerfi landsins til að geta haldið stöðugri tíðni, 50 Hz +/-0,5 Hz. Það tekur ennfremur mun lengri tíma að endurræsa jarðvarmavirkjanir en vatnsaflsvirkjanir.  Fyrir arðsaman rekstur virkjananna þurfa þær að geta gengið stöðugt nálægt hámarksafköstum og til þess þurfa þær öfluga tengingu við stofnkerfið.  Til að HS Orka geti nýtt jarðvarmann á Reykjanesi er öflugri lína en núverandi nauðsynleg.  

Ein af forsendum stóriðju í Helguvík, álvers, kísilmálmvera, eða annarrar raforkukræfrar starfsemi, er öflug tenging við landskerfið, þ.e.a.s. 2x220 kV lína frá Hrauntungum í Hafnarfirði að nýju tengivirki á Njarðvíkurheiði og væntanlega jarðstrengir þaðan.  

Það er þess vegna engum blöðum um það að fletta, að Suð-Vesturlína er þjóðhagslega hagkvæm, og hún er nauðsynleg fyrir vöxt og viðgang á Suðurnesjum.  Þar að auki er hún forsenda þess flutnings á línum að og frá aðveitustöðinni í Hamranesi í Hafnarfirði, sem yfirvöld þar í bæ hafa eindregið óskað eftir.  Til að gera það kleift verða tveir 220 kV jarðstrengir lagðir á milli Hamraness og Hrauntunga, 2x400 kV lína lögð frá Sandskeiði að Hrauntungum, og nýjar ISAL-línur lagðar fjarri byggð frá Hrauntungum, og þær gömlu teknar niður.

Það hefur verið upplýst, að svo kölluð Suð-Vesturlína, sem nær frá Sandskeiði um Hrauntungur að Njarðvíkurheiði, hafi í för með sér nýbyggingu 152 km línulengdar og niðurrif á 97 km línulengd.  Þetta er einmitt leiðin, sem þarf að fara í átt til sæmilegrar sáttar í raflínumálum, þ.e. að rífa niður línur á móti því, sem upp er sett.  Þarna vantar 55 km upp á, og þá er einmitt verið að færa í jörð þessi misserin og meira til. Núverandi heildarlengd loftlína hefur stytzt um 300 km frá hámarkinu eða um 3,5 %, sem er anzi hægfara þróun. 

Það gilda mjög svipuð rök fyrir því að tengja alla landshluta saman með öflugum flutningslínum, eins og rakið hefur verið fyrir Suðurnesin, en þessu er mjög ábótavant nú og stendur afhendingaröryggi og atvinnuuppbyggingu fyrir þrifum.   

Í Fréttablaðinu 21. febrúar 2015 birtist frétt Svavars Hávarðssonar, "Flutningur orku mikill flöskuháls".

"Afhending 10 MW af raforku í núverandi flutningskerfi er aðeins möguleg í tveimur landshlutum - Suðvesturlandi og á hluta Norðvestanlands.  Slitnað hefur upp úr samningaviðræðum milli Landsvirkjunar og fyrirtækja, sem óska eftir orkukaupum, vegna þessara takmarkana í flutningskerfinu, og þannig eru stór erlend fjárfestingaverkefni í hættu."

Þessi frásögn sýnir í hnotskurn, að raforkustofnkerfi landsins, sem telja verður til lykilinnviða í þjóðfélaginu, er algerlega vanbúið og hefur dregizt hræðilega aftur úr þróun þjóðfélagsins á undanförnum árum, enda fer hringtenging landsins með Byggðalínu að nálgast fertugsaldurinn.  Hún hefur aldrei beysin verið til stórflutninga, þótt hún hafi þjónað almennu álagi þokkalega, en er ekki lengur boðleg vegna aukinnar flutningsþarfar.

 Samkvæmt upplýsingum Óla Grétars Blöndals Sveinssonar, framkvæmdastjóra þróunarsviðs Landsvirkjunar, veldur vanbúið flutningskerfi því, að Landsvirkjun verður af sölu á 100 GWh/a.  Markaðshlutdeild Landsvirkjunar er um 73 %, svo að óseld raforka vegna óburðugs flutningskerfis gæti numið 140 GWh/a, sem á listaverði Landsvirkjunar, 43 USD/MWh, jafngildir glötuðum tekjum upp á MUSD 6 á ári eða yfir MISK 800 á ári.  Hér er um að ræða glötuð tækifæri á formi fjárfestinga, sem ekkert varð af, og veltu, sem á hverju ári nemur a.m.k. tífaldri þessari upphæð eða um 10 milljörðum kr á ári.  Umbætur, sem duga á þessu sviði, eru þess vegna fljótar að borga sig. Samt eru ljón í veginum, og þau eru reyndar engir bógar til að taka á sig ábyrgð á því fjárhagstjóni, sem samfélagið allt verður fyrir af þessum völdum. 

Að láta málin dankast ár eftir ár með þessum hætti ber vitni hræðilegu sleifarlagi í stjórnsýslunni, þar sem hér er um einokunarfyrirtækið Landsnet að ræða, sem að mestu er í eigu Landsvirkjunar, sem er 100 % ríkisfyrirtæki. Stjórnmálamenn á Alþingi verða að reka af sér slyðruorðið og skapa Landsneti forsendur til að eyða öllum flöskuhálsum í kerfinu á næstu 7 árum.  Við svo búið má ekki standa.

Byggðalínan, 132 kV lína hringinn í kringum landið, er barn síns tíma.  Flutningsgeta hennar er allt of lítil fyrir núverandi þarfir, og hún skapar óstöðugleika kerfisins við truflanir.  Falli mikið álag út af kerfinu í einu, t.d. hjá álveri annaðhvort vestan- eða austanlands, rofnar Byggðalína gjarna í Blöndu til að koma í veg fyrir aflsveiflur.  Verður við þetta skaðlega mikil spennuhækkun og tíðnihækkun öðrum megin, en gjarna spennulækkun og tíðnilækkun hinum megin rofs. Hvort tveggja getur valdið tjóni hjá notendum og í jarðvarmavirkjunum, sem þá falla oft út af kerfinu og tekur tiltölulega langan tíma að endurræsa. 

Einn kostur Landsnets er að styrkja Byggðalínuna, tvöfalda hana eða umbyggja fyrir hærri spennu.  Eðlilega hafa slík áform mætt andstöðu í sveitum landsins, þar sem íbúarnir hafa þessa línu í bakgarði sínum og stöðugt fyrir augunum.  Skagfirðingar hafa leitt þessa andstöðu, og er miklu eðlilegra að grafa hana í jörðu á viðkvæmum stöðum en að efla hana.  

Miklu eðlilegar er að fara aðrar leiðir, sem með tíð og tíma gefa Landsneti kost á að setja Byggðalínu í jörð, þar sem hún fer um fagrar sveitir.  Leiðin, sem leysir úr þessu öllu og létta mundi á Byggðalínu, skapa stöðugleika í meginflutningskerfinu, og gera mikinn aflflutning á milli landshluta mögulegan með lágmarkstilkostnaði og vera þannig arðsamasti valkosturinn, er 400 kV lína yfir Sprengisand.  Margir reka upp ramakvein, þegar á þetta mannvirki er minnzt, en þá verður að bera saman fórnarkostnaðinn og ávinninginn og jafnframt að hafa í huga, að um afturkræfa framkvæmd er að ræða.  Í þessu sambandi hefur einnig verið bent á, að hugtakið sjónmengun uppfyllir ekki skilgreiningu á mengun, sem er órjúfanlega tengd neikvæðum áhrifum á lífríkið fyrir heilsufar dýra og manna.  Jafnvel þó að sjónmengun sé afstæð og sitt sýnist hverjum í þeim efnum, er mögulegt að fara í mótvægisaðgerðir, þó að þær kosti allar sitt.  

Miðhálendið spannar um 75 000 km2, og eru helztu hlutar þess Kaldidalur, Kjölur, Sprengisandur, Ódáðahraun, Brúar- og Vesturöræfi, Lónsöræfi, Landmanna- og Síðuafréttir og jöklarnir.  Áhrifasvæði Sprengisandslínu yrði á innan við 4 % af þessu svæði í bezta skyggni.  Á yfir 96 % Miðhálendisins yrði hún ekki sýnileg.  Það yrði jafnframt framfaraspor fyrir samgöngur og flutninga í landinu að leggja veg með bundnu slitlagi yfir Sprengisand og losa ferðamenn og bíleigendur þar með við heilsuspillandi rykmökkinn, þvottabretti, grjót og forað, þá sjaldan rignir á svæðinu, sem umferð um aðalslóðann þar fylgir með óþörfum kostnaðarauka fyrir vikið.  Íhuga mætti gerð slóða út frá þessum vegi að völdum stöðum til að draga úr freistni til utanvegaaksturs.  Eftirlit og viðurlög með slíku þarf að herða verulega, því að sár eftir slíkan gjörning gróa seint. Sala inn á þennan veg á að standa undir framkvæmdum, viðhaldi og eftirliti á þessari leið.  Þrátt fyrir slíkt veggjald yrði vafalítið sparnaður af framkvæmdinni fyrir vegfarendur.

Loftlínur á landinu eru um þessar mundir um 8300 km að lengd, og leggja þar af leiðandi undir sig talsvert mikið land og eru víðast í augsýn á byggðu bóli. Lengd þeirra nam mest 8600 km, og þær hafa aðeins stytzt um 300 km.  Jarðstrengjavæðingin gengur of hægt, og sama er að segja um þrífösun sveitanna, sem er mikið hagsmunamál fyrir dreifbýlið.  Það vantar enn meiri fjárhagslega hvata til að flýta hvoru tveggja, og þeir gætu t.d. verið fólgnir í, að Alþingi geri eigendum þessara lína að greiða árlegt gjald per km fyrir að fá að starfrækja loftlínur með þeim neikvæðu umhverfisáhrifum, sem þeim fylgja.  Afgjaldið yrði lagt í sjóð til að fjármagna jarðstrengjavæðingu og þrífösun sveitanna.  Ef afgjaldið yrði stemmt við 1,0 milljarð kr í sjóðinn á ári m.v. núverandi línulengd, þá gæti það litið nokkurn veginn þannig út:

•  33 kV og lægri: 5300 km @  30 kkr/km =MISK 159
•  66 kV spenna:    940 km @ 140 kkr/km =MISK 132
• 132 kV spenna:   1245 km @ 280 kkr/km =MISK 349
• 220 kV spenna:    850 km @ 420 kkr/km =MISK 357 

    Alls MISK 997 eða tæpur milljarður króna.      

Lögfræðilegu rökin yrðu í svipuðum dúr og með veiðigjöldin og stjórnun á nýtingu fiskimiðanna.  Landið er sameign þjóðarinnar, þó að hlutar þess séu í einkaeign.  Þetta veitir ríkisvaldinu rétt til íhlutunar um notkun þess og þar með talið að stuðla að því, að loftlínur séu færðar í jörðu eftir því, sem tæknin og fjárráðin leyfa hverju sinni. 

Ofangreint "auðlindargjald" fyrir að fá að setja upp og reka loftlínur í íslenzkri náttúru má reikna með, að lendi að langmestu leyti á notendum.  Athugum nú, hversu mikið árlegur kostnaður af 220 kV loftlínu eykst miðað 420 kkr/km árgjald:

• Stofnkostnaðurinn er 60 MISK/km (130 MISK/km fyrir jarðstreng).  M.v. 25 ára afskriftartíma og 6,0 % árlega vexti, gefur þetta árlegan kostnað upp á 4,7 MISK/km.
• Rekstrarkostnaður 220 kV loftlínu nemur 1,0 MISK/km.
• Heildarkostnaður núna á ári er þá 5,7 MISK/km.
• Áuðlindagjaldið, 0,42 MISK/km, mundi hækka heildarkostnað við línuna um 7,4 %, þ.e. upp í 6,12 MISK/km. 
• Þetta mundi þýða um 1,5 % hækkun á heildarraforkukostnaði í landinu.  Jaðarkostnaður virkjunar við stöðvarvegg er um þessar mundir um 3,5 kr/kWh og með flutningskostnaði orkunnar um 4,2 kr/kWh komin til notanda á 220 kV, sem hækkar upp í 4,26 kr/kWh með auðlindagjaldi á línuna eða 31,6 USD/MWh.  Þetta er samkeppnihæft verð á alþjóðlegan mælikvarða.

 

 

 

  

   

 

  

  

   

Auðlindir og auðlindanýting

Auðlind er eiginleiki eða efni, sem við ákveðnar aðstæður felur í sér möguleika til verðmætasköpunar.  Keppikefli er fyrir þjóðir að búa við og nýta fjölbreyttar auðlindir, en þó er aðalatriðið, að nýtingin sé bæði sjálfbær og gjöful, þ.e., að hvorki sé gengið á auðlindina né tækifæri látin ónotuð til að hámarka afraksturinn. 

Í anda félagslegrar markaðshyggju (Sozial-Marktwirtschaft)má gjarna bæta við þriðja skilyrðinu, sem er, að verðmætin, sem til verða við auðlindanýtinguna, dreifist vel um þjóðfélagið, en auki ekki á misskiptingu eigna.  Í þessu sambandi skiptir mun meira máli en skattheimtan, hversu stór hluti verðmætasköpunar fyrirtækjanna lendir hjá launþegum.  Hlutur launþega og launatengdra gjalda af verðmætasköpun fyrirtækja er á Íslandi um 70 % að meðaltali, og er þetta hlutfall hvergi hærra á byggðu bóli, svo að vitað sé. 

Þetta háa hlutfall er trygging fyrir því, að launþegar almennt beri ekki skarðan hlut frá borði í togstreitunni við fjármagnseigendur um skiptingu kökunnar.  Boginn er nú þegar spenntur til hins ýtrasta fyrir kostnaðarþol fyrirtækjanna.  Ef launahækkanir verða almennt meiri en nemur framleiðniaukningu fyrirtækjanna, þá versnar staða fyrirtækjanna, þau verða þá að velta kostnaðarauka sínum út í verðlagið, og við það versnar samkeppnistaða þeirra, og þau verða þá að draga saman seglin, og/eða gengið fellur, og verðbólgan étur upp allar launahækkanir og hækkar skuldabyrði mjög margra.  Það er bara ákveðin kökustærð til skiptanna.  Til að skapa svigrúm til raunkjarabóta er eina ráðið að stækka þessa köku, þ.e. að auka verðmætasköpunina, og þar kemur auðlindanýtingin til skjalanna sem meginbreytan.  

Lífríki sjávar er talið hafa gefið af sér 241 milljarð króna árið 2014, og tekjuspá ársins 2015 er um 280 milljarðar króna, sem jafngildir 16 % aukningu.  5 % auðlindagjald af tekjum gæfi þá 14 milljarða kr í ríkissjóð í ár. Upphæðin dugar til að reka stofnanir, sem þjóna sjávarútveginum sérstaklega, af myndarskap. 

Hérlendir menn telja flestir, að íslenzkar útgerðir gangi vel um auðlindina og nýti hana bæði með skilvirkum og ábyrgum hætti.  Erlendis er stjórnkerfi fiskveiða á Íslandi talið vera til fyrirmyndar.  Þrátt fyrir allt þetta, og þó að spor annars konar stjórnkerfis og eignarhalds útgerða hræði verulega, er ríkur vilji til að fara í félagsfræðilegar tilraunir með þetta, sem með núverandi stjórnkerfi er gullegg þjóðarinnar, með því að taka nýtingarrétt og framsalsrétt af útgerðunum og færa hann ríkinu.  Það væri auðvitað hámark forsjárhyggjunnar að stíga slíkt þjóðnýtingarskref. Fyrir því eru heldur engin réttlætisrök, því að vísast mundi þjóðnýting á nokkrum árum setja sjávarútveginn á framfæri þjóðarinnar, eins og hann var á árunum fyrir innleiðingu aflahlutdeildarkerfisins, eins og Óli Björn Kárason rakti með átakanlegum hætti í Morgunblaðsgreininni,¨"Gengisfellingar, gengissig, gengisaðlögun og arðbær sjávarútvegur", þann 4. marz 2015. 

Ein af ástæðunum fyrir þessari óánægju með núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi er útbreiddur misskilningur og rangtúlkun á lagatextanum, sem fiskveiðistjórnunin hvílir á.  Hafa lýðskrumarar gengið á lagið og komið því inn hjá fólki, að útgerðarmönnum hafi, með úthlutun kvóta á grundvelli veiðireynslu 1983 og lögum um frjálst framsal aflahlutdeildar 1990, verið fengið eignarhald á auðlindinni, sem stangist á við lög um þjóðareign fiskimiðanna. 

Þetta er tóm vitleysa, enda starfa útgerðir bæði í samræmi við lög um fiskveiðistjórnun og ákvæði Stjórnarskráar um eignarrétt og athafnafrelsi.  Að róa til fiskjar var lengst af eins konar náttúruréttur til að sjá sér farborða, en tækniþróun leiddi til svo mikillar afkastaaukningar við fiskveiðarnar, að stjórnvöldum var nauðugur einn kostur að takmarka þær, og var þá ákveðið binda aðgengi við þá, sem stundað höfðu sjóinn þrjú ár á undan gildistöku þessara lagabreytinga, 1983. Þetta hafa verið dæmdar fullkomlega lögmætar málsástæður fyrir meiri háttar inngripi ríkisins í athafnafrelsið með skerðingu þess. Síðan 1990 er innkoma í almenna kerfið háð kaupum á aflahlutdeild, en rúm 5 % veiðanna eru stunduð af fjölda manna undir mismunandi kerfum til að bæta atvinnuöryggi byggðanna.

Skrumskæling á sjálfbæru og skilvirku fiskveiðistjórnunarkerfi landsins felst í rangtúlkunum á eftirfarandi greinum laganna:

"Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslenzku þjóðarinnar". 

Hér stendur ekki, að nytjastofnarnir séu eign íslenzka ríkisins, og á þessu tvennu er reginmunur.  Til þess að afnema "náttúruréttinn" til veiða var nauðsynlegt að festa rétt ríkisvaldsins, löggjafans og framkvæmdavaldsins, til að hlutast óskorað til um stjórnun fiskveiðanna, t.d. um árlegt aflamagn, lokun einstakra svæða og takmörkun veiðiheimilda við ákveðin veiðarfæri.  Þetta framkvæmir atvinnuvegaráðuneytið á grundvelli vísindalegrar ráðgjafar Hafrannsóknarstofnunar.  Sú ráðgjöf er ekki óumdeild, en með auknum rannsóknum í krafti aukinna fjárráða Hafrannsóknarstofnunar má ætla, að sú ráðgjöf fari batnandi, og ábyrgðarlaust væri að hlaupa eftir tilfinningum hagsmunaaðila eða annarra sjálfskipaðra vitringa í þessum efnum, sem oftar en ekki hafa staðbundinna skammtíma hagsmuna að gæta.  Bent hefur verið á, að dýrt er fyrir þjóðarbúið að halda Hafró svo fátækri, að hún hafi ekki ráð á 10-20 milljóna kr leiðangri, sem gæti skilað 5-10 milljörðum kr í hús, og er þá átt við loðnuna.   

Ofangreind lagagrein um þjóðareignina ber líka með sér, að erlendir ríkisborgarar eða lögaðilar hafa ekki heimild til að nýta "sameign íslenzku þjóðarinnar", t.d. með því að kaupa sér aflahlutdeild.  Nýtingarrétturinn er alfarið í höndum íslenzkra aðila, sem eiga aflahlutdeild, þ.e. íslenzkra ríkisborgara og lögaðila.   

Hin lagagreinin, sem lýðskrumarar þreytast ekki á að  tönnlast á og boða, að sé brotin með núverandi kvótakerfi, hljóðar þannig:

"Úthlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum þessum myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum."

Þessi málsgrein laganna takmarkar eignarréttinn við afnotaréttinn, sem er einn angi eignarréttarins.  Forræðið er jafnframt breytilegt, en ekki föst stærð, og háð mati stjórnvalda á nýtingarþoli stofnanna.  Þannig geta útgerðarmenn ekki farið í mál við ríkisvaldið, jafnvel þó að það setji aflamagn einstakra stofna niður í núll.  Lagagreinin yfirtekur að sjálfsögðu ekki 72. grein Stjórnarskráar um eignarrétt, sem þýðir, að ríkið má ekki úthluta öðrum aflahlutdeild í stað þeirra, sem hún var tímabundið tekin af að uppfylltum jafnræðis- og meðalhófsreglum. 

Þessi tilvitnuðu tvö lagaákvæði saman veita ríkisvaldinu síðan rétt til að leggja afnotagjald á handhafa veiðiheimildanna, og var slíkt í fyrsta sinn gert árið 2002 og þá með hóflegum hætti. Vinstri stjórnin kunni sér ekkert hóf í þessum efnum, svo að nú er fyrir dómstólum kærumál frá útgerð fyrir eignaupptöku. Sýnir þetta, hversu hættulegt og skaðlegt almannahag ríkisvald í höndum ósvífinna stjórnmálamanna getur verið. Þarna er reyndar um að ræða s.k. auðlindagjald af uppsjávartegundum, sem ríkisstjórn Sigmundar Davíðs hækkaði til mikilla muna árið 2013 um leið og gjöld vegna botnfisktegunda voru lækkuð nokkuð til að koma í veg fyrir fjöldagjaldþrot smáútgerða.

Lýðskrumarar hafa egnt fáfróða með hugtakaruglingi um afkomu útgerðanna og talað og skrifað um framlegð fyrirtækjanna sem gróða þeirra.   Framlegð er hins vegar það, sem fyrirtækin hafa upp í fastan kostnað sinn, s.s. fjármagnskostnað, þegar greiðslur vegna breytilegs kostnaðar að meðtöldum launakostnaði hafa verið inntar af hendi. Fimmtudaginn 19. febrúar 2015 gaf Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson, framkvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar í Vestmannaeyjum, sláandi dæmi um Sighvat Bjarnason VE-81.

Á"Árið 2005 var afli skipsins áþekkur árunum fyrir og á eftir eða tæplega 30 þúsund tonn. Verð uppsjávarafla var lágt, og árið 2005 var kostnaður fremur hár. (Framlegð nam þá aðeins um 4 % af tekjum - BJo.) Að því ári undanskildu hefur framlegð skipsins legið á bilinu 25 % - 30 % (af tekjum-BJo), en svo gerist eitthvað, þegar kemur að margumtöluðu góðærisskeiði í uppsjávarveiðum á árunum 2011-2014. Afkoman bókstaflega hrynur !"

   Veiðigjöldin voru hækkuð árin 2011, 2012 og 2013 á uppsjávarveiðiskipum. Afleiðingin varð í raun og veru arðrán, því að árið 2014 tóku veiðigjöldin alla framlegðina og meira til, þannig að hún varð -5 % á því ári, þ.e. útgerðin þurfti að borga með togaranum, og að sjálfsögðu var þá enginn tekjuskattur greiddur, því að tap varð á rekstrinum.  Þessi gjaldtaka er glórulaus, svo að ekki sé nú sterkar að orði kveðið, enda hefðu allar útgerðir landsins farið á hausinn á nokkrum árum vegna veiðileyfagjaldanna, ef þau hefðu ekki verið lagfærð. Þar sem ekki má ætla stjórnvöldum, að þau viti ekki, hvað þau gera, blasir við, að þetta var aðferð sameignarsinna til að koma útgerðunum á kné og færa þær á ríkisjötuna, eins og þær voru fyrir 1984. Rán um hábjartan dag eða bylting án blóðsúthellinga. 

Á árabilinu 2002-2010 nam hlutfall veiðigjalda af tekjum Sighvats Bjarnasonar VE-81 um 2 % að jafnaði.  Árið 2014 var þetta hlutfall komið upp í 28 %.  Að stjórnvöld skyldu mismuna atvinnugreinum svo gróflega og misbjóða meðalhófsreglunni á grundvelli eigin duttlunga og pólitískra útlegginga á réttlæti með því að leyfa sér að setja á svo íþyngjandi skattheimtu á eina atvinnugrein sýnir, að þeim er ekki treystandi fyrir skattheimtuvaldinu, hvað þá auknu forræði á sjávarútveginum í anda jafnaðarstefnu.  Ósköpin voru ranglega réttlætt með því, að útgerðarmenn væru að fiska á miðum, sem annar átti, nefnilega ríkið.  Þetta sýnir, hversu stórhættulegt er að fela stjórnmálamönnum geðþóttavald um þessa skattheimtu.  Á henni verður að vera þak, t.d. 5,0 % af tekjum, og hún á að taka tillit til endurnýjunarþarfar útgerðarinnar, þ.e. leggjast á það, sem eftir er, þegar búið er að taka tillit til vaxta og eðlilegra afskrifta. Ef arður af eigin fé útgerðar er 15 % eða meira, verði veiðileyfagjaldið 5 % af tekjum, en skerðist línulega með minni arði og verði 0 % við 5 % arðsemi eigin fjár. Að öðrum kosti mun fjármagn flýja útgerðina og hún grotna niður.

Þjóðlendur eru sameign þjóðarinnar með sama hætti og fiskimiðin, og ætti nýting hvers konar á þeim að vera undirorpin sambærilegum reglum um auðlindagjald, eins og sjávarútvegurinn.  Það felur í sér gjaldtöku af ferðaþjónufyrirtækjum, sem starfa á vettvangi þjóðlendna.  

Nú er ferðamannageirinn orðinn mesta gjaldeyrisuppsprettan með 308 milljarða kr tekjur árið 2014 og spáð er 342 milljarða kr tekjum 2015 eða 11 % aukning á ári. Ferðamannageirinn nýtur enn skattfríðinda, og er það orðin tímaskekkja í ljósi umfangs og þess, að auðlindin, sem hann sækir í, er takmörkuð, ef nýtingin á að vera sjálfbær.

5 % auðlindagjald gæfi þá 17 milljarða kr í ríkissjóð í ár. Þetta er óraunhæft, enda þarf að taka tillit til afkomu fyrirtækjanna í þessum rekstri með svipuðum hætti og sjávarútvegsfyrirtækjanna.  Náttúrupassinn, sem gefur e.t.v. af sér 1 milljarð kr á ári, verður óþarfur með þessu kerfi. Náttúra landsins er takmörkuð auðlind, og þess vegna þarf að takmarka nýtingu hennar, eins og í sjávarútveginum. Þannig er rétt að fyrirtækjum, sem selja þjónustu, er veldur álagi á náttúruna, sé gert að greiða auðlindagjald, og ríkisvaldið þarf að halda uppi öflugu eftirliti með þjóðlendum og þjóðgörðum sínum, hvað varðar utanvegaakstur, hrossaferðir, tjöldun og annan átroðning á viðkvæmu landi. 

Til að mega virkja vatnsfall til raforkuvinnslu þarf virkjunaraðili að eignast vatnsréttindin á viðkomandi stað.  Þessu má líkja við kvótaeignina. 

Það er ósanngjarnt að láta sjávarútveg og ferðamennskuna greiða auðlindagjald, ef orkugeirinn á að vera undanþeginn.  Sérstaklega á þetta við um jarðhitann, sem aflað er djúpt í iðrum jarðar, stundum á 3,0 km dýpi og fer dýpkandi, þar sem einkaeignarhald er ekki fyrir hendi og áhöld eru um sjálfbærnina, en einnig um vatnsaflsvirkjanir. Stærsti viðskiptavinur orkugeirans er áliðnaðurinn.  Árið 2014 námu gjaldeyristekjur hans 215 milljörðum króna, og árið 2015 er þeim spáð að verða 230 milljarðar kr. Auðlindagjald af orkugeiranum gæti gefið allt að 10 milljarða kr á ári, ef reiknað er með 5 % af tekjum hans og jafnframt yrði tekið tillit til afkomu, eins og í öðrum geirum.  

Spurning vaknar með landbúnaðinn, hvort hann á ekki að greiða auðlindagjald fyrir að fá að reka fé og hross á afréttir ?  Vegna langrar hefðar og fornrar ítölu hreppanna varðandi upprekstur þarf þetta lögfræðilegrar athugunar við, en jafnræði á milli atvinnugreina varðandi hið nýja auðlindagjald vegur þungt.

 

 

                                                               

 

 

 

 

          

Afl- eða orkuskortur ?

Undarleg var fréttin á forsíðu Morgunblaðsins þann 12. janúar 2015 undir fyrirsögninni, "Raforkan er að verða uppseld". 

Þessi fullyrðing kom eins og skrattinn úr sauðarleggnum, af því að í fyrra var að fullu tekin í gagnið nýjasta virkjun Landsvirkjunar, Búðarhálsvirkjun með uppsett afl 95 MW og forgangsorkuvinnslugetu 585 GWh/a.  Virkjunin var reist í tengslum við nýjan langtíma orkusölusamning við álverið í Straumsvík um endurskoðaða fjárhagslega og tæknilega skilmála, sem m.a. fólu í sér viðbótar afl 75 MW.  Töku 20 MW var frestað um nokkur ár af tæknilegum og fjárhagslegum ástæðum, svo að 40 MW ættu að standa nú ónotuð af virkjuninni.  Hvernig í ósköpunum væri nú staðan í orkumálum landsins, ef álverið hefði nýtt sér rétt sinn um a.m.k. 75 MW ?  Eðlilegast er, að umframaflið og -orkan gangi til aukningar á almennri raforkunotkun í landinu, og mundi duga í nokkur ár.  Því virðist ekki vera að heilsa.

Það eru fleiri gáttaðir en höfundur þessa pistils.  Daginn eftir, 13. janúar 2015, birtist stutt og laggóð forystugrein í Morgunblaðinu, sem hét: "Orkan uppseld".

Eftir að hafa vitnað í fréttina með orðalaginu:"Nú styttist í, að raforkan í landinu verði uppseld", af því að "Hæg, en stöðug aukning hefur verið á orkunotkun í landinu, og hafa orkukaupendur fengið að finna fyrir minnkandi samkeppni af hendi seljenda."

Hér leikur sumt á tveimur tungum, en annað er grafalvarlegt fyrir heilbrigði raforkumarkaðarins, og verður hvort tveggja gert að umfjöllunarefni síðar í þessum pistli, en leiðarahöfundurinn heldur hins vegar áfram með hárrétta ábendingu í garð ríkisfyrirtækisins Landsvirkjunar og iðnaðarráðuneytisins:

"Landsvirkjun hefur beitt sér mjög fyrir því, að unnið verði að undirbúningi að lagningu rafstrengs til Bretlands, og ýmsir aðrir hafa sýnt því nokkurn áhuga.  Í því efni hefur áherzla verið lögð á, að næg umframorka sé í landinu og að ekki þurfi að fara út í stórfelldar virkjanir til að standa undir sæstrengnum."

 

Þetta er nákvæmlega sami skilningur og höfundur þessa pistils hefur lagt í málflutning Landsvirkjunar undanfarin misseri og véfengt með vísun í framleiðslugetu orkukerfisins og álagsins, sem er jafnara á Íslandi en annars staðar vegna mikillar hlutdeildar stóriðju, 77 % árið 2013, og nýting uppsetts afls er hér betri en víðast hvar. 

Landsvirkjun varpaði þá í tímaritinu Þjóðmálum fram nýrri hugmynd, sem var á þá leið að flytja brezka raforku um sæstrenginn til Íslands að næturþeli og draga á sama tíma niður í íslenzkum vatnsaflsvirkjunum að sama skapi og spara þannig vatn í miðlunarlónum á nóttunni, sem notað yrði daginn eftir til að framleiða raforku til sölu á brezkum reglunarmarkaði fyrir hátt verð að mati höfundar téðrar Þjóðmálagreinar.  

Höfundur þessa pistils hér sá hins vegar marga meinbugi á þessari hugmynd og fékk birta gagnrýni sína í hausthefti tímaritsins Þjóðmála 2014.  Núverandi málflutningur Landsvirkjunar um yfirvofandi orkuskort, þó að orðum aukinn sé, staðfestir, að fulltrúar hennar eru hættir að halda því fram, að í kerfinu leynist umframorka, sem sæstreng til útlanda þurfi til að afsetja.  Í tilefni þessa hringlanda segir í lok tilvitnaðrar forystugreinar Morgunblaðsins:

"Mikilvægt er í umræðu um mögulega raforkusölu um sæstreng, líkt og önnur mál af þeirri stærðargráðu, að forsendur séu réttar.  Nauðsynlegt er áður en lengra er haldið í þeirri umræðu og undirbúningi þess máls að gera grein fyrir því, hvað slíkur strengur myndi þýða í nýjum virkjanaframkvæmdum."

Framlag Landsvirkjunar til umræðunnar um hagkvæmni sæstrengs á milli Íslands og Skotlands hefur einkennzt af fullyrðingum um ónýtta orku í íslenzka vatnsorkukerfinu, sem ekki fá staðizt, enda hefur verið hörfað úr því vígi, og getgátum um gróða af slíkri samtengingu tveggja orkukerfa, sem eru algerlega út í hött vegna mikils flutningskostnaðar og lækkandi orkuverðs í Evrópu. 

Einkennilegur málflutningur fulltrúa ríkisfyrirtækisins Landsvirkjunar heldur áfram í téðri forsíðufrétt Morgunblaðsins þann 12. janúar 2015:

"Björgvin Skúli Sigurðsson, framkvæmdastjóri markaðs- og viðskiptaþróunar hjá Landsvirkjun, segir, að gagnaver og annar iðnaður um allt land hafi verið að bæta við og almenn umsvif, svo sem í ferðaþjónustu, kalli á aukna raforkunotkun."

Aukningin í fjölda ferðamanna til Íslands undanfarin 5 ár hefur e.t.v. aukið árlega raforkunotkun í landinu um 100 GWh, og gagnaverin nota e.t.v. um 50 GWh.  Aukning almennrar raforkunotkunar hefur verið hæg eða um 1,0 % á ári eða um 150 GWh alls undanfarin 5 ár. 

Landsvirkjun er með um 70 % heildarraforkuviðskipta í landinu.  Ef gert er ráð fyrir, að hún sé með 50 % viðskiptanna við almenningsveiturnar, nemur aukningin hjá henni vegna ofangreinds undanfarin 5 ár:

E=0,5x100+50+0,5x150 = 175 GWh á 5 ára skeiði. 

Á þessu tímabili hefur ein virkjun Landsvirkjunar, Búðarhálsvirkjun, tekið til starfa, og framleiðir hún 585 GWh/a. Af því tekur stóriðjan um 370 GWh/a.  Þá eru eftir "ónýttir" um 215 GWh/a. 

Þetta er mjög lítil orka eða aðeins rúmlega 1,0 % af heildarraforkuþörf landsins.  Það er þess vegna alveg ljóst, að það er algerlega ábyrgðarlaust af Landsvirkjun að selja raforku til kísilvera án þess að virkja sérstaklega.  Það gerir hún fyrir PCC við Húsavík með Þeistareykjavirkjun, en hún hefur enn ekki gert það fyrir önnur kísilver, t.d. United Silicon, í Helguvík.

Eftirfarandi í tilvitnaðri Morgunblaðsfrétt bendir til, að Landsvirkjun setji nú á Guð og gaddinn og minnki þar með framboð ótryggðrar orku í landinu með þeim afleiðingum, að hún stórhækkar í verði.  Raforkumarkaðurinn er fákeppnimarkaður, og ríkisfyrirtækinu Landsvirkjun ber skylda til að sjá til þess, að á hverjum tíma sé nægt framboð raforku, nema auðvitað í þurrkaárum, en slíku er alls ekki til að dreifa núna, því að staða miðlunarlónanna er góð: 

"Með samningum við kísilver hefur Landsvirkjun lokið við að selja þá orku, sem hún átti fyrirliggjandi.  Björgvín segir ekki hægt að fullyrða, hvenær virkjuð orka í landinu verði uppseld, en farið sé að styttast í það."

Hér er talað með loðnum hætti, sem forðast ber í opinberri umræðu.  Hvaða samningar eru þetta ?  Ekki er vitað um aðra samninga en við PCC og United Silicon.  Ef kísilfyrirtækin fjögur, sem sýnt hafa hug á fjárfestingum hérlendis, hafa hug á forgangsorkukaupum, er rétt að tala skýrt um það, að nauðsynlegt er að reisa nýjar virkjanir fyrir þessa nýju notendur, eins og verið er að gera með Þeistareykjavirkjun, ef ekki á að tefla hér á tæpasta vað með afhendingaröryggi raforkunnar, og hækka orkuverðið að þarflausu í krafti fákeppni til annarra notenda.   

Það er rétt að tala skýrum orðum um það, að nýir, meðalstórir notendur sunnan heiða, á borð við Silicor á Grundartanga, kalla á nýja virkjun.  Virkjanakostirnir þrír í Neðri-Þjórsá fengu í Rammaáætlun hæstu einkunn fyrir bæði lítil umhverfisáhrif og hagkvæmni. Umhverfisáhrif þessara kosta hafa verið metin, og verkhönnun þeirra er tilbúin.  Það vantar einvörðungu framkvæmdaleyfi sveitarfélags. 

Það er eðlilegast, að þessir verði næstu virkjanakostir Landsvirkjunar hér sunnan heiða.  Á Alþingi þekkja allmargir sinn vitjunartíma um þessar mundir, og eru þess vegna byrjaðir að vinda ofan af þeim fáheyrða gjörningi Svandísar Svavarsdóttur að færa þessar virkjanir úr nýtingarflokki á grundvelli eigin sérvizku og félaganna í VG og Saf, sem bauð henni að gera allt, sem hún gat og gat ekki, sbr Hæstaréttardóm yfir henni, til að þvælast fyrir öllum vatnsaflsvirkjunum í landinu fram í rauðan dauðann.       

 

 

 

 

 

   

Umhverfissamband Evrópu

Nú fullyrða öfugmælaskáld stjórnarandstöðunnar á þingi á borð við Katrínu Jakobsdóttur, að þau séu á móti auknum álögum hins opinbera á almenning á Íslandi. Er þá við hæfi að grípa til orðtaksins, að þar setti nú skrattinn upp á sér skottið. 

Í ljósi yfir 100 skattahækkana "fyrstu tærru vinstri stjórnarinnar", þessarar, sem reisti "skjaldborgina (alræmdu) um heimilin", var barátta núverandi stjórnarandstöðu gegn breytingum á virðisaukaskattskerfinu fremur einfeldningslegt lýðskrum í tvöföldum skilningi. 

Í fyrsta lagi skattleggja þau, sameignarsinnarnir og jafnaðarmennirnir á þingi, allt, sem hreyfist, og hækka gildandi álögur upp í rjáfur, strax og þau fá tækifæri til.  Þetta vita allir landsmenn, enda sannaðist þessi fullyrðing á síðasta kjörtímabili, svo að það er furðulegt af stjórnarandstöðunni að bera kápuna á báðum öxlum nú, hvað skattheimtuna varðar.  Það þarf meira en að standa álkuleg í pontu á Alþingi, líta flóttalega allt í kringum sig og þusa síðan einhverja rullu, þar sem hvað rekur sig á annars horn.

Í öðru lagi er í raun núna, með fjárlögum 2015, um skattalækkun að ræða, sem stjórnarandstaðan kýs að kalla skattahækkun, þó að ríkissjóður verði með þessum aðgerðum af a.m.k. 3 milljörðum króna í tengslum við skattkerfisbreytingar með því að færa virðisaukaskattstigin tvö nær hvoru öðru til að draga úr hvata til svindls og með afnámi nokkurra sérgjalda, sem vigta þungt, t.d. um 8 milljarðar kr í afnumdum vörugjöldum, og með fækkun undanþága.  Það var hreinn loddaraháttur af vinstri mönnum að berjast gegn þessu, því að þessar breytingar styrkja tekjustofn ríkissjóðs, þegar til lengdar lætur.  Það er almennt viðurkennt, m.a. af AGS, að lágur virðisaukaskattur á matvæli stuðlar síður en svo að jöfnuði á milli ríkra og fátækra.   

Þegar stjórnarandstöðunni hafði verið sýnt fram á allt þetta, hrökk hún í þann gírinn, að aðgerðirnar væru a.m.k. skattahækkun á suma.  Það hefur reynzt erfitt að benda á þessa suma, af því að til að svo sé, þarf viðkomandi að verja meiru en helmingi ráðstöfunartekna sinna til vara í lægra virðisaukaskattsþrepinu, þar sem mótvægisaðgerðir valda því, að aðeins 1,5 % kostnaðaraukning verður á matvælum, sem vigta langmest í lægra þrepinu, og efra virðisaukaþrepið lækkar um 1,5 %. Þar að auki hækka barnabætur og ellilífeyrir og bætur af ýmsu tagi.

Evrópusambandið, ESB, hefur sett sér markmið um, að árið 2020 verði 20 % orkunotkunar aðildarríkjanna úr endurnýjanlegum orkugjöfum.  Á mælikvarða Íslendinga er þetta lágreist markmið, en það má spyrja sig, eins og Matt Ridley í bókinni, "Heimur batnandi fer", hvort verðmætum sé skynsamlega varið í þessa baráttu í bráð og lengd.  Þetta markmið ESB er til að draga úr áhrifamætti eldsneytisútflytjenda, sem er nauðsynlegt, og til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, sem orkar tvímælis að dómi Ridleys. 

ESB á mjög erfitt með að ná þessu markmiði, enda afar kostnaðarsamt, og staðan hjá þeim núna er, að 10 % - 12 % orkunotkunar er sjálfbær, þ.e. úr endurnýjanlegum orkugjöfum.  Þess vegna er gripið til ýmissa örþrifaráða, eins og að fyrirskipa blöndun á s.k. lífolíu í fartækjaeldsneyti.  Þessi ráðstöfun er siðferðilega röng  í sveltandi heimi, af því að hún tekur upp land frá matvælaframleiðslu til kornræktunar fyrir eldsneytisframleiðslu, sem sparar sáralitla koltvíildislosun, þegar upp er staðið.  Þetta leikrit  kokgleyptu loddararnir í fyrrverandi ríkisstjórn Íslands, þrátt fyrir þá staðreynd, að árið 2013 var 86 % af orkunotkun Íslands úr endurnýjanlegum orkulindum, 12 % úr jarðolíu og 2 % úr kolum. 

Til að kóróna vitleysuna fékk Þáverandi fjármála- og efnahagsráðherra, Steingrímur Jóhann Sigfússon, hagsmunaaðilann, Carbon Recycling, til að semja drög að lögum um þetta, og var það ógæfulegt upphaf þessara laga nú á tímum ofurstrangra viðmiða um vanhæfi, enda átti þetta eftir að koma niður á hefðbundnum blóraböggli ofstækismanna um umhverfisvernd, bílrekandanum, þó að framleiðsla Carbon Recycling sé í sjálfri sér góðra gjalda verð, ef hún getur sparað gjaldeyri og lækkað kostnað bílrekenda.  Að öðrum kosti er hún ekki upp á marga fiska.

Það var þess vegna fáheyrt glappaskot af Steingrími Jóhanni, fyrrverandi fjármála- og efnahagsráðherra, og fyrrverandi umhverfisráðherra, Svandísi Svavarsdóttur, að berjast fyrir innleiðingu þessarar tilskipunar, sem jafnvel Liechtenstein fékk undanþágu frá.  Lá auðvitað beint við að sækja með gildum rökum um undanþágu fyrir Ísland, en það lá ekki í spilum fjandmanna bíleigenda, jafnaðarmannanna og vinstri grænna, að setja sig úr færi við að hækka álögur á bíleigendur.  Ef þetta skattpíningarfólk sér færi á skattlagningu í nafni umhverfisverndar og/eða tekjujöfnunar, skal það aldrei setja sig úr færi að stökkva á þann vagn, enda var niðurstaða kjósenda sú árin 2013 og 2014, að villta vinstrið sé óstjórntækt.

Í grundvallaratriðum er unnt að framleiða lífeldsneyti á tvennan hátt, þ.e. úr jarðargróða, ýmsum korntegundum og repju, og hins vegar á efnafræðilegan hátt úr koltvíildi og vetni, eins og byrjað er á í auðlindagörðum Hitaveitu Suðurnesja í Svartsengi.  Báðar aðferðirnar eru dýrar m.v. hefðbundna eldsneytisvinnslu.  Um fyrri aðferðina hefur Björn Lomborg eftirfarandi að skrifa í Daily Telegraph:

"Notkun lífeldsneytis hefur til að mynda leitt til hærra matarverðs og líklega svelta um 30 milljónir manna að óþörfu vegna þeirra, og fjöldi hungraðra af völdum lífeldsneytis gæti aukist í 100 milljónir manna fyrir árið 2020. Það er sennilegt, að lífeldsneyti leiði til aukins útblásturs koltvísýrings (CO2), því að þegar menn taka akra undir ræktun á plöntum til lífeldsneytisframleiðslu, þarf að ryðja skóga annars staðar til að rækta matjurtir."

Björn Lomborg fer hér ekki með neitt fleipur, enda hefur hann kynnt sér þessi mál rækilega.  Á árinu 2014 þýðir þessi óskynsamlegi gjörningur Svandísar Svavarsdóttur og Steingríms Jóhanns tæplega 1,0 milljarð kr í útgjaldaauka til eldsneytiskaupa, en ekki nóg með það.  Þetta er siðlítill gjörningur, því að í heimi matvælaskorts er verið að taka ræktarland undir kornrækt, sem ekki er nýtt til fóðurs, heldur eldsneytisframleiðslu. 

Í Viðskiptablaðinu, 11. desember 2014, er grein um þetta mál, þar sem segir m.a.:

"Vegna ákvæða í lögum frá árinu 2013 um 3,5 % íblöndun svo nefnds endurnýjanlegs eldsneytis hafa söluaðilar eldsneytis þurft að flytja inn lífolíur til íblöndunar, en lífolíurnar eru allt að 80 % dýrari í innkaupum en hefðbundin dísilolía. ...

Um næstu áramót hækka kröfurnar um hlutfall endurnýjanlegs eldsneytis í 5,0 %.  Glúmur (Björnsson) segir, að þá megi jafnvel gera ráð fyrir, að söluaðilar eldsneytis neyðist til að blanda innfluttu etanóli í bensín, sem lækkar orkuinnihald eldsneytisins, eykur eyðslu og fjölgar ferðum á bensínstöðvar. 

Hann segir, að ekki sé aðeins um að ræða lagaskyldu að viðlögðum sektum, að endurnýjanlegt eldsneyti sé ákveðið lágmarkshlutfall, heldur sé söluaðilum jafnframt veittur skattaafsláttur í formi niðurfellingar á olíu- og kolefnisgjaldi fyrir að að fara að lögum.  "Það, að þörf sé á að verðlauna menn með skattaívilnun fyrir að fara að lögum, skýrist væntanlega af því, hve óhagkvæmt er að blanda lífeldsneytinu saman við hefðbundið eldsneyti. Vegna þessara skattaívilnana rennur hluti af söluverði dísilolíu , sem áður rann í ríkissjóð, nú úr landi sem erlendur gjaldeyrir til framleiðenda lífeldsneytis," segir Glúmur."

Stjórnsýsla Svandísar Svavarsdóttur, fyrrverandi umhverfistáðherra og Steingríms Jóhanns, fjármála- og efnahagsráðherra fyrrverandi ríkisstjórnar, sem hér sat að völdum á síðasta kjörtímabili, varð almenningi hrikalega dýrkeypt og gerði ekki annað en veikja hagkerfið.  Í þessu tilfærða dæmi voru fórnarlömbin bíleigendur, en vinstri sinnaðir ráðamenn reyna með öllum tiltækum ráðum að þrengja kost þeirra, og ríkissjóður, en ofangreindur skattaafsláttur fyrir að flytja inn lífolíu og fara að lögum, er fáheyrður.  Í þessu tilviki má virkilega halda því fram, að verið sé að gefa eftir skatttekjur og bruðla með gjaldeyri án nokkurs ávinnings. Það verður að vinda hið fyrsta ofan af siðlausri og rándýrri ráðstöfun loddaranna.  

Hér hefur undirgefni við ESB og blint umhverfisofstæki ráðið för.  Hvort tveggja er forkastanlegt, og það eru næg rök, sem standa til þess að hverfa algerlega frá blöndun lífolíu eða ethanóls í eldsneytið fyrir íslenzkan markað, eins og þegar hefur verið sýnt fram á, þ.e.a.s.:

• Ísland þarf alls ekki á þessari aðferð að halda til að ná markmiðum EES um hlutdeild endurnýjanlegra orkulinda árið 2020.
• Aðferðin er fjandsamleg fátæku fólki í heiminum, því að hún ryður burt framleiðslu á matvælum á ræktarlandi.
• Lífolían er dýr, sem þýðir við 5 % hlut hennar a.m.k. 4 % hækkun á eldsneytiskostnaði.

Svandís Svavarsdóttir varð alræmd í stjórnartíð sinni fyrir meingallaða stjórnsýslu í sambandi við staðfestingu skipulagsáætlunar sveitarfélaga við Þjórsá, sem halda vildu hagkvæmustu virkjunarkostum landsins, virkjunum í Neðri-Þjórsá, á kortinu, og pólitísk hreðjatök sín á Rammaáætlun um virkjanir og verndun eru í fersku minni.  Hér bætist enn eitt dæmið við um stjórnsýslu, þar sem þjóðarhagsmunum er fórnað á altari þjónkunar við sérvitringslega minnihlutahópa, sem eru ær og kýr hins vankaða vinstra liðs, sem ávallt velur vitlausa kostinn, ef það hefur úr tveimur að velja, réttum og röngum.  

Það eru til miklu árangursríkari aðferðir en þessi lífeldsneytisframleiðsla til að draga úr koltvíildislosun á Íslandi.  Ein þeirra er endurheimt votlendis, og er ávinningurinn reistur á því, að losun CO2, koltvíildis, úr framræstu landi á Íslandi á hverju ári nemur nífaldri árlegri losun allra samgöngutækja á Íslandi á gróðurhúsalofttegundum.  Á sínum tíma var grafið óþarflega mikið af skurðum í sveitum landsins í þurrkunarskyni, þó að hér væri engin mýrarkalda, af því að sú starfsemi var stórlega niðurgreidd.  Nú er líklegt, að nýtt land verði á næstunni brotið til ræktunar til að fæða stækkandi þjóð, fleiri ferðamenn og til að anna eftirspurn erlendis.  Til að fullnægja kröfum ESB um minni losun koltvíildis frá umferð mætti í staðinn bjóða upp á að moka ofan 2 % skurðanna og minnka þar með losun CO2 sem nemur 20 % af losun umferðarinnar, og mundi við slíkt sparast gjaldeyrir og ríkissjóður þyrfti ekki lengur að búa við eftirgjöf á tekjum sínum til að menn fari að lögum.      

     

    

  

    

Orkumálin skipta sköpum

Ísland hefur algera sérstöðu á Vesturlöndum, og þó að víðar væri leitað, um orkukerfi landsins.  Raforkuvinnslan á hvern íbúa er líklega sú mesta í heimi, eða um 55 MWh/íb, og hún er öll sjálfbær og afturkræf samkvæmt alþjóðlegum skilgreiningum þar um.  Þessi aðstaða er gulls ígildi og miklu meira virði en aðstaða Norðmanna sem olíufursta Norðursins, þegar til lengdar er litið.  Það hefur sannazt nú við verðhrun olíunnar, að hagkerfi Noregs stendur á brauðfótum, af því að olían hefur veikt alla aðra atvinnuvegi landsins, nema þá, sem á honum lifa beinlínis. 

Raforkukerfi Íslands hefur verið byggt upp með hagkvæmasta hætti, sem hugsazt getur, þ.e.a.s. síðan 1967, að ákveðið var að ráðast í Búrfellsvirkjun, í tiltölulega stórum einingum, sem þó hafa hratt náð fullnýtingu á grundvelli langtíma (25-45 ára) orkusölusamninga með mikilli kaupskyldu viðskiptavina orkufyrirtækjanna.  Fyrir vikið hafa orkuvinnslufyrirtækin náð hagstæðustu bankalánum, sem völ var á, og tekjurnar hafa streymt hratt inn.  Allt hefur þetta komið Jóni og Gunnu svo vel, að þau borga miklu lægra verð fyrir kílówattstundina en Ola og Kari í Noregi, svo að ekki sé nú minnzt á Sörensen-hjónin í Danmörku og Helgu og Fritz í Þyzkalandi.  Gallarnir framleiða nú 80 % raforku sinnar með kjarnorku, en þeir hafa engu að síður tekið þá ákvörðun, eða ESB hefur tekið hana fyrir þá, að afleggja öll uraníum-knúin kjarnorkuver árið 2040.  Þeir hafa ekki hugmynd um, hvað taka muni við og standa undir raforkuvinnslunni.  Á meðan valkosturinn við kjarnorkuverin eru kolakynt raforkuver, eins og í Þýzkalandi, er þetta afar óábyrg stefnumörkun. Hún knýr á um þróun nýrrar tækni, og hér skal spá því, að þar verði Þóríum-kjarnorkuverin ofan á.   

Þessi uppbyggingarstefna hefur sannað gildi sitt með þeirri einföldu staðreynd, að markaðsverð raforku til almennings er líklega hvergi á jörðunni lægra en á Íslandi.  Verðið kann að vera sums staðar lægra, t.d. í sjeikaveldum við Persaflóann, en þá er það niðurgreitt af hinu opinbera.

Fyrir samkeppnihæfni atvinnulífsins skiptir orkuverð, ekki sízt raforkuverðið, sköpum. Þetta er nauðsynlegt fyrir Íslendinga að hafa í huga, þegar reynt er að telja þeim trú um, að aflsæstrengur á milli Íslands og Skotlands mundi hafa í för með sér gull og græna skóga fyrir íbúa Íslands.  Það er fullkomlega órökstudd fullyrðing, og útreikningar benda reyndar til, að flutningskostnaður mundi verða svo hár, 140 USD/MWh, að tap yrði á orkusölu frá Íslandi um sæstreng.  

Að orkuverðið skipti sköpum fyrir lífskjör almennings og samkeppnihæfni útflutningsatvinnuveganna vita Evrópumenn, sem sumir hverjir búa við hæsta orkuverð í heimi, hvort sem um er að ræða eldsneyti eða raforku.  Nú eru teikn á lofti um, að Evrópusambandinu (ESB) sé að takast að brjóta Rússa á bak aftur með efnahagsþvingunum, því að þeir eru hættir við að leggja s.k. Suðurstraum (South Stream) gaslögn, sem þykir vera ósigur fyrir þá og bera vott um, að tekið sé sneyðast um gjaldeyrisbirgðir Rússa, sem enda kunni með greiðsluþroti rússneska ríkisins 2015-2016.

Í Bandaríkjunum (BNA) er allt annað uppi á teninginum.  Bandaríkjamenn stunda nú vaxandi vinnslu á jarðgasi með bergbroti eða setlagasundrun (e. Hydraulic Fracturing), sem frá árinu 2008 hefur aukið gasvinnslu þeirra að jafngildi um 2 milljónir olíutunna á sólarhring eða frá 9 til 11 milljón olíutunna eða um 22 % og olíuvinnsluna sömuleiðis eða frá 5 til 7 milljóna tunna á sólarhring eða 40 %. Þetta hefur leitt til lækkunar á gasverði í BNA um 2/3, sem er líklega 50 % meiri lækkun en kostnaðarstig vinnslunnar yfir allan endingartíma brunnanna leyfir, og aukna eldsneytisframboðið af völdum þessarar nýju tækni hefur lækkað heimsmarkaðsverð olíu úr 115 USD/tunnu í um 70 USD/tu eða um 40 %, og vegna efnahagslegrar ládeyðu í heiminum og efnahagsátaka við Rússa gæti þetta verð lækkað um hríð niður í 50 USD/tunnu og kollsiglt einhæfu efnahagslífi Rússa, þó að Bandaríkjamenn þurfi 80 USD/tunnu til að spanna kostnað olíuvinnslunnar yfir allan endingartíma brunnsins.  Stjórnmálaleg átök á milli Rússa og Írana annars vegar og BNA og Sádi-Araba hins vegar eiga hér hlut að máli.  Menn velta fyrir sér, hvers vegna eldsneytisverð á Íslandi lækkar ekki meira en raun ber vitni um.  Það er aðallega vegna þess, að álögur ríkisins eru stór þáttur í eldsneytisverði til Íslendinga, og þær eru föst krónutala, þegar virðisaukaskattur er frá talinn.

Í nýrri bók, "The Frackers", skrifar Gregory Zuckerman um George Mitchell, heitinn, sem var frumkvöðull bergbrotsaðferðarinnar við vinnslu á olíu og eldsneytisgasi, að framlag hans gæti jafnvel nálgast framlag Henrys Ford og Alexanders Graham Bell" til iðnsögunnar og hagsældar almennings.   

Þessi aðferð Mitchells hefur nú breytt valdahlutföllunum í heiminum með snöggum hætti, og sýnir sú staðreynd í hnotskurn mátt orkunnar.  Bandaríkjamenn eru nánast orðnir sjálfum sér nógir um jarðefnaeldsneyti fyrir vikið, og eldsneytisverð fer m.a. af þeim orsökum hríðlækkandi í heiminum.  Fyrir vikið losna um USD 100 milljarðar á mánuði úr læðingi hjá olíu- og gaskaupendum í heiminum, sem geta þá notað þetta gríðarfé  til fjárfestinga heima fyrir, en eldsneytisseljendur missa að sama skapi spón úr aski sínum, og hefur þetta tap þegar valdið miklum usla hjá værukærum og feitum valdhöfum þessara ríkja.

Á meðal hinna síðar nefndu eru Rússar, sem aflað hafa 60 % gjaldeyristekna sinna með slíkum útflutningi.  Nú hefur sá tekjustofn minnkað um 40 %, sem þýðir um fjórðungssamdrátt í gjaldeyristekjum Rússa, sem er reiðarslag.  Á tímum harðnandi efnahagsþvingana gegn Rússum, sem ekki gefa eftir fyrr en í fulla hnefana, mun þetta áfall ríða þeim fjárhagslega að fullu 2015-2016.  Við þær aðstæður er dæmigert fyrir jafnaðarmenn í Evrópu, með utanríkisráðherra Þýzkalands í broddi fylkingar, að vilja slaka á klónni nú gagnvart Rússum, þegar vopnið er farið að bíta.  Slíkt væri glapræði og mundi aðeins leiða til enn langvinnari átaka við rússneska björninn en ella. Rússneski björninn mun ekki láta af áreitninni við nágranna sína, þó að Vesturveldin færi honum aukið fóður.  Friðkaup heitir slík strútshegðun og hefur alltaf gefizt bölvanlega gagnvart valdaklíkum.

Árið 2014 er búizt við, að BNA fari fram úr bæði Rússum og Sádi-Aröbum í heildarframleiðslu á gasi og olíu.  Starfafjöldi í orkugeiranum hefur nærri tvöfaldazt í BNA síðan 2005.  Síðan í bankakreppunni 2008 hefur þessi geiri vaxið hraðast allrar atvinnustarfsemi í Norður-Ameríku, BNA og Kanada.  Norður-Dakóta, þar sem býr fjöldi fólks af norrænu bergi brotnu, þ.á.m. íslenzku, býr að hinu risastóra Bakken olíu- og gassvæði, er með aðeins 3 % atvinnuleysi, sem er hið lægsta, sem þekkist í BNA.  Af þessu má ráða, að bergbrotsvinnsla gass og olíu á mestan hlut í að rífa BNA upp úr fjármálakreppunni og setja þau í fremstu röð þjóða heims í hagvexti talið um þessar mundir.  Á meðan hjakkar Evrópa í fari 0 hagvaxtar á barmi verðhjöðnunar, og Mario Draghi, hinn ítalski formaður bankastjórnar ECB-seðlabankans, berst ljóst og leynt við Þjóðverja innan og utan bankans um að fá að stunda peningaprentun (quantitative easing), sem Þjóðverjar telja mundu leiða til verðbólgu í Þýzkalandi og þar með bruna á sparifé Helgu og Fritz, hinnar nægjusömu, iðnu og sparsömu þýzku þjóðar.  Þjóðverjar telja orkuverðslækkunina á heimsvísu aftur á móti muni duga til að koma hjólunum aftur í gang.  Eftir stendur gríðarlegur munur á kostnaðarstigi á evru-svæðinu, sem er Suður-Evrópu mjög í óhag.   

Heimsmarkaðsverð á jarðefnaeldsneyti hefur lækkað mikið fyrir tilstuðlan Bandaríkjamanna og niður í um 70 USD á olíutunnuna, en 80 USD/tunnu er talið lágmarksverð fyrir heildarnýtingartíma olíu- og gassvæða með bergbroti í Norður-Ameríku.   Vinnslukostnaðurinn er lægri í upphafi, e.t.v. 60 USD/tunnu, en hækkar í 90 - 100 USD/tunnu, þegar nær dregur endalokum nýtingar á viðkomandi svæði. Þess vegna er búizt við gjaldþrotum fjölmargra bergbrotsfyrirtækja á næsta ári, ef verðið hækkar þá ekki yfir 80 USD/tunnu.  Þetta þarf þó ekki endilega að draga úr bergbrotinu, því að starfsemin mun halda áfram, en á færri höndum.  Arabar geta ekki þröngvað þessari starfsemi út af markaðinum í krafti stærðar sinnar á þessum markaði.  Þvert á móti er ljóst, að einokunarsamtökin OPEC eru í upplausn og hafa enga burði lengur til að ráðskast með verðið.  Verðlækkunin mun ekki einvörðungu áð líkindum knýja Rússa í greiðsluþrot, heldur knýja fram þjóðfélagsbreytingar í olíusöluríkjum, sem ekki hafa safnað digrum sjóðum að hætti frænda vorra, Norðmanna.    

Það virðist vera, að núverandi lága olíuverðið, um 70 USD/tunnu, sé vegna offramboðs af völdum aðila með lægri framleiðslukostnað, t.d. Sádi-Arabanna og smáríkjanna við Persaflóann.  Endalok OPEC og olíumarkaðarins sem seljendamarkaðar eftir 40 ára streð Araba, Persa og annarra ósamstæðra aðila við heiftarlegt okur á kaupendum olíu og gass blasir við.  Afleiðingin er góð fyrir flest Vesturlönd, góð fyrir hagkerfi olíukaupandi ríkja og að sama skapi slæm fyrir olíuseljandi ríki á borð við Noreg, Rússland, Persa og marga Araba.                            

Eiginn afli og annarra

Ein hjákátlegasta gagnrýni stjórnarandstöðunnar á núverandi ríkisstjórn og þingmeirihluta hennar er, að hún hafi "afsalað ríkissjóði tekjum" með því að draga úr skattheimtu, sem vinstri stjórnin lagði á, oft á tíðum með ósvífnum hætti með vísun til réttlætis að hætti sameignarsinna.

Þessi afstaða virðist vera reist á því viðhorfi, að skattborgarar og lögaðilar séu í ánauð ríkisins við að afla því fjár í þeim mæli, sem valdhöfunum þóknast hverju sinni. Svipaðs sjónarmiðs gætti í hinu undirfurðulega Fréttablaði nýlega, þar sem forsíðufyrirsögn var á þá leið, að upphæð arðgreiðslu útgerðarfyrirtækja væri hærri en næmi veiðigjöldum sömu fyrirtækja !  Hvers eiga fjárfestar í útgerðarfélögum eiginlega að gjalda ? Halda menn, að þeir hafi fjárfest í útgerðinni til að hún geti greitt sem allra hæst veiðigjöld, svo að þeir fái sáralítinn arð af fjárfestingu sinni ? Fíflagangur blaðamanna ríður ekki við einteyming. Mál er, að mismunun heiðarlegra atvinnugreina í landinu linni.  

Téð sjónarmið vinstri manna og latte lepjandi listafígúra í R-101, þ.e. í sumum tilvikum hinna steingeldu "skapandi stétta", sem vart vita, hvað sköpun er, er í algerri andstöðu við sjónarmið hægri manna, sem sumum finnst nú reyndar kaffisopinn góður, sem er önnur saga, um, að hvati einstaklinga og lögaðila til tekjuöflunar sé ráðstöfunarréttur þeirra sjálfra á sem mestu af þessum tekjum, og þess vegna verði að gæta mikils hófs við tekjuöflun hins opinbera, ef heimtufrekja stjórnmálamanna í nafni hins opinbera ekki á að skrúfa fyrir verðmætasköpunina.    

Kenningar hægri manna í þessum efnum hafa reyndar verið margsannaðar. Á vinstri stjórnar árunum ríkti gegndarlaus skattheimta, og gekk á með stöðugum skattahækkunum, en tekjur ríkissjóðs jukust samt sáralítið, og staðnað hagkerfið komst ekkert upp úr kreppuhjólförunum, af því að raunverulega hvata skorti til fjárfestinga og meiri tekjuöflunar. Ær og kýr jafnaðarmannanna eru að sníða af tekjuöfluninni allt, sem forræðishyggjunni þykir umfram marka, og færa það til "samneyzlunnar", sem er gegndarlaus og botnlaus hít, af því að þar er féð án hirðis. Þessu má líkja við löglegan en siðlausan þjófnað. 

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar Sigmundar Davíðs árið 2013 var kveðið á um skattalækkanir, og strax sumarið 2013 var dregið úr stórskaðlegri skattheimtu fyrri stjórnvalda á sumum sviðum.  Það var eins og við manninn mælt; þessi stefnubreyting hafði strax jákvæð áhrif á fjárfestingar og neyzlu, og hagkerfið hrökk í gír, hagvöxtur er nú 3-4 %, og tekjur ríkissjóðs árið 2014 stefna í að verða tugum milljarða kr yfir áætlun í fjárlögum ársins, sem er ótrúlega hraður viðsnúningur. Með öðrum orðum voru vinstri stjórnar árin ár hinna glötuðu tækifæra, en blómatími stórkarlalegra hrossakaupa og sóunar með rándýrum  gæluverkefnum, svo að ekki sé nú minnzt á dekrið við kröfuhafa föllnu bankanna, hvort sem skósólar þeirra voru sleiktir í Berlaymont eða í höfuðstöðvum Landsbankans.

Staðreyndin er þess vegna sú, að minni skattheimta felur ekki í sér "afsal tekna ríkissjóðs", heldur aukningu skatttekna vegna aukinna umsvifa borgaranna, fjárfestinga og neyzlu í samfélaginu. Auðvitað er borin von, að vinstri menn átti sig á henni, enda er hluti af möntrunni þeirra að beita skuli skattkerfinu til tekjujöfnunar í þjóðfélaginu í nafni réttlætis.  Sú stefna jafngildir stefnu riddarans hugumprúða, sem barðist við vindmyllur.

Hér sannast enn sem oftar, hversu skaðlega þröngt sjónarhorn vinstri manna á hagræn málefni er, enda á það ekki upp á pallborðið hjá kjósendum að öðru jöfnu. Jafnaðarmenn einblína á það, að þeir, sem afla teknanna, halda meiru eftir af þeim en þeir, forræðishyggjumennirnir, telja góðu hófi gegna, og ala síðan á stanzlausri öfund annarra í framhaldi af því, en gæta ekki að því að horfa á heildarmyndina, sem er vöxtur hagkerfisins, knúinn áfram af hvatanum um hærri tekjur, þegar upp er staðið, og bætta þjóðfélagsstöðu fyrir sig og fjölskyldu sína. 

Þetta er gamla sagan um að lýsa öllum fílnum með því að einblína á löppina á honum. Að taka úr vasa eins og setja í vasa annars, sem í mörgum tilvikum nennir ekki að leggja sig jafnmikið fram og hinn, er argasta óréttlæti.  Jafnaðarmenn stunda hins vegar endalausan öfugmælakveðskap, að hætti forvera sinna, kommúnistanna, og nefna þetta athæfi öfugmælinu "samfélagslegt réttlæti í anda jafnaðar". "Hvílíkur Jón í Hvammi" var haft á orði á Héraðinu, þegar fólki blöskraði atferli.   

Eitt harðasta deilumál síðari tíma hérlendis er fiskveiðistjórnunarkerfið. Fræðimenn, innlendir sem erlendir, láta nú hver um annan þveran í ljós þá skoðun, að íslenzka kerfið sameini betur en nokkurt annað fiskveiðistjórnunarkerfi hagsmuni umhverfisverndar, þ.e. sjálfbærrar nýtingar, og hagkvæma nýtingu, enda er íslenzkur sjávarútvegur sá arðsamasti í heimi, að talið er. 

Að sjálfsögðu spretta þá upp heimaalningar af ýmsu tagi, sjálfskipaðir spekingar og beturvitar, sem finna kerfinu allt til foráttu og gagnrýna það með ljótu orðbragði og réttlæti á vörunum.  Hvaða atvinnugrein er sniðin til að fullnægja réttlætiskennd sérvitringa og sjálflægra nöldurseggja ?

Þessi velgengni fiskveiðistjórnunarkerfisins íslenzka leiddi til þess á árum "fyrstu tæru vinstri stjórnarinnar" (hún var reyndar glær í gegn), að farin var skattheimtuherferð gegn sjávarútveginum í anda sjúklegrar öfundar í garð velgengni og andúðar á útgerð, sem líkja má við eignaupptöku eða hægfara þjóðnýtingu að hætti sameignarsinna. Þessi aðför jafnaðarmanna leiddi til þess, að lítil útgerðarfyrirtæki voru tekin að leggja upp laupana, er núverandi ríkisstjórn tók við valdataumunum, kippti í taumana og lagfærði verstu agnúa ofurhás veiðigjalds, þó að enn sé langt í land með, að sjávarútvegurinn sitji við sama borð og aðrir atvinnuvegir í skattalegum efnum. Hér sem endranær gildir Laffler-lögmálið, að lækkun ofurhárrar skattheimtu eykur skatttekjurnar. Þetta lögmál hentar "hugsjónum" villta vinstrisins (eða er það vinstursins, sem er meltingarfæri jórturdýra-stutt á milli). 

Aðstöðugjald á formi veiðileyfagjalds er fásinna að leggja á atvinnugrein í alþjóðlegri samkeppni við niðurgreiddar greinar. Þetta verða stjórnvöld að bera gæfu til að skilja, annars beita þau greinina órétti og stórskaða hagsmuni þjóðarinnar. Síðan veiðileyfagjaldið var hækkað upp úr öllu valdi, hefur hægt á vexti íslenzka sjávarútvegsins í samanburði við þann norska og færeyska, enda þora útgerðarmenn ekki lengur að fjárfesta í greininni, eins og eðlilegt væri. Hvernig stjórnarandstaðan ræðir um minnkun skattbyrðar á útveginn sem glataðar skatttekjur er reginhneyksli og sýnir í hnotskurn algert skilningsleysi viðkomandi þingmanna á hagsmunum atvinnuveganna og efnahagskerfinu. Þar kemur enn við sögu hin fyrr nefnda og alræmda þrönga sýn á fílinn.   

Á meðan almennt auðlindagjald er ekki lagt á landnytjar, er ekki hægt að fallast á réttmæti auðlindagjalds af sjávarnytjum, en í staðinn kæmi til greina t.d. 5 % hærri tekjuskattur af greininni en af öðrum atvinnugreinum, enda verði  umframskattheimtunni einvörðungu varið að hálfu ríkisins til að þjónusta  sjávarútveginn; t.d. færu þessi framlög til Hafrannsóknarstofnunar, Landhelgisgæzlunnar og Stýrimannaskólans. Tæplega væri þó réttlætanlegt að verja þessu fé til vopnakaupa, enda varða þau þjóðaröryggi.

Þá verður ekki séð, að neina nauðsyn beri til að veikja greinina með aukinni óvissu um framtíðina með því að rífa af henni eign hennar, þjóðnýta hana, og leigja aftur út afnotarétt þessarar eignar til tiltekins og tiltölulega stutts tíma m.v. afskriftatíma fjárfestinga. Slíkar æfingar í jafnaðarmennsku eru þjóðfélagstilraunir, sem skaða sjávarútveginn og sameiginlega hagsmuni þjóðarinnar, enda eru slíkar aðfarir fordæmalausar og kokkaðar upp í einhverju stjórnmálaeldhúsi vinstra megin við miðju. 

Hætt er við, að slík tilraunastarfsemi muni fæla fjármagn út úr greininni og þangað, sem arðsemi eigin fjár er hærri en í sjávarútvegi.  Auðlindarenta í sjávarútvegi er tómur hugarburður draumóramanna, enda hefur hún aldrei fundizt. Er kominn tími til að slá striki yfir vitleysuna, sem ættuð er frá fólki, sem ekkert skynbragð ber á rekstur sjávarútvegsfyrirtækja, en er uppfullt af þvættingi um þjóðareign á auðlindinni og ruglar henni saman við ríkiseign fiskistofnanna.   

Í Viðskiptablaðinu 6. nóvember 2014 birtist viðtal við Birgi Þór Runólfsson, dósent í hagfræði við HÍ, sem hélt erindi í húsakynnum Gamma nýlega í tilefni af útgáfu bókarinnar, "Heimur batnandi fer", eftir Matt Ridley:

"Sá árangur, sem náðst hefur í fiskveiðistjórnun hér á landi, er að mestu leyti til kominn vegna þess, að fiskveiðiheimildir, eða kvóti, fela í sér varanlegan nýtingarrétt. Þessi varanleiki hefur fellt saman hagsmuni útgerða af því að hámarka arðsemi sína og þau umhverfissjónarmið, sem snúa að viðhaldi fiskistofna."

"Segja má, að mitt erindi hafi verið framhald af erindi Ridleys", segir Birgir Þór. "Ridley færir rök fyrir því, að eignarrétturinn stuðli að hagkvæmri nýtingu auðlinda, einkum út frá umhverfissjónarmiðum og vísar þar til fiskveiða við Ísland."

Íslenzka fiskveiðistjórnunarkerfið hefur öðlazt sess sem fyrirmynd annarra þjóða á þessu sviði.  Hérlendis eru þó hjáróma raddir um, að það sé ekki nógu "réttlátt", og er þá oftast vísað til upphaflegrar úthlutunar á kvótanum. Um það segir Birgir Þór, "að þegar svona kerfi sé komið á, sé einmitt mikilvægt að úthluta kvóta til þeirra, sem stunda veiðarnar á þessum tíma.  Það leiðir til þess, að hagkvæmnin og uppstokkunin komi fram fyrr.  Hlutverk þeirra, sem halda áfram í geiranum er svo að bæta þeim upp tapið, sem hverfa úr greininni.  Með því að úthluta kvótanum ókeypis í upphafi er verið að viðhalda fjármagni, svo að hægt sé að fara strax í nauðsynlegar fjárfestingar."

Niðurstaða rannsókna Birgis Þórs Runólfssonar er ennfremur, að grundvallaratriði vel heppnaðs fiskveiðistjórnunarkerfis sé ótímabundinn nýtingarréttur og að útgerðarmenn og fjárfestar geti treyst á stöðugleika í þeim efnum.  Það er mjög margt, sem bendir til, að þetta sé hárrétt niðurstaða.

Núverandi stjórnvöld verða að setja vísindalegar niðurstöður á borð við þessa á oddinn við mótun væntanlegs frumvarps um stjórnun fiskveiða, en mega ekki láta undan tilfinningaþrungnu væli fákunnandi og ofstækisfulls fólks um að koma verði nýtingarréttinum í "félagslega eign" og að hann skuli leigja til tiltekins tíma, svona 15-25 ára. Til þess standa engin hagfræðileg né siðferðileg rök, og þar með mundu stjórnvöld grafa undan arðsemi fiskveiðistjórnunarkerfisins og letja til beztu umgengni við auðlindina vegna þess, að ákvarðanir útgerðarmanna verða þá í meira mæli reistar á skammtíma sjónarmiðum en langtíma mati á því, hvað komi fyrirtækjum þeirra bezt. 

    

 

            

 

 

 

Jarðhiti í þróun

Hlutdeild jarðvarma í heildarorkunotkun Íslendinga er 68 % og jafngildir 4,1 Mt (milljónum tonna) af jarðolíu á ári eða 171 PJ (PetaJoule) af orku.  Jarðvarminn er hagkvæmari en rafmagnið til upphitunar, sparar gjaldeyri og hefur mikla þjóðhagslega þýðingu.  Hagkvæmar vatnsaflsvirkjanir er þá hægt að nýta til iðnaðar í meiri mæli. 

Í Noregi, sem einnig þarf mikla orku til upphitunar húsnæðis, er megnið af húsnæðinu rafhitað, og Norðmenn eru farnir að draga úr raforkusölu til iðnaðar vegna skorts á orku frá vatnsaflsvirkjunum Noregs.  Fremur vilja þeir flytja inn orku um sæstreng en reisa gasaflsvirkjanir vegna losunar gróðurhúsalofttegunda, og er auðvitað tvískinnungur fólginn í þessari afstöðu þeirra. Afleiðing þessarar strútsstefnu norsku jafnaðarmannanna, sem lengst af hafa setið þar við stjórnvölinn, er, að raforkuverðið hefur þar rokið upp úr öllu valdi, fátækt og gamalt fólk hefur króknað úr kulda í jafnaðarbælinu, og aðrir hafa bjargað sér með ófullkominni viðarkyndingu í kamínum, sem hefur gjörsamlega eyðilagt loftgæðin bæði innan húss og utan í þéttbýli.  Jafnaðarmennskan er eins og engisprettufaraldur, skilur eftir sig eyðimörk, þar sem hún fær að grassera, og kjaftaskarnir vegsama svo herlegheitin sem fyrirmyndarríkið.  Sannleikurinn er allur annar.  Nú þegar er tekið að flæða undan norsku athafnalífi vegna mikils tilkostnaðar, sem gerir Norðmenn senn ósamkeppnifæra, enda eykst nú atvinnuleysið þar.  Samt vantar þar í stöður, sem Norðmenn sjálfir nenna ekki að sinna.  Olíuauðurinn er tvíbent vopn, og með núverandi olíuverði, 85 USD/tunna, er mikið af olíuvinnslu í norskri lögsögu rekið með tapi.  Á því verður varla lát á næstunni.   

Hin háa hlutdeild jarðvarma á Íslandi er einstæð í heiminum aðallega vegna þess, hversu útbreiddar hitaveitur eru í landinu, en um 95 % af upphituðu húsnæði (í m2) í landinu nýtur hitaveitu frá borholum.  Annað húsnæði er hitað með rafmagnsofnum eða fjarvarmaveitum, sem ekki tengjast borholum. Það er mikil hitunarþörf í landinu, jarðhiti ótrúlega víða og fer slíkum stöðum fjölgandi, þar sem jarðhiti 60°C eða hærri finnst á innan við 1 km dýpi.  Nú hefur verið þróuð tækni til þess að auka afl í gufuborholum án djúpborana, og er sú þróun m.a. efni þessarar greinar.  Djúpboranir eftir háhita með mjög mikinn orkuþéttleika, allt að tífalt afl per holu eða 50 MW, eru í þróun, en hafa enn ekki tekizt.

Hlutdeild jarðgufu í raforkuvinnslu á Íslandi er mun lægri en hlutdeild jarðvarmans í heildinni hér að ofan.  Í landinu er uppsett afl jarðgufuvirkjana 0,67 GW, og er hlutdeild þeirra 29 % af raforkumarkaðinum á Íslandi.  Þessi háa hlutdeild jarðgufu í raforkuvinnslu er samt einsdæmi í heiminum og er t.d. aðeins 0,4 % í Bandaríkjunum, BNA.  Í Afríku er nú verið að virkja mikið af jarðgufu og vatnsafli til raforkuvinnslu, og þar eru líka reist kolakynt raforkuver, enda stendur raforkuskortur hagvexti í álfunni og loftgæðum í þéttbýli fyrir þrifum.  Íslendingar eru aðeins nr 7 í röðinni, þegar talið er eftir uppsettu rafafli í jarðgufuvirkjunum, en þar er röð 8 efstu svona um þessar mundir:

1. BNA: 3,4 GW eða 5,5 falt á við Ísland
2. Filippseyjar: 2,0 GW eða þrefalt á við Ísland
3. Indónesía: 1,4 GW eða tvöfalt á við Ísland
4. Mexíkó: 1,0 GW eða 1,5 falt á við Ísland
5. Ítalía: 0,95 GW eða 1,4 falt á við Ísland
6. Nýja-Sjáland: 0,9 GW eða 1,3 falt á við Ísland
7. Ísland: 0,67 GW
8. Japan: 0,6 GW 

Þróun jarðhitamála er hröðust í BNA um þessar mundir, þar sem nú er verið að innleiða tækni setlagasundrunar (Shale fracturing-fracking) við borun eftir jarðhita.  Þar er þó aðeins borað lóðrétt, enn sem komið er, en gasvinnsla með setlagasundrun er reist á bæði lóðréttri og láréttri borun.  Þúsundum tonna af blöndu vatns, sands og ýmissa efna er dælt niður í holu, sem er 1,0-4,0 km á dýpt,  undir miklum þrýstingi, og síðan er vatni dælt niður, þar sem það hitnar og kemur sem aukin gufa upp um holuna, og getur slíkt margfaldað afl holunnar.  Þetta er kallað "Enhanced Geothermal Systems" á ensku og skammstafað EGS.

Það er skrýtið, að ekki skuli enn fjallað um þessa aðferð að ráði opinberlega á Íslandi, af því að EGS virðist geta gert jarðgufuvirkjanir mjög samkeppnihæfar og geti jafnvel skákað vatnsaflsvirkjunum í framtíðinni.  Ef HS Orka og Orka Náttúrunnar mundu fara þessa leið við orkuöflun upp í  undirskrifaða samninga sína við Norðurál í Helguvík, mundi svo mikil og hagstæð orka losna úr læðingi, að engum vandkvæðum yrði bundið að uppfylla samningana við Norðurál, öllum til hagsbóta.  Hver vinnsluhola kostar að jafnaði um MUSD 5,0 eða um MISK 570, og um helmingur þeirra misheppnast, sem þýðir, að kostnaður við hverja nýtanlega holu er um ISK 1,0 milljarður. 

EGS fækkar misheppnuðum holum og stækkar vinnslusvæði hverrar holu.  Í Nevada í BNA hefur EGS aukið aflgetu á tilraunasvæði um 38 % með kostnaði, sem nemur 25 USD/MWh raforku, sem er svipað og jaðarkostnaður íslenzkra fallvatna um þessar mundir.  Til samanburðar er vinnslukostnaður í nýjum gasorkuverum 67 USD/MWh um þessar mundir í BNA.  Bandaríska orkuráðuneytið áætlar, að með EGS megi auka hlutdeild jarðgufu í rafmagnsvinnslu í BNA upp í 10 %, sem þýðir fertugföldun á hlutdeild.  Hér er þess vegna um að ræða byltingarkennda þróun í raforkuvinnslu með bættri nýtingu jarðhitasvæða.

Í Oregon ætla fjárfestar að gera tilraun með EGS og búast við að geta náð 6-10 faldri orku upp um hverja holu á við eldri EGS-tækni. 

Fjárfestar á jarðhitasvæðum BNA hafa nú þegar meiri áhuga fyrir EGS en sólarhlöðum og vindrafstöðvum, af því að orkuþéttleiki á nýtingarsvæði er hár og stöðugleiki vinnslunnar mikill og miklu meiri en með sól eða vindi.  EGS er talið munu verða afar arðsamt þegar á næsta ári, 2015, og Þjóðverjar, Frakkar og Bretar eru nú þegar teknir til við að semja rannsóknaráætlanir. 

Nýting þessarar tækni verður mikilvæg fyrir Vestur-Evrópu til að auka orkuöryggi landanna þar, draga úr orkukostnaði og að bjarga þessum löndum undan hrömmum rússneska bjarnarins, sem tekinn er að hóta öllu illu og er þess albúinn að kúga Evrópulöndin með því að skrúfa fyrir gasleiðslur þangað.  Hegðun hans mun þó að sjálfsögðu verða honum afar dýrkeypt.

Þessi aðferð til afkastaukningar jarðhitasvæða, sem á íslenzku mætti skammstafa AJH, gefur mikið í aðra hönd, en hún er ekki áhættulaus.  Niðurdælingin getur valdið minni háttar jarðskjálftum, og fólki er illa við slíkt. Hætt var við eitt verkefni af þessu tagi í grennd við Basel í Sviss vegna mótmæla.  Það er einnig möguleiki á "vökvaleka" út í jarðveg, stöðuvötn og grunnvatn.  Mótvægisaðgerðir hafa verið þróaðar fyrir þessa tækni til að draga úr áhættunni, en það á eftir að koma í ljós, hvort umhvefisverndarsinnar meta þær fullnægjandi.       

  

   

  

Orkuparadís

Þjóðir heims búa við afar misjafnan kost í orkumálum, og nægir í því sambandi að bera saman Danmörku og Ísland.  Eitthvað mun vera um olíu og gas í danskri lögsögu, en eina sjálfbæra orkuvinnslan þar í landi er með vindrafstöðvum og sólarhlöðum.

Áður fyrr fór megnið af raforkuvinnslunni fram í olíukyntum raforkuverum.  Eftir olíukreppuna 1973 var orkuverunum af kostnaðarástæðum breytt í kolakynt orkuver, og til að draga úr losun CO2/MWh er nú verið að auka hlut gaskyntra orkuvera auk vindrafstöðva.

Á Íslandi er orkumálunum allt öðru vísi varið.  Um 1930 var Reykjavík að miklu leyti kynt með kolum, og sýna ljósmyndir af höfuðstaðnum hann hulinn reyk- og sótmekki frá ófullkomum kolabruna á þessum tíma. Þá riðu Reykvíkingar á vaðið og hófu að bora eftir heitu vatni og dæla því upp í miðlunargeyma á Öskjuhlíð, þaðan sem það var leitt í öll hús höfuðstaðarins, og hann varð fyrir vikið hreinasta borg Evrópu, og þótt víðar væri leitað, þó að síðar hafi heldur sigið á ógæfuhliðina vegna mikillar fartækjaumferðar og gasmengunar frá gufuorkuveri á Hellisheiði.  Þessi mengun stendur til bóta, því að rafknúnum bifreiðum mun fjölga og virkjunarfyrirtækin eru að ráða bót á mengunarvandanum. 

Ísland býr ekki yfir mjög miklum náttúrulegum orkulindum í samanburði við ýmsar þjóðir Evrópu, t.d. Norðmenn, sem geta framleitt ferfalt meiri raforku en Íslendingar, þegar allir virkjanakostir hafa verið nýttir, þar sem nýtingargildið er talið meira en verndargildið.  Hins vegar eru meiri sjálfbærar virkjanlegar orkulindir á hvern mann á Íslandi en í öðrum löndum Evrópu, og Ísland er eitt af auðugustu ríkjum heims, reiknað í nýtanlegri sjálfbærri orku á mann.

Orkunotkun Íslendinga skiptist þannig árið 2013:

• Jarðhiti:     170,7 PJ eða 68 % ;29 % af raforkuvinnslu 
• Vatnsorka:  46,3  PJ eða 18 %; 71 % af raforkuvinnslu
• Olía:           30,4  PJ eða 12 %
• Kol:              4,0  PJ eða   2 %

Ísland er eitt örfárra landa í heiminum, þar sem öll raforkuvinnslan á sér stað með sjálfbærum hætti, og okkur verður ekki skotaskuld úr að útrýma oíunotkun með rafmagni, þegar tæknin mun leyfa það, en fregnir berast nú af þróun álrafgeyma, sem henta munu fartækjum vel, því að hlutfallið kWh/kg er tiltölulega hátt og langdrægni á milli endurhleðslna mun vera um 1000 km. 

Sjálfbæru orkulindir Íslands, sem mest kveður að við raforkuvinnslu, fallvötn og jarðgufa, eru samkeppnihæfar við orkulindir annarra landa með því að nýta þær hér innanlands og flytja afurðirnar utan með skipum, en þær geta ekki keppt við gasorkuver og kjarnorkuver, ef orkan er flutt beint utan með sæstreng.

Fyrrverandi prófessor við Verkfræðideild Háskóla Íslands og síðar Orkumálastjóri, Jakob Björnsson, rafmagnsverkfræðingur, þreyttist ekki á að rita fræðandi greinar í Morgunblaðið um það, að bezta framlag Íslendinga til varnar upphitunar andrúmsloftsins vegna koltvíildislosunar eldsneytiskyntra raforkuvera væri að laða orkukræfan iðnað til landsins.  Þetta hefur tekizt sæmilega.

Víkur nú sögunni til Þýzkalands.  Jolanta Zalpyté frá Litháen hefur samið Meistaraprófsritgerð um "Breytingastjórnun á heimsvísu" eða "Global Change Management" við Eberswalde háskóla sjálfbærrar þróunar í Þýzkalandi, þar sem hún starfar sem sérfræðingur í endurnýjanlegri orku, hagvexti og þróun sjálfbærrar orku m.m..  Jolanta hefur komið auga á styrk Íslands á þessu sviði, og landið uppfyllir öll skilyrði þess að vera flokkað sem orkuparadís, sem með samstarfi við alþjóðleg fyrirtæki getur lagt sitt að mörkum til að draga úr eldsneytisbrennslu og mengun í heiminum.  Jolanta hefur veitt góðfúslegt leyfi til birtingar úrdráttar hér úr téðri ritgerð.  Fyrst fá lesendur smjörþefinn af ritgerðinni með örstuttri þýðingu á íslenzku:

"Þrátt fyrir gnótt endurnýjanlegrar orku verður stjórnmálalegur stöðugleiki að vera fyrir hendi í viðkomandi landi, svo að unnt sé að flokka það sem "orkuparadís".  Til að laða til sín fjárfestingar verða ríki að vera stjórnmálalega stöðug (það er ekki nauðsynlegt fyrir "mengunarparadísir").  Ísland, sem tekið er sem dæmi um land, sem uppfyllir skilyrði um "orkuparadís", sannaði, að stjórnmálalegur stöðugleiki er lykilatriði fyrir hagþróunina.  Árið 2008 varð Ísland fyrsta fórnarlamb hinnar alþjóðlegu fjármálakreppu.  Þrír meginbankar landsins féllu.  Ísland varð fyrst þróaðra ríkja til að sækja um aðstoð Alþjóða gjaldeyrissjóðsins á síðustu 30 árum (Jón Daníelsson, 2013).  Landið hjarnaði fljótlega við.  Réttar stjórnvaldsákvarðanir framkölluðu hagvöxt, og Ísland er nú víða þekkt og dáð fyrir að nota árangursrík meðul við að fást við fjárhagskeppuna."     

  Mynd af höfundi ritgerðarinnar er hér til hægri.  Ritgerðarúrdrátturinn kemur betur fram og með öllum myndum í fylgiskjalinu neðst. 

 

 

 

   

 

„ENERGY HAVENS“: TOWARDS A SUSTAINABLE ECONOMIC FUTUREA study based on the example of Iceland Jolanta ŽalpytÄ—Master Study Program Global Change ManagementFaculty of Forest and Environment, Eberswalde University for Sustainable Development There are many concerns on how to enhance environmental policies through participating in the international market with opened borders. For many years already a strong cooperation with countries with lower environmental regulations developed between the United States of America and some Western European countries. This development has brought forward a raise of standards in environmental policies across the world but a big gap still prevails in the regulations between developed and developing countries. Some environmental economists claim that trade flows across countries with different environmental regulations may create the “pollution haven” effect and a “race to the bottom” in environmental standards. The term “pollution havens” is used when pollution intensive manufacturing is relocated from developed to developing countries where environmental regulations are assumed to be less stringent (Nahman & Antrobus, 2005). Globalization and international cross-border cooperation also play a vital role for international tax regimes. Different fiscal policies in one country influence the economic situation in others, even countries located far away. Companies and individual persons use the possibility of increased capital mobility and choose locations where the tax burden is lower. These locations are called “tax havens”. Similar to “pollution havens”, “tax havens” can create a “race to the bottom” in the collective tax base. The similarity of this terminology raises the question what makes a country a haven. Since the globalised market is being challenged by an increasing demand for energy and the energy supply is becoming one of the main cost factors in the production process for many industries, the research analysed a new definition of the term “energy havens”. The term “energy havens” describes countries which have a big potential of renewable energy creation that can be provided to “power-hungry” consumers/energy-intensive enterprises. This is the aspect which differentiates them from the previously mentioned “pollution havens” because the use of traditional energy sources to offer industries a cheap energy supply would result in the “pollution haven” effect. The exploitation of renewable energy sources has to be feasible and ecologically desirable in order not to cause harm to nature and "pollute" the environment. The main target groups of this master thesis are energy-intensive industries and the academic audience whose interest is the future energy market condition. The research conducted focuses on electricity, with production cost as the main factor.Electricity produced from fossil fuels is not favorable due to the unsecure conditions for future energy markets (import from politically unstable regions) as well as certain risks and impacts on the environment (e.g. oil spills, health risks from fossil fuel burning). Mainly, the origin of resources is from undesirable regions (such as the desert in Saudi Arabia) where the energy infrastructure can provide many challenges. Also, exploitation areas are changing over time. This kind of energy source does not attract many investments because it cannot promise a secure and infinite energy supply for the future. Conversely, renewable energy can help to decouple the correlation between the increasing energy demand and the negative impact on climate and nature.The leading example of an “energy haven” generating electricity from renewable energy is Iceland. The country can provide more electricity than required by all of its residents, businesses and industries. There are already many foreign companies investing in Iceland and relocating their facilities there. As Figure 1 shows, a steep rise in energy intensity since 2005 is due to an increased amount of energy-intensive companies migrating to the country (Nordic Energy Research, 2013).

Figure 1. Energy intensity in major economies 1990-2011

Source: Nordic Energy Research (2013).Interviews with foreign companies in Iceland were chosen as a method of receiving first-hand information about the decisions on the location. Figure 2 presents the outcome of a qualitative analysis of the questionnaires. This shows why Iceland was chosen as a leading “energy haven”.

Figure 2. Industry perspectives on Iceland as a priority location

Note: the figure was prepared by the author based on data collected from the interviewed companies. Potential “energy havens”Table 1 shows the similarities and differences of two country groups considered “havens”. The criteria explain how “havens” distinguish themselves from other countries. The set of criterions is used as a primary tool to determine “energy havens”. The identified criteria in the right column illustrate the necessary conditions for a country to become an “energy haven”. Iceland was chosen as a country which best fulfills the listed criteria.

Criteria	“Pollution havens”	“Tax havens”	“Energy havens”
Pre-existing condition	International cooperation		International cooperation
Resources	No necessary physical resources		Abundance of renewable energy
Policy	Lower environmental standards	Lower tax rates	Lower energy costs
Conditions	Lack of data availability and publicity		Promotion of environmentally-friendly production possibilities
Incentive for companies	Lax or non-enforced environmental regulations	Lenient requirements for establishing new business entities	Long-term contracts for a stable and cheap energy supply
Requirements	Low political control of production facilities	Political stability and security of financial assets	Political stability, good infrastructure and business-friendly environment
Advantages for companies	More savings due to lower pollution abatement costs	More savings due to a lower tax burden	More savings due to lower energy costs
Results	Higher FDI inflows		Higher FDI inflows
Effect on other countries	Enforcement of lower environmental standards	Enforcement of lower tax rates	Enforcement of lower energy costs
Limits	International agreements		Energy exports

Table 1. Criteria for a country to become a “haven”

Note: the table is prepared by the author. The criteria set for “energy havens” is determined by the author based on the example of Iceland (partly from the empirical results of the questionnaire) using the analogies of “tax and pollution havens”. Positive aspects are indicated in green, negative aspects are indicated in red, and aspects which cannot be assigned according to the author were left uncoloured.Despite an abundance of renewable energy another important factor categorising a country as an “energy haven” is political stability. In order to attract investments countries have to be politically stable (not in the case of “pollution havens”). Iceland, taken as an example for satisfying the listed criteria for “energy havens”, proved that political stability is a key factor determining a country’s development. In 2008, Iceland was the first country to suffer casualties on account of the Global Financial Crisis. All three banks of the country collapsed. Iceland was the first developed country requesting assistance from the International Monetary Fund in the last 30 years (Danielsson, 2013). But the country quickly recovered. Correct policy decisions nurtured economic growth and Iceland is now widely discussed and renowned for applying successful techniques in dealing with the financial crisis.This research identified nine countries around the globe which can be considered “energy havens”, Iceland being the leading candidate (others being Norway, New Zealand, Canada, Sweden, Bhutan, French Guiana, Costa Rica and Latvia). The selection of countries was based on five different criteria: the share of renewable energy in their electricity generation, the Corruption Perceptions Index, the Political Risk Index, the Global Peace Index and the Human Development Index. These criterions and their individual estimated value demonstrated the potential for sustainable energy development in each country, as well as necessary improvements which need to be undertaken in order to become an “energy haven”. The study also found 3 “energy haven” jurisdictions: Facebook, Inc. in Luleå (Sweden), Ford Liard in Northwest Territories (Canada) and Google, Inc. in Hamina (Finland). Figure 3 marks the locations of “energy havens” and “energy haven” jurisdictions on a world map.

Figure 3. “Energy havens” and “energy haven” jurisdictions

 Policy incentives supporting the existence of “energy havens”One criterion listed in Table 1 implies that the potential existence of “energy havens” may incline other countries to reduce their energy (electricity) prices. Germany is a good example when looking for a proof of the existence of “energy havens”. Germany’s competitiveness is being threatened by increasing energy costs. This is a result of the so called “Energiewende”, a transition towards a low-carbon energy economy while giving out subsidies for renewable energy (Folkerts-Landau, 2013). It is correct that this transition can potentially guarantee a long-term competitive solution for Germany, but in the meantime the cost of electricity has noticeably risen. Due to an increase of electricity prices Germany’s popularity as a production location for industries could decrease in the future. To prevent this from happening, energy-intensive enterprises are exempt from the Renewable Energy Sources Act  levy and pay significantly less for electricity. This is one of the ways that Germany is trying to prevent its energy-intensive companies from moving to “energy havens”.A different approach than Germany with its nuclear power phase-out is taken by Finland, which has created a competitive electricity market for energy-intensive ventures allowing them to continue building nuclear power plants. Compared to the electricity gained from fossil fuels, the costs of nuclear power are predictable. It remains to be seen whether or not this promising strategy implemented in Finland yields any results for furthering sustainable economic growth since power prices remain relatively low and the level of emissions is comparably lower than when using other conventional energy sources (coal, oil, gas, etc.). Finland was not classified as an “energy haven” in this thesis since nuclear power is widely believed to be non-renewable. The disposal of atomic waste and its implications are still considered a great potential burden for future generations. It is difficult to estimate costs which can occur even thousands of years after its initial use. The latent security threat is another problem especially in times of global terrorism.  Key limitations of the studyThe term “haven” refers to a location which provides an attractive investment climate and gives incentive to locate your activities there. The possibility to export energy from an “energy haven” would partially eliminate the given definition. But this is currently a criterion which is not very feasible yet. A good example of a failure to export energy is the “Desertec” project. An interconnector marine cable for power transmission situated at the bottom of the ocean between Iceland, the United Kingdom (UK) and mainland Europe is planned. This is a long-term project because the production and installation of this cable and other related tasks must be very carefully planned out. If the project is approved it is expected to be completed by 2020 at the earliest (Landsvirkjun, 2013). This thesis promotes the idea that industries could move to “energy havens” if electricity were a main production cost factor for them. When electricity becomes a good that can easily be shipped anywhere, there will be no more “energy havens” like the ones described earlier but “energy production havens” would develop instead. References1.       Nahman, Anton; Antrobus, Geoff (2005): Trade and the environmental Kuznets curve: is Southern Africa a pollution haven? In South African Journal of Economics 73 (4), pp. 803–814. Available online at http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1813-6982.2005.00055.x/pdf, checked on 2/18/2013.2.       Nordic Energy Research (2013): Increasingly energy efficient economies. Nordic Energy Research. Available online at http://www.nordicenergy.org/thenordicway/topic/energy-systems-2/, updated on 4/12/2013, checked on 5/22/2013.3.       Danielsson, Jon (2013): Iceland’s post-Crisis economy: A myth or a miracle? Available online at http://www.voxeu.org/article/iceland-s-post-crisis-economy-myth-or-miracle, checked on 8/11/2013.4.       Folkerts-Landau, David (2013): Energiewende 2.0 - don't risk competitiveness. Deutsche Bank. Available online at https://www.dbresearch.com/PROD/DBR_INTERNET_EN-PROD/PROD0000000000324468/Energiewende+2_0+-+don't+risk+competitiveness.PDF, updated on 11/26/2013, checked on 3/21/2014.5.       Landsvirkjun (2013): Submarine cable to Europe. Landsvirkjun. Available online at http://www.landsvirkjun.com/ResearchDevelopment/Research/SubmarineCabletoEurope/, checked on 5/13/2013. This publication is based on the master thesis written by Jolanta ŽalpytÄ—. Jolanta ŽalpytÄ— has a bachelor degree in Economics (Vytautas Magnus University, Lithuania) and recently completed her M. Sc. degree in Global Change Management (Eberswalde University for Sustainable Development, Germany). Born in Lithuania and currently based in Germany, she specialises in renewable energy, economic growth, sustainable energy development and others. 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• "Energy Havens": Towards Sustainable Economic Future

Viðareldsneyti

Skógrækt á Íslandi á framtíðina fyrir sér.  Mælingar íslenzkra vísindamanna hérlendis og annarra hafa sýnt, hversu mikil upptaka koltvíildis (CO2) á sér stað á flatareiningu að jafnaði á vaxtarskeiði trjáa af mismunandi tegundum.  Að sama skapi hefur myndun gróðurhúsalofttegunda vegna rotnunar laufa og annars, sem tré láta frá sér, verið metin.  Þessar mælingar fóru t.d. fram á vegum Skógræktar ríkisins á Fljótsdalshéraði á fyrsta áratugi þessarar aldar og síðar. 

Þá er einnig vitað, hversu mikið koltvíildi myndast við viðarbruna. Á sambærilegum grunni hefur Evrópusambandið (ESB) ákveðið að flokka við til sjálfbærs eldsneytis, þ.e. að líta á hann sem "kolefnishlutlausan" og endurnýjanlegan orkugjafa.  Með öðrum orðum hafa vísindamenn í ESB-ríkjunum komizt að því, að nettó upptaka CO2 úr andrúmsloftinu við skógrækt er meiri en losun CO2 við bruna á sama viði.  Þetta er nýtt viðskiptatækifæri.    

Þetta mat ESB hefur leitt til þess, að trjáviður er nú mikilvægasta eldsneytið í orkuverum Evrópu fyrir utan jarðefnaeldsneyti, þrátt fyrir að í Evrópu séu 3/4 af uppsettu afli sólarhlaða í heiminum og þrátt fyrir þreföldun uppsetts afls vindorkuvera í Evrópu á síðast liðnum 10 árum.  Nánast allur kostnaður í ESB-löndunum við að auka hlut sjálfbærra orkugjafa í rafmagnsvinnslunni hefur farið í sólarhlöður og vindorkuver og tengingu þeirra við stofnkerfið, en megnið af sjálfbærri orku inn á netið kemur hins vegar frá skógræktinni.  Það er augljóslega vitlaust gefið við borð "búrókratanna" í Brüssel, sem hygla rándýrum gæluverkefnum sínum á kostnað skattborgara og neytenda.  Hingað til lands hefur smitazt daður við téð gæluverkefni, einkum vindorkuna, þrátt fyrir þann annmarka, að framleiðendur treysti sér ekki til að afhenda hingað stærri vindmyllur en 3,0 MW vegna vindafars hér.  Hagkvæmni vindmylla hér eru þess vegna alvarlegar skorður settar.   

Viður á ýmsu formi, s.s. stengur, molar (e. pellets) og sag, sem allt gengur undir samheitinu lífmassi, stendur nú undir helmingi raforku úr endurnýjanlegum orkulindum í Evrópu, og sums staðar, t.d. í Finnlandi og í Póllandi, er þetta hlutfall 80 %.  Í Þýzkalandi Orkuvendipunktsins (þ. die Energiewende), þar sem gríðarlegum upphæðum, tugmilljörðum evra, hefur verið varið í niðurgreiðslur á rafmagni úr sólarorku og vindorku, er hlutfall lífmassa í raforkuvinnslu án jarðefnaeldsneytis 38 %. 

Það segir mikla sögu um markaðsöflin, að eftir að evrópskar ríkisstjórnir hafa árum saman hreykt sér af "hátækni" við vinnslu raforku án kolefnislosunar, þá er hinn ævaforni orkugjafi mannkynsins, viðurinn, í raun í fyrirrúmi við sjálfbæra raforkuvinnslu, þó að stjórnmálamenn tali í tíma og ótíma um sól og vind sem orkugjafa, en minnist sjaldan á viðinn.  Hanastélsboðin eru vettvangur vindorkunnar, en viðurinn liggur óbættur hjá garði.

Innan raforkugeirans hefur viðurinn marga kosti í samanburði við vind og sól.  Það er engin þörf á miklum fjárfestingum á miklu landrými með uppsetningu vindmylla eða sólarhlaða í óþökk ýmissa hagsmunahópa, heldur er hægt að blanda viðarmolunum við kolin í kolakyntum orkuverum í rekstri allt upp í 10 % við á móti 90 % kolum með aðeins smávægilegri fjárfestingu.  Þá þarf ekki neina nýja tengingu orkuvers við stofnkerfið, og reksturinn verður ekki slitróttur, eins og óhjákvæmilega verður í tilviki vinds og sólar.  Þetta hefur mikil jákvæð áhrif á hagkvæmnina. 

Á Íslandi verður á þessari öld engin þörf fyrir raforkuver knúið varma frá viði, en það er þegar fyrir hendi markaður innanlands hjá iðnaðinum fyrir allan þann við, sem til fellur, og sennilega verður hægt að flytja utan með þokkalegri arðsemi allan við, sem menn eru aflögufærir með alla þessa öld til að knýja raforkuver á meginlandinu.

Það er almenn samstaða um kosti lífmassans.  Græningjar telja lífmassann kolefnishlutlausan, orkufyrirtækin telja blöndun kola og viðarmola ódýra leið til að bjarga kolaverum sínum, og ríkisstjórnir telja eina möguleikann til að uppfylla markmið ESB um 20 % hlutdeild endurnýjanlegra orkugjafa árið 2020 vera að hagnýta viðinn.

Þjóðverjar leiða þessa þróun, eins og þeir leiða þróunina á mörgum öðrum sviðum, og hafa gert allt frá dögum Guthenbergs, segja sumir, og árið 2011 hóf þýzki orkurisinn RWE að breyta kolakyntum orkuverum sínum í að brenna alfarið viðarmolum.  Fleiri hafa fylgt í kjölfarið, og hvert slíkt orkuver framleiðir gjarna svipaða raforku og öll orkuver Landsvirkjunar saman lögð.

Gefur slíkur samanburður til kynna, hversu lítið íslenzka raforkukerfið er í samanburði við raforkukerfi Evrópu, og þess vegna er verulegum vandkvæðum háð að tengja þessi tvö kerfi saman, og fyrir hvorugt kerfið verður ávinningur teljandi, en tæknilegar hindranir, að ekki sé nú minnzt á viðskiptalegar hindranir, af ýmsum toga.   

Það er við lýði verulegur fjárhagshvati til að framkvæma þessar breytingar í Evrópu úr kolum í við, því að fyrirtækin fá uppbót á markaðsverðið að jafngildi 75 USD/MWh, sem gefur mjög stuttan endurgreiðslutíma þessara breytinga. 

Þessi þróun opnar Íslendingum leið til að selja allar þær viðarkúlur til Evrópu, sem þeir geta framleitt, og þessi þróun mun valda verðhækkunum á viði erlendis og á Íslandi, sem mun koma niður á byggingariðnaði og húsgagnaframleiðslu um alla Evrópu, svo að dæmi séu nefnd.  Árið 2012 voru 13 Mt (milljón tonn) af viðarmolum notaðir í Evrópu.  Þessi markaður vex nú um allt að 10 % á ári, svo að árið 2020 þarf þessi markaður allt að 30 Mt af viðarmolum.  

Evrópa getur ekki framleitt allan þennan við og verður að mæta aukningunni með innflutningi.  Innflutningur Evrópu á viðarmolum jókst um 50 % árið 2010, og millilandaviðskiptin með viðarmola geta vaxið úr 10 Mt/a í 60 Mt/a árið 2020, eða sexfaldast á einum áratugi. Kína tekur við miklu magni af viðarmolum, og aðalútflutningssvæðin eru Vestur-Kanada og suðurhluti Ameríku.  Ísland stendur þess vegna mjög vel að vígi í samkeppninni varðandi nálægð við Evrópumarkaðinn.  

Verðið á viðarmolum hefur hækkað samkvæmt "Argus Biomass Report" úr 116 USD/t í ágúst 2010 upp í 129 USD/t í árslok 2012 eða um 4 % á ári.  Verð á harðviði frá Vestur-Kanada hækkaði um 60 % árið 2012. 

Nú má spyrja, hvað kosti að draga úr koltvíildislosun með þessum hætti.  Við framleiðslu á viðarmolunum og við flutninga á þeim frá framleiðanda til notanda myndast 0,2 t CO2/MWh af framleiddri raforku með viðarmolum.  Við kolabrennslu myndast um 1,0 t CO2/MWh, svo að sparnaðurinn nemur 0,8 t CO2/MWh.  Niðurgreiðslan í ESB-löndunum nemur 75 USD/MWh, svo kostnaðurinn nemur 94 USD/t CO2.  Þetta er um 14-falt núverandi verð á koltvíildiskvóta í Evrópu.  Samfélagslegur kostnaður við að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda með endurnýjanlegum orkugjöfum er þess vegna miklu hærri en kostnaður koltvíildiskvóta, sem mun sennilega leiða til lækkunar á opinberum niðurgreiðslum til sjálfbærra orkuvera.   

Það virðist samt vera óhætt að fara út í miklar fjárfestingar í skógrækt.  Gallinn er, að tekjur myndast ekki fyrr en að 20 árum liðnum, nema skógarbændur geti selt koltvíildiskvóta til þeirra, sem eru að auka koltvíildislosun sína.  Fyrir landið hefur skógræktin ótvíræða kosti, þar sem hún skapar fljótlega vinnu við grisjun, og skógar breyta staðbundnu veðurfari til hins betra og mynda skjól. Að margra mati bæta skógar ásýnd landsins, og þeir breyta rakastigi jarðvegs, gróður- og dýralífi.  Um þetta sýnist sitt hverjum, enda orkar allt tvímælis, þá gert er.