Lausn á orkuvandanum í sjónmáli

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að jarðarbúa skortir ekki orkulindir.  Þá hefur hins vegar um allnokkurt skeið skort nothæfar orkulindir, sem ekki valda slæmum umhverfisáhrifum við nýtingu.  Þetta er eitt mest knýjandi viðfangsefni nútímans.  

Kolabirgðir jarðarinnar gætu endst í a.m.k. 300 ár enn m.v. núverandi notkun, en áhrif kolabruna á nærumhverfið eru geigvænleg, eins og hryllileg loftmengun í Kína er dæmi um, og hnattræn áhrif með hlýnun jarðar verða afdrifarík, ef ekki verður þegar í stað gripið til róttækra mótvægisaðgerða. 

Þekktar olíubirgðir jarðarinnar munu endast í u.þ.b. öld enn að óbreyttri notkun, og afleiðingar olíubrennslu á loftslagið eru einnig mjög slæm. 

Jarðgasbrennsla í orkuverum er ekki endanleg lausn, en getur hjálpað dálítið til við lausn vandans, því að það mun endast í yfir 300 ár m.v. núverandi notkun og þekktar birgðir, og jarðgas veldur minnstri mengun við bruna alls kolefniseldsneytis.  Eins og kunnugt er, hefur framboð á jarðgasi aukizt með nýrri vinnslutækni, setlagasundrun (e. shale fracking), sem reist er á lóðréttri og láréttri borun og þrýstingi á miklu magni af vatnsblöndu eftir láréttu göngunum. 

Kjarnorkan átti að leysa úr vanda mannkyns við rafmagnsvinnsluna, en úraníum-eldsneytið hefur reynzt vera stórvarasamt, eins og nokkur kjarnorkuslys, þó að sjaldgæf séu, hafa varpað ljósi á.  Úrgangur úraníumeldsneytisins og afleitt efni, plútoníum, er mjög geislavirkur með langan helmingunartíma geislavirkni og er þannig stórhættulegur öllu lífi í tugþúsundir ára.  Það er hægt að eyða þessari hættu, en flutningar úrgangsins eru hættum bundnir, og eyðingin er bundin áhættu og er rándýr.  Þessum vanda hefur að miklu leyti verið sópað undir teppið með því að steypa úrganginn inn og sökkva klumpunum í vötn eða að koma þeim fyrir í saltnámum eða í manngerðum hvelfingum í fjöllum.  Þetta eru heldur óvandaðar aðferðir m.t.t. komandi kynslóða og í raun óviðunandi. 

Af þessum sökum hafa þjóðir á borð við Svía og Þjóðverja ákveðið að leggja kjarnorkuver sín niður, hinir síðarnefndu eigi síðar en árið 2022.  Þetta er gríðarlega róttæk ákvörðun, sem virðist hafa notið stuðnings meirihluta viðkomandi þjóða, en nú eru að renna tvær grímur á marga vegna kostnaðar og hækkunar raforkuverðs, sem lokun kjarnorkuveranna óhjákvæmilega hefur í för með sér.  

Hvað tekur við, er ekki almennilega ljóst.  Tiltækir endurnýjanlegir orkugjafar eru dýrari en svo, að einstakar þjóðir, t.d. Þjóðverjar, hafi efni á að taka þá upp og geti um leið haldið samkeppnihæfni sinni við aðrar þjóðir.  Undantekning frá þessu er e.t.v. lífmassi, sem aðallega samanstendur af viðarleifum og tilreiddu viðareldsneyti á formi viðarmola (e. pellets), en getur ekki staðið undir allri raforkuþörf ásamt vindorku, sólarorku, vatnsorku og jarðgufu með núverandi tækni.  Evrópusambandið, ESB, hefur ekki tekið upp þessa stefnu Þjóðverja, Orkuvendipunktinn (þ. die Energiewende), enda mundi þá samkeppnistaða ESB við umheiminn verða vonlaus.

Sólarhlöðurnar eru langóhagkvæmastar allra orkugjafanna, sem framleiða rafmagn án gróðurhúsaáhrifa.  Það kostar 189 kUSD/MW á ári að leysa kolaorkuver af hólmi með sólarhlöðum.  Næstóhagkvæmastar eru vindmyllurnar.  Vatnsorkuver geta leyst kolakynt orkuver af hólmi með hagkvæmum hætti, en langhagkvæmasti kosturinn í þessum efnum er kjarnorkan.  Viðfangsefnið er þá að þróa kjarnorkuver, sem algerlega eða að mestu eru laus við galla núverandi kjarnorkuvera.  Hugmynd að slíkri þróun er fyrir hendi, og þróun hennar mun að líkindum marka þáttaskil. 

Gaskynt orkuver eru hagkvæmust, en valda gróðurhúsaáhrifum.  Þetta er niðurstaða  útreikninga Charles Frank hjá rannsóknarsetrinu (Think-Tank) Brookings Institution, sem hefur lagt koltvíildisverðið 50 USD/t til grundvallar, en það er sjöfalt núverandi verð á koltvíildiskvóta í Evrópu.  Frank hefur reiknað út, að þessi kvóti þurfi að kosta 185 USD/t til að sólarhlöðurnar fari að skila arði.  Slíkt  verður aldrei, nema almenn samstaða náist um slíkt í heiminum.  Hagkerfi landa með slíkt verð á koltvíildiskvóta standast ekki samkeppni við hagkerfi landa með lágt verð á koltvíildiskvótanum.  Sólarhlöðurnar eru sem sagt meiri fjárhagslegur baggi á samfélögunum en virðist við fyrstu sýn, og það er þess vegna spurning, hvað um þær verður, ef nýr, skaðlítill og hagkvæmur orkugjafi kemur til skjalanna.  Þess ber að geta, að nýtni sólarhlaða batnar stöðugt, og verðið hefur lækkað hratt.  

Kostir Þóríums til raforkuvinnslu umfram úraníum hafa lengi verið þekktir.  Ástæða þess, að hætt var að þróa kjarnorkuver á kaldastríðsárunum, sem nota Þóríum eldsneyti, var, að ekki var unnt að nota úrganginn í kjarnorkusprengjur.  Plútoníum, sem myndast úr óbættu úraníum, er mjög geislavirkt og notað í kjarnorkusprengjur, en Þóríum er mjög erfitt, þó að ekki sé það útilokað, að nota í kjarnorkusprengjur. 

Það er til þrefalt til fjórfalt magn á jörðunni af Þóríum á við úraníum, svo að það mun endast a.m.k. í 200 ár, og þá munu aðrir orkugjafar hafa tekið við, e.t.v. samrunatæknin, þar sem 2 vetnisatóm mynda helíumatóm og mikla orku án geislavirkni.  Snemma á 3. áratugi þessarar aldar verða líklega tilbúin þungavatns-Þóríumver, t.d. í Kína og á Indlandi, þar sem mikill raforkuskortur stendur hagkerfunum og íbúunum fyrir þrifum og gríðarleg aukning er og verður á næstu áratugum á rafmagnsþörfinni.  Enn frekari þróun mun verða á Þóríum-kjarnorkuverunum í átt til ódýrari vera og öruggari.

Kínverjar standa nú frammi fyrir geigvænlegu mengunarvandamáli á láði, legi og í lofti.  Þeir eygja hér lausn, sem leyst geti kolakyntu orkuverin þeirra af hólmi, og fullyrða, að átak þeirra í rannsóknum á nýtingu Þóríums sé hið mesta í heimi á sínu sviði.  Samkvæmt Vísindaráði þeirra, "The Chinese Academy of Sciences", eru á vegum þess starfandi 430 vísindamenn og verkfræðingar og á að fjölga í 750 árið 2015, en þá er ráðgert að kynda upp frumgerð Þóríum- kjarnorkuofns.  Sá á að nota Þóríum á föstu formi, en árið 2017 ætlar Stofnun fyrir hagnýta eðlisfræði í Shanghai að prófa vandasamara, en þó heppilegra (öruggara) eldsneyti, sem er bráðið Þóríum-flúoríð. 

Þá er búið til efnasamband Þóríum-flúoríðs, því blandað í flúoríðsambönd berylliums og lithiums til að lækka bræðslumark Þóríums úr 1100°C niður í 360°C og þessi blanda brædd.  Henni er síðan dælt inn í sérhannaðan sundrunarkjarna, "reactor core", þar sem kjarnaklofnun hækkar hitastig blöndunnar upp í 700°C.  Þaðan er efnið leitt inn í varmaskipti til að flytja þennan nýja hita yfir í gas, venjulega koltvíildi eða helíum, sem síðan er látið knýja hverfla, sem snúa rafölum og framleiða rafmagn.  Frá varmaskiptinum er kældri flúoríðbráðinni snúið aftur til sundrunarkjarnans. Þóríum-flúoríð blanda er líklega framtíðar eldsneyti heimsins næstu tvær aldirnar.    

Þetta er í grófum dráttum virkni bandaríska tilraunakjarnakljúfsins á Oak Ridge National Laboratory, sem starfaði á 7. áratuginum.  Í nútímabúningi er hann kallaður LFTR - Liquid-Fluoride Thorium Reactor eða Flúoríðvökva Þóríum kjarnakljúfur, FVÞK.

Einn mesti kosturinn við LFTR er, að hann vinnur við einnar loftþyngdar þrýsting.  Þetta hefur áhrif á hagkvæmni kjarnorkunnar.  Í léttvatnskjarnakljúfi, en slíkir eru mest notaðir núna, er kælivatnið undir óhemju háum þrýstingi.  Þar af leiðandi verður að hýsa léttvatnskjarnkljúfa í stálþrýstigeymum inni í gríðarsterkum steyptum hvelfingum, sem standast áraunina, ef kælikerfið bilar og geislavirk gufa losnar úr læðingi.  LFTR þarf hvorki stálþrýstigeymi né steypta hvelfingu utan um kjarnakljúfinn.

Aðeins 0,7 % af úrani í náttúrunni er af samsætunni U235, sem er kjarnakljúfanlegt.  Það er dýrt að vinna hana, en allt Þóríum, sem finnst, er nýtanlegt í kjarnakljúf.  Af þessu öllu má ráða, að Þórium-kjarnorkuver er mun hagkvæmara en úraníum-kjarnorkuver.  Þóríum-úrgangurinn er miklu hagstæðari en úraníum-úrgangurinn.  Það er innan við 1 % af úrgangs-Þóríum m.v. úrgangs-úran, og geislavirknin fellur niður fyrir öryggismörk á fáeinum öldum í stað tuga árþúsunda, þ.e. helmingunartíminn er u.þ.b. 1 % af helmingunartíma úrans.  Geislunin verður því aðeins 100 ppm af Þóríumúrgangi m.v. úranúrgang og þess vegna viðunandi. 

Þóríum-kjarnorkan veitir kost á mjög samkeppnihæfri raforkuvinnslu með lítilli áhættu jafnvel öldum saman, og getur bjargað jörðinni frá þeirri hættu, að meðalhitastig í neðstu lögum lofthjúpsins hækki um meira en 2°C, en þar fyrir ofan telja allmargir vísindamenn, að ekki fáist við síhækkun ráðizt, og þá væri úti um allt líf í núverandi mynd á þessari jörðu. 

Á Íslandi þyrfti aðeins eitt Þóríum kjarnorkuver til að framleiða allt það rafmagn, sem nú kemur frá virkjunum landsins og tvö slík til að framleiða á við alla virkjanlega jarðgufu og vatnsföll landsins.  Slíkt hentar hins vegar ekki núverandi flutningskerfi raforkunnar.  Þessi stærð hentar hins vegar vel í fjölmennari og þéttbýlli löndum, eins og Englandi, en Skotar hafa varla þörf fyrir slíkt. Með því að setja kraft í þróun Þóríum-kjarnorkuversins mundu Bretar og Þjóðverjar skjóta Frökkum ref fyrir rass í orkumálum, en Frakkar framleiða meira en helming sinnar raforku með úraníum-kjarnorkuverum og eru fyrir vikið eins konar raforkustórveldi.    

Það er útilokað, að sæstrengur frá Íslandi til Bretlandseyja eða norðurstrandar meginlands Evrópu geti nokkurn tíma keppt við Þóríum-kjarnorkuver í þessum löndum.  Þess vegna væri Landsvirkjun og Iðnaðarráðuneytinu nær að skrínleggja strax allar hugmyndir um útflutning og innflutning rafmagns, sem hvort eð er eru algerlega fótalausar og reistar á barnalegri óskhyggju, en einbeita sér hins vegar að virkjunum og línubyggingum/strenglögnum fyrir innanlandsmarkaðinn.  Hann er miklu víðtækari en álver, járnblendi og kísilver.  Hann er ylræktun, fartæki og skip og á að verða hryggjarstykkið í samkeppnihæfni atvinnulífs, sem stendur undir lífskjörum á Íslandi, er standast þeim beztu snúning.      

  

 

 

          

 

 

 

 

 

 

 

Orkumál víða í ólestri

Staða orkumála á Íslandi er einstök og ber að nýta þá stöðu enn betur en gert hefur verið til að styrkja samkeppnistöðu landsins.  Frumorkugjafarnir eru að mestu endurnýjanlegir, þ.e. jarðhiti, sem sér fyrir 68 % orkuþarfarinnar, og vatnsorkan, sem sér fyrir 18 % orkuþarfarinnar, alls 86 %, en olía, kol og gas, aðeins sér okkur fyrir aðeins 14 % heildarorkuþarfar.  Þetta er mjög óvenjuleg, sterk og góð staða fyrir þjóðarbúskapinn.

Þjóðverjar, sem mest allra leggja á sig til að losna undan óendurnýjanlegum frumorkugjöfum, hafa að markmiði að endurnýjanlegu frumorkugjafarnir, sól, vindur og lífmassi (vatnsorka og jarðhiti eru ekki talin sérstaklega), standi fyrir 80 % raforkuvinnslunnar og 60 % heildarorkunotkunar sinnar árið 2050.  Þessi stefna er og mun verða gríðarleg byrði á þýzku efnahagslífi og mun hamla hagvexti þar.  Þar af leiðandi er líklegt, að Þjóðverjar muni leita annarra leiða.  Hægt er að benda á eina slíka leið, sem er þróun kjarnorkuvera með aðeins broti af áhættu kjarnorkuvera, sem kynt eru með úrani. 

"Die Energiewende" eða Orkuvendipunktur Þjóðverja felur í sér að losna bæði við kjarnorku og jarðefnaeldsneyti úr rafmagnsvinnslunni.  Þetta er þýzka hagkerfinu gríðarlega dýrkeypt, og að öllum líkindum er þetta röng stefnumörkun.  Hún hefur enn litlu skilað til að draga úr gróðurhúsalofttegundum, því að brúnkol stóðu árið 2013 undir 26 % af raforkuvinnslunni, eins og árið 2003, og kol stóðu undir 20 % árið 2013, en 25 % árið 2003.  Jarðgas stóð undir 10 %, eins og 2003. 

Hins vegar hefur hlutur kjarnorku minnkað úr 27 % í 15 % á téðu tímabili.  Á móti hefur endurnýjanleg frumorka, sól, vindur og lífmassi, aukið hlutdeild sína úr 8 % í  24 %.  Samkvæmt Orkuvendipunktinum á að slökkva á síðasta kjarnorkuverinu árið 2022. Nú verður að telja líklegra, að Þjóðverjar hefji þróun á nýrri gerð kjarnorkuvera, sem nota Þóríum-eldsneyti.  Verði það gert, verður hætt að greiða stórlega niður vinnslukostnað raforku með vindi, sól og lífmassa, og raforkuverð í Þýzkalandi mun lækka á markaðinum.

Þessi stefna orkusjálfbærni hefur notið hylli í Þýzkalandi af umhverfisverndarástæðum, en nú eru farnar að renna tvær grímur á almenning, og atvinnurekendur hafa allan tímann varað við afleiðingunum, sem eru töpuð störf og minni samkeppnihæfni. Orkulögin frá árinu 2000 tryggja hátt verð í 20 ár til virkjana, sem nota sól, vind eða lífmassa, og forgangsrétt þeirra til að selja sína orku inn á stofnkerfi Þýzkalands, meginflutningskerfið, sbr Landsnet hér.  

Mismunur markaðsverðs og hins tryggða lágmarksverðs úr endurnýjanlegum lindum er borinn af notendum.  Meðalheimili þarf nú að borga aukalega EUR 260 eða ISK 40.000 á ári í þessar niðurgreiðslur, sem er svipuð upphæð og greiða þarf fyrir ársnotkun rafmagns í einbýlishúsi á jarðhitasvæði á Íslandi án skatts.  Alls nemur kostnaður þessara niðurgreiðslna í Þýzkalandi EUR 16 milljörðum, sem er umtalsvert fé á þýzkan mæalikvarða.  Þýzk fyrirtæki, sem nota mikið rafmagn og standa í alþjóðlegri samkeppni, eru undanþegin greiðslu þessa mismunar, þ.e. niðurgreiðslu á endurnýjanlegri orku.  Þetta orkar tvímælis frá sjónarhóli allra hinna.  Það er víðar en á Íslandi, að hlaðið er undir fyrirtæki á útflutningsmarkaði, en almennt er viðurkennt, að slíkt ójafnræði getur aðeins gengið til bráðabirgða. 

Afleiðing þessara styrkja og forgangs til endurnýjanlegra frumorkugjafa hefur verið gríðarleg söluaukning, og sólarhlöður eru nú á flestum þökum í Bæjaralandi, og vindmyllugarðar setja sterkan svip á landslagið víða í Þýzkalandi og sýnist sitt hverjum. 

Sólarhlöður hafa lækkað um helming í verði á tímabilinu 2008-2013, og stofnkostnaður sólarorkuvers, þar sem sólarhlöður eru tæplega helmingur kostnaðar, lækkaði um 22 % á tímabilinu 2010-2013.  Á fáeinum sólríkum stöðum í heiminum er nú rafmagnsvinnslukostnaður með sólarhlöðum svipaður og í hefðbundnum kola- og gaskyntum orkuverum, en slíkt á ekki við um Þýzkaland, en getur átt við um Suður-Evrópu.  

Það er þó ekki allt, sem sýnist.  Paul Joskow við Massachusetts Institute of Technology hefur sýnt fram á hulinn kostnað við sólarhlöður og vindmyllur vegna slitrótts rekstrar þeirra, þar sem birta og vindstyrkur eru breytileg.  Þess vegna þarf að fjárfesta í og reka varaorkuver fyrir þessi vistvænu orkuver. 

Við útreikninga sína notaði hann kostnaðinn 50 USD/t CO2 losunar, sem er meira en sjöfaldur kostnaður við losun gróðurhúsalofttegunda í Evrópu um þessar mundir, og þess vegna er hvergi hallað á kolefnisfríar orkulindir.  Niðurstaða Paul Joskows, þegar hann bar saman tap og ávinning af mismunandi orkulindum miðað við kolakynt orkuver, er sláandi:

• Vindorka: tap kUSD 30 á ári per uppsett MW
• Sólarorka: tap kUSD 190 á ári per uppsett MW
• Vatnsorka: ávinningur kUSD 170 á ári per MW
• Kjarnorka: ávinningur kUSD 310 á ári per MW
• Jarðgas með endurnýtingu:ávinningur kUSD530 á ári á MW

Til að varpa ljósi á, hversu háar upphæðir er hér um að ræða, má geta þess, að virkjunarkostnaður fallvatna og jarðgufu á Íslandi er  2000 - 5000 kUSD/MW.  Þrátt fyrir að losun koltvíildis sé mjög hátt verðlögð í þessu dæmi, er stórtap af vindorku- og sólarorkuverum.  Það er m.a. út af lágum nýtingartíma þessara orkuvera, þ.e. samsvarandi því, að 25 % af tímanum séu vindorkuver á fullum afköstum og sólarorkuver aðeins 15 %, á meðan kjarnorkuver geta verið 90 % af tímanum á fullum afköstum, og stöðvanir þeirra eða afkastaminnkun eru flestar skipulagðar.  Þess ber að geta, að vindorkuver á Íslandi mundu spara vatn í miðlunarlónum, nema á yfirfallstíma þeirra, sem er um einn mánuður á ári.  Þess vegna þarf ekki varaafl fyrir vindorkuver hérlendis, en þau keppa í raun við þann valkost að auka miðlunargetu lónanna, sem nú er um 10 % of lítil.   

Samkvæmt ofanrituðu spara kjarnorkuver verðgildi losunar gróðurhúsalofttegunda upp á 400 kUSD/MW á ári, en sólarorkuver aðeins 69,5 kUSD/MW og vindorkuver 107 kUSD/MW.  Á Íslandi draga slík orkuver ekkert úr losun gróðurhúsalofttegunda, og hagkvæmni þeirra hérlendis má þess vegna mjög draga í efa.

Til að sólarorkuver borgi sig, m.v. þessa útreikninga, þyrfti losunargjald að nema 185 USD/t CO2.  Þetta er tæplega þrítugföldun á núverandi kostnaði í Evrópu, og það er útilokað, að hagkerfi Evrópu eða annars staðar geti borið svo háan kostnað til að minnka losun gróðurhúsalofttegunda.

Af þessum sökum er hægt að draga þá ályktun, að Orkuvendipunktur Þjóðverja sé ósjálfbær, þ.e.a.s. þeir hafa valið leið, sem er svo dýr, að þeir munu ekki ráða við hana.  Atvinnulíf þeirra og annarra, sem reyna þetta, mun lúta í lægra haldi í samkeppni vegna of mikils framleiðslukostnaðar.  Hér hafa Þjóðverjar reist sér hurðarás um öxl, eins og gerðist fyrir einni öld, er þeir ætluðu að skapa Þýzkalandi yfirburðastöðu á heimsmörkuðum með því að færa rækilega út kvíarnar á skömmum tíma og berjast samtímis á vestur- og austurvígstöðvunum.  Þeir réðu ekki við það, eins og sagan greinir frá.

Í þetta sinn eiga Þjóðverjar þó undankomuleið áður en þeir þurfa að lúta í gras. Hún er fólgin í að hanna og smíða kjarnorkuver, sem notar frumefnið Þóríum í stað úraníums og plútóníums í hefðbundnum kjarnorkuverum.  Þeir verða þá lausir við mestu geislavirknihættuna í rekstri, og geislavirkur úrgangur verður viðráðanlegt vandamál, þar sem magnið er undir 1 % af úrgangi frá jafnstóru úraníumveri, og geislavirknin fellur niður fyrir öryggismörk á um tveimur öldum í stað tuga árþúsunda, eins og nú er.

Þóríum-kjarnorkuver hafa burði til að leysa orku vanda heimsins, og eiga þess vegna framtíðina fyrir sér.  Þau geta staðið undir raunverulegri orkubyltingu, sem gæta mun um allan heim með jákvæðum hætti fyrir orkunotendur, og verður gerð nánari grein fyrir þeim á þessum vettvangi. 

   

 

 

 

    

 

 

Kísiliðnaðurinn

Það hefur ekki farið fram hjá neinum, að framleiðendur kísilafurða hafa fengið augastað á Íslandi.  Það er engum vafa undirorpið, að meginástæða þess er raforkan á Íslandi, en markaðsaðgengi að Kína og ESB er einnig afar hjálplegt.  Þessi áhugi kísilframleiðenda á Íslendi er afar ánægjulegur, en örlítið hefur skort á upplýsta umræðu um þessa starfsemi og jafnvel örlað á því, að álverin í landinu þyki eftirbátar kísilvera, hvað umhverfismál varðar.  Álverin þurfa þó ekki að bera kvíðboga fyrir þessum samanburði, eins og hér verður lítillega gerð grein fyrir.

 Þorsteinn Ásgrímsson, blaðamaður, gerði því skóna í umfjöllun sinni í Morgunblaðinu 27. júní 2014, að álverin væru eftirbátar kísilmálmveranna, og Ólafur Teitur Guðnason hrakti það að sínu leyti í grein í Morgunblaðinu 24. júlí 2014. Við þennan samanburð ber þó að hafa í huga, að ferlar álvinnslu og kísilmálmvinnslu eru gjörólíkir og eiginleikar efnanna, sem í hlut eiga, eru líka ólíkir. 

Sannleikurinn er sá, að kísilmálmvinnslan er í meiri mæli í þróun en álvinnslan.  Sú síðar nefnda fylgir í grundvallaratriðum Hall-Herault-ferlinu frá 1886, þó að framleiðni og gæði séu í stöðugri framför.  Framleiðsluferli kísilmálms er yngra, það er flókið og beztun ferlisins er vandasöm.  Úr kísilmálminum er m.a. unninn sólarkísill, sem er mjög hreint efni og notað í sólarsellur.  Silicor Materials, sem ætlar að framleiða sólarkísil á Grundartanga, mun hafa þróað nýja aðferð við vinnsluna, sem virðist mannaflafrekt, því að samkvæmt upplýsingum fyrirtækisins verða 400 manns starfandi við að framleiða 19 kt/a.  Ef þetta er rétt, verður framleiðni vinnuafls við sólarkísilinn aðeins um 10 % af framleiðni álversins í Straumsvík. 

Í Noregi er framleitt tiltölulega mikið af kísilmálmi, og þeir hafa verið leiðandi í þróun framleiðsluferlisins.  Við tækniháskólann í Þrándheimi, NTNU, eru stundaðar rannsóknir á framleiðsluferlinu með hámörkun framleiðni og lágmörkun mengunar í huga.

Ástæðan fyrir vali framleiðenda á Noregi er sú sama og fyrir valinu á Íslandi nú.  Ferlið er orkukræft, 11-13 MWh/t, sem er svipað og fer til rafgreiningar súráls til að mynda ál, en það er í flestum tilvikum 12-14 MWh/t Al.  Kísilmálmur er framleiddur í ljósbogaofnum, og framleiðnin er háð hitastiginu í ofninum, sem er yfirleitt um 2000°C, sem er tvöfalt hærra en í rafgreiningarkerum álvera.  Ljósbogaofn og rafgreiningarker eru í eðli sínu gjörólík framleiðslutæki. 

Í ljósbogaofni verða mikil straumhögg, því að straumurinn frá kolaforskautinu til kolabakskautsins sveiflast á milli núll og skammhlaupsstraums, en í rafgreiningarkerum er straumurinn jafn.  Þetta sveiflukennda álag kísilmálmvera útheimtir dýran og viðamikinn álagsjöfnunarbúnað ásamt hreinsibúnað eða síur fyrir yfirsveiflur (harmonics), ef vel á að vera.  Að öðrum kosti munu þau menga hið litla (og sæta) raforkukerfi Íslands, sem þá hefur í för með sér aukin töp stofnkerfisins og allra notenda og jafnvel truflanir og tjón á búnaði.  

Til álveranna eru gerðar strangar kröfur til mengunarvarna rafkerfisins og verður að gera sömu kröfur til kísilmálmveranna um svo kallaðan bjögunarstuðul.  Á svæðum, þar sem rafkerfið er veikt, eins og t.d. á Norð-Austurlandi, er hér um að ræða rafmagnsverkfræðilega heillandi viðfangsefni.  Verður að vona, að iðnaðarráðherra gefi þessu gaum og veiti engan afslátt á kröfum um mengunarvarnir, hvorki á rafkerfinu né láði, legi og lofti, þó að hún hafi veitt tímabundnar undanþágur frá opinberum gjöldum til að laða hingað að fjárfesta.  Það er í sjálfu sér réttlætanlegt til að fiska þessar fjárfestingar, ef tæknihlið þessara vera verður í lagi.  Meðal annarra orða; hefur eitthvað frétzt af umhverfismati kísilmálmveranna og sólarkísilversins ?  Einhvers staðar heyrðist því fleygt, að þessi ver þyrftu ekki að fara í umhverfismat, en það er mikill misskilningur.  Það verður að kemba öllum með einum kambi í þessum efnum. 

Efnahvörfin við kísilmálmvinnsluna eru fjölmörg, en meginefnahvarfið er eftirfarandi:

• SiO2(s,l) + 2C(s) = Si(l) + 2CO(g)

Þar sem koleinildi (CO) er óstöðug lofttegund, verður hér gert ráð fyrir, að allt koleinildi í formúlunni að ofan hvarfist í koltvíildi, CO2.  Kolefnið í ferlinu kemur frá forskauti ljósbogaofnsins, en eðlilega mæðir mjög mikið á því í 2000°C hita og í straumrás, sem ýmist er rofin eða skammhleypt.  Fyrir hvert tonn af kvarts sandi, sem mokað er í ofninn, þarf 0,4 t af kolum, koksi og biki.  Til samanburðar þarf "aðeins" netto 0,2 t af kolefni fyrir hvert tonn af súráli, sem matað er í rafgreiningarker álvera. 

Það eru nokkur önnur efnaferli í gangi í ljósbogaofninum, háð hitastigi, svo að losun koltvíildis út í andrúmsloftið er í raun meiri en ofangreind formúla gefur til kynna. Niðurstaðan er sú, að framleiðsluferli kísilmálms er mjög losandi á gróðurhúsalofttegundir.  Það myndast samkvæmt aðalformúlunni 3,0 t af koltvíildi fyrir hvert framleitt tonn af kísilmálmi, en er í raun allt að 80 % meira.  Samanburðartala fyrir álver með góð, tæknileg tök á rekstrinum, eins og tíðkast á Íslandi, er 1,6 t CO2/t Al.  Eftir stendur samt sem áður, að kísilmálmurinn og álið eru umhverfisvæn efni, sem draga úr losun gróðurhúsalofttegunda á endingartíma sínum.  Ástæðan í tilviki kísilsins er sú, að kísilmálmur er hráefni fyrir framleiðslu á sólarkísli, sem notaður er í sólarrafala, sem breyta sólargeislum í rafstraum, og fer notkun þeirra og nýtni mjög vaxandi, t.d. í Bæjaralandi og í Baden-Würtenberg.  Silicor á Grundartanga á að framleiða 19 kt/a af sólarkísli og losa við það aðeins 1 kt/a af CO2 eða 0,05 t CO2/t Si.  Framleiðsluferli sólarkísils virðist lítt mengandi, en gríðarlega orkukræft eða 32 MWh/t Si.

Í tilviki álsins er ástæða umhverfisvænleikans lágur eðlisþungi málmsins og mikill styrkur álmelma, svo að hvert kg áls getur leyst 2 kg stáls af hólmi í fartækjum og þar með sparað eldsneyti.

Þessum samanburði á mengun ál- og kísilvera á formi gróðurhúsalofttegundarinnar koltvíildis, CO2, má halda áfram og athuga, hver hún er á orkueiningu í hvoru tilviki.  Þá kemur í ljós, að við álvinnslu myndast 0,12 t CO2 / MWh, og við kísilmálmvinnsluna myndast 0,38 t CO2 / MWh.  Það er þreföld myndun gróðurhúsalofttegunda á hverja orkueiningu við framleiðslu kísilmálms á við myndun þeirra við álvinnsluna.  Talsmenn þessara greina ættu ekki að metast á um mengun iðnaðarins.  Báðum verður að treysta til að nota beztu tækni til að lágmarka hana.    

Þess ber að geta hér, að upplýsingar um væntanlega 3 framleiðendur kísilmálms á Íslandi benda til mismunandi framleiðsluferla, sem kemur heim og saman við það, sem skrifað er hér að ofan um, að framleiðsluferlið sé enn í mótun.  Þetta kemur fram í eftirfarandi samanburði:

• United Silicon:100 kt/a af Si, 3,6 t CO2/t Si, 15,5 kg SO2/t Si, 160 MW toppur, 1200 GWh/a
• Thorsil: 110 kt/a af Si, 4,5 t CO2/t Si, 17,7 kg SO2/t Si, 174 MW, (nýtingartími topps = 7586 klst/a), 1320 GWh/a
• PCC: 66 kt/a af Si, 5,5 t CO2/t Si, 12,6 kg SO2/t Si, 104 MW, (nýtingartími topps = 7615 klst/a), 792 GWh/a

Af sólarkísli ætlar Silicor aðeins að framleiða 19 kt/a, en þarf til þess 85 MW eða á að gizka 600 GWh/a. 

Þetta yfirlit sýnir, að framleiðsluferli kísilmálmveranna eru talsvert mikið meira mengandi en framleiðsluferli álveranna, þegar litið er til gróðurhúsalofttegunda.   Yfirvöld hérlendis verða að krefjast BAT, beztu fáanlegu framleiðslutækni, af þeim öllum.  Þá er ljóst, að sé allt með felldu í orkusamningunum, þá verða kísilmálmverksmiðjurnar að greiða hærra einingarverð fyrir orkuna, af því að þær nýta uppsett afl í virkjunum ver en álverin og hagvæmni stærðarinnar verður ekki við komið í sama mæli og í virkjunum fyrir álverin.  Síðan eru alls konar annars konar þættir, t.d. tenging við vísitölur, lágmarkskaup, skipting forgangsorku og afgangsorku, aflstuðull og bjögunarstuðull, sem ætti að gefa upp, þó að verðformúlu orkunnar verði haldið leyndri.   

Spurning er, hvort kísilverin verði að kaupa sér koltvíildiskvóta, en ekkert hefur heyrzt um það.  Núverandi verð á honum er um 5 EUR/t CO2.  Það yrði tilfinnanlegur kostnaðarauki fyrir þessi nýju ver. 

Það hefur heldur ekkert verið gefið upp um raforkuverð til kísilveranna, ekki einu sinni, hvort það er tengt við afurðaverðið eða ekki.  Það er jafnvel sveipað þoku á hvaða stigi orkusamningar eru.  Almenningi er þó kunnugt um í grundvallaratriðum, hvernig þeim málum er háttað hjá álverunum,þó að ekki hafi verið upplýst um sjálft einingarverðið.  Það eru orkuseljendurnir, sem vilja viðhalda þessum leyndarhjúpi. 

Það er ljóst, að kostnaður orkuframleiðandans á hverja MWh (megawattstund) til kísilmálmvers er hærri en til álvers vegna sveiflukennds álags hins fyrrnefnda, en tiltölulega jafns álags hins síðar nefnda.  Jafnframt eru kaupin meiri hjá álverunum, svo að hagkvæmni stærðarinnar er meira ríkjandi í viðskiptunum við þau.  Það verður líka að krefjast þess, að krafan um aflstuðul sé ekki lægri en 0,98 og að svokallaður bjögunarstuðull, sem er mælikvarði á mengun raforkukerfisins, verði undir 1,5 % af málspennu á inntaki kísilveranna.  Kísilverin munu eiga fullt í fangi með að uppfylla þetta vegna framleiðslutækja sinna, ljósbogaofnanna, sem eru erfitt (sveiflukennt) álag á lítið og veikt raforkukerfi. 

Norðmenn eru ekki lengur samkeppnihæfir á sviði raforkuviðskipta við orkukræfan iðnað.  Það eru Íslendingar hins vegar, ef rétt er á haldið.  Þetta er meginástæða þess, að flóðbylgja kísilmálmvera skellur nú á Íslandi.  Evrópu skortir efnið, og það er ánægjulegt, að þessi iðnaður skuli þá hafa leitað til Íslands í stað Noregs, og það ber að taka vinsamlega við honum.  Á móti verður að gera þá kröfu, að verkfræðilega verði staðið að framkvæmdum og rekstri, eins og bezt verður á kosið.  Fúsk og handabakavinnubrögð skipulagningar, uppdrátta, framkvæmda og rekstrar, munu koma harðast niður á eigendunum, þegar fram í sækir, svo að gæði ber að hafa í fyrirrúmi á öllum sviðum frá upphafi.  Það ber að vanda, sem vel og lengi á að standa.

  

 

  

 

 

 

 

      

  

 

 

Orkumál í ólestri

Því hefur verið haldið fram og það gagnrýnt hér á þessum vettvangi, að gríðarleg vatnsorka væri ónýtanleg í núverandi raforkukerfi Íslands.  Var það rökstutt með því, að mikið vatn rynni óbeizlað til hafs síðsumars eftir fyllingu miðlunarlóna.      

Í framhaldi af því kviknaði sú viðskiptahugmynd hjá einhverri mannvitsbrekkunni að stofna til fjárfestinga upp á a.m.k. ISK 500 milljarða til að framleiða og leggja um 1100 km sæstreng á milli Íslands og Skotlands og tengja hann við afriðils- og áriðilsvirki í báða enda til að gera kleift að flytja orkuna í sitt hvora áttina.  Er þetta einhver fótalausasta hugmynd, sem sézt hefur í seinni tíð, því að þetta ástand varir í mesta lagi 2 mánuði á ári, enda er þessari umræðu líklega ekki ætlað annað hlutverk en að skapa Landsvirkjun sterkari samningsstöðu um sölu raforku.  Með þessari herstjórnarlist geta þau þó aldrei unnið annað en Phyrrosarsigra. 

Allir sjá, að nýtingartími svo dýrs mannvirkis í 1400 klst á ári eða 16 % hefur í för með sér bullandi tap á fjárfestingunni.  Auðvitað er þá hægt að halda áfram að flytja út rafmagn með því að miðla úr lónunum, en hætt er við, að þau mundu þá iðulega tæmast á Þorra eða Góu þrátt fyrir viðbótar virkjanir.  Þá mun víða heyrast hljóð úr horni, þegar þröngt fer að gerast fyrir dyrum hérlendra kotbænda, en erlendir njóta góðs af.   

Þeir, sem farið hafa á flot með þessa furðu hugmynd, hafa nefnt flutning á raforku frá Íslandi sem nemur 5000 GWh/a, sem jafngilda 570 MW meðalafli allt árið um kring eða rúmlega tveimur Búrfellsvirkjunum á fullu afli.  Þetta er svipuð orka og Landsvirkjun getur nú geymt í miðlunum sínum. 

Því er haldið fram, að á ofangreindum 1400 klst, þegar yfirfall varir, sé unnt að framleiða 1650 GWh af raforku, en til þess þarf þá viðbótar aflgetu upp á tæplega 1200 MW, sem er auðvitað fjarri lagi, að sé fyrir hendi, því að allt uppsett vélarafl í vatnsaflsvirkjunum nemur aðeins tæplega 2000 MW.  Það er þess vegna alveg áreiðanlegt, að til þess að flytja utan 5000 GWh/a af raforku um sæstreng, mun þurfa að virkja a.m.k. 5000 GWh/a til þess að vega upp á móti töpum í flutningsmannvirkjunum, sem sennilega munu nema a.m.k. 10 %.  Hvers vegna sitja náttúruverndarsinnar hljóðir hjá á meðan þessi umræða um stórfelldar línulagnir og virkjanir fer fram ?  Er það vegna þess, að þá verða ekki reistar fleiri orkukræfar verksmiðjur á Íslandi ?  Spyr sá, sem ekki veit, en sýnist náttúruverndin vera einvörðungu í nösum hávaðaseggja þar til annað kemur í ljós.     

Téðar mannvitsbrekkur, sem margar hverjar eru á launaskrá hjá opinberum aðilum, hafa kórónað snilli sína, sem minni spámenn hafa ekki náð að fylgja eftir, að hvorki meira né minna en þriðjung þessarar orku (5000 GWh/a) eða 1650 GWh/a þyrfti ekki virkja fyrir afsetningu um sæstrenginn, af því að orkan sú væri hreinlega í kerfinu, en rynni framhjá virkjunum, af því að hvorki miðlunarlónin né íslenzkir notendur raforkunnar næðu að fanga þessa orku.  Hér hafa spákaupmenn farið fram úr sjálfum sér, en standa nú berir úti á víðavangi.  Samt virðast náttúruverndarsinnar hafa bitið á agnið.  Héldu þeir, að orkan yrði send þráðlaust að landtökustað strengsins ?

Það eru engar smáræðis virkjanir og línulagnir, sem þarf fyrir þennan útflutning.  Það hefur lítið sem ekki neitt heyrzt í talsmönnum þeirra, sem hafa sett sig upp á móti nánast öllum framkvæmdum af þessu tagi undanfarin ár og í 5 ár staðið í vegi fyrir bráðnauðsynlegum línulögnum.   

Nú er hins vegar svo komið, að vegna mikils vatnsskorts horfir til neyðarástands í íslenzka raforkukerfinu.  Það er svo lítill vatnsforði og svo lítil miðlunargeta í orkukerfi landsins, að kerfið stendur ekki einu sinni undir afhendingu forgangsorku.  Þetta þýðir, að ekki aðeins athafnalífið líður fyrir stefnu- og framkvæmdaleysi í orkumálum þjóðarinnar, heldur geta almenningsveitur búizt við skerðingum á marga viðskiptavina sinna.  Má heita furðulegt, að ekki skuli hafa borizt almennt ákall til almennings frá stærsta vatnsorkufyrirtækinu, Landsvirkjun, um að spara rafmagn.  Það mundi nú stinga illilega í stúf við áróðurinn um 1650 GWh/a óbeizlaða orku í virkjuðum fallvötnum.  "Keisarinn er ekki í neinu", mundi þá barnið segja.

Það er ljóst, að raforkumálin eru í spennitreyju sérhagsmunaaðila, sem taka í mörgum tilvikum lítið sem ekkert tillit til heildarhagsmuna landsmanna.  Þegar samfélagstjónið, sem af þessu ráðslagi leiðir, er farið að skipta milljarðatugum, eins og í ár, hefur slíkt áhrif á landsframleiðsluna, hagvöxtinn og hag hvers einasta manns í landinu.  Á þessu verður þess vegna að gera bragarbót. 

Nú hafa framkvæmdir til að auka miðlunarrými og flytja orkuna á milli landshluta dregizt úr hömlu, svo að litlu mátti muna í vetur, að grípa þyrfti til orkuskömmtunar til almennings.  Stjórnvöld fyrra kjörtímabils töfðu fyrir framkvæmdum sem mest þau máttu, og þrýstihópar s.k. náttúruverndarsinna lágu ekki á liði sínu.  Þessir aðilar skáka þó í því skjólinu, að verða aldrei dregnir til ábyrgðar á stórtjóni og hreinu ófremdarástandi, sem skapazt getur vegna orkuskorts. 

Þegar skerða þarf forgangsorku árið 2014, er ljóst, að flotið hefur verið að feigðarósi framkvæmdalömunar allt of lengi.  Vatnshæð Þórisvatns er í sögulegu lágmarki, og nú dugar ekki að stinga hausnum í sandinn og halda því fram, að um einstætt vatnsár sé að ræða.  Vatnsbúskapur af þessu tagi getur nú hæglega endurtekið sig nokkur ár í röð.  Það sýnir lág grunnvatnsstaða þar efra. Ef ekkert verður að gert, verður ástandið enn alvarlegra fyrir almenning og athafnalífið, því að álag raforkukerfisins vex jafnt og þétt.  Þar sem orkuskorturinn leggst ofan á lágt afurðaverð í stærstu útflutningsgeirunum, sem stafar af offramboði og efnahagslegri ládeyðu, ekki sízt í Evrópu, svo að ekki sé nú minnzt á stríð Rússlands gegn nágrönnum sínum, getur þessi grafalvarlega staða hreinlega valdið samdrætti hagkerfisins á Íslandi, þvert ofan í spár um góðan hagvöxt.  Ábyrgðarhluti orkufyrirtækjanna á neyðarástandi yrði mikill, og þess vegna er vítavert að eyða enn púðri í ævintýri á borð við sæstreng til Skotlands og vindmyllur. 

Þrennt gerir stöðuna í næstu framtíð viðsjárverða:

 

1. Það bólar ekkert á framkvæmdum við nýjar miðlunarframkvæmdir, nema ná á síðustu dropunum úr Þórisvatni með dýpkun útrennslis.  Það er örvæntingarfull aðgerð á síðustu stundu.  Það bólar heldur ekkert á næstu virkjun eftir Búðarháls á Þjórsár-Tungnaár-svæðinu til að bæta enn vatnsnýtinguna.  Hefði orkunotkun stóriðju suð-vestanlands verið, eins og upphaflegar áætlanir hljóðuðu, væri Þórisvatn sennilega orðið tómt núna að öðru óbreyttu.  Þá mundu tapast um 400 MW út úr raforkuvinnslukerfinu, sem væri stóráfall (katastrófa) fyrir lifnaðarhætti í landinu og mundi setja efnahagslíf landsins algerlega úr skorðum.  Slíkt mundi hafa eyðileggjandi áhrif á fjárfestingaráhuga erlendra sem innlendra fjárfesta og þannig valda stöðnun og hnignun hagkerfisins þar til tækist að brjótast út úr þessum vítahring.  Hér skall hurð nærri hælum.  Á að stinga hausnum í sandinn ?
2. Hálslón fylltist sumarið 2013, en engu að síður hefur afgangsorka til viðskiptavina með samninga um afhendingu á henni verið skert eða algerlega afnumin á Austurlandi.  Ekki hefur verið gefin opinber skýring á þessu, sem hátt hafi farið.  Hitt er víst, að Landsvirkjun hefur látið nýta takmarkaða flutningsgetu Landsnets til að flytja orku að austan til að forða stórfelldri orkuskömmtun suðvestanlands.   Hvers eiga þá Austfirðingar að gjalda, sem búa máttu við raforkuskerðingu á árinu 2013 ?  Óstjórn orkumálanna keyrir um þverbak. 
3. Grunnvatnsstaðan á vatnasviði Þórisvatns er óvenjulág um þessar mundir, sem þýðir, að meira en eitt gott vatnsár þarf til að fylla Þórisvatn.  Af þessu sést, að Landsvirkjun og þjóðin öll eru í slæmri stöðu í orkubúskapinum.  Framkvæmdir Landsnets hafa verið tafðar í 5 ár, og svipaða sögu er að segja af Landsvirkjun, ef frá er skilin Búðarhálsvirkjun, sem forðað hefur neyðarástandi síðvetrar í ár. Hvað er til ráða ?

 

Heildarraforkusala Landsvirkjunar árið 2013 nam um 13,2 TWh (terawattstundir, tera = 1000 gíga).  Heildarmiðlunargeta fyrirtækisins er um 5,2 TWh/a (terawattstundir á ári).  Þetta er aðeins 39 % af af árlegri raforkusölu fyrirtækisins, sem er óviðunandi lágt hlutfall m.v. lengd vetrarveðráttu á Íslandi.  Það þarf að ná 50 %, svo að viðunandi orkuafhendingaröryggi verði náð.  Með öðrum orðum þarf Landsvirkjun að bæta 1,4 TWh/a við forðabúr sín. 

Með Norðlingaölduveitu, sem er mjög hagkvæm framkvæmd, mundi hún ná helminginum af þessari vöntun, þ.e. 0,7 TWh/a, og með virkjun falls úr Hágöngulóni mundi hún ná 0,2 TWh/a.  Það, sem á vantar, mundi Landsvirkjun nokkurn veginn fá með minnstu virkjuninni í Neðri-Þjórsá, Holtavirkjun, sem gæfi rúmlega 0,4 TWh/a. 

Ný stjórn Landsvirkjunar verður nú að slá undir nára í stað þess að fljóta sofandi að feigðarósi.  Það eru auðvitað fleiri kostir fyrir hendi, t.d. gæfu 30 vindmyllur af meðalstærð  500 GWh/a í góðu vindári, en sá kostur og flestir aðrir eru dýrari en þeir, sem nefndir hafa verið.  Það er óvíst, að vindmylluleiðin sé fær hérlendis, því að hún dregur ekkert úr losun koltvíildis, hún mun hækka raforkuverð til notenda, og hún mun vafalaust mæta mótbyr s.k. náttúruverndarsinna, ef og þegar kæmi til stykkisins.

Það er brýnt að bregðast skjótt við nýjum aðstæðum í veðurfarinu, því að afleiðingar aðgerðarleysis verða að öllum líkindum rándýrar og skipta milljarðatugum í krónum talið á ári.  Það er þess vegna engum blöðum að fletta um arðsemina. Vilji er allt, sem þarf, en hvar er hann ?

Það er ljóst, að Austurland bráðvantar aukna miðlunargetu.  Það er auðveldast að afla hennar með 400 kV línu yfir Sprengisand.  Ofangreind aukning orkuvinnslugetu mundi þá geta gagnazt Austurlandi einnig, en mikið tjón á formi tapaðra tekna og aukins vinnslukostnaðar hefur hlotizt af orkuskerðingum Landsvirkjunar í landshlutanum tvö ár í röð og hart aðgöngu fyrir fyrirtæki, sem nýlega hafa fjárfest í búnaði til að nýta raforku í stað innflutts eldsneytis.

Sem mótvægi gegn sjónrænum áhrifum háspennulínu frá Sigöldu/Hrauneyjafossi og norður í Eyjafjarðarsýslu/Þingeyjarsýslur ætti að taka í notkun nýja hönnun staurastæða í stað hefðbundinna stálturna og kappkosta, að mannvirkið verði sem minnst áberandi í umhverfinu með nýjustu tækniþróun á þessu sviði, jafnvel með einfasa jarðstrengjum á um 25 km bili, þar sem lína væri talin vera of áberandi. 

Á haustþingi 2014 er von á frumvarpi frá ráðuneyti iðnaðar og viðskipta, sem móta á stefnuna varðandi jarðstrengi og loftlínur.  Slík stefnumótun hefur þegar farið fram víða erlendis og er löngu tímabær hérlendis, því að jarðstrengir í flutningskerfinu auka flutningskostnaðinn, sem lendir á neytendum.  Ágæt sáttaleið er að auka ekki heildarloftlínulengd í landinu frá því sem var t.d. árið 2010.  Allar línur á 60 kV spennu og lægri yrðu þá leystar af hólmi með jarðstrengjum, helzt á þessum áratugi, en leggja mætti nýjar loftlínur á 132 kV spennu og hærri að þeim mörkum, að heildarlínulengd í landinu aukist ekki.   

  Það er svo mikið hagsmunamál fyrir þjóðarheildina að fá öflugt flutningsmannvirki á milli landshluta, að það verður að gerast.  Má einnig nefna öryggisrök þessu til stuðnings, þar sem meginvirkjanir og línur sunnanlands eru á jarðskjálfta- og eldgosasvæði. 

Loftslagsbreytingar kunna að vera meðvirkandi þáttur í þurrkum á hálendinu.  Það er svo mikið í húfi fyrir hagsmuni almennings og fyrir hagkerfi landsins, að ófullnægjandi er við þessar aðstæður að sitja með hendur í skauti og bíða eftir staðfestingu á því.  Þar sem ofangreindar framkvæmdir munu geta forðað stórfelldu efnahagstjóni, eru þær hagkvæmar.  Engir almennilegir orkusölusamningar munu nást upp á þau býti, að líkur á afgangsorkuskerðingu verði margfaldar á við það, sem verið hefur, t.d. undanfarin 20 ár, og búast megi við forgangsorkuskerðingu ár eftir ár.  Það er verið að gjaldfella íslenzkar orkulindir hrikalega með svo lélegu afhendingaröryggi, enda þarf að leita hliðstæðu til Afríku, þar sem raforkuverð er lægra en hér vegna ófullnægjandi gæða, þ.e. árvissrar skömmtunar.  Eigi veldur sá er varir.  Hangir það e.t.v. á spýtunni með andstöðu við nánast allar nýjar loftlínur og virkjanir að koma í veg fyrir frekari iðnvæðingu landsins ?  Spyr sá, sem ekki veit.     

     

Hvað er svona eftirsóknarvert við ESB

Þó að stækkunarteymi Stefáns Füle hafi ómótmælanlega stöðvað inngönguferli Íslands í Evrópusambandið, ESB, í marz 2011, með því að neita alfarið að birta rýniskýrslu sína um sjávarútvegsmál Íslands vegna ósamrýmanlegra skilmála utanríkismálanefndar Alþingis við sjávarútvegsstefnu ESB, þá tyggur samt hver mannvitsbrekkan eftir annarri núna, að íslenzka ríkisstjórnin verði að leiða inngönguferlið til lykta, svo að unnt verði að kjósa um niðurstöðuna.  Þetta er svipað og að halda fjölskyldufund og hvetja þar ungling til að sækja um skólavist aftur, þó að honum hafi þar verið hafnað og horfur hans á að ná inn hafi ekkert skánað frá höfnun.  Þessi staða er með ólíkindum, og á hana verður að binda endi strax.  

Í þokkabót bendir allt til, eins og lesa má út úr bók hins misheppnaða utanríkisráðherra, Össurar Skarphéðinssonar, Ár drekans, að Frakkar hafi lagzt alfarið gegn stækkun ESB til norðurs og verið þar í forystu fyrir Suður-Evrópu, sem telur Ísland mundu skipa sér í sveit með Þýzkalandi í flokkadráttum innan ríkjasambandsins.  Það voru sem sagt "stórpólitískar" hindranir í vegi inngöngu Íslands í Evrópusambandið, sem benda til, að tímasetning umsóknarinnar sé kolröng.

Þorsteini Pálssyni, orðuðum við nýjan stjórnmálaflokk á hægri vængnum, og téðum Össuri, mistókst hrapallega í 2 ár að leiða fram sérlausnir með ESB í sjávarútvegsmálum fyrir Ísland.  Þess vegna er alveg ljóst, að sópa verður skilyrðum utanríkismálanefndar Alþingis út af borðinu, ef takast á að koma inngönguferlinu af stað aftur.  Slíkt er hins vegar ekki á valdi ríkisstjórnarinnar.  Það getur Alþingi eitt gert, og þar er eðlilega enginn vilji til þess.  Krafa Þorsteins, Össurar, Benedikts Jóhannessonar og félaga um kosningar um framhald eður ei er þess vegna eins ólýðræðisleg og hægt er að hugsa sér miðað við núverandi Stjórnlög landsins.  Miðað við ítrekaða höfnun ESB á Íslandi í þessu dæmalausa inngönguferli væri það lítillækkandi fyrir Íslendinga að koma nú á hnjánum og óska eftir meiri tilslökunum að hálfu ESB en sambandið reyndist fúst að veita Össuri.  Lítil eru geð guma.

Benedikt kvað á Austurvelli stefnumál nýs flokks verða vestræna samvinnu og frjálsa verzlun.  Þegar umbúðirnar hafa verið teknar utan af þessum pakka, kemur í ljós, að innihaldið er innganga í ESB og skilyrðislaus aðlögun að CAP, Common Agricultural Policy, þ.e. að sameiginlegu landbúnaðarstefnunni, þar sem sjávarútvegsstefnan er undir.  CAP er "acqui", eða það, sem þegar hefur verið ákveðið, og það er óumsemjanlegt.  

Það er mjög gott, að aðdáendur ESB komi nú til dyranna, eins og þeir eru klæddir, hætti þvættingi um "pakka", sem ESB bjóði landsmönnum að kíkja í, og játi hreinskilningslega fyrir þjóðinni, að þeir ætli að afhenda framkvæmdarstjórn ESB íslenzkan landbúnað og sjávarútveg á silfurfati til að ráðskast með. 

Aðdáendur ESB kalla andstæðinga ESB-umsóknar Íslands "einangrunarsinna".  Guð gefi, að við verðum sem mest einangruð frá boðvaldi Berlaymont.  Við höfum séð fantatökin í stjórn Alþjóða gjaldeyrissjóðsins, þar sem ESB beitti sér gegn lánveitingu til Íslands.  Við höfum séð fantatökin í Icesave-málinu, þar sem breyta átti Íslandi í Kúbu norðursins, ef Icesave-skuldinni yrði ekki snarað um háls íslenzkra skattborgara, og við höfum séð makalausa meðferð ESB á andstæðingum sínum í deilum um veiðiheimildir á makríl, svo að dæmi séu nefnd. 

7. apríl 2014 var skýrsla birt, sem Alþjóðamálastofnun Háskóla Íslands gerði fyrir ASÍ, SA, Félag atvinnurekenda og Viðskiptaráð Íslands, sem sagt fyrir landssamtök verkalýðsfélaga og auðvaldið í landinu, svo að ekki sé nú skafið utan af því.  Einhver mundi nú telja þetta vanheilagt bandalag, enda hefði alveg eins verið hægt að fá fréttamenn á RÚV eða Gróu á Leiti til að pára niður tilvitnanir í fólk á göngum Berlaymont-byggingarinnar, sem ekki er nokkur leið að festa hendur á.  Þetta eru arfaslök efnistök við umfjöllun örlagaríks deilumáls í landinu, og ekki virðist örla á sjálfstæðri greiningarvinnu, heldur engu líkara en fréttamenn hafi tekið viðtöl við skýrslukaupendurna.  Enginn er nokkru nær með vinnubrögð af þessu tagi.  Það er engin viðleitni sýnd til sjálfstæðrar rannsóknar á viðfangsefninu.  Þessi skýrsla stendur að þessu leyti langt að baki skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands, þar sem greint var frá niðurstöðum umtalsverðrar greiningarvinnu, og nýjar mikils verðar upplýsingar komu fram.  Sú skýrsla varð mörgum mönnum opinberun á frámunalega slæleg vinnubrögð fulltrúa ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur, Össurar Skarphéðinssonar, Þorsteins Pálssonar o.fl., og forkastanlegan blekkingarhjúp þeirra yfir stöðu umsóknarinnar, sem ESB stöðvaði í marz 2011 með því að neita að afhenda Össuri og Þorsteini rýniskýrslu sína, þar sem frávik sjávarútvegsstefnu Íslands (Alþingis) og sjávarútvegsstefnu ESB eru væntanlega tíunduð.  Á þessu eru aðeins tvær mögulegar skýringar, og útiloka þær ekki hvora aðra:

1. Stækkunarteymi ESB mat það svo, réttilega, að himinn og haf skildi að Ísland og ESB, og þess vegna væri engin leið til að hefja aðlögunarferlið á sjávarútvegssviðinu.
2. Framkvæmdastjórn ESB kærði sig ekki um stækkun ríkjasambandsins til norðurs.  Í skýrslu HHÍ eru leidd að því rök, að Frakkar hafi verið í forystu þeirra, sem ekki vildu Ísland inn að svo stöddu, enda mundi Ísland líklega leggjast á sveif með Þýzkalandi í átökum innan ESB.

Til staðfestingar á ofangreindri rökleiðslu er eftirfarandi tilkynning frá ESB í desember 2012, sem var rothögg á Össur og Þorstein, enda kastaði Össur hvíta handklæðinu inn í hringinn í janúar 2013 til merkis um fullkomna uppgjöf sína og ríkisstjórnar Jóhönnu í þessu ólukkulega umsóknarferli:

"Ráðherraráð ESB ítrekar, að Ísland verði að samþykkja og innleiða allan lagabálk ESB við mögulega inngöngu í sambandið."

Þegar þetta er lesið, sést, hversu lítils virði túður Össurar um sérlausnir fyrir Ísland er.  Túðrið er aðeins efniviður í blekkingavef hans.  Af sama meiði eru fullyrðingar hans og Þorsteins um, að Íslendingar geti leitt aðlögunarferlið til lykta með óbreyttum fyrirmælum frá Alþingi.  Það eru ósannindi.  Að láta þjóðina kjósa um þetta framhald ferlisins jafngildir þess vegna því að hafa þjóðina að ginningarfífli.  Núverandi stjórnvöld geta ómögulega staðið að slíku. Ómerkilegheitin eiga sér engin takmörk.  Samt blasir ósigur Össurar við.  Keisarinn er ekki í neinu.  Skýrsla Hagfræðistofnunar afhjúpaði hann.

Hláleg birtingarmynd þessa guðdómlega gleðileiks Össurar og Þorsteins er stofnun nýs stjórnmálaflokks um vestræna samvinnu og frjáls viðskipti.  Auðséð er, að kaupahéðnarnir eru ekki víðs fjarri, og búast má við, að krambúðarholusjónarmið móti stefnu viðrinisins, því að hvað annað en viðrini er hægt að kalla hægri flokk hvers æðsta stefnumál er að hámarka miðstýringarvald búrókratanna í Berlaymont á Íslandi, skrifræði, eftirlitsiðnað og leyfisveitingafargan ásamt laga- og reglugerðarflóði ESB-þingsins og framkvæmdastjórnarinnar.  Hægri menn vilja yfirleitt lágmarka forræðishyggju í þjóðfélaginu.  Þess vegna blandast hægri stefna og helztu pólitísku áhugamál Benedikts Jóhannessonar álíka vel saman og olía og vatn.  Fer ekki að koma eggjahljóð í Bjarta framtíð svo ákaft sem Benedikt gaggar ?  Því verður heldur ekki trúað, að gert verði út á hagsmunapeningana, s.k. IPA-styrki, til að halda téðum hægri flokki saman, enda virðist hann ekki munu hafa mikla þörf fyrir þá, þegar horft er til föðurhúsanna.

Að lokum má minna á makrílinn, en framkoma ESB við Íslendinga í því máli sýnir hug Grikkjans Damanaki og félaga hennar í framkvæmdastjórn ESB til smáríkis í norðri, sem enn hefur stöðu umsóknarríkis að sambandinu, illu heilli.  Hvernig halda menn, að framkoman yrði, ef landið hefði ekki lengur stöðu strandríkis, heldur væri sem dropi í hafi a.m.k. 500 milljóna manna ríkjasambands á leið til að verða sambandsríki ?  Er ekki rétt að staldra við og halda í þennan Brüsselleiðangur frá nýjum og gæfulegri upphafspunkti, þegar við getum áttað okkur betur á þróun Evrópusambandsins, en núna er þar hver höndin upp á móti annarri og erfitt að spá um framhaldið.  Slíkt nýtt inngönguferli verður að hefjast með rækilegri stefnumótun og samþykki á Alþingi, jafnvel með auknum meirihluta þings eftir breytingar á Stjórnarskrá og staðfestingu þjóðarinnar í almennri atkvæðagreiðslu. 

Það yrði nákvæmlega ekkert hlustað á fulltrúa Íslands í framkvæmdastjórn ESB, sem mundi vilja halda uppi sjónarmiðum sjálfbærni, en um þau stóð styrinn á samningafundum Íslands við Noreg, Færeyjar og ESB.  Um ráðleggingar Alþjóða hafrannsóknarráðsins sagði Elisabeth Aspaker, sjávarútvegsráðherra Noregs, og Damanaki skrifaði undir þetta með gerð hrikalegs samnings um ofveiði:

"Ráðleggingarnar eru ekki reistar á vísindalegum rökum og eru engin vísbending um, hversu mikið er rétt að veiða á árinu 2014."

Alþjóða hafrannsóknarráðið ráðlagði 890 000 t veiði á makríl 2014.  Téður hneykslissamningur er um veiði Norðmanna, Færeyinga og ESB á 1 046 000 t eða 17,5 % umfram ráðleggingar ráðsins.  Téð 17,5 % eða 156 000 t fara til Fæeyinga, en 0,7 x 890 000 = 623 000 t fara til ESB og 0,3 x 890 000 = 267 000 t fara til Norðmanna.  Til að spanna veiðar Rússa, Grænlendinga og Íslendinga er líklegt, að bæta þurfi við a.m.k. 300 000 t, og verða veiðarnar þá alls um 1350 000 t eða 52 % umfram ráðleggingu Alþjóða hafrannsóknaráðsins.  Er þetta hægt, Matthías ?

Þessi meðferð auðlindarinnar er fyrir neðan allar hellur og hreinræktuð heimska, því að svo mikið framboð mun fella verðið.  Svona gera aðeins umhverfissóðar, enda hæla búrókratarnir í Berlaymont sér með eftirfarandi tilkynningu:

"Í umræðunum hefur ESB haldið á lofti þýðingu sjálfbærs makrílstofns og réttlátu samkomulagi um kvótaskiptingu fyrir öll strandríkin."´

Hér er hrúgað saman ósannindum, eins og Kremlverjar Ráðstjórnarinnar væru að verki, og Ísland, Grænland og Rússland eru ekki einu sinni talin til strandríkja.  Þetta er ögrun af versta tagi.  Í slíkt ríkjabandalag vilja Össur, Þorsteinn og Benedikt Jóhannesson ólmir fara. 

Hér fer vel á því að vitna í grein Gústafs Adolfs Skúlasonar í Morgunblaðinu 5. apríl 2014: "Fiskur í sjó með stjörnur á maganum":

"Engum þarf að koma á óvart, að þessi smánarlega framkoma og innrásarsamningur ESB á strandríki N-Atlantshafsins gerist á sama tíma og stjórnarandstaðan reynir að hindra eðlilega afturköllun aðildarumsóknar meirihluta síðasta Alþingis að ESB.  ESB og Samfylkingin/Vinstri grænir hafa ávallt verið samferða í árásum sínum á Ísland.  Nú sem fyrr er markmiðið að komast yfir gjöful fiskimið Íslands, og makríllinn er bara byrjunin."  

 

    

 

      

   

Orkustefna í bráð og lengd

Við mótun orkustefnu fyrir Ísland verður ekki undan því vikizt að taka tillit til helztu dráttanna í orkumálum heimsins.  Hverjir eru þeir ?

Þeir mótast um þessar mundir tvímælalaust af loftslagsmálunum.  Dómsdagur vofir yfir mannkyni, ef það heldur áfram mengun láðs, lofts og lagar, í sama mæli og nú.  Koltvíildi (CO2) var í fyrndinni í miklu meiri mæli en nú í andrúmsloftinu, líklega um 20 %, en jurtirnar hafa með sinni ljóstillífun, sem er undirstaða lífs á jörðunni, "étið" upp megnið af koltvíildinu, svo að það er nú aðeins brotabrot af því, sem áður var, eða um 400 ppm (hlutar úr milljón).  Núverandi form lífs á jörðunni er háð ofurfínu jafnvægi, sem "sigurvegarinn", "homo sapiens", verður að gæta sín á að raska ekki um of.

Koltvíildið veldur s.k. gróðurhúsaáhrifum, þ.e. endurkastar hitageislum frá jörðu og aftur til jarðarinnar.  Aukinn styrkur koltvíildis af manna völdum hitar þannig upp andrúmsloftið, og vísindamenn hafa áætlað, að 2°C meðalhlýnun gufuhvolfsins muni verða "óafturkræf" í þeim skilningi, að þá muni hlýna stöðugt hraðar, sama hvað mannkyn tekur sér fyrir hendur, og að lokum gera jörðina allsendis óbyggilega fyrir lífið í sinni núverandi mynd vegna hlýnunar og breyttrar samsetningar lofttegunda í andrúmsloftinu.  Menn telja sig nú þegar geta rakið breytt eðli háloftavinda og veðurfars á jörðunni til hlýnunar.  Hitt er annað mál, að aðrar kenningar eru um, að við lifum nú hlýskeið á milli ísalda, svo að hlýnun af manna völdum muni aðeins seinka ragnarökum af völdum fimbulkulda.  Hér er ekkert fast í hendi, en rétt af mannkyni að gæta varfærni m.v. það, sem í húfi er.   

Af þessu leiðir, að þjóðum heimsins ber að taka höndum saman um allar sjálfbærar aðgerðir, sem draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, þ.á.m. um aðgerðir, sem leyst geta af hólmi jarðefnaeldsneyti, en af jarðefnaeldsneytinu stafar megnið af gróðurhúsaáhrifunum. 

Þekktar birgðir jarðefnaeldsneytis eru nú meiri en óhætt er að brenna m.v. ofangreinda 2°C hitastigshækkun.  Í raun ætti þess vegna að hætta frekari leit að jarðefnaeldsneyti og beina kröftunum fremur að þróun nýrra orkugjafa eða bindingu koltvíildis.  Síðasta ríkisstjórn á Íslandi hafði samt ekki víðari sjóndeildarhring í orku- og umhverfismálum en svo, að hún lagði grunn að eldsneytisleit á Drekasvæðinu, en fækkaði virkjanakostum á Íslandi frá því, sem Verkefnastjórn um Rammaáætlun hafði lagt til.  Þetta var algerlega glórulaus stefnumörkun og engan veginn í takti við orku- og umhverfisstefnu Evrópusambandsins, ESB, sem hún þó meig utan í við öll möguleg og ómöguleg tækifæri.   

Íslenzka orkukerfið er eitt örfárra orkukerfa í heiminum, þar sem nánast engin vinnsla raforku fer fram með jarðefnaeldneyti.  Þessu er farið með allt öðrum hætti í Evrópusambandinu, ESB, þar sem mjög dýrt átak er í gangi til að auka hlutdeild endurnýjanlegra orkulinda, eins og vinds, sólar og viðarkurls með litlum árangri þó.  Af umræðunni í Þýzkalandi má reyndar ætla, að "die Energiewende", eða vendipunktur í orkumálum, hafi nú þegar steytt á skeri vegna kostnaðar og árangursleysis. 

Einmitt, af því að mengunin virðir engin landamæri, þótti rétt, að ESB ætti frumkvæði að aðgerðum til að hamla gegn vágestinum, sem hlýnun gufuhvolfsins er.  Í því skyni kom ESB á laggirnar ETS (Emission Trade System) til að lágmarka kostnaðinn við að draga úr losun koltvíildis, þó að sýnt væri, að kostnaður við losunarheimildir mundi virka íþyngjandi á evrópska atvinnustarfsemi.   Núverandi verð á losunarkvóta er að vísu aðeins um 5 EUR/tonn af CO2, sem er ekki nægur hvati til að draga úr losun.  Framkvæmdastjórn ESB framdi þau mistök að úthluta fyrirtækjum of stórum kvóta í upphafi, og önnur fengu undanþágur, sem skekkir innbyrðis samkeppnistöðu atvinnugreina um vinnuafl o.fl.  Þrátt fyrir miklu minni losun íslenzks atvinnulífs á framleiðslueiningu ákvað síðasta ríkisstjórn samt, að íslenzk fyrirtæki skyldu sæta ETS, viðskiptum með losunarheimildir koltvíildis.  Það var þó greinilega ekki af umhyggju við umhverfið, heldur af alræmdri þjónkun sinni við ESB. 

Misheppnuð orku- og mengunarvarnastefna ESB hefur stórlega komið niður á samkeppnihæfni fyrirtækja innan ESB og lífskjörum almennings í ESB-löndunum án þess að dregið hafi úr losun gróðurhúsalofttegunda að sama skapi.  Nægir í því sambandi að nefna, að fyrirtæki í ESB greiða nú þrefalt til fjórfalt verð fyrir eldsneytisgas og meira en tvöfalt verð fyrir raforkuna á við fyrirtæki í Bandaríkjunum, BNA, vegna vaxandi framboðs á leirsteinsgasi (shale gas) í BNA, en bann við slíkri vinnslu er víða í ESB, þó ekki á Bretlandi, sem er að hefja mikla gasvinnslu.  Eina ástæða þess, að ESB hefur náð losunarmarkmiðum sínum er efnahagskreppan þar og flótti iðnfyrirtækja frá ESB m.a. vegna orkuverðsins. Þó voru hvorki efnahagskreppa né fyrirtækjaflótti þáttur í loftslagsstefnu ESB.  Hún sætir þess vegna æ meiri gagnrýni aðildarlandanna. 

Þessi frásögn sýnir í hnotskurn muninn á aðstöðu Íslendinga og umheimsins varðandi orkumálin.  Umheimurinn berst við að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, en Íslendingar eru nú þar, sem margar aðrar þjóðir dreymir um að verða á síðari hluta 21. aldar.  Af stefnu ESB í orkumálum má ráða, að hjá leiðtogaráði og framkvæmdastjórn ríki örvænting um framtíðina.

Núverandi stefna nefnist 20-20-20-20 og vísar til þess, að árið 2020 skuli aðildarlöndin hafa dregið úr losun gróðurhúsalofttegunda um 20 % m.v. árið 1990 og að 20 % raforkunnar verði þá framleidd með endurnýjanlegum orkugjöfum og að orkunýtnin hafi þá batnað um 20 % á 30 árum.  Þetta getur reynzt mörgum löndum ESB efnahagslega um megn.

Samt hefur framkvæmdastjórnin nú reitt svipuna enn hærra til höggs og hækkað markmiðin í 40 % minnkun losunar árið 2030, og hún vill skuldbinda aðildarríkin til að framleiða þá 27 % raforkunnar úr endurnýjanlegum lindum.  Hér má kenna fingrafar þýzka sambandslýðveldisins, sem reynir að troða sínum "Orkuviðsnúningi" - "Energiewende" upp á hin ríkin, þó að árangur þessa viðsnúnings sé enginn, mælt í koltvíildislosun, en hefur verið hrikalega dýrkeyptur fyrir atvinnulíf, heimili og skattgreiðendur, því að orkuverð er svimandi hátt þrátt fyrir gríðarlegar niðurgreiðslur á raforku úr endurnýjanlegum lindum, s.s. vindi, sól og trjákurli.  Það verður á brattann að sækja fyrir Berlín að fá hin ríkin til að taka upp kjarnorkustefnu Þýzkalands, sem snýst um að loka öllum kjarnorkuverum landsins innan 10 ára. 

Vel þekkt er kjarnorkustefna Frakka, en a.m.k. helmingur raforku Frakklands kemur frá kjarnorkuverum, og er ekkert lát á, hvað sem "Energiewende" austan Rínar líður.  Pólverjar hafa nú ákveðið að draga úr hlutdeild kola í raforkuvinnslu sinni, sem er um 80 %, með því að reisa tvö ný kjarnorkuver, þau fyrstu í sögu landsins, norður við Eystrasaltsströndina, skammt frá Kalíningrad, rússneskri hjálendu, þar sem eru kjarnorkuver og verða áfram.  Til þessa ætla Pólverjar að verja allt að EUR 20 milljörðum.  Verður þá Þýzkaland bókstaflega umlukið kjarnorkuverum á landi. 

Þjóðverjar ætla að taka "stóra stökkið" þangað, sem Íslendingar eru í vinnslu raforku m.t.t. losunar gróðurhúsalofttegunda og taka þar með forystu í heiminum á þessu sviði.  Mun Þjóðverjum takast þetta ?  Það eru mörg ljón í veginum, eins og fyrri daginn.  Ekki kæmi á óvart, að þeim tækist þetta með því að hætta við lokun allra kjarnorkuvera og leyfa kjarnorkuver af nýrri kynslóð. 

Mörgum Þjóðverjum er um og ó út af ofurmetnaði leiðtoga þeirra í umhverfislegum efnum, en aðrir halda því fram, að ekki sé nógu langt gengið.  Telja þeir, að til að ná markmiðinu um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda um 80 % - 95 % m.v. 1990 árið 2050, sem talið er nauðsynlegt til að hindra hlýnun gufuhvolfsins yfir 2°C, þá verði árið 2030 að hafa náðst 55 % minnkun losunar og 45 % raforkunnar þurfi þá að koma úr endurnýjanlegum orkulindum.  Þetta sjónarmið er sennilega rétt, en algerlega óraunhæft m.v. núverandi tækni.  Líklega er samrunaorkan eina orkulindin, sem bjargað getur jörðunni frá of mikilli hlýnun og samtímis staðið undir vaxandi orkunotkun á mann.   

Af þessu er ljóst, hversu mikið er talið vera í húfi.  Nú er það einnig ljóst, að Íslendingar geta lagt sín litlu lóð á vogarskálarnar og sýnt umheiminum samstöðu í þessu örlagaríka máli.  Spyrja má, hvernig við, sem framleiðum nánast enga raforku með jarðefnaeldsneyti, getum bætt um betur.  Það getum við með því að framleiða enn meiri raforku hérlendis en gert er núna og létta þannig örlítið á raforkukerfum, sem menga miklu meira en okkar.  Þetta getum við gert með sjálfbærum og afturkræfum hætti með því að beita beztu tækni við virkjanir og línulagnir, svo að það ætti ekki að vera áhorfsmál, ef útlendingar vilja kaupa af okkur orkuna á verði, sem stendur undir arðsemi fjárfestinga, sem er viðunandi m.v. áhættuna. 

Nú vill svo til, að einn er sá málmur, sem svo hagar til um, að notkun hans vex hratt í heiminum, hann er talinn vera umhverfisvænn vegna hlutfalls styrks og eðlisþunga, hann er auðveldlega endurnýtanlegur, og tiltölulega mikla raforku þarf til að vinna hann í upphafi.  Þetta er greinilega málmur framtíðarinnar, og þessi málmur er þess vegna kjörinn til framleiðslu á Íslandi til útflutnings. Þannig má draga örlítið úr framleiðsluþörf hans í löndum, sem ekki hafa umhverfislega jafnhagstæð skilyrði til þess og Íslendingar.  Að móta slíka stefnu er vissulega umhverfisvernd í verki. 

Glöggur lesandi hefur nú getið sér þess til með réttu, að hér muni vera átt við álið.  Af þessum málmi eru nú þegar framleidd hérlendis um 900 kt/a (þúsund tonn á ári), og vinnslugeta orkulinda Íslands leyfir hæglega 2/3 aukningu, svo að framleiðslan verði 1,5 Mt/a (M=milljón).  Viðbótin útheimtir viðbótar virkjanir upp á 9,0 TWh/a, sem er um 50 % aukning við núverandi vinnslugetu.  Það er vel hægt að finna slíkum virkjunum stað án óbærilegra náttúrufórna.  Þar sem slíkt er þó alltaf háð einstaklingsbundnu mati, má kjósa um valkostina í þjóðaratkvæðagreiðslu, ef Alþingi sýnist svo, eða margir skrifa undir áskorun þess efnis.  Þetta yrði okkar myndarlegasta framlag til aðstoðar við orkubyltinguna, sem nauðsynleg er að margra mati til að bjarga heiminum frá hreinu helvíti síhækkandi hitastigs.  Er hægt að skjóta sér undan því að hlaupa undir slíkan bagga ?

Nú væri ekki furða, þó að einhver hugsaði með sér, hvort ekki væri vitlegra að beina íslenzku rafmagni, sem framleitt yrði með sjálfbærum hætti, beint inn á orkukerfi Evrópumanna, t.d. Breta, í stað þess að leggja í áhættusamar iðnaðarfjárfestingar á Íslandi með viðeigandi umhverfisraski og álagi á íslenzka náttúru á formi mengandi efna frá verksmiðjunum.  Þessari spurningu er bezt að svara í nokkrum liðum:

1. Það hefur enn ekki verið þróaður sæstrengur með nægilegt einangrunarþol fyrir þá háu jafnspennu, sem nauðsynleg er til að afltöpin verði viðunandi lág né með nægilegt togþol fyrir dýpið á lagnarleiðinni á milli Íslands og Skotlands.  Líklegt er, að sæstrengjaframleiðendur teygi sig hægt og rólega í þá átt, sem gerir tæknilega kleift að framleiða, leggja og reka slíkan streng, en það verður tæpast fyrr en um 2025.  Það verður alltaf dýrt og áhættusamt að reka slíkan streng, og hann gæti hæglega verið mánuðum saman úr rekstri vegna bilunar.  Hver vill hætta fé sínu í mjög áhættusamt fyrirtæki, þar sem stofnkostnaðurinn er svo gríðarlegur, að flutningskostnaðurinn verður um 140 USD/MWh.  Ef fást eiga yfir 30 USD/MWh fyrir orkuna Skotlandsmegin, þarf kaupandinn að snara út heildsöluverði 170 USD/MWh - 200 USD/MWh, og það er einfaldlega hærra en greitt er nú um stundir fyrir endurnýjanlega orku á Bretlandi í heildsölu.  Allt bendir til, að aukið framboð á jarðgasi muni fella orkuverð í Evrópu, og einna fyrst á Bretlandi, eins og þegar hefur gerzt í Bandaríkjunum (BNA).  Af þessum sökum dettur engum heilvita manni í hug að fjárfesta um ISK 500 milljarða í von og óvon um, að brezk yfirvöld muni skuldbinda ríkissjóð um áratuga skeið til að greiða niður græna raforku frá Íslandi til að bæta örlítið tölfræðina sína um hlutfall raforku úr endurnýjanlegum orkulindum.  Í stuttu máli er enginn rekstrargrundvöllur fyrir aflsæstreng frá Íslandi til Skotlands í fyrirsjáanlegri framtíð.   

Með nútíma tækni er unnt að draga mjög úr umhverfisraski bæði við virkjanir og iðjuver og draga svo úr mengun iðjuvera, að sáralítilla og hættulausra (afturkræfra) ummerkja sjái stað í viðkvæmri náttúru Íslands, enda er annað fullkomlega óboðlegt.  Góð vísbending um gæði tæknilegs rekstrar álvera var birt í Aluminium International Today, janúar/febrúar hefti 2014, þar sem losun gróðurhúsalofttegunda sem CO2 jafngildi í t/t Al var birt.  Af töflunni hér að neðan um 10 beztu löndin, hvað litla losun gróðurhúsalofttegunda varðar, má ráða, að álverin á Íslandi séu í hópi þeirra, sem tæknilega bezt eru rekin í heiminum.  Það þýðir, að þau beita beztu fáanlegu tækni við sinn rekstur og að mannskapurinn ræður við þá tækni.  Með beztu fáanlegu tækni nú á dögum er hægt að stunda iðnrekstur án þess að skilja eftir sig fótspor í náttúrunni.  Þetta á sérstaklega vel við um Ísland, þar sem víða er enginn skortur á vatni, en álver þurfa á miklu vatni að halda.  

1. Þýzkaland:   1,72
2. Ástralía:      1,86
3. Spánn:        1,96
4. Ísland:        2,11
5. Brasilía:      2,17
6. Noregur:     2,20
7. Kanada:      2,36
8. Frakkland:   2,66
9. Rússland:    2,66
10. Bandaríkin:  3,16

Að bæta við framleiðslugetu áls á Íslandi um 600 kt/a útheimtir virkjanir með vinnslugetu tæplega 9 TWh/a, sem er 50 % aukning m.v. núverandi stöðu, og færi vinnslugeta landsins þá upp í tæpar 27 TWh/a.  Að bæta við aftöppun úr kerfinu upp á 900 MW um sæstreng til Bretlands gæti þýtt rúmlega 5 TWh/a orku, og Landsvirkjun ætlar ekki að virkja hana alla fyrir sæstrenginn.  Það þýðir aðeins eitt.  Landsvirkjun ætlar að skapa hér viðvarandi vatnsskort í miðlunarlónum, nema í beztu vatnsárum, eins og nú er að verða reyndin á Austurlandi með orkuflutningi frá Kárahnjúkavirkjun norður og suður vegna skorts á miðlunargetu á Suðurlandi og Norðurlandi.

Það er einkennilegt fólk, sem gengur með þær grillur, að friður geti skapazt um það fyrirkomulag á Íslandi að tæma lónin án virðisaukandi starfsemi hérlendis fyrir tilstuðlun orkunnar með þeim afleiðingum, að atvinnurekstur á Íslandi verði fyrir árvissum skakkaföllum vegna orkuskorts.  Þessi hugmynd er með eindæmum illa ígrunduð og mun aldrei hljóta hljómgrunn hérlendis, hvernig sem áróðursmenn sæstrengs hamast.  Það má segja um Landsvirkjun í þessu sambandi, að svo flýgur hver sem hann er fiðraður.

Það má hins vegar spyrja, hvort skynsamlegt sé að auka við álframleiðsluna, setja fleiri egg í sömu körfuna, eins og sagt er.  Svarið við því veltur á ýmsu.  Fyrst er til að taka markaðshorfur álsins.  Verðið er lágt núna eða tæplega 2000 USD/t að meðtöldu gæðaálagi eða "premíu", en það er lítið vit í að framleiða ál á Íslandi án virðisaukandi forvinnslu fyrir lokavinnsluferli hjá kaupanda.  Dæmi um slíka vinnslu er álverið í Straumsvík, ISAL, þar sem frá upphafi verksmiðjunnar árið 1969 til 2013 voru steyptir völsunarbarrar af fjölmörgum gerðum fyrir völsunarverksmiðjur, en nú er verið að bylta steypuskála fyrirtækisins til að steypa sívalninga, sem gefa enn meiri virðisauka og fara í þrýstimótun alls konar bita, t.d. fyrir bílaiðnaðinn, flugvélaiðnaðinn, skipaiðnaðinn, lestir og byggingariðnaðinn.

Nú eru mjög miklar birgðir áls í heiminum eða um 15 Mt, sem endast mundu framleiðendum í 15 vikur án viðbótar inn á markaðinn.  Ástæðan er meiri aukning á framleiðslugetu en eftirspurnaraukning.  Sú staða hefur nú snúizt við, og árið 2016 er talið, að verð taki að hækka umtalsvert að nýju.  Aukning eftirspurnar hefur verið gríðarleg eða um 4-8 % á ári undanfarin ár, og hefur Kína leikið þar aðalhlutverkið.  Horfur fyrir álframleiðendur, sem nota raforku úr endurnýjanlegum orkulindum og sem hafa náð góðum tökum á rekstrinum og þar með öryggis-, heilsu- og umhverfismálunum, eru mjög góðar.

Íslendingar hafa í raun allt sitt á þurru varðandi viðskiptin við eigendur álveranna.  Þeir hætta ekki fé sínu til fjárfestinga, nema til þjónustustarfsemi við álverin.  Raforkufyrirtækin hætta engu til, af því að arðsemi viðskiptanna er tryggð í orkusamningi með mjög hárri kaupskyldu, lágmarksverði, sem hækkar samkvæmt ýmsum álþjóðlegum vísitölum, og langtímasamningum, með 20-40 ára gildistíma.  Með slíka samninga upp á vasann trítla fulltrúar virkjanafyrirtækjanna á fund lánastofnana og fá hagstæðustu fjármögnun, sem völ er á, vegna lágmarksáhættu.  Þessum eggjum í títtnefndri körfu er þess vegna ekki hætta við að brotna, enda hefur áliðnaðurinn í 45 ára sögu sinni á Íslandi lagt sitt lóð á vogarskálar stöðugleikans.

Það þarf ekki að orðlengja það, að álframleiðsla á Íslandi er aðferð til að skapa fjölbreytileg störf í landinu og til að skapa álitlegan gjaldeyri úr orkulindum landsins, vatnsorku og jarðvarma.  Vindorkan hérlendis er bara fyrir vindbelgi til að belgja sig út um, því að vindmyllurnar, þó að stórar séu, framleiða bæði lítið og dýrt rafmagn, sem hvergi er réttlætt, nema til að auka hlut endurnýjanlegra orkulinda.  Hér hefur þessi hlutdeild í raforkuvinnslu verið fast að 100 % síðan um 1980.  Vindmyllur án kolefnissparnaðar eru ekkert annað en aðhlátursefni, þótt með öðrum hætti sé en í skáldsögunni um riddarann sjónumhrygga. 

Þá er spurningin sú, hvort landsmenn vilji fórna meira landi undir miðlunarlón, sem er óhjákvæmilegt, þó að engin aukning verði í iðnaðinum, til að geta afhent umsamda orku á útmánuðum sem aðra mánuði ársins.  Þetta er unnt að gera án þess að eyðileggja varanlega nokkrar gersemar, eins og nýleg tillaga umhverfis- og auðlindaráðherra gefur vonir um.

 

 

 

 

 

 

 

   

 

Mengunartilræði

Föstudagsmorguninn 1. nóvember 2013 máttu þeir, sem þá dvöldu í lögsögu Hafnarfjarðarbæjar vegna búsetu sinnar, vinnu eða annars, upplifa um öndunarfæri sín vanlíðan vegna alvarlegs mengunartilræðis í boði vinstri-grænna og Umhverfisstofnunar.

Það er varla rétt að kalla þetta mengunarslys, nema að taka þá fram, að um var að ræða stýrt ferli af viðkomandi yfirvöldum, sem höfðu atburðarásina í hendi sér, þar sem bæjaryfirvöld í Hafnarfirði, hvar bæjarstjórinn er vinstri-grænn,  Umhverfisstofnun o.fl., heimiluðu drátt Þórs á Fernöndu inn í Hafnarfjarðarhöfn.

Umhverfisstofnun hlýtur að hafa efnagreint reykinn áður en hún mælti með þessari leyfisveitingu við hafnaryfirvöld og bæjarstjórann.  Annað væri algerlega óábyrgt af henni og óábyrg stjórnsýsla af hinum vinstri-græna bæjarstjóra að heimila komu eiturspúandi rússneskrar fleytu inn að þéttbýli Hafnarfjarðar.  Þeir, sem upplifðu fnyk þennan, hafa fulla ástæðu til að halda, að þar hafi verið um að ræða í meira lagi óheilnæmar lofttegundir, og kemur krabbameinsvaldurinn díoxín fljótlega upp í hugann í því sambandi, því að sá vágestur myndast einmitt við ófullkominn efnabruna, eins og þarna átti sér stað.

Bæjaryfirvöldin í Hafnarfirði skulda öllum, sem urðu fyrir þessari skaðvænlegu mengun í boði Umhverfisstofnunar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, en bæjarstjórinn er fulltrúi hennar, afsökunarbeiðni með skýringum á því, hvers vegna í ósköpunum ákvörðun var tekin um að slökkva eldinn í Hafnarfjarðarhöfn án þess að nokkur færi fyrst um borð til að rannsaka þar aðstæður.  Ef ekki er reykköfunarbúnaður um borð í varðskipinu Þór, var t.d. hægt að láta slökkviliðsmann í slíkum búningi síga um borð í Fernöndu úr þyrlu eða að senda þyrlu til Þórs með mann og slíkan reykköfunarbúning og síðan sigla á báti að Fernöndu.  Fyrst hefði þó orðið að hitamæla Fernöndu með innrauðu hitamælitæki, sem áreiðanlega er um borð í Þór.    

Í þessu máli eru yfirvöld rétt einu sinni orðin uppvís að alvarlegu glappaskoti, þar sem líf og heilsa almennings var með kæruleysislegum hætti sett í uppnám algerlega að þarflausu.  Yfirvöldin höfðu öll tól og tæki í höndunum til að lágmarka áhættuna af Fernöndu með því að taka upplýsta ákvörðun, en það var gösslazt áfram án snefils af áhættugreiningu, að því, er virðist, og hagur almennings látinn sigla sinn sjó.  Hvílíkt fúsk !

Þetta er rétt einn áfellisdómurinn yfir bæjaryfirvöldum í Hafnarfirði varðandi umgengni þeirra við hættu, sem heilsu almennings getur verið búin vegna aðskotaefna, eins og lesa má um í næstu grein á undan þessari ádrepu hér á vefsíðunni, "Mengunarváboðar". 

 Málatilbúnaður Samfylkingarinnar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs í þeim viðkvæmu málaflokkum, sem snúa að almannaheilsu til skamms og langs tíma, sýnir, að þessum stjórnmálahreyfingum er engan veginn treystandi til að fara með stjórnunarhlutverk í umboði almennings.  Öll stóryrði Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs um mengunarvarnir í þágu lýðheilsu er einvörðungu í nösunum á þeim.  Vinstri-grænir meina ekkert með þeim annað en að ná frama í stjórnmálum.  Náttúran verður að njóta vafans er innantómt slagorð.  Slíka má kalla loddara að ósekju.    

   

  

 

Mengunarváboðar

Í apríl 2013 gaf Náttúrufræðistofnun Íslands í Garðabæ út vandaða rannsóknarskýrslu eftir Sigurð H. Magnússon, "Þungmálmar og brennisteinn í mosa á Íslandi 1990-2010 - Áhrif iðjuvera¨.  Frumkvæði að þessari vinnu áttu 4 stóriðjufyrirtæki á Íslandi, og þau stóðu straum af kostnaðinum.

Heiti skýrslunnar hljómar vissulega óspennandi fyrir marga, enda lá þessi fróðlega skýrsla í láginni í hálft ár, þar til mæt fréttakona, Þórdís Arnljótsdóttir, sem landsmenn muna eftir inni í gosmekki frá Eyjafjallajökli 2010, dustaði rykið af þessu merka plaggi í viku 42/2013 í fréttatíma Sjónvarps RÚV.  Umfjöllunin olli reyndar nokkrum úlfaþyti, enda efniviðurinn æsandi.  Af myndefninu með þessari frétt mátti ráða, að álverið í Straumsvík væri að dreifa þungmálmum yfir Hafnarfjörð.  Þeir, sem lesa hins vegar skýrsluna, átta sig þó fljótlega á, að það er ekkert hæft í því. 

Almenn niðurstaða skýrslunnar er, að As (arsen) hefur hækkað, og það er sjálfstætt rannsóknarefni, hvernig hægt er að draga úr losun As út í andrúmsloftið, sem og Ni (nikkels).  Ættu viðkomandi eftirlitsstofnanir og umhverfisstofnanir, sem teknar voru algerlega í bælinu með þessari skýrslu og virðast þar að auki ekkert hafa ætlað með hana að gera, þar til téð Þórdís tók hana til umfjöllunar, að hrista af sér slenið og hefja á þessu kerfisbundnar rannsóknir, svo að stemma megi stigu við varasömum efnum.  Þess ber þó að geta, að í jarðhita- og eldfjallalandi má búast við hærri gildum þessara efna en annars staðar, þó að styrkurinn verði aðeins staðbundið varasamur af náttúrulegum orsökum.  

Það var rétt af Þórdísi, fréttakonu, að vekja rækilega athygli á helztu niðurstöðum, en þær eru mikill áfellisdómur yfir heilbrigðisyfirvöldum Hafnarfjarðarbæjar og bæjaryfirvöldum þar, sem orðið hefur á alvarleg mistök við gerð aðalskipulags og deiliskipulags að leyfa íbúðahverfi nánast ofan í leyfisskyldri starfsemi.  Þessi óheillaþróun skipulagsmála Hafnarfjarðar, sem er orðlagt kratabæli, eins og kunnugt er, leiddi m.a. til höfnunar Hafnfirðinga á nýjum álverskerskálum austan Reykjanesbrautar í marz 2007.  Síðan hefur stöðugt sigið á ógæfuhliðina í fjármálum bæjarfélagsins, enda hefur því lengst af undanfarin ár verið stjórnað af vinstri sinnuðu fólki, sem er betur gefið að þenja út útgjaldaliðina og keyra skattheimtu upp í rjáfur en að sýna ráðdeild í rekstri og að efla skattstofna.  

Nú verður gripið niður í téða, vísindalega unnu skýrslu til að sýna fram á í hversu djúpan skít Hafnfirðingar hafa ratað með því að velja sér stjórnvöld, sem haga sér eins og "sauðir í sauðargæru" gagnvart brýnustu hagsmunamálum bæjarbúa:

"Við Straumsvík hækkar iðnaðarstarfsemi austan álversins styrk flestra efna, einkum þó Zn og Pb."

Þarna er um að ræða þungmálmana zink og blý, og yfirvöldin eru daufdumb, ef þau geta ekki rakið uppruna þessara efna og krafizt úrbóta í mengunarvörnum viðkomandi fyrirtækja, sem duga til að halda styrk þessara efna í gróðri undir viðurkenndum og metnaðarfullum heilsufarsmörkum.  Önnur tilvitnun: 

"Suð-austan við álverið í Straumsvík er styrkur Cr, Cu, Cd og Zn (króm, kopar, kadmíum og zink) það hár, að mengun telst veruleg.  Blýmengun er þar enn hærri eða mjög mikil.  Þessi hái styrkur er aðallega rakinn til iðnaðarstarfsemi austan við álverið."

Það er reginhneyksli, að yfirvöld í Hafnarfjarðarbæ, með vinstri grænan bæjarstjóra í broddi fylkingar, skuli hafa ætlað að stinga þessum upplýsingum undir stól og gera nákvæmlega ekki nokkurn skapaðan hlut með þær.  Þykir Hafnfirðingum það vera boðleg stjórnunaraðferð bæjaryfirvalda að stinga hausnum í sandinn, þegar snúin viðfangsefni rekur á fjörur þeirra ?

Hin knáa fréttadís úr Eyjafjallagosinu, Þórdis Arnljótsdóttir, á heiður skilinn fyrir framtak sitt í þágu almannaheilla, þó að ýmsir misskildu boðskapinn, þegar hann reið yfir, og teldu álverið vera sökudólginn.  Það er athyglivert, að stórfyrirtæki á borð við ISAL, sem lagt hefur rækt við mengunarvarnir og ekki tekið þær neinum vettlingatökum, hefur tekizt að halda neikvæðum áhrifum sínum á lífríki lands og sjávar í algeru lágmarki og langt innan marka.  Til marks um það er eftirfarandi úr tilvitnaðri skýrslu og er átt við Straumsvík, Grundartanga og Reyðarfjörð:

"Brennisteinsmengun við iðnaðarsvæðin þrjú telst engin eða aðeins vísbending um mengun." 

Þessi niðurstaða slær út af borðinu algerlega tilhæfulausa gagnrýni ýmissa, verkfræðinga, náttúrufræðinga o.fl., um hættulega brennisteinstvíildismengun í íbúabyggð í grennd við álverin.  Það eru talsverð tíðindi, sem eiga sér skýringu í vindafarinu og náttúrulegu sýrustigi íslenzks jarðvegs (lútkenndur-basískur). 

Hræðsluáróðri um brennisteinssýru í lungum ungbarna sofandi úti á svölum í Vallahverfi Hafnarfjarðar og fleira í sama dúr   var m.a. hampað fyrir íbúakosningar í Hafnarfirði haustið 2006 og veturinn 2007 um stækkun álversins í Straumsvík, sem áður er getið.  Þá var því m.a. haldið fram af andstæðingum téðrar stækkunar, að ISAL yrði að setja upp votvöskun á brennisteini, ef til slíkrar aukningar á framleiðslugetu kæmi.  Talsmenn ISAL héldu allan tímann fram hinu gagnstæða og að fé til slíkrar fjárfestingar yrði illa varið.  Nú er sem sagt komið á daginn, hvorir fóru með rétt mál.

Það er mun meiri brennisteins- og svifryksmengun frá umferðinni um Reykjanesbrautina í gegnum Hafnarfjörð en frá álverinu í Straumsvík.  Mengun frá umferð og frá jarðgufuvirkjunum er alvarlegt mál á höfuðborgarsvæðinu.

  Sveitarfélögin bera þar mörg hver mikla ábyrgð.  Þau leggja t.d. sum hver stein í götu bílaumferðarinnar, svo að gangtími kaldra véla er mun lengri en nauðsyn krefur.  Dæmi um þetta eru hin dæmalausu borgaryfirvöld í höfuðborginni, sem sóað hafa skattpeningum borgarbúa á altari afdæmingarlega sérvizkulegra þrenginga og s.k. skreytinga á Hofsvallagötu og kanski víðar til að þrengja kost ökumanna.

  Þetta tefur fyrir fólki á leið í og úr vinnu og annað, eykur eldsneytiskostnað og mengun og eykur slysahættu.  Þetta er dæmi um skrípalæti Besta flokksins í Reykjavík, sem virðist takast að breyta öllum hagsmunamálum borgarbúa í farsa.  Sá farsi er þó yfirþyrmandi einfeldningslegur og algerlega laus við fyndni.

Annað dæmi um fíflagang Besta flokksins eru málefni Reykjavíkurflugvallar.  Öllum, nema skýjaglópum, er ljóst, að enginn flugvöllur verður lagður í borgarlandinu eða nærsveitum næsta áratuginn og e.t.v. aldrei, enda finnst ekki flugtæknilega betri staður.  Samt á enn að kasta fé á glæ í vonlausri leit að öðru nothæfu flugvallarlandi í Reykjavík í stað þess að festa flugvöllinn í sessi með nýju aðalskipulagi og þingsályktun. 

Vatnsmýrarvöllur getur búið í góðri sátt við nágranna sína hér eftir sem hingað til.  Þetta er aðallega háskóla- og vísindasamfélagið auk Landsspítalans.  Völlurinn varðveitir betur votlendið, þar sem eru upptök Tjarnarinnar, sem gæti verið perla höfuðborgarinnar, ef betur væri hirt, en Besti flokkurinn er of fínn með sig til að leggja rækt við hreinlæti og þrif. 

Að leggja Reykjavíkurflugvöll af býður upp á aukna mengun, því að bifreiðaakstur kæmi í stað flugsins.  Fólk mun áfram ferðast. Flugvallarandstæðingar bjóða upp á aukna bílaumferð um alla vegi út frá höfuðborgarsvæðinu með aukinni eldsneytisnotkun, koltvíildi, svifryki og vaxandi slysatíðni.  Afleiðingin er tímasóun, versnandi heilsufar og fjölgun slysa.  Fyrir þessu berjast Besti flokkurinn og Samfylkingin í Reykjavík.  Það fer ekki á milli mála, að þarna er verið að fórna hagsmunum fjöldans fyrir hagsmuni fárra.  Þessir fáu búa margir í 101 Reykjavík og eru hávaðasamir sérhagsmunaseggir, sem neita að taka tillit til höfuðborgarhlutverks Reykjavíkur og skyldna sem samgöngumiðstöðvar.  Fyrir það þarf að refsa þessum flokkum í komandi sveitarstjórnarkosningum, eftirminnilega. 

Þegar nývirki eru á döfinni hérlendis (og erlendis), er sjaldan hörgull á þeim, sem eru boðnir og búnir að mála skrattann á vegginn varðandi afleiðingar framkvæmdarinnar.  Svo hefur verið um margar virkjanir, og stundum með réttu að mati höfundar.  Búrfellsvirkjun fór t.d. ekki varhluta af þessu.  Satt er, að hún átti við rennslistruflanir að stríða í upphafi vegna grunnstinguls, en einhvern tíma varð að brjóta ísinn þar efra og hefja nýtingu á orku Þjórsár og þveráa hennar.

Hér að ofan var minnzt á Reykjavíkurtjörn.  Ekki vantaði úrtöluraddir "náttúruverndarsinna" á sinni tíð, er áform um Ráðhús við norðurenda Tjarnarinnar voru kynnt.  Mótmælendur og málarar skrattans vörpuðu fram máli sínu til stuðnings hégilju á borð við það, að Tjörnin mundi tæmast til sjávar, þegar grafið yrði fyrir bílakjallaranum undir Ráðhúsinu.  Hvaða mismunarþrýsingur átti að knýja slíka tæmingu ?  Hugarflug "náttúruverndarsinna" og viðbárur gegn framkvæmdum sýnir einatt, að þar fara "álfar út úr hóli".

  Mótbárur við framkvæmdum eru oft ekki boðlegar, þó að stundum séu þær gagnlegar til skemmri og lengri tíma.  Hið fyrr nefnda á við um athöfn, sem höfundi er enn í fersku minni, er verið var að leggja nýjan veg að Bláa lóninu fyrir nokkrum árum, en það er í víðáttumiklu hrauni, eins og kunnugt er.  Þá lögðust "hraunavinir" á fjóra fætur og tóku að reyta mosann, sem annars hefði orðið fyrir ýtutönninni.  Þau voru að "bjarga" mosanum.  Öllum öðrum var ljóst, að mosi verður ekki gróðursettur annars staðar.  Þekkingarstig þessara "hraunavina" var ekki upp á marga fiska í náttúrufræði. 

Nú hafa, seint og um síðir, skotið upp kollinum gamlir kunningjar í hraunavinahópi.  Alls konar tafaaðgerðum hefur verið beitt á formi tilraunar til lögbanns og málsókna og nú síðast, þegar þau höfðu ekki erindi sem erfiði fyrir dómstólum landsins, var haldið út í Garðahraun til að tefja vinnuvélar við lagningu nýs og löngu samþykkts vegar út á Álftanes Bessastaðabónda. 

Í hugum flestra Íslendinga er miklu meira en nóg til af hrauni, mosavöxnu eða ekki, svo að það hljómar sem ágætis málamiðlun að friða Gálgahraunið þar norðan hins nýja vegar.  Furðulegt Írafár varð samt í kringum vinnuvélarnar, og neyddist lögreglan, seinþreytt til átaka, sem hún þó iðulega er, til að handtaka nokkra ellibelgi, sem þó hefur ekki tekizt að útskýra almennilega, hvað þeir voru eiginlega að þvælast þarna ýtustjórunum til ama.  Flogið hefur fyrir, að mótmælendur og aðrir, sem næstir búa hinu fyrirhugaða vegstæði, hafi fengið afslátt af lóðarleigunni hjá bænum, en álfarnir, sem "hraunavinir" hafa nú loksins náð sambandi við og segja vera örvæntingarfulla, hafa enn ekki fengizt til að staðfesta það.

Nú síðast var verktakanum bakað tjón með skemmdum á vinnuvélum hans, en þar er þó svo sannanlega bakari hengdur fyrir smið.  Virðist ofstæki byrgja "hraunavinum" algerlega sýn í þessu máli, nefnilega þá, að "hraunavinir" eru ekki handhafar sannleikans og réttlætisins í þessu máli, heldur hlýtur hinn lögformlegi farvegur málsins að vera sá rétti.  Að ætla með hjálp álfa að brjóta á bak aftur á síðustu stundu með ólögmætum hætti ákvörðun, sem árum saman hefur verið í sínu lýðræðislega ferli, getur ekki talizt ýkja lýðræðislegt, enda bjuggu álfar ekki við lýðræðisskipulag, þegar síðast fréttist, heldur álfakóng.

       

 

    

  

         

  

 

 

 

 

      

 

Virkjanakostir vatnsafls

Forgangsröðun virkjana hefur verið með böggum hildar undanfarin ár.  Allt of mikil áherzla hefur verið lögð á virkjun jarðvarmans til raforkuvinnslu, þó að slíkar virkjanir hafi marga annmarka í samanburði við vatnsaflsvirkjanir.  Þar má nefna óleyst mengunarviðfangsefni, tiltölulega háan viðhaldskostnað og lága orkunýtni, ef einvörðungu rafmagnsframleiðsla á sér stað með jarðgufunni, en jarðgufan er ekki nýtt fyrir hitaveitu.  Þetta felur í sér sóun á nýtanlegum jarðvarma.  Af slíkri braut verður að hverfa hið fyrsta. 

Hvergi er í Rammaáætlun minnzt á vindorku, en engu að síður hefur nú ríkisfyrirtækið Landsvirkjun haldið inn á braut raforkuvinnslu með vindorku án nokkurrar vitneskju um kaupendur að þessari orku.  Hver vill kaupa þessa orku hérlendis ?  Er núverandi orkumálaráðherra og meirihluti Alþingis sammála þessari fálmkenndu, dýru og óþörfu tilraunastarfsemi ? 

Erlendis er vindorkan stórlega niðurgreidd í nafni umhverfisverndar.  Engin umræða hefur farið fram um það hérlendis, að skattgreiðendur, eigendur ríkissjóðs, sem á Landsvirkjun, skuli greiða niður orkuverð frá vindmyllum.  Slíka ákvörðun yrði að taka á Alþingi, þar sem enginn vilji er til slíks nú, og þess vegna er forysta Landsvirkjunar hér stödd á algerum villigötum.   

Hérlendis á að heita, að öll raforka sé framleidd á sjálfbæran hátt, mengunarlítið í heildina séð.  Hvers vegna ættu skattgreiðendur hérlendis þá að borga með raforkuvinnslu frá orkugjafa, sem forystu ríkisfyrirtækis dettur í hug að innleiða án lýðræðislegrar umfjöllunar, þar sem ræddir hafi verið kostir og gallar slíkrar nýbreytni ?  Í því skrumi, sem birt hefur verið um vindorkuna að hálfu Landsvirkjunar, hefur t.d. aldrei verið minnzt á vinnslukostnaðinn.  Hvers vegna ?  Vegna þess, að hann er út úr korti á hérlendan mælikvarða.  Stórfellda sjónmengun, hávaða og fugladauða þarf líka að taka með í umræðuna.  

Sé miðað við stofnkostnaðartölur frá Landsvirkjun, áætlun höfundar um uppsetningarkostnað og tengikostnað, sem gefi heildarstofnkostnað 2,0 MUSD/myllu, nýtinguna 40 %, sem er meðaltal fyrstu 7 mánaða rekstrar tilraunavindmyllanna á Hafinu við Búrfell, þegar rof vegna viðhalds er ekki enn komið til skjalanna, afskriftartíma 20 ár og ávöxtunarkröfu 7,0 %, þá fæst vinnslukostnaður yfir 90 USD/MWh eða 11 kr/kWh.  Þetta er tífaldur kostnaður við vatnsaflsvirkjanir, sem reifaðar verða í þessari vefgrein.

  Tuð á borð við við,"og standa vonir til  að vindorka geti orðið þriðja stoðin í raforkukerfi Landsvirkjunar ásamt vatnsafli og jarðvarma" er algerlega fótalaust, innantómt og í raun ekki sæmandi fyrirtæki á borð við Landsvirkjun að bera slíkt á borð fyrir almenning, sem borgar brúsann.  Það er engin hætta á öðru en það fréttist til landsins, ef stórfelld breyting til batnaðar verður á arðsemi vindmylla, og þess vegna er algerlega ótímabært að stunda þessa dýru tilraunastarfsemi.  Þingheimur verður að kippa í taumana strax og stöðva þessa vitleysu áður en lengra er haldið.  Í stjórn Landsvirkjunar mega ekki sitja þvílíkir sveimhugar, sem láta annað eins líðast.           

 Ríkisstjórn vinstri flokkanna, sáluga, (verða Samfylkingin og Vinstri hreyfingin grænt framboð brátt sálugir flokkar í hræðslubandalagi ?) hafði horn í síðu vatnsaflsvirkjana, líklega vegna hagkvæmni þeirra.  Í skýrslu Verkefnisstjórnar Rammaáætlunar um 2. áfanga þeirrar rannsóknar má sjá 10 virkjanir, sem raðað er upp eftir hagkvæmni og umhverfisáhrifum.  Í viðhengi er EXCEL-skrá um þessar virkjanir.    

Heildar orkuvinnslugeta þessara 10 virkjana er 10,1 TWh/a (terawattstundir á ári), eða tæplega 60 % af því, sem þegar hefur verið virkjað alls í jarðvarma og vatnsföllum til raforkuvinnslu.  Vegið meðalkostnaðarverð vatnsaflsvirkjananna 10 í téðri töflu er 935 ISK/MWh (íslenzkar krónur á megawattstund) á verðlagi ársins 2010 eða um 7,5 USD/MWh, sem er mjög samkeppnihæfur kostnaður, en þess ber að geta, að þetta er raforkukostnaður við stöðvarvegg vatnsaflsvirkjunar, og við þetta þarf að bæta tengingarkostnaði við stofnkerfið og flutningskostnaði að meðtöldum kostnaði orkutapa og eðlilegum hagnaði fjárfestanna umfram vexti af ríkisskuldabréfum.  Orkan komin inn á stofnkerfið gæti kostað um 9 USmill/kWh (9 USD/MWh) og með flutningskostnaði og töpum er hann líklega undir 12 mill/kWh.  Vindorkan komin inn á stofnkerfið kostar sem sagt tífaldt á við vatnsorkuna.  Höfundi er væntanlega vorkunn, þó að hann botni ekkert í ráðslagi Landsvirkjunar.  Stjórnmálamenn geta ekki skotið sér undan ábyrgð á þessum leikaraskap, sem jaðrar við fíflagang.

Stóriðjan getur keypt þessa orku vatnsaflsvirkjananna við verði, sem gæfi eigendum virkjana og flutningsmannvirkja mjög góða og trygga arðsemi áratugum saman.  Ef um væri að ræða slíka sölu á 10 TWh/a frá þessum virkjunum, gæti hreinn árlegur hagnaður virkjunareiganda numið a.m.k. MUSD 150 eða um ISK 18 milljörðum og mun hærri upphæð, þegar fjármagnskostnaður væri upp greiddur að um tveimur áratugum liðnum frá gangsetningu. 

Ef menn hugsa sér auðlindagjald sem 30 % af hagnaði auðlindarnotanda umfram hagnað annarra af annars konar starfsemi, gæti auðlindagjald af slíkri orkuvinnslu numið um ISK 4 milljörðum á ári.  Þar að auki kemur venjulegur tekjuskattur, fasteignagjöld o.fl. opinber gjöld ásamt tekjum hins opinbera af þeirri starfsemi, sem raforkuna kaupir.     

Það, sem sérstaka athygli vekur, er, að Búðarhálsvirkjun, sem er á byggingarstigi og á að ljúka við í ársbyrjun 2014, er aftarlega í hagkvæmniröðinni eða nr 8 og aðeins nr 3, hvað umhverfisáhrif varðar, þó að þau þyki mjög lítil.  Þá vaknar óneitanlega spurningin:

hvers vegna er kostað til vandaðs og kostnaðarsams forstigs hagkvæmnimats og umhverfismats innan vébanda s.k. Rammaáætlunar, sem á að veita forsögn um virkjanaröðun, úr því að ekki er farið eftir henni ?  Fyrir því eru bæði stjórnmálalegar og tæknilegar orsakir.

Sú virkjun, sem í heild þótti vænlegust í téðri útgáfu Rammaáætlunar, Arnardalsvirkjun í Jökulsá á Fjöllum, er á stað, sem ályktað var um á Alþingi árið 2007, að félli innan marka Vatnajökulsþjóðgarðs, sem sumum þykir útiloka þessa virkjun, en dregur þó á engan hátt úr gildi þjóðgarðsins, heldur mundi vera lýsandi dæmi um þá málamiðlun, sem þarf að eiga sér stað, þegar hagsmunaárekstrar verða við nýtingu landsins gæða.  Þá er þess og að gæta, að á tíma þessarar ályktunar var Alþingi ókunnugt um þennan virkjunarkost, enda er hann nýr af nálinni.  Um þetta skrifar Jakob Björnsson, fyrrverandi prófessor í rafmagnsverkfræði og fyrrverandi Orkumálastjóri, í Morgunblaðið laugardaginn 1. maí 2010: "Enn um virkjun Jökulsár á Fjöllum":

"Vandað umhverfismat felur hvorki sjálfkrafa í sér, að jarðhiti verði ekki nýttur við Geysi, vatnsorka við Gullfoss, háhitinn við Torfajökul eða vatnsorkan í Jökulsá á Fjöllum, né heldur, að þar verði virkjað.  Ákvörðun um það er endanlega í höndum ráðherra.  En mat eftir mismunandi sjónarmiðum er ómetanlegur leiðarvísir við ákvarðanatöku.  Leiðarvísir er ekki ákvörðunin sjálf.  Yfirvöld taka ákvarðanir, en ekki matshópar."

Með vísun til þessa og þingsályktunar Alþingis frá 2007 um Vatnajökulsþjóðgarð og virkjun Jökulsár á Fjöllum og í ljósi þess, að upplýsingar um Arnardalsvirkjun voru ekki fyrir hendi á tíma þessarar þingsályktunar, er sjálfsagt af Alþingi að taka téða úreltu þingsályktun til endurskoðunar og veita heimild til virkjanaathafna og miðlunar innan marka Þjóðgarðsins eða færa mörk hans út fyrir athafnasvæði virkjunarframkvæmda og miðlunarlóns til að verkhönnun Arnardalsvirkjunar að uppfylltum gildandi skilmálum geti hafizt, þegar markaðsaðstæður leyfa.  Mjög bagalegur rykmökkur leggst iðulega yfir byggðir Norð-Austurlands, síðsumars, og stafar hann af aurum Jökulsár á Fjöllum.  Þessi mökkur yrði úr sögunni með Arnardalsvirkjun.  Margir mundu anda léttar við svo búið.

Flutningsmannvirkjum raforku um landið er ábótavant, og er takmörkuð flutningsgeta sums staðar tekin að standa raforkuviðskiptum og þar með þróun atvinnulífs í landinu fyrir þrifum.  Atvinnurekstur verður fyrir búsifjum af völdum orkuskorts, og ekki er unnt að virkja á hagkvæmustu stöðunum af þessum sökum.  Dæmi um þetta er téð Búðarhálsvirkjun, sem er nr 5 í heildarmati fýsilegra virkjanakosta, en var þó reist á undan Arnardalsvirkjun, sem er þar nr 1. 

Auðvitað verður að virkja í samræmi við þörf markaðarins, þannig að Arnardalsvirkjun þarf að tengja stórum orkunotanda norðaustanlands, t.d. á Bakka við Skjálfanda.  Henni má áfangaskipta m.v. þarfirnar, þó að slíkt dragi nokkuð úr arðseminni, en er samt skárra en að offjárfesta. Jafnframt þarf að tengja hana með traustum hætti, t.d. með 400 kV hálendislínu, við virkjanir Þjórsársvæðis og með 220 kV línu við Kárahnjúkavirkjun og við Eyjafjarðarsvæðið.  Er ánægjuefni, að Landsnet skuli, nú í viku 36/2013, hafa tilkynnt um að setja Sprengisandslínu í vissan forgang. Með þessum hætti næst nauðsynlegur stöðugleiki í rekstur stofnkerfisins og verðmætur sveigjanleiki til að verða við óskum nýrra og eldri viðskiptavina um aukna orkuafhendingu, en fresta má styrkingu stofnlína frá Blönduvirkjun þar til notkun í Húnaþingi og í Skagafirði kallar á slíkt. 

Ný byltingarkennd hönnun línumastra er í deiglunni.  Markmiðið með þessari hönnun er, að stofnlínur verði síður áberandi í umhverfinu en nú er.  Þó virðist líklegt, að sums staðar þurfi að grípa til jarðstrengja til málamiðlunar.  Það er borð fyrir báru að bæta aukakostnaði af slíku við flutningsgjaldið, sem notendur greiða. Báðir aðilar verða að slá af ýtrustu kröfum til að ná samkomulagi um þessar framkvæmdir, sem eru nauðsynlegar fyrir þjóðarhag.          

 

Virkjanaröð	Vatnsafls-	Orkuvinnslu-	Kostnaðarverð	Umhverfisáhrif	Röð eftir	Röð eftir umhverfis-	Heildar-
samkvæmt	virkjun	geta	frá virkjun	á orkueiningu	orkukostnaði	áhrifum á orkueiningu	röð
heildarmati		TWh/a	MISK/TWh/a	U/TWh/a
2	Urriðafossvirkjun / Þjórsá	0,980	400	4,80	1	4	5
1	Arnardalsvirkjun / Jökulsá á Fjöllum	4,000	600	3,08	2	1	3
3	Hvammsvirkjun / Þjórsá	0,665	690	3,76	3	2	5
4	Holtavirkjun / Þjórsá	0,415	800	7,47	4	7	11
7	Djúpá / Fljótshverfi	0,498	1190	?	5	?	?
6	Skatastaðavirkjun B / Skagafirði	1,260	1240	7,94	6	8	14
8	Bjallavirkjun / Tungnaá	0,340	1350	?	7	?	?
5	Búðarhálsvirkjun / Tungnaá	0,585	1450	3,76	8	3	11
9	Hrafnabjargavirkjun A / Skjálfandafljót	0,622	1720	?	9	?	?
10	Skaftárvirkjun / Skaftá	0,760	1780	11,97	10	10	20
Alls		10,1
Vegið meðaltal			935	4,34

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Samanburður vatnsaflsvirkjanakosta

Spurning um Kínverja

Um aldaraðir, og jafnvel enn, var nokkuð merkikertislega tekið svo til orða í Evrópu, að ræða þyrfti "þýzku spurninguna".  Undantekningarlaust stóð þeim ógn af vaxandi mætti Habsborgara, Prússa, keisaraveldi Ottos von Bismarcks, Þriðja ríkinu og nú í seinni tíð af mætti útflutningsvélar endursameinaðs Þýzkalands, sem þannig tóku og taka til orða.  Á bak við sakleysislega spurninguna leynist ósk um samtök um að stemma stigu við veldi Þjóðverja.  Þetta er hvorki sanngjörn né málefnaleg afstaða í garð evrópskrar lýðræðisþjóðar, sem rænd hefur verið stórum landflæmum, einkum í austri, og er til fyrirmyndar á flestum sviðum nú um stundir. 

Nú tíðkast "kínverska spurningin", sem er keimlík þeirri þýzku að því leyti, að menn undrast og óttast ótrúlega hraðan vöxt kínverska hagkerfisins og þá auðvitað um leið kínverska heraflans.  Auðvitað er sá grundvallarmunur á Kína og Þýzkalandi, að í Kína eru stjórnartaumarnir í höndum eins stjórnmálaflokks, flokks með slæma fortíð, en í Þýzkalandi er fjölflokkakerfi og þingbundin ríkisstjórn.  Það er þess vegna flóknara úrlausnarefni að fjalla um kínversku spurninguna, en Kínverjarar eiga kröfu á því, að um þá sé fjallað á grundvelli staðreynda, en ekki á grundvelli tilfinninga og afstöðu til stjórnkerfis þeirra.  Að vilja eiga viðskipti við Kínverja jafngildir ekki að leggja blessun sína yfir eins flokks stjórnarfyrirkomulag.  Mikil viðskipti auka friðarhorfur og ýta fremur undir frjálsræðisþróun en lítil viðskipti mundu gera.

Kínverjar hafa sýnt Íslandi áhuga og vinsemd um árabil.  Þegar stóð í stappi hjá AGS um lánveitingar til Íslands eftir Hrunið, munu Kínverjar hafa lagt sitt lóð á vogarskálarnar Íslandsmegin og munar um minna.  Þá gerðu þeir nýlega einstæðan viðskiptasamning við íslenzku ríkisstjórnina, og þeir virðast ætla að leggja fé í rannsóknarborholur á Drekasvæðinu.  Minnisstæður er Huang Nubo, kattavinur, skáld og frumkvöðull m.m., sem ekki hefur lagt árar í bát varðandi fjárfestingar á Íslandi.  Nú hefur frétzt, að Kínverjar geti hugsað sér að kaupa hlut þrotabús Glitnis í Íslandsbanka á "góðu" verði í gjaldeyri.  Það er keppikefli að fá erlent fjármagn inn í íslenzka bankakerfið.  Slíkt hjálpar til við losun um gjaldeyrishöftin og stuðlar að samkeppni í íslenzka bankakerfinu, sem yrði að líkindum neytendum í vil. 

Þá vaknar spurningin, hvort leyfa eigi Kínverjum að bjóða í bankann.  Það er líklegt, að opið útboðsferli, þar sem öllum, sem uppfylla gefna viðskiptaskilmála án tillits til þjóðernis eða stjórnarfars í heimalandi, muni leiða til hagstæðari tilboða, sem getur haft mikla þýðingu fyrir gengi krónunnar, lánshæfismat ríkissjóðs o.fl., fremur en lokað útboð að undangenginni einhvers konar forsíun. 

Heyrzt hafa efasemdir erlendis frá um, að Kínverjar kunni að reka banka með nútímalegum hætti.  Í ljósi þess, að Hong Kong, ein öflugusta fjármála- og viðskiptamiðstöð í heiminum, er hluti af Kínverska alþýðulýðveldinu, þá er ótrúlegt, að fullyrðing um téða vanþekkingu eigi við rök að styðjast, en í útboðsskilmálum hlýtur að verða "inntökupróf", þar sem áskilin er sönnun á getu og þekkingu.  Þetta er þess vegna frekar barnalegur málflutningur að vestan, sem ekki ætti að vega þungt.

Hver getur í versta tilviki orðið afleiðing þess, að Kínverjar eignist ráðandi hlut í Íslandsbanka ?  Slíka áhættugreiningu þarf að gera með kerfisbundnum hætti og jafnframt að vega og meta, hvort sú áhætta sé þess eðlis, að óverjandi sé að taka hana.  Ef við gefum okkur, að versta afleiðingin verði sú, að fulltrúar Kommúnistaflokks Kína nái tangarhaldi á íslenzka hagkerfinu, þá virðist höfundi þessa pistils líkurnar á því vera svo litlar, reyndar hverfandi, að áhættuna sé verjandi að taka. 

Kínverjar standa nú um stundir frammi fyrir úrlausn geigvænlegra vandamála heima fyrir, þar sem mengunarvandamál og vatnsskortur eru mest áberandi.  Beint heilsufarstjón er þegar komið í ljós. Í norðurhluta Kína er mengun talin stytta meðalævina um 5,5 ár.  Mengun er tekin að valda óróa á meðal almennings, sem stjórnvöld óttast.  Í janúar 2013 gerðist atburður í Beijing, sem breytti viðhorfum kínverskra valdhafa til mengunar.  Þá fóru eiturefni í andrúmslofti 40 sinnum yfir hættumörk WHO (Alþjóða heilbrigðismálastofnunin), þ.e. styrkur agna 2,5 míkron og minni fór yfir 900 ppm.  Í kjölfarið var gerð úrbótaáætlun til 5 ára, þar sem verja á USD 275 milljörðum til að draga úr mengun.  Hvergi í heiminum er sett annað eins afl í mengunarvarnir, enda er þörfin brýn. 

Mikil mengun stafar af rafmagnsvinnslu kolakyntra orkuvera.  Stjórnvöld hafa sett stærstu fyrirtækjum landsins fyrir að bæta orkunýtni sína.  Þá eru stórfelldar fjárfestingar hafnar í kjarnorkuverum, vindorkustöðvum og sólarrafölum. Það er meira í húfi fyrir Kínverja en nokkra aðra að halda styrk koltvíildis í andrúmsloftinu undir 450 ppm, svo að gróðurhúsaáhrifin verði hamin.  Árið 1990 nam hlutdeild Kína í losun gróðurhúsalofttegunda 10 %, en árið 2012 um 30 %, og frá árinu 2000 hefur hlutdeild Kínverja í aukningunni numið 2/3.

  Það búa fleiri á svæðum í Kína, sem orðið geta fórnarlömb hækkunar sjávarmáls, en nokkurs staðar annars staðar, eða um 80 milljón manns.  Ríkisstjórn Kína er með álagningu kolefnisgjalds í undirbúningi.  Allt þetta mun stemma stigu við hagvexti í Kína, sem þegar er farinn að minnka, enda hefur hann verið ósjálfbær, eins og framangreindar lýsingar bera með sér.  Of nærri náttúrunni hefur verið gengið, ef svo má að orði komast.  

Það er ekki nóg með þetta.  Kínverski landbúnaðurinn stríðir við grafalvarlega mengun. Um 10 % ræktarlands er mengað þungmálmum, t.d. cadmium, en slíkir safnast fyrir í vefjum dýra og manna og geta valdið banvænum sjúkdómum.  Um 40 % af spendýrum Kína eru á válista, og takist stjórnvöldum ekki að snúa válegri þróun við, mun "homo sapiens" lenda þar líka.

Allra verstur er þó vatnsskorturinn.  Vatnshörgull er venjulega miðaður við aðgengi að minna er 1000 t af vatni á ári per mann.  Aðgengið er 450 t á ári á mann í Kína.  80 % vatnsins er í Suður-Kína.  Helmingur fólksfjöldans og megnið af ræktuðu landi er hins vegar í norðurhlutanum.  Í Beijing eru aðeins 100 t á ári á mann til ráðstöfunar eða 1/10 viðmiðsins.  Wen Jiabo, fyrrverandi forsætisráðherra Kína, kvað vatnsskortinn ógna tilverugrundvelli kínversku þjóðarinnar.  Mengunin magnar vatnsskortinn.  T.d. var þriðjungur Gulár ónothæfur til landbúnaðar, og aðeins helmingur vatnsbóla borganna er nothæfur til drykkjar. 

Alþjóðabankinn hefur áætlað tjónið vegna mengunar 9 % af VLF á ári.  Þetta er svo feiknarlegur kostnaður, að hann mun standa Kínverjum fyrir þrifum.  Af þessum ástæðum má álykta sem svo, að Kína sé pappírstígrisdýr, eins og Mao mun hafa kallað Bandaríkin einhvern tímann.  Bandaríkin munu að öllum líkindum halda sessi sínum sem langvoldugasta ríki heims um langa hríð enn.

Kínverjar reyna að bjarga sér með miklum auði frá útflutningsvél sinni, sem var dýrkeyptur.  Koltvíildislosun þeirra vex nú aðeins um helming af hagvextinum, sem er betri árangur en heimsmeðaltalið.  Með endurnýjanlegum orkugjöfum og bættri nýtni hefur koltvíildislosun sem hlutfall af VLF minnkað um helming síðan 1990, úr 800 jafngildiskolatonnum/MUSD í 400, og þeir ætla niður í 200 árið 2020.  Það er alveg ljóst, að Kínverjum er full alvara í mengunarvarnarmálum, og þeir virðast vilja fara að alþjóðalögum, þó að þeir vissulega hafi svín á skóginum, t.d. í Tíbet.  Það væri rétt hérlendis að láta Kínverjana njóta vafans, þannig að þeir standi jafnfætis öðrum fjárfestum, en ekki verði að óreyndu gripið til sértækra varúðarráðstafana, sem lögfræðilega orka tvímælis.