Hnignandi olíuveldi

Orkumál heimsins eru nú í deiglunni, og þróun orkumála mun senn breyta valdahlutföllum í heiminum.  Vesturlönd eru að losna úr klóm OPEC-ríkjanna við Persaflóann og víðar.  Olíuútflutningslönd sjá sína sæng út breidda, nema þau söðli strax um og efli samkeppnihæfni sína á öðrum sviðum án tilstyrks olíufjár.

Veruleg raunverðlækkun eldsneytis er í vændum, og sú staða hefur að sjálfsögðu áhrif á þjóðarbúskap Íslendinga.  Verðlækkun á mörkuðum gæti numið 40 % innan 5 ára m.v. meðalverð árið 2012, sem svarar til gjaldeyrissparnaðar upp á MUSD 738 x 0,4 = MUSD 295 eða miaISK 35 (35 milljarðar kr) m.v. árið 2012. Hér ræðir um orkubyltingu.   

Íslenzkar orkulindir munu halda raunverulegu verðgildi sínu, af því að þær eru taldar vera endurnýjanlegar, virkjanir afturkræfar og án mengunar, þ.e. sjálfbærar, þó að það orki tvímælis.  Það verður áfram hægt að gera langtímasamninga með verulegri kaupskyldu, háum nýtingartíma og aflstuðli, við stórnotendur raforku á Íslandi á verði, sem dugar til að greiða niður öll virkjana-, aðveitustöðva- og línumannvirki á 20-25 árum, en tæknilegur endingartími þessara mannvirkja er 40-100 ár eftir því, hvað um ræðir. 

Það er líklegt, að orkusæknir notendur vilji á næstu 10 árum skuldbinda sig til kaupa á slíkri sjálfbærri raforku á verði á bilinu 30 USD/MWh - 40 USD/MWh, og það nægir eigendum vatnsaflsvirkjana til arðsamra viðskipta, en meiri áhöld eru um jarðvarmavirkjanir.  Slíkar virkjanir henta ekki stóriðjuálagi vegna smæðar og nauðsynlegrar áfangskiptingar, og raforkuvinnsla ein og sér í jarðvarmavirkjunum er í raun óverjandi vegna lágrar orkunýtni (undir 15 %).  Þar verður jafnframt að fara fram vinnsla á heitu vatni, og þá þarf að skilja skilmerkilega að kostnað þessara vinnsluþátta vegna samkeppnisjónarmiða. Orkunýtnin fer þá yfir 50 %, en í vatnsaflsvirkjunum er hún yfir 90 %.  Þá ber að hafa í huga, að ýmis tækniatriði jarðvarmaorkuvera hefur verið hlaupið yfir á hundavaði, og alvarleg mengunarvandamál eru enn óleyst.   

Vinnsla á olíu sem eldsneyti hófst árið 1859 í Bandaríkjunum (BNA).  Fyrstu tunnurnar kostuðu þá USD 18, þ.e. USD 450 að núvirði.  Skömmu síðar var frumgerð sprengihreyfilsins hönnuð, og þá komst skriður á olíuvinnsluna vegna aukinnar eftirspurnar, en eldneytisverðið lækkaði hins vegar hratt með aukinni umsetningu og tækniframförum við leit og vinnslu. 

60 % unninnar eldsneytisolíu endar í tönkum ökutækja nú um stundir. Vegna væntanlegrar gríðarlegrar fjölgunar ökutækja í heiminum, t.d. í Kína og á Indlandi, reiknar brezka BP með aukinni eftirspurn alls á markaðinum úr 89 Mtu/d árið 2013 í 104 Mtu/d árið 2030 (Mtu/d:milljónir tunna á sólarhring).  Af ýmsum ástæðum væri óæskilegt, að þessi spá gengi eftir, og svo mun vart verða af ástæðum, sem nú verða tíundaðar:

Tvennar tækniframfarir munu að líkindum gera þessa spá að engu, og líklegra, að eftirspurnin hafi þegar náð hámarki.  Fyrri framfarirnar eru fólgnar í uppgötvun Texasbúans George Mitchell á setsundrun (fracking) til að vinna jarðgas úr djúpseti, en aðstæður eru til slíks víða á jörðunni.  Sundrun setlaga, sem sumir nefna bergbrot eða leirsteinsbrot, og fjölbreytilegar endurbætur við hefðbundna vinnslu gass, hafa lengt endingartíma þekkts gasforða á jörðunni úr hálfri öld í tvær aldir, þ.e. nýja tæknin hefur haft í för með sér fjórföldun þekkts forða.  Gas á vökvaformi (kælt og undir þrýstingi) knýr nú þegar vörubíla, strætisvagna og rútur og sendibíla sums staðar.  Gas getur líka leyst olíu af hólmi í skipum, virkjunum og við staðbundna húsahitun og hitaveitur.  Þar með mun olíuþörfin til fartækja hvers konar verða um 4 Mtu/d minni en ella árið 2020, þ.e. um 8 % olíusparnaður m.v. núverandi notkun fartækja. 

Áhugavert er fyrir íslenzkar útgerðir að kynna sér hagkvæmustu leiðina að þessu marki og að gera hagkvæmniathugun, þó að gasvinnsla á Íslandi eða á íslenzku landgrunni verði tæpast nokkurn tíma arðbær. Varðandi nýlegar vélar er rétt að hafa í huga, að olíuverðið mun lækka, en við vélaendurnýjun og í nýjum skipum kann að vera hagkvæmara að miða þegar við gaseldsneyti.  Auðvitað verður jafnframt að huga að örygginu, þegar rannsókn er gerð á arðsemi gassins, eins og hrikalegar gassprengingar nýlega eru áminning um.  

Hinar tækniframfarirnar, sem ráða framvindu minni olíueftirspurnar, eru á sviði bílaframleiðslu, en eins og áður kom fram fara 60 % allrar olíu til að knýja bifreiðar.  Hröð þróun vélahönnunar og bílskrokkshönnunar draga spón úr aski olíurisanna.  Mest munar um bætta nýtni sprengihreyfilsins, bæði bensín- og dísilhreyfils, aðallega með bættri stýritækni.  Til eldsneytissparnaðar horfir líka vaxandi notkun raf-, gas- eða vetnisknúinna bíla.  Bílar hafa einnig orðið eðlisléttari með hverju árinu vegna aukinnar ál- og plastnotkunar á kostnað stáls, en einnig vegna nýrra stálmelma og þynnra stáls en áður.

  Allt hefur þetta leitt til 2,5 % minni eldsneytisnotkunar per km á hverju ári undanfarin 10 ár, sem er gríðarlegt, og framhaldi á þeirri þróun næstu 20 árin er spáð, sem sparar eldsneytisnotkun um 4 Mtu/d árið 2020 og gerir þannig meir en að vega upp á móti bílafjölguninni.  

Þetta er stórkostlegur árangur tækninnar til að draga úr umhverfisvá og til að leggja sitt lóð á vogarskálarnar við að draga úr rekstrarkostnaði og þar með að bæta lífskjörin. 

Framleiðni bílaiðnaðarins vex líka stöðugt, og eldneytissparnaður vegna tækniþróunar á öðrum sviðum er talinn munu nema 3 Mtu/d árið 2020. 

Alls er þetta olíusparnaður upp á 11 Mtu/d árið 2020 eða um 12 % m.v. núverandi heildarolíunotkun, þrátt fyrir mikla lífskjarabót almennings í Kína, Indlandi, Brazilíu og víðar, sem búizt er við.  Þetta mun vega upp á móti aukningunni, sem spáð var, svo að fyrst um sinn mun eftirspurnin sennilega standa í stað við um 90 Mtu/d (milljón tunnur á sólarhring). 

Ef notkun Íslendinga á olíuvörum minnkar hlutfallslega jafnmikið og hér hefur verið rakið, verður hún ekki 984 kt árið 2020, eins og að óbreyttu mætti búast við, heldur 884 kt.  Í staðinn mun koma nokkur aukinn gasinnflutningur árið 2020, en gjaldeyrissparnað vegna eldsneytisinnflutnings má áætla um 50 % m.v. núverandi verðlag eða a.m.k. MUSD 400, sem jafngildir u.þ.b. ISK 50 mia, aðallega vegna lækkunar eldsneytisverðs á markaði.  Þetta eru svo háar tölur, að ljóst er, að þessi þróun hefur veruleg þjóðhagsáhrif til hins betra, sem vonandi mun auka stöðugleika íslenzka hagkerfisins, enda aukast þá líkur á jákvæðum viðskiptajöfnuði við útlönd, sem er eitt af skilyrðum nauðsynlegs efnahagsstöðugleika. 

Af öllu þessu má einnig ráða, að vinnsla olíu eða gass norður af Íslandi er fjárhagslega vonlaus, af því að hún kostar a.m.k. 100 USD/tu með núverandi tækni.  Jafnframt steindrepur þessi jákvæða þróun alla draumóra um hagkvæmni aflsæstrengs frá Íslandi, því að raforkuverð mun lækka um þriðjung í Evrópu frá núverandi verði, þegar frá líður, ef svipuð þróun verður þar og í BNA.  Sæstrengsáform ganga ekki upp með olíuverði undir 140 USD/tu.  Orku verður hins vegar áfram hagkvæmt að selja frá Íslandi á formi orkusækinna framleiðsluvara, t.d. áls.  Vöxtur slíks útflutnings er nauðsynlegur fyrir vöxt hagkerfisins, sem er skilyrði fyrir jafnvægi í þjóðarbúskapinum, því að niðurskurði í opinberum rekstri, einkarekstri og einkaneyzlu, eru takmörk sett.  Með því að ná jafnaðarhagvexti yfir 3,0 % á ári, og með hagsýni og stjórnvizku, mun stöðugleika hagkerfisins verða náð.  

Þeim breytingum, sem hér hefur verið lýst, má jafna til nýrrar orkubyltingar.  Hér er um heimsbyltingu að ræða.  Bandaríkjamenn stóðu að olíubyltingunni árið 1859 og hafa verið leiðandi í heiminum í notkun hennar síðan.  Mikil orkunotkun hefur verið undirstaða góðra lífskjara í BNA, og hagkerfi þeirra hefur verið eldsneytisknúið í meira mæli en flestra eða allra annarra. 

Hálfri annarri öld síðar standa Bandaríkjamenn fyrir annarri orkubyltingu, gasbyltingunni, og eru komnir lengst allra í notkun eldsneytisgassins.  Kanadamenn fylgja þó fast á hæla þeirra með setsundrunaraðferðinni í Alberta, olíuvinnslu úr tjörusandi þar og lagningu gríðarlegra gasleiðsla og olíuleiðsla suður fyrir landamærin og austur og vestur um Kanada.  Einkaframtakið leiðir þessa þróun með hvötum frá hinu opinbera vestanhafs, og hefur þessi þróun örvað hagkerfi beggja ríkjanna og styrkt gjaldmiðla þeirra ásamt því að leiða til minnkandi losunar koltvíildis út í andrúmsloftið í Bandaríkjunum. 

Í Evrópusambandinu er þessum málum skipað með allt öðrum hætti.  Hvert ríki stundar miðstýringu orkumálanna, og setsundrunaraðferðin er þar ekkert komin áleiðis, e.t.v. vegna þess, að einkaeignarrétturinn nái ekki nógu langt undir yfirborðið.  Þýzka orkustefnan getur endað með ósköpum fyrir þýzka hagkerfið, þó að Þjóðverjar nái fyrir vikið forskoti á vissum sviðum orkuvinnslu og orkunýtingar, og hefur enn sem komið er aðeins leitt til aukningar á losun koltvíildis út í andrúmsloftið frá Þýzkalandi og methækkunar á raforkuverði, sem hvergi í Evrópu er hærra en þar. 

Gasbyltingin mun hafa áhrif á hagkerfi flestra landa, jafnvel allra.  Áhrifin verða jákvæð á olíuinnflutningslönd, en neikvæð á olíuútflutningslönd.  Neikvæðu áhrifin verða í sumum tilvikum mjög alvarleg.  Prinsarnir í Sádi-Arabíu munu ekki lengur hafa ráð á friðkaupum við ungu kynslóðina, svo að "arabíska vorið" mun blossa upp í Sádi-Arabíu og verða illvígara en nokkurs staðar annars staðar, því að þarna eru þjóðfélagsandstæður og öfgar mestar. 

Ef við lítum til austurs héðan, verða fyrir okkur tvær þjóðir, Norðmenn og Rússar, sem báðar munu verða hart leiknar af gasbyltingunni.  Jafnvel kunna Putin og hans menn að missa völdin fyrir vikið, en auður af uppsprengdu verði á útfluttri olíu og gasi hefur verið hryggjarstykkið í völdum þeirra, og virðist óánægja og reiði grafa um sig á meðal Rússa vegna spillingar og skorts á lýðræði. 

Norska ríkið hefur tekið gríðarlega áhættu með olíu- og gasvinnslu sinni á hafi úti, sem teygir sig æ lengra til norðurs í óþökk norskra sjómanna og útgerðarmanna.  Norska ríkisfyrirtækið Statoil er umsvifamesti leikarinn á norska eldsneytissviðinu.  Þá munu reglur vera þannig, að norski olíusjóðurinn fær hluta af ávinningi allra olíufélaganna á sviðinu og bætir þeim upp tap, ef það verður.  Á móti leggur norska ríkið hátt vinnslugjald á olíufélögin, svo að vinnslukostnaður hráolíu með opinberum gjöldum getur orðið allt að 115 USD/tu, hærri en nokkurs staðar annars staðar.  Nú horfa málin þannig, að markaðsverðið mun lækka langt niður fyrir kostnaðarverð olíuvinnslu á norsku hafsvæði.  Með öðrum orðum mun verða tap á norskri olíu-og gasvinnslu innan skamms, sem mun skerða skatttekjur norska ríkissjóðsins og ganga á norska olíusjóðinn, sem tapaði stórfé í Hruninu 2008.  Framtíðarhagsmunir norsku þjóðarinnar eru í uppnámi vegna afskipta og þátttöku norska ríkisins í norska eldsneytisævintýrinu.    

Gengi norsku krónunnar er þegar tekið að gefa eftir, t.d. gagnvart sænsku krónunni, og það mun hrynja, norski ríkissjóðurinn verður rekinn með miklum halla og fjöldagjaldþrot verða í Noregi.  Atvinnuþátttakan er nú lítil og fjórðungur fólks á vinnumarkaðsaldri er á bótum frá hinu opinbera. Framleiðslukostnaðarstigið er almennt hærra í Noregi en víðast hvar og framleiðnin er ekki sérlega há, þ.e.a.s. samkeppnihæfni fyrirtækja án ríkisstuðnings er frekar léleg.  Olíuiðnaðurinn hefur spennt upp verðlagið, og skattar hafa verið háir, en á móti hafa komið alls kyns styrkir og uppbætur.  Haft er á orði, að helmingur þjóðarinnar þiggi bætur frá hinu opinbera, en slíkt mun vera draumaveröld jafnaðarmannsins.  Þó að þetta sé vafalaust orðum aukið, gefur það til kynna, að langvarandi óstjórn jafnaðarmanna hefur grafið undan undirstöðum norsks samfélags.  Hagkerfið er á sterum, sem kostaðir eru af olíu- og gasvinnslunni.  Hvað gerist, þegar sterarnir verða skyndilega ófáanlegir ?  Þá hrynur líkaminn.

Norska þjóðfélagið lítur vel út á yfirborðinu, en þar er þjóðfélagsspenna, sem gæti brotizt út á ofbeldisfullan hátt.  Í sumum hverfum í Ósló og bæjum Noregs eru Norðmenn komnir í minnihluta, og norska heyrist vart töluð í sumum skólum.  Innflytjendur frá framandi menningarsvæðum eru mjög margir, og á meðal þeirra er útbreitt atvinnuleysi, enda skortir þá vestræna menntun og lifa mikið í eigin heimi, sem býður hættunni heim.  Menningarleg aðlögun þeirra að norska samfélaginu hefur alls ekki tekizt, og það játa Norðmenn sjálfir, og eru sjálfsagt fleiri en ein ástæða fyrir því.

Það er hætt við, að gasbyltingin komi alveg sérlega hart niður á norsku þjóðinni, af því að eldsneytisiðnaðurinn er svo snar þáttur í norskum þjóðarbúskapi, og af því að kostnaður þar við vinnslu hverrar tunnu er líklega sá hæsti, sem um getur.  Norðmenn tóku mikla áhættu, en geta úr þessu ekkert annað gert en að stöðva olíu- og gasleit og þróun nýrra vinnslusvæða.  Ekkert slíkt virðist samt á döfinni, þrátt fyrir hörð mótmæli norskra sjómanna og útgerðarmanna við nýjum borunum í norðri.  Sígandi lukka er bezt.    

     

            

 

Ógöngur opinberra orkufyrirtækja

Það kom mörgum leikmanni í opna skjöldu, að stöðugt þurfi að bora viðhaldsholur á háhitasvæðum, þar sem mikil aflvinnsla er stunduð, því að lykilorð tengt þessari umræðu er sjálfbærni.  Þetta ástand vitnar um ójafnvægi í viðkomandi gufuforðageymi, þar sem allt of hröð nýting hefur leitt til ofálags á gufuforðageyminn.  Þegar virkjunaráfangi er tífaldur ráðlagður áfangi að hálfu jarðvísindamanna að stærð, er ekki nema von, að keraldið leki.  Stjórnmálamenn Reykjavíkurborgar hafa leikið fjárhag Orkuveitu Reykjavíkur (OR) svo grátt, að hún hefur varla efni á þeim mótvægisaðgerðum, sem nauðsynlegar eru.  Hver hola kostar um 0,5 milljarða kr og tenging við Hverahlíð 2-3 milljarða kr.  Eigendurnir, skattborgararnir, sitja uppi "með skeggið í póstkassanum" eftir að hafa valið fólk á borð við Dag og Svandísi í sveitarstjórnarkosningum.

 Það er augljóst mál, að nýting t.d. jarðgufunnar á Hellisheiði er ósjálfbær, ef dregur niður í nýttum gufugeymi neðanjarðar um 2,3 % á ári.  Þetta er meira en tvöfaldur venjulegur niðurdráttur og þýðir kostnaðarauka um a.m.k. 0,5 milljarða kr á ári, sem Guðmundur Þórodsson, fyrrverandi forstjóri OR segir, að hafi verið vitað frá upphafi, og hann hlýtur þá einnig að hafa reiknað inn í kostnaðarverð raforkunnar og samið um orkusölu út frá því. 

Í þessu ljósi skýtur skökku við, að engar viðhaldsholur skuli hafa verið boraðar hingað til, heldur hafi OR látið skeika að sköpuðu og sé nú komið í þá stöðu, að þurfa að kaupa raforku frá Landsvirkjun til að uppfylla raforkusamninga sína.  Hætt er við, að þetta sé OR mun óhagkvæmari kostur en að bæta 0,5 milljörðum kr við árlegan rekstrarkostnað sinn.  Er þetta ekki dæmigerð strútshegðun hins opinbera fyrirtækis, sem stjórnað er aðallega af sveitarstjórnarmönnum í Reykjavík ? Bágur hagur Orkuveitunnar skýtur ekki stoðum undir málflutning Guðmundar Þóroddssonar, þó að þess beri að geta, að fjármálastjórnun fyrirtækisins var í ólestri og olli því miklu tjóni.  Á öllum sviðum var tekin áhætta, sem kom því í koll.  Einkafyrirtæki hefði ekki getað hagað sér með þessum hætti, enda væri það þá vísast gjaldþrota nú.   

Hið alvarlega í þessu máli er ráðstöfun háhita jarðvarmaauðlindarinnar, sem er í næsta nágrenni Reykjavíkur.  Hér er átt við það, að nýtingarmáti OR með um 300 MW vinnslu raforku felur í sér orkusóun, sem nemur um 1700 MW.  Ef þetta er ósjálfbær vinnsla, er þessi sóun algerlega óásættanleg, af því að þá eyðileggur OR vinnslumöguleika framtíðarinnar á hagkvæmu heitu vatni til upphitunar húsnæðis á höfuðborgarsvæðinu, og hvaðan á þá að leiða hitaveituvatn til höfuðborgarsvæðisins ?  Hið merkilega er, að höfundur þessa pistils er hér sammála Sóleyju Tómasdóttur um, að OR verður að snúa af þessari braut með framtíðar hagsmuni íbúanna í huga.  Téð orkusóun er óviðunandi.

Það verður hið snarasta að finna út, hvort Hellisheiðarsvæðið annar 300 MW raforkuvinnslu með fleiri vinnsluholum, þannig að hvíla megi svæði og leyfa gufuþrýstingi að byggjast þar upp að nýju.  Ef þetta tekst, verður unnt að huga að aflaukningu í 30-50 MW skrefum, en þó er lítil skynsemi í því, nema sem aukaafurð framleiðslu á heitu vatni, því að þá eykst nýtnin úr undir 15 % í yfir 50 %. 

Guðmundur Þóroddsson talar um, að framleiðslugeta alls jarðgufuforða Hengilskerfisins sé 1000 MW af raforku.  Í ljósi reynslunnar er af og frá, að slík afltaka sé sjálfbær, enda telur Ari Trausti Guðmundsson, jarðeðlisfræðingur, að þetta hámark liggi nær 350 MW samkvæmt viðtali í Fréttablaðinu 15. júni 2013.  Ályktunin er sú, að í mesta lagi geti orðið raunhæft eftir 5-10 ár að bæta við 40 MWe gufuhverfli og 40 MW rafala.  I upphafi hafa verið gerð mikil mistök við áætlunargerð um aflgetu svæðisins og gráu bætt ofan á svart með allt of hraðri virkjanauppbyggingu.  Í þessu sambandi er hundalógík að bera því við, að markaðurinn hafi heimtað meiri orku. 

Af tölum, sem gefnar eru upp um Sleggjuna, sem er 90 MW virkjun á 24 milljarða kr, er unnt að fullyrða eftir einfalda útreikninga, að ekki er nokkur viðskiptalegur grundvöllur fyrir orkusölu til stóriðju frá þessari virkjun.  Arðsemisjónarmið hafa einfaldlega ekki verið höfð að leiðarljósi, þegar stjórnmálamenn í borgarstjórn Reykjavíkur veittu blessun sína yfir þessa samninga.  Stjórnmálamenn eru búnir að koma eigendum OR, skattborgurum sveitarfélaganna, sem hlut eiga að máli, í stórvanda.  Það ætti að leitast við að draga úr fjárhagslegri ábyrgð skattborgaranna á þessu gönuhlaupi eftir fremsta megni og nauðsynlegt er að skilja að vinnsluhluta heits og kalds vatns og rafmagns, fjárhagslega, eins og unnt er, því að ella er hætt við, að kaupendur heits vatns og jafnvel kalds líka séu að greiða raforkuverðið niður, en raforkan á að vera á samkeppnimarkaði.   

Það er ábyrgðarleysi af eigendum og rekstraraðilum jarðvarmavera í grennd við þéttbýli að virkja 300 MW að mestu á 5-10 árum á jarðhitasvæði, sem stendur ofan á stórum hvikupotti, sem gefur frá sér eiturgös, án þess að vita, hvernig á að gera eiturgas á borð við H2S skaðlaust og hindra þá um leið umtalsvert tjón á viðkvæmum og dýrum búnaði í sama þéttbýli af völdum tæringar.  Brennisteinsvetni í andrúmsloftinu hvarfast og myndar lituð, lítt vatnsleysanleg sambönd með málmum á borð við silfur, kopar, tin, blý í súru umhverfi, en með nikkel, járni, sinki og mangan í lútuðu umhverfi.

Heilsufarsáhrifin eru háð styrk gassins, sem er sterkt taugaeitur, bindst hemóglóbíni blóðsins og ryður þar burt súrefni og myndar veika sýru í rökum lungunum.  Hið oxaða gas brennisteinsvetnis er enn viðsjárverðara og myndar astma í viðkvæmum einstaklingum.  Það blasir við út frá mælingum á þessum gösum á höfuðborgarsvæðinu, að heilbrigðisyfirvöld hafa sofið á verðinum og umhverfisyfirvöld hafa sett kíkinn fyrir blinda augað.  Heilsufar höfuðborgarbúa líður fyrir sofandahátt yfirvaldanna.  Skylt þessu sleifarlagi er eftirlitsleysið með áburði bænda. Með tveggja ára millibili er greindur ofstyrkur Kadmiums í áburði.  Kadmium er þungmálmur, sem safnast fyrir í vefjum líkamans. Hvers vegna eru viðbrögð yfirvalda svo ræfilsleg, sem raun ber vitni um ?  Engar sektir og engin svipting við endurtekið brot eftir tvö ár !  Eftirlitsiðnaðurinn hefur vaxið mjög að umfangi á undanförnum árum, en hann virðist engan veginn vera nógu skilvirkur.  Er úthýsing e.t.v. lausnin, eins og á sviði rafmagnsöryggismála ? 

Öfugsnúin viðhorf Svandísar Svavarsdóttur til umhverfismála, sem hún stillir alltaf upp gegn framförum í atvinnumálum, endurspeglast í þessum sofandahætti og að setja hvern steininn á fætur öðrum í götu vatnsaflsvirkjana.  Hvers vegna leyfði Svandís Svavarsdóttir þessari gríðarlegu og hættulegu mengun á Hellisheiði að viðgangst, en lagðist öndverð gegn virkjunum í Neðri-Þjórsá, þar sem engin mengun verður samfara virkjunum ?  Það er einhver stjórnmálafnykur af þessum málatilbúnaði hennar, en hvorki umhyggja fyrir fólki né náttúru í sinni víðustu mynd. 

Laugarvatnsstjórnin á og ætlar að snúa þessari óheillaþróun í virkjunarmálum við.  Allar vatnsaflsvirkjanir á undan Kárahnjúkavirkjun voru sjálfbærar og afturkræfar, en Kárahnjúkavirkjun var óvenjuleg að því leyti, að hún fólst í einstæðum vatnaflutningum.  Lagarfljótið ber ekki sitt barr með foraðið Jökulsá á Brú innanborðs.  Í þessu sambandi ber að hafa í huga, að þessir vatnaflutningar urðu að raunveruleika, eftir að alræmdir "umhverfisverndarsinnar" lögðust af mikilli hörku gegn lóni á Eyjabökkum vegna meintrar truflunar á hamskiptum gæsa.  Það er ekki öll vitleysan eins, að Kárahnjúkavirkjun skuli þannig með vissum hætti mega rekja til "umhverfisverndarsinna".  Það skal taka fram, að Kárahnjúkavirkjun var verkfræðilegt afrek.  

Landsvirkjun var stofnuð árið 1965 af ríkinu og Reykjavíkurborg til að koma íslenzka raforkukerfinu og þar með atvinnulífinu á Íslandi inn í 20. öldina.  Íslenzka Álfélagið var stofnað með lögum frá Alþingi árið 1966 og skyldi kaupa orku af Landsvirkjun samkvæmt framlengjanlegum orkusamningi til 35 ára til starfrækslu álvers í Straumsvík.  Ötulustu brautryðjendur þessarar gifturíku stefnumörkunar í atvinnusögu landsins voru sjálfstæðismennirnir Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra, og Jóhann Hafstein, iðnaðarráðherra.  Kratar Viðreisnarstjórnarinnar studdu gjörninginn, enda hefur iðnvæðing landsins bætt hag hins vinnandi manns ótæpilega. Arftaki Alþýðuflokksins, Samfylkingin, er hins vegar viðrini, sem á engar rætur í verkalýðshreyfingunni, heldur er hún tannlaust tól háskólamenntaðra ríkisstarfsmanna og fáeinna (annarra) sérvitringa.  Þetta viðrini hefur nú orðið bert að blekkingum um ríkisfjármálin fyrir kosningar í tilraun til að svíkja sig enn einu sinni inn á kjósendur. Það mistókst.  Ástæða er til að taka saman hvítbók um samskipti Íslands og Evrópusambandsins, ESB, 2008-2013, með samtölum og minnisblöðum ráðherra, samninganefndarinnar og embættismanna utanríkisráðuneytisins, sem varpa mun ljósi á vinnubrögð stjórnsýslu og stjórnmálaflokkanna, sem við sögu koma.

Á 7. áratug 20. aldar, eins og nú, voru forstokkuð vinstri öfl mjög æst yfir virkjanaáformum, en ekki af umhverfisástæðum, eins og látið er í veðri vaka nú, heldur vegna orkusölusamnings við erlent fyrirtæki, Alusuisse, og vegna ágreinings um tilhögun viðkomandi virkjunar, Búrfells, sem úrtölumenn töldu ekki geta virkað almennilega á vetrum vegna stingulíss.  Þeim er ekki lengur stætt á að leggjast gegn erlendum fjárfestingum og alþjóðlegri samvinnu, svo að þau hörfuðu í mengunarvígið, sem er unnt að gera að tilfinningahlöðnu umræðuefni, þar sem rök eiga stundum erfiða aðkomu.  Þegar hins vegar kom í ljós, að sjórinn úti fyrir Straumsvík er hreinn og lífríkið heilbrigt, gróðurinn í grennd eðlilegur og losun út í andrúmsloft langt innan marka yfirvalda,  þá var gerð atlaga að virkjununum sjálfum.

Það skal viðurkenna, að þar eru enn "svín á skóginum", eins og rakið var hér að ofan, og hér skal jafnframt halda því fram, að væru téð orkufyrirtæki í einkaeign og ekki stjórnað af stjórnmálamönnum, þá hefðu þau ekki "traðkað í salatinu" með jafnalvarlegum afleiðingum og raun ber vitni um. 

Einkafyrirtæki hefði ekki lagt í jafnstórtækar fjárfestingar á Hellisheiðinni gegn beztu þekkingu á því, hvernig nýta á háhitasvæði með hámarksárangri og viðunandi áhættu.  Áhættuna tóku stjórnmálamenn á borð við Don Alfredo og lék Dagur, læknir, þar einnig allstórt hlutverk ásamt Svandísi Svavarsdóttur, sérkennara.  Áhættutakan var hroðalega illa eða ekkert ígrunduð, heldur vaðið áfram, og hin fjárhagslega áhætta svo geigvænleg, að fyrirtækið, Orkuveita Reykjavíkur, er nú lömuð í skuldafjötrum og verður svo um mörg ókomin ár.  Ef orkusölusamningarnir hafa verið á svipuðum nótum og arðsamt var fyrir Landsvirkjun með sínar hagkvæmu og endingargóðu vatnsaflsvirkjanir að gera á sínum tíma, þá er OR og aðallega Reykvíkingar í vondum málum núna og til frambúðar. Arðsemiútreikningar orkusölunnar frá Hellisheiðarvirkjunum hafa, að því er bezt er vitað, ekki verið birtir.  Þola þeir ekki dagsljósið ?  Neytendur og Samkeppnistofnun eiga heimtingu á að vita, hvort vatnssalan er að greiða raforkuna niður hjá OR.  Nýjustu upplýsingar frá HS Orku og Norðuráli eru um, að ekki gangi saman með fyrirtækjunum um orkusölu til Helguvíkur.  Þær fréttir benda til, að jarðvarmaorkuver séu í raun ekki samkeppnihæf um orkusölu til álvera.   

Landsvirkjun var hrakin úr Eyjabökkum af fólki, sem kallar sig umhverfisverndarsinna, en hefur misjafnlega mikið vit á íslenzkri náttúru.  Sumir þeirra fara varla út fyrir 101 Reykjavík og kunna ekki einu sinni að tjalda, þó að með áróðri sínum séu þeir reyndar vanir að tjalda til einnar nætur.  Eftir Eyjabakka ákváðu stjórnmálamenn, að Landsvirkjun skyldi fara í stórtæka vatnaflutninga.  Virkjunin var verkfræðilegt afrek, en í valnum lá Lagarfljótið.  Það var mikil fórn, sem stjórnmálamenn eiga sök á, en geta samtímis þakkað sér stóreflda innviði Austurlands, og vex landsfjórðunginum nú fiskur um hrygg með hverju árinu, enda er hann orðinn útflutningsvél íslenzka hagkerfisins með gríðarlegri framleiðni í öflugum sjávarútvegi og iðnaði.  Allt orkar tvímælis, þá gert er.     

               

         

Einstrengingsháttur í atvinnumálum

Frjálslynd ríkisstjórn hefur tekið við völdum í landinu af forpokuðu afturhaldi.  Það eru himinn og haf á milli stjórnarhátta slíkra afla.  Borgaralega viðhorfið er að leyfa þúsund blómum að blómstra, þó að þetta sé haft eftir illvígum fjöldamorðingja, Mao Tse Tung, fyrrverandi formanni kínverska kommúnistaflokksins, á meðan forpokunin felst í að fordæma vissar atvinnugreinar, leggja stein í götu atvinnulífsins almennt og leika hvern tafarleikinn á fætur öðrum, eins og Svandís Svavarsdóttir varð alræmd fyrir.  

Afleiðingin af þessu eru fjárfestingar í sögulegu lágmarki, hagkerfisstöðnun og geigvænlegur halli á rekstri ríkissjóðs með botnlausri skuldasöfnun hins opinbera sem afleiðingu.  Hrokagikkir afturhaldsins á borð við téða Svandísi reyna enn að þyrla upp moldviðri til að hylja sporin og tuða um góðan viðskilnað hjá sér, þegar hið sanna er, að þjóðfélagið er á bjargbrún greiðslufalls hins opinbera vegna óstjórnar, þröngsýni í stjórnarháttum, mistaka og getuleysis við að leiða vandasöm viðfangsefni til lykta.  Eitt viðfangsefnanna er að straumlínulaga stjórnkerfið.  Umhverfisráðuneytinu hefur verið misbeitt til að þvælast fyrir, og það hefur ekki aukið við faglega umfjöllun, heldur aukið andstæðurnar í stjórnkerfinu.  Auðvitað er það rétt hjá dýralækni framsóknarmanna í ríkisstjórn, að hafa þarf umhverfislegar afleiðingar í huga við allar ákvarðanir í öllum ráðuneytum, en ekki að kasta málefnum á milli ráðuneyta og láta hina umhverfislegu ábyrgð aðeins liggja á einum stað.  Með því að leggja umhverfisráðuneytið niður má spara í rekstri ríkisins og flýta fyrir afgreiðslu mála, sem sparar öllu þjóðfélaginu stórfé.  Umhverfismeðvitund þarf að vaxa í stjórnsýslunni.  Hún hefur t.d. ekki verið upp á marga fiska varðandi ferðamennskuna, eins og æ betur er að koma í ljós. Lausnin er hins vegar ekki að banna fólki að njóta náttúrunnar, heldur að sjá til, að slíkt gerist með sjálfbærum og afturkræfum hætti.

Annað dæmi um öfugsnúna umhverfisvernd er glannaskapur R-listans, sem fór með völdin í Reykjavík, þegar Orkuveita Reykjavíkur (OR) tók áhættu í blóra við greinargerðir jarðvísindamanna og viðvaranir sjálfstæðismanna í minnihluta borgarstjórnar, sem nú er að koma fyrirtækinu, OR, og Reykjavíkurborg hroðalega í koll.  Stjórnmálamenn hafa riðið OR svo á slig, að óvíst er, að fyrirtækið ráði við þá stöðu, sem nú er komin upp, þegar ofan á geigvænlega skuldastöðu bætist tekjumissir og jafnvel útgjaldaauki við orkukaup af Landsvirkjun eða öðrum til að standa við gerða orkusölusamninga.  Það er alveg ljóst, að stjórnmálamenn ráða ekki við að stunda fyrirtækjarekstur af þessu tagi einir.  Þar að auki brýtur vinnslumynztur OR gegn samkeppnireglum á raforkumarkaði, þar sem einokunarstarfsemin hitaveiturekstur er stunduð af sama fyrirtæki.  Nú ógnar ofnýting jarðhitasvæða á Hellisheiði í þágu raforkuvinnslu hitaveitustarfseminni, sem er þó hið mikla hagsmunamál íbúa höfuðborgarsvæðisins, að sé sjálfbær.

Að fást við kröfuhafa föllnu bankanna var ekki á færi vinstri manna, enda verður sú viðureign Heljarslóðarorrusta.  Afturhaldið hafði ekki einu sinni manndóm í sér til að krefjast þess með lagasetningu frá Alþingi að skrá um nöfn, kennitölur og heimilisföng kröfuhafanna verði birt opinberlega.  Þetta er þó fyrsta atriðið í viðureigninni við kröfuhafanna.  Þeir, sem leggjast gegn slíkri lagasetningu, munu óhjákvæmilega liggja undir grun um að ganga erinda þeirra, sem makað hafa krókinn á þrotabúunum.  Slitastjórnirnar ná ekki máli.  Þær skammta sér þóknun, sem virðist ekki standa í réttu hlutfalli við árangurinn af störfum þeirra.  Hvers vegna er vinnu þeirra ekki lokið ?  Slitastjórn "Lehman Brothers", sem keyrðir voru í gjaldþrot 15. september 2008 af Seðlabanka Bandaríkjanna og fjármálaráðuneyti ríkisstjórnar BNA, hefur þegar lokið störfum.  Starfi slitastjórnanna á Íslandi má hins vegar helzt líkja við skít, sem sígur fyrir barð.  

      Hér til hliðar er graf um álverð samkvæmt stöðunni 7. júní 2013.  Grafið sýnir rísandi álverð með afhendingartíma, sem gefur til kynna væntingar markaðarins um hærra álverð í nánustu framtíð.  Verðið 2300 USD/t, sem vænta má um næstu áramót, er viðunandi fyrir alla álframleiðendur á Íslandi.  Fyrir nýtt álver á Íslandi er lágmarksverð 2500 USD/t til að standa straum af miklum stofnkostnaði fyrstu 5 rekstrarárin.  Að 1-2 árum liðnum má gera ráð fyrir hærra verði en téðu lágmarki vegna aukinnar eftirspurnar og lokunar gamalla úreltra álvera. 

Það er þess vegna ólíklegt, að afturhaldinu verði að von sinni um, að enginn fjárfestir hafi hug á að kanna möguleika á frekari orkukaupum til álvinnslu.  Þá veltur mest á stjórnvöldum um niðurstöðuna.  Ríkið á stærsta orkuframleiðandann með húð og hári, og sá á meirihlutann í flutningsfyrirtækinu.  Það er réttmæt gagnrýni, sem sett hefur verið fram á flutningsfyrirtækið, að það stundi bútasaum, þegar kemur að umhverfismati.  Landsnet hefur gefið út kerfisáætlun með ýmsum sviðsmyndum, sem háðar eru þróun orkumarkaðar, og eðlilegt næsta skref til að vinna tíma er að kynna áætlun um umhverfismat á hagkvæmustu lausnunum m.v. fyrirsjáanlega þörf, s.s. Sprengisandslínu til að tengja saman meginorkuvinnslusvæðin með öflugum hætti, en öflug lína á milli landshluta er brýn nauðsyn til að draga úr tjóni vegna orkuskorts og til að stofnkerfið sé ekki dragbítur á atvinnuuppbyggingu á landsbyggðinni. 

Landsnet hefur líka verið gagnrýnt fyrir að fara með úreltar tölur um kostnaðarmun á 220 kV loftlínu og jarðstreng.  Það er tiltölulega auðvelt að fá óvilhallt mat á þessum kostnaðarmun.  Nú eru Danir að færa loftlínur sínar í jörðu að miklu leyti.  Þessu verkefni stjórnar Íslendingur, Dr Unnur Stella Guðmundsdóttir.  Það ættu að vera hæg heimatökin að leita í smiðju til hennar.

Í hönnun eru líka lítt áberandi möstur fyrir loftlínur með nýjum tökum á burðarþolsfræði.  Það er áreiðanlega með góðum vilja unnt að ná samkomulagi um jarðstrengi á viðkvæmustu svæðunum og jarðstrengjavæðingu upp í 132 kV á næstu 25 árum.   

Eigandi Landsvirkjunar, fjármála-og efnahagsráðherra fyrir hönd ríkisins, þarf að berja í brestina í stjórn Landsvirkjunar.  Það er kunnara en frá þurfi að segja, að gæluverkefni þar á bæ hafa vakið undrun margra, svo og verðlagningarstefna fyrirtækisins, sem hvorki tekur tillit til jaðarkostnaðarverðs raforku í landinu né þróunar orkuverðs á heimsvísu.  Sem dæmi um hið síðast nefnda má nefna, að vegna nýrrar tækni við gasöflun úr jörðu í Bandaríkjunum og Kanada hefur gasverð í Norður-Ameríku lækkað um 70 % á fáeinum árum.  Eigandinn verður að fá viðskiptalega sinnað fólk í stjórn fyrirtækisins, þ.e. fólk, sem hefur getið sér gott orðspor í viðskiptum, og forystu með jarðsamband, sem eyðir ekki kröftunum í sýndarmennsku.

Næsta skrefið varðandi Landsvirkjun þarf síðan að verða að gera hana óháðari ríkisvaldinu en nú er til að skapa meiri stöðugleika við stjórnun hennar og efla langtímasýn stærsta orkuvinnslufyrirtækis landsins.  Það verður hins vegar alltaf að vera grunnstef fyrirtækisins að þjóna þjóðinni og atvinnuvegum landsins með hagstæðustu þjónustu í Evrópu, og þótt víðar væri leitað.  Núverandi forstjóri hefur ekki fylgt þessari línu, heldur boðað spákaupmennsku.  Ef sæstrengshugmyndir hans yrðu að veruleika, mundi orkuverð á Íslandi stórhækka til almennings og samkeppnistaða atvinnuveganna stórversna.  Að mismuna þegnum á EES-svæðinu með einhvers konar millifærslum úr sjóðum Landsvirkjunar stríðir gegn reglum ESB um jafnræði.

Á næstu árum verður verðmæti Landsvirkjunar líklega metið 400-500 milljarðar kr.  Til að bæta rekstur fyrirtækisins, eins og að framan var tíundað, þarf að fá nýja eigendur inn og draga eignarhlut ríkisins niður í 60 % - 75 % í byrjun.  Með þessu móti verður dregið úr stjórnmálalegu reiptogi um fyrirtækið og meira hugað að arðsemi, þó að girt verði fyrir spákaupmennsku og sett í stefnumörkun, að hlutverk fyrirtækisins sé að vera íslenzku athafnalífi og fyrirtækjum bakhjarl fremur en að skara eld að eigin köku.  Arðsemin þarf þannig að koma frá arðsömum samningum við stóriðjuna og frá aðhaldi í rekstri.  Landsvirkjun getur selt almenningsveitum í landinu orku á lægsta verði, sem þekkist, vegna hagkvæmra virkjana sinna og hagstæðra samninga við stóriðjuna, sem skapa tekjur í gjaldeyri og greiða upp virkjanirnar á um 20 % af endingartíma mannvirkjanna.

Grundvöllur sóknar í atvinnumálum, sem Laugarvatnsstjórnin hefur boðað, hvort heldur er á sviði fiskeldis, sjávarútvegs, landbúnaðar eða iðnaðar, er menntun.  Þar hefur nýr menntamálaráðherra heldur betur verk að vinna, því að sjónhverfingameistaranum, forvera hans, var síður en svo annt um, að menntakerfið þjónaði þörfum atvinnulífsins.  Menntakerfi landsins hefur dregizt aftur úr menntakerfi annarra þjóða, eins og alþjóðlegar kannanir á borð við PISA o.fl. hafa sorglega sýnt.

Nýr mennta-og menningarmálaráðherra ætti af siglfirzkri seiglu og vestfirzkri vígfimi að róta upp í stöðnuðu kerfi, sem álfur út úr hól hefur stjórnað allt of lengi, hækka laun duglegra kennara, sem sýna betri árangur en aðrir, og ekki vera feiminn við að auka samkeppni innan kerfisins, t.d. á milli skóla.  Hann ætti að einbeita sér að því að auka bæði magn og gæði verklegs náms og gæta vel að því, að engin námsbraut sé botnlangi.  Tilraunastofur þarf að reisa og tæknivæða aðstöðu til verklegs náms.  Mesta sinnuleysi Katrínar Jakobsdóttur, fyrrverandi menntamálaráðherra, kom fram í því að láta stórfellt brottfall, einkum drengja, viðgangast.  Þetta jafngildir hræðilegri sóun hæfileika og er hrikalegur áfellisdómur yfir kerfinu og stjórnendum þess.  Lausnin er að auka veg verklegs náms og tæknináms, þ.e. að auka raunverulega fjölbreytni, en hún sé ekki bara látbragðsleikur í ræðupúlti einhverra búálfa, sem hafa veruleikafirrtar hugmyndir um hlutverk menntakerfisins.   

Illugi Gunnarsson þarf ekki að finna upp hjólið, enda hefur hann ekki tíma til þess.  Teikningin er til, og hún er með þýzkum texta.  Þýzka meistarakerfið, sem aðlaga má íslenzkum aðstæðum, fóðraði þýzka efnahagsundrið, "Wirtschaftswunder", og er enn undirstaða útflutningsdrifinnar kraftvélar þýzka iðnaðarins.  Gæðastimpill kerfisins er, að atvinnuleysi þýzkrar æsku er meðal hins lægsta, sem þekkist, eða 7,6 % um þessar mundir.

   

 

               

  

Kreppan og koss dauðans

Helmut Schmidt, 94 ára fyrrverandi formaður SPD, Jafnaðarmannaflokks Þýzkalands, og kanzlari Sambandslýðveldisins, kveður atvinnuleysi ungs fólks í löndum ESB, Evrópusambandsins,  vera hneyksli utan samjafnaðar, þ.e. mesta þjóðfélagshneyksli í manna minnum. 

Það er hægt að taka undir þessa hneykslun hins aldurhnigna þýzka höfðingja, enda er nú farið að tala um hina týndu kynslóð.  Á yfirborðinu er einn sökudólgur, sem heitir Evra, en mynt getur ekki verið annað en blóraböggull.  A.m.k. helmingur ríkjanna, sem nú eru með evru, var vanbúinn og reyndar alls ekki í stakkinn búinn til að fara í myntbandalag með Endursameinuðu Þýzkalandi.  Þjóðverjar eru nú jafnvel teknir að senda gömlum erkiféndum sínum, Frökkum, (Friðrik mikli mundi ekki samþykkja þetta orðalag, mikill aðdáandi franskrar menningar) tóninn og hóta þeim viðurlögum ESB, ef þeir geri ekki umbætur í frjálsræðisátt á vinnumarkaði sínum og víðar.   Umsaminn vinnutími Frakka er sá stytzti í Evrópu, en umsaminn vinnutími Íslendinga er einnig tiltölulega mjög stuttur.  Við þurfum að nýta umsaminn vinnutíma betur til að auka framleiðnina.  Við megum þakka fyrir, að vinstri stjórn Jóhönnu, lökustu ríkisstjórn í manna minnum, tókst ekki að teyma Íslendinga inn í ESB, hið brennandi hús Evrópu.  Der Spiegel, víðlesið þýzkt tímarit, kveður nú stórfelld mistök búrókratanna í Berlaymont og leiðtogaráðs ESB jafngilda kossi dauðans fyrir Evrópusambandið.  Höfundur hallst að því, að þessi spá Þjóðverjanna sé rétt.

Kreppa Evrópu er grafalvarleg fyrir íslenzka hagkerfið og afkomu almennings á Íslandi.  Það gerir illt verra, að hvergi í heiminum er hagvöxtur, sem orð er á gerandi.  Afurðaverð Íslendinga hefur lækkað vegna minni kaupmáttar, minni eftirspurnar og aukins framboðs.  Norðmenn og Rússar hafa aukið veiðar sínar á þorski í Hvítahafinu.  Þetta aukna framboð hefur valdið okkur tjóni vegna verðfalls.

Spurn eftir áli hefur minnkað á heimsmarkaði, eins og eftir flestum öðrum vörum.  Framboðið hefur ekki minnkað, og stórar álverksmiðjur í smíðum, og stækkanir eldri álvera standa yfir.  Verð á áli hefur þess vegna lækkað svo, að mörg álver eru nú rekin með tapi.  Nú kemur tæknilegur styrkur álvera með vandasama og vandaða sérvöru sér vel, jafnvel þó að framleiðni sé ábótavant, því að hærra verð fæst fyrir téða vöru en framleiðslu, sem t.d. þarf að fara í endurbræðslu.  Hverjir eru þá framtíðar horfur í álgeiranum ?

Núverandi ástand á mörkuðunum er tímabundið.  Þegar hagkerfi heimsins hafa rétt úr kútnum, en nú er enginn hagvöxtur, nema í Kína, og hann fer minnkandi, þá mun spurn eftir áli vaxa á ný, og spáin um 4 % árlegan vöxt álnotkunar stendur enn, sé litið til næsta aldarfjórðungs.  Tökum dæmi af bílaiðnaðinum.  

Nú nemur fjöldi seldra bifreiða af fólksbílagerðum (light vehicles) um 70 milljónum eintaka á ári.  Að 7 árum liðnum, árið 2020, er því spáð, að salan muni nema tæplega 110 milljónum eintaka.  Þetta er aukning um 40 milljónir bíla eða 8 % á ári.  Ef reiknað er með um 200 kg/ál í hvern bíl að meðaltali á þessu tímabili, jafngildir þetta eftirspurnaraukningu um 8 milljónir/t Al eða 1.1 milljón/t Al á ári.  Þessi árlega aukning er 30 % meira en nemur núverandi framleiðslugetu íslenzkra álvera saman lagðri.

Þetta jafngildir rúmlega helmingi spáðrar eftirspurnaraukningar áls í heiminum, en hinn helmingurinn kemur þá frá aukningu umbúða, byggingarplatna og -bita og rafmagnsleiðurum.  Innviðauppbygging í Kína, á Indlandi, í Suður-Ameríku og í Afríku, mun standa undir þessari eftirspurn.  Í ljósi þessa vaxtar er rétt að hafa í huga, að nóg er af báxítinu, sem er meginhráefnið, og að framleiðslan er öll endurvinnanleg með tiltölulega litlum tilkostnaði. 

Það er hins vegar orkan, sem er flöskuhálsinn í þessu ferli, sem er mjög orkukræft.  Það eru gríðarlegar endurnýjanlegar orkulindir óvirkjaðar í heiminum, og mest munar þar um vatnsorkuna, því að áhöld eru um, að jarðgufan sé endurnýjanleg.  Hún er það með hæfilegri nýtingu.  Í Afríku og Suður-Ameríku er t.d. enn feiknarlega mikið af hagkvæmum ónýttum virkjanakostum, en það eru þó ýmis ljón þar í vegi fjárfesta, sem með eðlilegum stjórnarháttum ættu ekki að vera hérlendis.  

Einn fjárfestingarkostur blasir við.  Það er álver í Helguvík.  Forráðamenn Norðuráls hafa lýst því yfir, að þeir bíði eftir að geta haldið framkvæmdum áfram í Helguvík.  Sérfræðingar Norðuráls hafa undirbúið samninga við alla helztu búnaðarbirgja.  Helguvík sem staðsetning fyrir álver hefur ýmsa góða kosti, s.s. góða höfn, alþjóðaflugvöll í næsta nágrenni, nægilega stóran vinnumarkað í grennd og  sérfræðiþjónusta innan seilingar. 

Veikleikarnir eru orkuflutningar og orkuöflun.  Helguvík verður úti á enda langrar línu, en ekki nálægt meginstofnkerfinu, eins og ISAL og Grundartangaverksmiðjurnar.  Sami veikleiki á reyndar við um Fjarðaál.  Hugmyndin var að auka afhendingaröryggi orku til Helguvíkur með tengingu við Reykjanesvirkjun og fleiri jarðgufuorkuver á Reykjanesi.  Snurða virðist hafa hlaupið á þráðinn varðandi orkukaupin, og það er hárrétt, sem núverandi fjár- og efnahagsmálaráðherra hefur sagt, að við slíkar aðstæður er réttlætanlegt, að ríkisvaldið reyni að liðka til fyrir samningum.  Til þess hefur ríkisvaldið fjölmörg tól og tæki. 

Núverandi iðnaðarráðherra, sem er þingmaður Suðurkjördæmis og þar með Suðurnesja, hneykslaðist oft með réttu á afstöðu vinstri-stjórnar viðrinisins til uppbyggingartilrauna sveitarfélaganna á Suðurnesjum, en téð viðrinisstjórn var þessum sveitarfélögum óþægur ljár í þúfu varðandi atvinnuuppbyggingu til að ráða bug á sáru atvinnuleysi og fólksflótta.  Setti þetta stjórnvaldsfyrirbrigði sveitarfélögunum stundum stólinn fyrir dyrnar. Nú fær Ragnheiður Elín gullið tækifæri til að láta drauma sína rætast til hagsbóta fyrir Suðurnesin, Suðurlandið með virkjunum og landið allt með umtalsverðri aukningu landsframleiðslunnar.

Ragnheiður Elín, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, og allir hinir ráðherrar Laugarvatnsstjórnarinnar, munu á vegferð sinni þurfa að kljást við dragbíta í stjórnkerfinu.  Ráðherrarnir verða þess vegna sjálfir að fylgja málum eftir og hafa stjórnkerfið undir argusaraugum, ef sá árangur, sem að er stefnt, á að nást. Þeir, sem ekki standa sig, eða halda áfram að spila með hinu liðinu, verða að víkja af vettvangi. 

Það er engin goðgá að stefna að 5. álverinu í landinu.  Það gæti t.d. verið við Þorlákshöfn.  Með tilkomu þess yrði framleiðslugeta landsins allt að 2 milljónir tonna af áli á ári, sem verður svipað hlutfall heimsframleiðslunnar og sjávarafli Íslendinga er af heimssjávaraflanum.  Það er ekki úr vegi að byrja með að kanna jarðveginn hjá eigendum álveranna í Straumsvík og á Reyðarfirði, en það eru margir fleiri leikendur á sviðinu.  Kröfur Íslendinga væru bezta fáanlega tækni við framleiðslu og mengunarvarnir og orkuverð, sem greiðir mannvirki upp á 20-25 árum. 

Tromp Íslendinga er sem fyrr endurnýjanleg orka.  Slíkar virkjanir hafa svo langan tæknilegan afskriftartíma, að vel má hugsa sér að koma til móts við fjárfestana með afslætti niður að kostnaðarverði viðkomandi virkjana fyrstu 5 árin og árlega stighækkandi verð næstu 5 árin ásamt afnámi rafskatts á öll fyrirtæki og heimili, þó að endurgreiðslutími yrði 30 ár.  Um þessar mundir er þungur róður fyrir álframleiðendur, en framtíðin er björt fyrir þá, sem hafa tryggt sér orku til langs tíma, t.d. 35 ára, á samkeppnihæfu verði.

Ráðherratossarnir, sem hér héngu með lítilmótlegum hætti við völd í rúm 4 ár til 23. maí 2013, sýndi smánarlega afstöðu til umhverfismála.  Hin alræmda Svandís Svavarsdóttir, dæmd af Hæstarétti fyrir yfirtroðslu gagnvart sveitarfélagi og ólýðræðislega framgöngu, hafði horn í síðu vatnsaflsvirkjana, af því að þær eru undirstaða iðnvæðingar landsins, en lét lífsnauðsynlegar mengunarvarnir jarðvarmavirkjana, í grennd við mesta þéttbýlissvæði landsins, sem eyðileggja loftgæði í heilsuspillandi mæli, reka á reiðanum. 

Svandís sýndi með forgangsröðun sinni öfugsnúið viðhorf sitt til umhverfisverndar.  Umhverfisvernd í huga hennar líka er aðeins tól afturhaldsins til þess að hindra framfarir á formi nýrrar atvinnustarfsemi í alþjóðlegri eigu.  Þá skal "náttúran njóta vafans", en fólkið, t.d. atvinnulaust fólk, skal aldrei fá að njóta vafans í huga "nómenklatúrunnar", sem allt þykist betur vita en aðrir og þykist fætt til að fara með forræði annarra, svo að ekki sé nú talað um vænan hluta launa almennings.

Pálmi Stefánsson, PSt, efnaverkfræðingur, ritar grein í Morgunblaðið, 23. maí 2013:"Reykjavík og hveralyktin - vá í lofti".  Þar kemur fram, að loftgæði í Reykjavík eru orðin einna lélegust í heiminum, þegar litið sé til ýmissa ofnæmisvaldandi efna, s.s. í öndunarfærum og á húð, t.d. brennisteinstvíildis, SO2.  Pálmi talar um manngert umhverfisslys, sem vart eigi sinn líka, og á þar við dreifingu eiturgufunnar brennisteinsvetnis, H2S, og SO2, yfir mesta þéttbýlissvæði landsins.

Samkvæmt PSt er styrkur SO2 í andrúmslofti langhæstur í Reykjavík af 46 borgum í 6 heimsálfum eða 21 ug/m3 að jafnaði yfir árið.  Mælt yfir árið 2009 var 33 % meiri styrkur SO2 í andrúmslofti Reykjavíkur en Mexíkóborgar og 40 % meiri en í Nýju Jórvík, Hong Kong og Pittsburg. Flestar aðrar borgir voru með 10 % - 25 % SO2 á við Reykjavík.  WHO (Alþjóða heilbrigðismálastofnunin) ráðleggur nú leyfilegan hámarksstyrk af SO2 20 ug/m3 í einn sólarhring.  Höfuðborgarsvæði Íslands er yfir þessum mörkum allt árið að meðaltali, svo að furðu má gegna, að umhverfisverndaryfirvöld hérlendis skuli ekki hafa vaknað upp af Þyrnirósarsvefni.  Svandís Svavarsdóttir setti kíkinn fyrir blinda augað.  

Nýr íslenzkur staðall fyrir H2S í andrúmslofti er væntanlegur í júlí 2014.  Sá staðall mun alls ekkert taka á vandamálinu, heldur festa réttinn til heilsuspillandi mengunar í sessi með lögum.  Þetta er reginhneyksli, sem ákveðið var á vakt Svandísar Svavarsdóttur, en er óhjákvæmilegt að vinda ofan af, eins og margri dauðans vitleysunni frá vinstri stjórninni.  

Olíubrennsla er líka sökudólgur, en jarðvarmavirkjanir í innan við 50 km fjarlægð frá meginþéttbýlinu með ríkjandi vindátt í stefnu frá virkjunum til þéttbýlis er mesti sökudólgurinn.  Í starfsleyfi slíks virkjunarsvæðis þarf að setja losunarmörk H2S og SO2, sem eru 10 % af núverandi losun, og verði þessu náð í áföngum í síðasta lagi 1. janúar 2020 að viðlögðum refsingum á formi sektargreiðslna á hvert tonn H2S og SO2, sem losað er.  

Það eiga ekki endilega að gilda sömu ákvæði um jarðvarmavirkjanir, sem lengra eru frá byggðu bóli.  Þannig mundu hálendisvirkjanir njóta ákveðins forskots, þó að einnig verði að gefa gaum að gróðurskemmdum og súru regni og miða mengunarmörk við slíkt þar.

Hér hefur verið sýnt fram á, að umhverfisvernd Svandísar Svavarsdóttur jafngildir kreppu og kossi dauðans.  Brýnt er að snúa þessari öfugþróun við.  Atvinnuskapandi og gjaldeyrisskapandi fjárfestingar verður að laða fram um leið og ströngustu mengunarvarnakröfur eru gerðar til fyrirtækjanna, svo að Ísland geti boðið íbúum sínum hreinasta loft og vatn og heilbrigðasta lífríki, sem um fyrirfinnst á Vesturlöndum.  Ekkert minna er nógu gott.  ALDREI AFTUR VINSTRI STJÓRN.      

   

   

 

           

 

Sorgarsaga af sæstreng

Enn gengur hann aftur, draugurinn, sem ætlað er það hlutverk að flytja raforku á milli Íslands og Skotlands í báðar áttir eftir því, hvernig kaupin gerast á eyrinni.  Særingamaðurinn, Hörður Arnarson, forstjóri ríkisfyrirtækisins Landsvirkjunar, notaði tækifærið á "Ársfundi" LV 21.03.2013, og magnaði drauginn upp með stórkarlalegum fullyrðingum, sem koma ýmsum, sæmilega sjóuðum, algerlega í opna skjöldu, og verða nokkrar slíkar gerðar að umfjöllunarefni hér með vísun til fréttar Björns Jóhanns Björnssonar í Morgunblaðinu 22. marz 2013 undir fyrirsögninni: "Ónýtt raforka 15-20 milljarða króna virði".

Haft er eftir forstjóranum, að téð ónýtt orkuvinnslugeta nemi 2,0 TWh/a (terawattstundir á ári, terawattstund=milljón Megawattstundir).  Þetta jafngildir því, að allt árið um kring sé ónotuð aflgeta í íslenzka raforkukerfinu, sem nemur 230 MW eða heilli Búrfellsvirkjun í meira en 10 mánuði ársins.  Hér fer eitthvað mikið á milli mála.  Hvar í ósköpunum er alla þessa aflgetu að finna, og hlýtur hún ekki að vera dæmi um offjárfestingu, ef rétt er með farið ?   

Forstjórinn gleymir því, að vegna fyrirbyggjandi viðhalds og vegna bilana eru sjaldnast allar einingar kerfisins tiltækar.  Þá sleppir hann því einnig, að í kerfinu verður jafnan að vera fyrir hendi reiðuafl og varaorka, sem óðs manns æði er að reiða sig á, að komi gegnum 1200 km langan sæstreng.  Hefur hann gert greiningu í hermilíkani á svipulli hegðun samtengds kerfis Íslands og Evrópu við truflanir ?

Það kemur heldur ekki fram, hvort téðar 2,0 TWh/a af raforku eru forgangsorka eða afgangsorka eða hvort tveggja.  Hörður hugsar sér greinilega að tæma hér miðlunarlónin eins hratt og markaðurinn erlendis leyfir að vetrinum og standa svo slyppur og snauður þar til leysingar hefjast og flytja þá inn dýra orku frá Evrópu á meðan lónin eru tóm.  Þetta er ógæfuleg framtíðarsýn fyrir raforkunotendur á Íslandi.  Þeir yrðu með þessu móti leiksoppar spákaupmennsku með raforku. Herra Herði má tilkynna það strax, að afhendingaröryggi raforku, sem þetta ráðslag mundi leiða af sér, er algerlega óásættanlegt fyrir almenning, stóriðju og alla aðra raforkunotendur á Íslandi.  Hugmyndin er andvana fædd.  

 Hvers vegna í ósköpunum lækkar Landsvirkjun þá ekki hjá sér verðið til að auka sölumagnið, úr því að mikið umframframboð er, eða þróar öflugan markað fyrir ótryggða raforku ?  Fiskimjölsverksmiðjur mundu flýta rafvæðingu hjá sér fyrir vikið. Landsvirkjun hefur farið þveröfuga leið undanfarið og rift einhliða samningum um ótryggða orku, gróðurhúsabændum og fleirum til tjóns, með þeim rökum, að næg orka væri ekki fyrir hendi í kerfinu.  Það rekur sig hvað á annars horn.  Til hvers var verið að hafa fundarmenn á téðum "Ársfundi" að fíflum ? 

Ef reiknað er með, að 20 milljarðar kr fáist fyrir 2,0 TWh raforku á Skotlandi, þá svarar það til einingarverðsins 80 USmill/kWh, sem er reyndar algerlega óraunhæft að búast við að fá að jafnaði á næstu árum, þegar ný tækni, setlagasundrun ("fracking"), hefur valdið a.m.k. þriðjungs lækkun orkuverðs í BNA, svo að jafnvel í Evrópu sjást nú verð niður í 30 mill/kWh á skammtímamarkaði.

Hverju er Hörður Arnarson bættari með það að fá 20 milljarða kr fyrir 2,0 TWh/a frá kaupanda á Skotlandi, þegar hann mun þurfa að greiða sæstrengseiganda 76 milljarða kr á ári fyrir afnot af flutningsmannvirkjunum, streng, áriðlum, afriðlum og loftlínum, svo að sæstrengseigandinn nái viðunandi arðsemi ? 

Hér er miðað við stofnkostnað þessara mannvirkja með vöxtum á framkvæmdatíma, alls 500 milljarða kr, endurgreiðslutíma 20 árum og hæfilegri ávöxtun fyrir áhættusama fjárfestingu. Landsvirkjun mundi þurfa að borga með orkunni um sæstrenginn og fengi að sjálfsögðu ekki snýtti upp í vinnslukostnað í virkjun. 

Forstjórinn reiknar með að framleiða 1,5 TWh/a með vindmyllum og lágjarðvarmavirkjunum og senda orkuna um sæstrenginn.  Það er stórfurðulegt að ímynda sér, að íslenzkar vindmyllur geti keppt við evrópskar vindmyllur í gegnum 1200 km langan sæstreng.  Til að framleiða 1,3 TWh/a með vindmyllum þarf u.þ.b. 100 stk af vindmyllum.  Þær þurfa býsna mikið land miðað við afrakstur.  Fjölmargir, sem sætta sig við virkjanir og flutningslínur, sem skapa störf innanlands og útflutningsverðmæti, munu aldrei samþykkja þessi mannavirki til að stunda spákaupmennsku með orkuna og til nánast einvörðungu að skapa störf erlendis.

"Hörður sagði sæstreng geta haft jákvæð og fjölbreytt áhrif á íslenzkt efnahagslíf og skapað fjölda nýrra starfa.  Engin ógn steðjaði að starfandi stóriðjufyrirtækjum hér á landi með lagningu sæstrengs." 

Halló, er þetta karlinn í tunglinu ?  Veit hann ekki um erfiðleika norskrar stóriðju, sem þurft hefur að endurnýja samninga sína undanfarið ?  Það má upplýsa hann um, að hún er á heljarþröm, t.d. álverið á Húsnesi í Vestur-Noregi, vegna þreföldunar á raforkuverði á frjálsum markaði í Noregi vegna aukins útflutnings og innflutnings á raforku um sæstrengi.

Það blasir nú ekki við, hvar téð ný atvinnutækifæri verður að finna.  Framleiðsla og lagning strengsins skapar varla nokkurt nýtt starf hérlendis, en auðvitað munu öll mannvirki á landi hérlendis skapa tímabundin ný störf hérlendis á framkvæmdatíma og fáein við rekstur og viðhald.  Er þó nær að reisa virkjanir, aðveitustöðvar og línur/jarðstrengi til að vinna orku innanlands og flytja hana til iðjuvera hérlendis, þar sem u.þ.b. 40 % veltunnar verður eftir í landi, og öll skapar sú starfsemi gjaldeyri.  Hugmynd Harðar mun vera að stofna sjóð fyrir afrakstur orkusölu um sæstreng, en eins og fram kemur hér að ofan er enginn gróði í sjónmáli, og virðisauki innlendrar framleiðslu, sem flutt er utan eða sparar innflutning, verður fyrirsjáanlega alltaf meiri en slíkur sjóður gæti státað af.

Fréttir af þessum "Ársfundi" sýna, að fram er kominn nýr uppistandsgrínisti.  Eftirfarandi stendur í téðri frétt: "Hörður Arnarson fjallaði m.a. um vindorkuna í ræðu sinni á ársfundinum.  Hann sagði hana ávallt verða þriðja kost (svo ! 1) á eftir vatnsafli og jarðvarma.  Vindorkan væri að ryðja sér til rúms erlendis og orðin víða örugg leið (svo ! 2).  Framleiðslan væri hins vegar óstöðug (tíðindi ? 3).  Hörður sagði, að á næstu árum mundi orkuverð frá vindmyllum lækka hratt og skarast við aðra orkukosti (svo ! 4).  Ísland væri í einstakri stöðu að geta nýtt alla þessa þrjá kosti."

1) Hvernig getur Hörður Arnarson fullyrt þetta ?  Ef sá, er hér heldur á fjaðurstaf, brygði yfir sig spámannskufli, mundu fyrr verða fyrir valinu sjávarfallavirkjanir og brennslustöðvar úrgangs.

2 og 3) Hvernig fer það saman að vera "örugg leið" til raforkuvinnslu og að vera óstöðug ?

4) Vindorka er alls staðar stórlega niðurgreidd af hinu opinbera, þar sem hún er við lýði, til að ýta undir notkun hennar og þar með að draga úr mengun andrúmsloftsins og myndun gróðurhúsalofttegunda.  Fyrst verða auðvitað niðurgreiðslur minnkaðar og með lækkandi orkuverði á heimsmarkaði, sem nú er raunin vegna aukins framboðs á gasi og olíu, er óralangt í, að vindorka, með 30 % nýtingartíma og smáar vinnslueiningar, geti keppt á markaði.  Þetta er þess vegna rétt ein órökstudda fullyrðingin.

Landsvirkjun er að fullu í eigu ríkisins.  Eins og öll önnur fyrirtæki á hún að þjóna hagsmunum eigenda sinna, sem eru skattborgararnir í þessu landi.  Hér skal fullyrða án frekari röksemdafærslu, að sérvizkuleg gæluverkefni á borð við þau, sem gerð hafa verið að umtalsefni hér að ofan, þjóna ekki hagsmunum almennings á Íslandi.

Stjórnmálaflokkarnir tippla eins og kettir í kringum heitan graut, þegar kemur að málefnum Landsvirkjunar um þessar mundir.  Þó skyldi maður ætla, að ríkisstjórnarflokkarnir hafi velþóknun á brölti stjórnar Landsvirkjunar , sem staðið hefur þetta kjörtímabil.  Þá er ástæða til að ætla, að borgaralegu flokkarnir séu andvígir öllum tilraunum til að gera orkulindir landsins að viðfangsefni spákaupmanna.  Slíkt minnir óþægilega mikið á REI-hneykslið og samræmist engan veginn þeirri atvinnustefnu, sem þeir vilja leiða til öndvegis á Íslandi.  Hér skal fullyrða, að meirihluti landsmanna mun hafna virkjunum, línulögnum og öðrum mannvirkjum, sem reist eru til að flytja orkuna beint úr landi til að skapa atvinnu nánast eingöngu erlendis.  Hvar eru umhverfisverndarsinnar nú ?  Hvers vegna tjá talsmenn Landverndar sig ekki merkjanlega um þessi mál ?

Fréttastofa RÚV hefur í upphafi kosningabaráttunnar leitt tvö álver af þremur inn í umræðuna um skattamál þeirra og verið gerð afturreka með áróður sinn, sbr grein Magnúsar Þórs Ásmundssonar, forstjóra Alcoa á Íslandi, í Morgunblaðinu 23. marz 2013.  Einnig hefur fréttastofa RÚV vakið athygli á hrörnandi lífríki Lagarfljóts ásamt gjörbreyttu litarafti Fljótsins til hins verra.  Þetta síðasta hefur orðið mörgu Héraðsfólki harmsefni, sem og öðrum, og höfundi ekki sízt.  Hverjum er um það að kenna, að Jökulsá á Brú skyldi verða steypt ofan í Fljótsdalinn ?  Því er til að svara, að Eyjabakkamiðlun var fyrsti valkostur Landsvirkjunar fyrir austan, en umhverfisverndarsinnar börðust svo hatrammri baráttu gegn skerðingu á hamskiptasvæði gæsa, að hinn valkosturinn var tekinn á kostnað Fljótsdalshéraðs, sem aldrei skyldi verið hafa.   

  

  

 

 

  

    

 

 

Orkuvinnsla á tímamótum

Landsvirkjun var stofnuð með lögum frá Alþingi árið 1965.  Fyrirtækið var lengst af í eigu ríkis, Reykjavíkurborgar og Akureyrar, en hefur um hríð verið alfarið í eigu ríkisins.  Óhætt er að fullyrða, að þetta eignarfyrirkomulag samræmist engan veginn þeim orkumarkaði, sem komið var á laggirnar á Íslandi fljótlega upp úr aldamótunum 2000 til að fullnægja tilskipun Evrópusambandsins, ESB, um samkeppni á raforkumarkaði, sem skyldi reist á fjórskiptingu markaðarins, þ.e. vinnslu, flutningi, dreifingu og sölu. 

Landsvirkjun hefur sérstöðu á markaðinum sökum stærðar sinnar, en markaðshlutdeild hennar er um 70 %.  Gefur auga leið, að 100 % ríkiseign á fyrirtæki á lögbundnum samkeppnimarkaði er þversögn, sem ekki er unnt að umbera til frambúðar.  Nú er kominn tími til breytinga, og um þessar breytingar hefur orðið nokkur umræða á opinberum vettvangi að undanförnu. 

Sumpart kann það að stafa af skrýtnum ráðstöfunum núverandi stjórnar og ummælum forstjóra Landsvirkjunar, sem orka mjög tvímælis og afar ólíklegt er, að væru uppi á teninginum, ef Landsvirkjun væri rekin á viðskiptalegum grundvelli og væri skráð hlutafélag á markaði.  Til að auka arð þjóðarinnar, ekki einvörðungu ríkisins, af starfsemi Landsvirkjunar, er kominn tími til að láta af leikaraskap í kringum andvana fædd gæludýr og hefja tækni vatnsaflsvirkjana og viðskipti á ný til öndvegis við stjórnun Landsvirkjunar.

Hér má nefna furðutal um aflsæstreng á milli Íslands og Bretlands, eins og fullnægjandi sæstrengstækni sé handan við hornið, næg afgangsorka sé fyrir hendi í kerfinu, slík viðskipti jafngiltu áhættulítið gulli og grænum skógum og hindra mætti orkuverðshækkun hér innanlands þrátt fyrir slíka tengingu.  Allt er þetta tal til marks um tilveru í gerviveröld og með miklum endemum og hin mesta fjarstæða.  Hér skal fullyrða, að áhættugreining slíks verkefnis í einkafyrirtæki mundi óðara leiða til, að því yrði sópað út af borðinu sem svartagallsrausi, og sá, sem eyða mundi púðri í slíka vitleysu, yrði að koma með góða hugmynd til að fá bónus það árið.

Þá má nefna vindmylluævintýrið.  Meira að segja á meginlandi Evrópu, þar sem almenningur greiðir margfalt hærra orkuverð en hér, er raforka frá vindmyllum niðurgreidd, en það er gert í nafni umhverfisverndar.  Gefur auga leið, að engum slíkum röksemdum er hægt að tefla fram hér.  Hér munu vindmyllur aldrei draga úr losun neinna skaðlegra efna út í andrúmsloftið. Vitleysan ríður ekki við einteyming.  Þá er því haldið fram, að æskilegt sé að rannsaka nýtingartíma vindmylla á Íslandi.  Halló !  Var nauðsynlegt að eyða yfir 2 milljónum evra, MEUR 2, til þess ?  Smíða mátti hér innanlands turna og spaða og sírita snúningshraðann án þess að framleiða rafmagn og tengja vindmyllurnar við stofnkerfið með ærnum tilkostnaði.  Hjá engu einkafyrirtæki hefði mönnum dottið í hug svo barnaleg tilraun, sem hér átti sér stað.

Ásgeir Jónsson, doktor í hagfræði, ritar þarfa grein í Morgunblaðið föstudaginn 25. janúar 2013, "Um eignarhaldið á Landsvirkjun".  Þar segir í upphafi:

"Landsvirkjun er nú alfarið í eigu ríkisins, og jafnframt eru allar skuldir fyrirtækisins með ríkisábyrgð.  Þá er stjórn fyrirtækisins skipuð af stjórnmálaflokkum landsins.  Færa má sterk rök fyrir því, að þetta fyrirkomulag geti ekki staðið til langframa miðað við eðli og áhættu þess rekstrar, sem fyrirtækið stundar. .... Skráning Landsvirkjunar á hlutabréfamarkað og útboð á 30 % hlutafjár fyrirtækisins gæti skilað fimmföldum ávinningi að íhugun þess, sem hér ritar." 

Síðan rekur doktor Ásgeir 5 röksemdir fyrir hlutafjárútboði eða sölu hlutafjár, og vega þau hvert um sig þungt:

1. Landsvirkjun skuldar nú um 340 milljarða kr í erlendri mynt að mestu.  Full ríkisábyrgð er á þessum skuldbindingum, sem er íþyngjandi fyrir ríkið, sem þegar er í ábyrgð fyrir 950 milljarða kr skuld Íbúðalánasjóðs (skítaslóði ferils Jóhönnu Sigurðardóttur) og 400 milljarða lífeyrisskuldbindingum opinberra starfsmanna.  Alls nema þessar ábyrgðir heilli landsframleiðslu, sem verkar neikvætt á lánshæfismat ríkisins og ber þess vegna að aflétta, eins og kostur er.  Allar nýjar skuldsetningar Landsvirkjunar yrðu án ríkisábyrgðar.
2. Samkeppnistaðan á orkumarkaði mundi leita í sanngjarnari átt með þessum gjörningi.  Líklega mundu lánskjör Landsvirkjunar versna, og það leiðir til hækkunar raforkuverðs, en skattgreiðendur eiga ekki að greiða niður heildsöluverðið, hvorki beint né óbeint.  Í þessu sambandi er þó vert að hafa í huga, að raforkuverð til almennings er lægst á Íslandi, og það er einmitt fyrir tilstuðlan Landsvirkjunar með heildsölu sinni til stóriðjunnar, sem í krafti magns veldur lægri einingarkostnaði hjá Landsvirkjun en annars staðar þekkist.
3. Á móti kemur, að Landsvirkjun getur aflað hlutafjár á markaði og þar með dregið úr lánsfjárþörf sinni.  Líklega mun þess vegna hækkunarþörf Landsvirkjunar verða hverfandi.
4. Doktor Ásgeir leggur til, að ríkið verði áfram 70 % eignaraðili að Landsvirkjun, og þannig verði fylgt  norsku fordæmi frá "Statoil" olíufélaginu.  Um þetta er að segja, að ekki er um mjög gæfulegt fordæmi að ræða (frá Lilyhammer), en þetta mætti hugsa sér sem fyrsta áfanga til að fá markaðsvirði á fyrirtækið, sem hæglega getur numið yfir 400 milljörðum kr, ef vel tekst til með fyrsta áfangann.  Spyrja mætti þjóðina um það samfara öðrum kosningum, hvort hún vilji selja tiltekinn hlut í Landsvirkjun, og hvort hún sjálf með beinum hætti vilji eignast hlutabréf í Landsvirkjun, þannig að ríkishluturinn yrði minnkaður, jafnvel niður í 30 % í áföngum, eða hvort hún vilji halda ríkishlutinum 100 % eða 70 %.  Fé, sem ríkissjóði kann að áskotnast af þessum gjörningum, á strax að verja til lækkunar á skuldabyrði ríkissjóðs.  Andvirði 30 % hlutar er væntanlega yfir 100 milljarðar kr. 
5. Með skráningu Landsvirkjunar á markað og sölu á 30 % hlut mun draga úr áhrifum stjórnmálamanna á ákvarðanatöku stjórnar og stjórnenda fyrirtækisins.  Pytti, eins og að framan voru nefndir, munu menn þá síður detta ofan í, enda verður viðskiptalegt aðhald þá meira.  Þá verður ekki mynduð sérvitringsleg verðlagningarstefna án tengsla við raunveruleikann á markaði, bæði erlendis og innanlands, þannig að viðskiptavinir hrekjist á brott.  Framkoman við gamla og nýja viðskiptavini fyrirtækisins mun vafalítið batna við skráningu á markað, og er ekki vanþörf á.  Á síðustu árum hafa nýir viðskiptavinir verið fældir brott og gamlir eiga um sárt að binda. 

  Líklega er bezt að fara tvær leiðir að fyrsta áfanganum.  Efna til alþjóðlegs hlutafjárútboðs á 15 % hlutafjár.  Þannig myndast markaðsverð.  Síðan verði 15 % seld hæstbjóðanda.  Ekki er að efa, að lífeyrissjóðir á Íslandi og jafnvel víðar munu verða áhugasamir um kaup á hlut í þessu gríðarlega arðsama fyrirtæki.  Þar yrði um langtíma örugga fjárfestingu að ræða með nægum ávinningi til að fullnægja núverandi ávöxtunarkröfu lífeyrissjóðanna.

Að loknum þessum gerningi munu hjáróma raddir um undirverð á íslenzkri raforku hljóðna.  Landsvirkjun á mikil vatnsréttindi, óvirkjuð, og þarf að afla sér meiri.  Hún á alls ekki að fara út í áhættusamar fjárfestingar, þar sem áhættugreining leiðir í ljós, að tæknilegar lausnir til að leysa kröfur nútímans eru enn ekki fyrir hendi, og virkjun í blóra við vilja meirihluta heimamanna á ekki að koma til greina, en slíkt glapræði virðist einmitt vera í kortunum núna við Mývatn, aftur.

Vonandi verður uppbyggingu áliðnaðar haldið áfram á Íslandi, en áliðnaðurinn, sem fyrir er í landinu, má þá ekki sofna á verðinum, eins og nýleg dæmi benda þó til, að hann hafi gert.  E.t.v. var þar úthýsingu um að kenna.  Slíkt stórskaðar málstað áliðnaðarins.  Ef hann nýtir sér beztu fáanlegu tækni og hefur árvökulu starfsfólki á að skipa, getur hann lifað í góðri sátt og samlyndi við umhverfi sitt, eins og verksmiðjan í Straumsvík hefur sýnt, þó að (naumur) meirihluti Hafnfirðinga hafi í marz 2007 ekki viljað fá mikla aukningu starfseminnar í túnfót sinn.  Enginn fjárfestir mun hætta stórfé hér, nema hann verði boðinn velkominn af a.m.k. 2/3 íbúanna í grennd.

Í Straumsvík eru nánast engin framandi efni í gróðri í grennd eða í dýralífi úti fyrir ströndinni, sem rekja megi til starfsemi álversins.  Þannig getur stóriðjan með góðum vilja og nýtingu nútímatækni stundað sína starfsemi í góðri sátt við umhverfið.  Það er ekki vandasamt að tvöfalda núverandi álframleiðslu á Íslandi án þess að ganga of hart að auðlindum landsins.  

Landið er samkeppnihæft og álmarkaðurinn lofar góðu, þar sem búizt er við 4 % árlegri aukningu eftirspurnar áls næstu 20 árin.  Þetta jafngildir um 1,6 Mt/a (milljón áltonna á ári) eða um tvöfaldri álframleiðslu Íslands.  Undir tengli hér að neðan er grein höfundar og svissnesks rafmagnsverkfræðings, Max Wiestner, um ISAL í Straumsvík og nýlegar framkvæmdir þar til eflingar raforkuveitu verksmiðjunnar.  Greinin er í nýjasta hefti "International Alumunium Journal".       

        

    

        

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• alu_2013_scan.pdf

Haustmyrkur

Grátbrosleikur var sviðsettur á fjölum Hótels Hilton Reykjavik Nordica miðvikudaginn 21. nóvember 2012 og kallaður Haustfundur Landsvirkjunar.  Aðalleikarinn fellur augljóslega illa að hlutverkinu, því að hann, og stjórn þessa ríkisfyrirtækis, sem Alþingi kýs til, er búinn að breyta þjóðþrifafyrirtæki í einhvers konar tilraunaverksmiðju furðuhugmynda.  Ef þær yrðu að veruleika, yrði íslenzk orka spákaupmennsku af versta tagi að bráð, og allir mundu lepja dauðann úr skel í kjölfarið, því að viðskiptahugmyndin ber dauðann í sér (getur ekki gengið upp). 

Þetta villuljós í haustmyrkrinu má ráða af athöfnum og athafnaleysi fyrirtækisins ásamt þverstæðukenndum fullyrðingum aðalleikarans, forstjóra þessa fyrrum sómafyrirtækis.  Verða nú tekin nokkur dæmi:

Hann þykist hafa í burðarliðnum orkusölusamninga við 4 fyrirtæki upp á alls 50 MW  og "það er því ljóst, að full innistæða er fyrir verðstefnu Landsvirkjunar", en samt þola þessir samningar ekki dagsljósið.  Hér skal véfengja það þar til hann sannar fullyrðingu sína um, að verðstefna Landsvirkjunar standist.  Sannleikurinn er sá, að þessi forstjóri hefur engan nýjan orkusölusamning gert, ef frá er talinn samningurinn við RTA ISAL, sem var í burðarliðnum, þegar Hörður kom til Landsvirkjunar.  Fyrirtæki hafa flúið Hörð og fengið hagstæðari samninga í Bandaríkjunum (BNA), þegar öll kurl komu til grafar.  50 MW er léleg eftirtekja, hvernig sem á hana er litið.  

Samningar verða að vera báðum í hag, svo að takast megi.  Orkukostnaðurinn er aðeins hluti af heildardæmi fjárfestanna.  Ýmiss konar óhagræði fylgir því að fjárfesta á Íslandi, og þess vegna mun Hörður aldrei ná neinum alvörusamningum, nema hann bjóði hagstæðari kjör en keppinautarnir, þ.m.t. í BNA.  Núna fer orkuverð lækkandi í BNA og á heimsmarkaði vegna skammtímaáhrifa kreppunnar og vegna langtíma áhrifa aukins framboðs á gasi.  Þetta gas er unnið með nýrri tækni, sem Kaninn hefur þróað og kallast "fracking" eða sundrun setlaga á nokkurra km dýpi með vatni undir háum þrýstingi.  Eldsneytisgas þetta mun endast áratugum saman og líklega brúa bilið yfir að endanlegri lausn á orkuvanda heimsins, beizlun samrunaorkunnar, "fusion energy".  Þá eru tvö vetnisatóm þvinguð til að mynda helíumatóm og losa við það gríðarlega varmaorku úr læðingi, sem nýta má til rafmagnsframleiðslu. 

Aðalleikarinn í grátbrosleiknum heldur því fram, að Evrópa sé í fremstu röð við þróun á sjálfbærri orkuvinnslu.  Hvað er til í því ?  Ekkert.  Á undanförnum árum hefur losun Evrópu á gróðurhúsalofttegundum út í andrúmsloftið aukizt vegna lokunar kjarnorkuvera og opnunar nýrra kolaorkuvera.  Evrópumönnum miðar ekki spönn frá rassi, eru eins og færilýs á tjöruspæni, á meðan Norður-Ameríkumenn draga úr losun sinni á koltvíildi, aðallega með því að leysa kolakynt raforkuver sín af hólmi með gaskyntum orkuverum, oft með fjarvarmaveitum og þar með góðri orkunýtni.

Nýjasti grínþáttur Landsvirkjunar heitir Vindmyllugarður.  Hvernig nokkrum gat dottið í hug að setja svo forljót mannvirki upp í "ósnortnum víðernum" íslenzkrar náttúru algerlega að þarflausu og með peningaaustri, er hulin ráðgáta.  Reynsla af rekstri vindmylla er góðra gjalda verð, en hún mun hvorki nýtast Landsvirkjun né almenningi, sem á fyrirtækið. Þetta er hins vegar ein sviðsmynd grátbrosleiks vinstri meirihlutans í stjórn Landsvirkjunar. 

Hörður Arnarson gaf þann 26.11.2012 upp kostnað við eina 900 kW vindmyllu, en Landsvirkjun setur nú upp tvær slíkar nálægt Búrfellsvirkjun, MEUR 1,0.  Líklega á þá eftir að bæta við innlendum kostnaði, en honum verður þá sleppt hér.  Með 10 ára afskriftatíma þessara gripa, að meðaltali fullri nýtingu 30 % ársins, rekstrarkostnaði 20 % af erlenda kostnaðinum og ávöxtunarkröfu 7 %, fæst kostnaðarverð raforkunnar frá þessum gripum 24 kr/kWh eða 188 mill/kWh.  Hér er um að ræða áttfaldan jaðarkostnað í íslenzka raforkukerfinu.  Lesendur skulu hafa í huga, að til að koma þessari vindmylluorku um flutningskerfi og dreifikerfi raforku til notenda þarf viðbótar fjárfestingar, sem nema a.m.k. 6 kr/kWh, svo að kostnaðarverðið verður þá 30 kr/kWh.  Þetta er gæluverkefni, sem vissulega kemst á spjöld sögunnar, en fáir munu vilja láta bendla sig við sóun opinberra fjármuna af þessu tagi.  Framferði af þessu tagi verður ríkisfyrirtæki ekki liðið lengi úr þessu.  Því verður ekki trúað, að Sjálfstæðisflokkurinn muni skrifa upp á vitleysu af þessu tagi.     

Þegar þessi forstjóri Landsvirkjunar kemur svo fram fyrir myndavélarnar og lýsir því yfir glottandi, að von hans standi til þess, að orkuverð á Íslandi hækki og kostnaðarverð vindmylla lækki, svo að verðin nái saman einn góðan veðurdag, þá verður manni öllum lokið.  Fyrir hverja er þessi maður að vinna ?  Er þessum manni sjálfrátt ?  Hvenær verður komið nóg af vitleysunni ?  Þarf ekki að taka þetta vandamál til umræðu á Alþingi ?  Stjórn Landsvirkjunar og þar með þessi forstjóri starfar í skjóli meirihluta Alþingis.   

 "... ásamt því að kanna möguleika á lagningu sæstrengs til Bretlands sem styður við allar meginstoðir stefnu Landsvirkjunar og myndi draga verulega úr áhættu í íslenskri orkuvinnslu. "          

Þessi torkennilegi texti er hafður eftir Herði Arnarsyni á téðum haustmyrkursfundi.  Hann kveður kostnað sæstrengs á milli Íslands og Bretlands vera á bilinu 250-300 milljarðar kr.  Það er af og frá, ef reiknað er með heildarkostnaði verkefnisins, þ.e. strengnum sjálfum og lagningu hans ásamt afriðils- og áriðilsmannvirkjum við báða enda hans og línulögn að lendingarstað.  Að auki kemur svo virkjunarkostnaðurinn sjálfur, en hann er ekki umræðuefnið hér.

Samkvæmt upplýsingum, sem höfundur hefur aflað sér frá Íslendingi, sem stjórnar jarðstrengjavæðingu Danmerkur, en Danir undirbúa nú að færa flutningslínur sínar í jörðu, yrði þessi kostnaður aldrei undir 500 milljörðum kr fyrir um 1000 MW og 1200 km sæstreng. Skekkja forstjóra Landsvirkjunar nemur 100 % og kemur ekki öllum á óvart.

Á téðum haustmyrkursfundi  var hann spurður af fréttamanni um það, hvað Íslendingar þyrftu að virkja mikið fyrir þennan sæstreng.  Svarið var svona 100-200 MW.  Armur ritari þessa pistils varð svo hissa að heyra þetta svar, að hann missti neðri kjálkann niður á bringu, en náði honum samt upp aftur við ritun þessa pistils.

Hvað þýðir þetta eiginlega ?  Það getur aðeins þýtt þrennt.  Í fyrsta lagi, að núverandi hugmyndir um sæstreng snúist um fyrirbrigði, sem er miklu minna en upphaflega var ráð fyrir gert, en það mundi toppa vitleysuna frá fjárhagslegu sjónarmiði.

Í öðru lagi, að í landinu sé fyrir hendi reiðuafl, öllum að óvörum, er nemi yfir 500 MW.  Sá, sem hefði virkjað þetta, væri farinn á hausinn núna vegna hárra fjárfestinga án tekna.

Í þriðja lagi, að téður forstjóri hafi enga tilfinningu fyrir þeim stóru stærðum, sem hann er að véla um núna, enda vanari mW.  Hver skýringanna þriggja er líklegust ?  "Som den observante læser umiddelbart ser ......  ."

Það er reyndar óþarfi að eyða miklu púðri á dagdrauma Landsvirkjunar um sæstreng til útlanda.  Enginn fjárfestir mun verða tilleiðanlegur að leggja fé í svo áhættusamt ævintýri, enda er algerlega borin von, að slíkur geti nokkru sinni borið sig, hvað þá verið þjóðhagslega hagkvæmur.  Að flytja utan vinnu með raforku um sæstreng verður eðlilega aldrei samþykkt á Íslandi.  Ný ríkisstjórn mun koma Landsvirkjun í skilning um það, og þá verður þessi heimskulega ráðstöfun fjár ríkisfyrirtækisins skrínlögð, endir bundinn á gæluverkefni, en fé fyrirtækisins ráðstafað til knýjandi rannsókna og hagkvæmra fjárfestinga.  Kanski verði líka dregið úr sjálfsupphafningu á annarra kostnað ásamt sjálfshóli. 

Að virkja til að stofna til gjaldeyrisskapandi vinnu á Íslandi verður samþykt á næsta Alþingi, og þá varður sú mikla sérfræðingavinna, Rammaáætlun, sem núverandi ráðherrar hafa svívirt, reist úr öskustó og gefið vægi, sem henni ber.  Þá verður Landsvirkjun jafnframt kennt, hvað eftirfarandi markmið hennar merkir: "Markmið Landsvirkjunar er að skila sem mestum arði af orkuvinnslunni til þjóðarinnar".

Núverandi forystusauðir Landsvirkjunar hafa rangtúlkað ofangreint "markmið" hennar fullkomlega.  Þeir vilja hækka hér orkuverð upp úr öllu valdi til fólks og fyrirtækja.  Þar sem Landsvirkjun er ríkisfyrirtæki, er þetta rétt ein skattlagningin, sem jafngildir lífskjararýrnun almennings.  Samkeppnihæfni fyrirtækjanna rýkur þá út í veður og vind, mörg munu komast á vonarvöl og önnur flytjast úr landi.  Síðan munu stjórnmálamenn útdeila ölmusum á báða bóga, fengnum úr sjóðum Landsvirkjunar.  Þetta er viðbjóðsleg atvinnustefna, sem ræna mun margan mann og konu vinnu, en skapa örfáum vinnu hjá Landsvirkjun og nokkrum hjá ríkinu.  Þessi sýn fellur einkar vel að hugarheimi vinstri manna, sem því miður varðandi athafnalífið einkennist af þröngsýni, fordómum og þekkingarleysi á því, sem gagnlegt má telja þjóðarbúinu.

Athafnalífinu og þar með almannahagsmunum gagnast það bezt að halda orkuverði í landinu lágu til styrktar afkomu heimilanna, til að styrkja samkeppnihæfni fyrirtækja og til að laða að erlenda fjárfesta til atvinnubyggingar.  Þetta hefur verið og mun verða stefna Sjálfstæðisflokksins, sem í þessum efnum sem öllum öðrum er á öndverðum meiði við stefnu vinstri flokkanna, Samfylkingar og Vinstri hreyfingar græns framboðs.  

Sjálfstæðismenn hafa gagnrýnt vinstri menn fyrir slagorð þeirra um, að náttúran skuli njóta vafans.  Spurningin er hins vegar vafa hvers ?  Ef um er að ræða vísindalegan vafa, eru sjálfstæðismenn tilbúnir til að hlusta, en ef um er að ræða vafa lýðskrumara og/eða loddara, verður ekki lengur hlustað á slíkt.  Dæmi um fyrra atriðið er Bjarnarflag, og dæmi um seinna atriðið er Neðri-Þjórsá.

Landsvirkjun virðist fara fram með offorsi við Mývatn.  Þar heyr Landvernd varnarbaráttu fyrir íbúana, sem búa í fáeinna km fjarlægð frá borholunum.  Vetnissúlfíð, H2S, mun að óbreyttu eyðileggja loftgæði íbúa og ferðamanna við Mývatn.  Það er gjörsamlega óafsakanlegt í ljósi þess, að mikil loftgæði eru einn helzti kostur þess að búa á Íslandi. 

Ef styrkur H2S í andrúmslofti verður meira en 1 % ársins, hann stefnir nú í 15 %, yfir 50 míkró g í Nm3, sem eru alþjóðleg heilsuverndarmörk, þá ber að stöðva allar framkvæmdir, sem til slíks geta leitt, strax, og skipa verkfræðingum viðkomandi fyrirtækis að finna þær lausnir, sem duga.  Fyrr verði hvorki veitt framkvæmdaleyfi né starfræksluleyfi, hvað sem hinu lögformlega umhverfismati líður.  Ríkir almannahagsmunir og heilsa íbúanna eru í húfi.  Það er til stórskammar, ef Landsvirkjun ætlar að gösslast áfram fyrirhyggjulaust þarna með svipuðum hætti og OR á Hellisheiði. 

Það er ástæða til að efast um, að niðurdæling dugi í þann gljúpa jarðveg, sem þarna er fyrir hendi.  Þarna er vísindalegur efi, og þar á velferð fólks og náttúru að njóta vafans.  

Enginn sambærilegur vafi er uppi á teninginum við Neðri-Þjórsá.  Þurrka á burt skítug skóför Svandísar Svavarsdóttur, fylgisvana sérvitrings og ofstækisþingmanns úr Reykjavík, á Rammaáætlun, hefja þegar samningaviðræður um orkusölu frá Neðri-Þjórsá og virkja þar í kjölfarið í þágu almannahagsmuna.  Þar er ekki eftir neinu að bíða.     

  

  

     

   

   

  

 

 

     

 

 

Orkuverð hér og þar

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að stjórn og forstjóri Landsvirkjunar hafa mótað aðra stefnu um verðlagningu raforku en fyrrverandi stjórn og forstjóri, Friðrik Sophusson.  Skammt er frá því að segja, að nýja stefnan hefur reynzt hið mesta óráð, enda er hún reist á röngum forsendum.

Hin fyrri ranga forsenda er, að íslenzk orka sé að keppa við evrópska orku um viðskiptavini, og þess vegna beri verðlagningunni að draga dám af verðlagningu raforku í Evrópu.  Þetta er kolröng forsenda, eins og bezt sést á því, að undanfarin tvö ár hefur áliðnaður á meginlandi Evrópu dregið saman seglin um fjórðung.  Ástæðan er orkuskortur í Evrópu, m.a. vegna lokunar kjarnorkuvera, og ótti fjárfesta við kolefnisskatt.  Nú hefur framkvæmdastjórn ESB hins vegar lýst því yfir, að til að varna "kolefnisleka" til annarra landa, sem ekki ætla að leggja kolefnisskatt á, muni hún veita tímabundna undanþágu frá kolefnisskatti til samkeppniiðnaðar. Þetta mun þó hvorki nægja til að draga að nýja starfsemi á sviði orkukræfs iðnaðar né auka við þá, sem fyrir er, því að raforkuseljendur í Evrópu eru ófúsir að gera langtímasamninga um orkusölu vegna óvissunnar í Evrópu. 

Vestur-evrópsk orkufyrirtæki gerðu þau mistök fyrir nokkrum árum að gera samning til 20 ára um kaup á gasi frá Gazprom í Rússlandi á verði, sem er fimmfalt núverandi gasverð í Bandaríkjunum, BNA.  Reyna kaupendurnir nú að fá þessum samningum hnekkt.  Rússneski björninn vill hins vegar tengja gasverð við heimsmarkaðsverð á olíu. Nú eru hins vegar að þróast sjálfstæðir gasmarkaðir, sem munu knýja orkuverð niður á við.  Af þessu sést, að orkumarkaðurinn á Íslandi á fátt sameiginlegt með evrópska markaðinum og augljóst, að þessir tveir markaðir þróast eftir ólíkum leiðum, enda birgjar og viðskiptavinir gjörólíkir.

Hin ranga forsendan er, að raforkuverð í heiminum sé á uppleið, og þess vegna sé réttlætanlegt að hækka á einu bretti heildsöluverð um þriðjung.  Þessi skoðun Landsvirkjunarforystunnar er annaðhvort reist á mikilli vanþekkingu eða kolröngum ályktunum af tiltækum staðreyndum, því að þessu er þveröfugt farið, eins og rakið var í greininni, "Don Kíkóti tengir vindmyllur með sæstreng", hér á vefsetrinu og tíundað verður enn frekar í þessum pistli. Verðlagningarstefnu Landsvirkjunar verður að gjörbreyta hið fyrsta. Annars missa Íslendingar af mikilvægum erlendum fjárfestingum og iðnaðartækifærum.  Sæstrengsóra má skrínleggja strax, því að raforkuverð í Evrópu hefur þegar náð hæstu hæðum og mun fara lækkandi að raunvirði.

Ástæðan fyrir verðlækkun raforku í heiminum, sem hafa mun sín áhrif í Evrópu, er gríðarleg aukning framboðs á eldsneytisgasi, bæði venjulegu jarðgasi og s.k. setlagagasi (shale gas).  Áætlað er, að gasbirgðir heimsins muni endast í 200 ár þrátt fyrir, að það muni líklega standa undir 35 %-50 % af frumorkunotkun heimsins um 2050, sem jafngildir um tvöföldun hlutdeildar m.v. nútímann.  Þar er orkubylting á ferðinni. 

Verðið á gasi hefur vegna mikils framboðs fallið á frjálsum mörkuðum, en þar sem gasverð er enn tengt olíuverði, eins og í Evrópu, þar sem Gazprom neitar að lækka verðið, hefur verðið lækkað mun minna. Gasverðið og þar með raforkuverðið í Evrópu mun þó án vafa lækka enn meira á næstu árum að raunvirði.  Landsvirkjun er þar af leiðandi á kolröngu róli með sína gríðarlegu orkuverðshækkun nýrra langtímaorkusamninga.  Af þessum ástæðum hefur Landsvirkjun orðið af hagstæðum langtímasamningum. Þetta þýðir, að Landsvirkjun verður að taka upp hefðbundna verðlagningarstefnu, sem reist er á jaðarkostnaði í kerfinu í stað einhvers konar spákaupmennsku. Þá er virkjunum stillt upp í hagkvæmniröð og t.d. meðaltal kostnaðar 5 næstu virkjana lagt til grundvallar verðlagningu. Komandi Alþingiskosningar munu vonandi valda straumhvörfum á þessu sviði sem mörgum öðrum.   

Hlutdeild gass á kostnað kola við raforkuvinnslu hefur stóraukizt í Bandaríkjunum og er nú komin í 25 % og gæti verið komin yfir 50 % árið 2030 vegna verðþróunar og helmingi minni koltvíildislosunar per kWh en í kolakyntum orkuverum.  Bandaríkjamönnum hefur þannig tekizt að minnka koltvíildislosun sína um 800 milljónir tonna af CO2 án skuldbindinga á meðan þessi losun hefur vaxið í ESB þrátt fyrir orðagjálfur stjórnmálamanna og tuð búrókrata, skuldbindingar Kyoto og 20/20 markmiðin og tilskipanir kommissara í Brüssel um hið mótsetta. 

Evrópa er furðusein á sér að taka við sér í nýtingu setlagagass.  Draugasögur eru þar á kreiki um eld, sem standi út úr krönum fólks í heimahúsum vegna blöndunar gass við drykkjarvatnsforða.  Tækniþróun við vinnslu setlagagassins er ör, og umhverfisáhætta við vinnsluna er lítil, en ávinningur andrúmslofts og buddu almennings ótvíræður. Þjóðverjar hafa mótað aðra stefnu í orkumálum.  Þeir ætla að auka gríðarlega hlutdeild sjálfbærra orkugjafa í orkuvinnslu sinni, þ.e. vinds, sólar og lífmassa, og verða 50 % af frumorkunotkun þeirra árið 2040.  Gasbyltingin fellur ekki að þessum áætlunum, en iðnaði Þýzkalands lízt ekki á blikuna vegna mun hærra orkuverðs og minni áreiðanleika í orkuafhendingu.  

Sýnir þetta dæmi með skýrum hætti muninn á því, hvernig frjáls markaður og haftamarkaður vinnur, t.d. á sviði mengunarvarna.  Stjórnmálamönnum verður ekkert ágengt, ef þeir eru úr tengslum við athafnalífið.  Það, sem bandarískir stjórnmálamenn gerðu, var að veita vinnsluleyfi fyrir setlagagasið, sem sumir evrópskir stjórnmálamenn hafa bannað.  Þar með tryggðu Bandaríkjamenn mikið framboð af gasi, einnig í þjóðaröryggislegu augnamiði, og markaðurinn hefur síðan unnið sitt starf neytendum í hag og umhverfinu til góðs.   

Undanfarinn áratug hefur orðið bylting í olíu-og gasvinnslu heimsins.  Þessi tæknibylting er að breyta eldsneytismarkaðinum úr seljendamarkaði í kaupendamarkað.  Tvennt kemur hér til:

1. Bortækni hefur fleygt fram.  Nú er hægt að bora á ská og lárétt.  Samhliða hefur mælitækni tekið framförum.  Geislavirknimælingar gefa til kynna, hvar er berg og hvar er sandur eða setlög.  Leiðnimælingar gefa til kynna, hvort í sandinum eða setlögunum er að finna eldsneyti.  Lág leiðni gefur til kynna olíu eða gas.  Þannig er unnt frá einum borpalli að beina borkrónunni á líklegar lindir.  Iðulega er borað 2-3 km lóðrétt og síðan allt að 12 km á ská eða lárétt.  Gefur auga leið, hversu mjög boranir verða árangursríkari og ódýrari fyrir vikið, enda hafa fjölmörg fyrirtæki sérhæft sig í þessari nýju bortækni.  Fyrirtæki með miaUSD40 í veltu á þessu sviði geta búizt við miaUSD5 í hreinan ágóða.
2. Hin byltingin er jarðgasvinnsla úr setlögum.  Þá er ofangreindri bortækni beitt og síðan er dælt vatni niður undir miklum þrýstingi.  Vatnið sprengir upp setlögin og losar um gas þaðan, sem síðan streymir upp.  Þessi aðferð nefnist "fracking" á ensku, sem nefna mætti sundrun á íslenzku. Nokkuð mikið vatn er notað við þetta, en þó minna en á golfvöllum BNA. 

Nú eru þekktar gasbirgðir í heiminum 755 Trn m3 samkvæmt "International Energy Agency" og skiptast þannig eftir landsvæðum (Trn m3=trilljón rúmmetrar; 1 Trn=1 þúsund milljarðar):

• Austur Evrópa að Rússlandi meðtöldu: 174 Trn m3 eða 23 %
• Mið-Austurlönd: 137 Trn m3 eða 18 %
• Asía (Kyrrahafsmegin): 132 Trn m3 eða 18 %
• OECD-Norður-Ameríka: 122 Trn m3 eða 16 %
• Afríka: 74 Trn m3 eða 10 %
• Mið-og Suður-Ameríka: 71 Trn m3 eða 9 %
• OECD-Evrópa: 45 Trn m3 eða 6 %

Þessi dreifing gasauðævanna er allt önnur en dreifing olíuauðævanna.  Fyrir vikið sér OPEC sína sæng út breidda.  Bandaríkin (BNA) eru frumkvöðlar setlagagasvinnslunnar og stefna að því að verða sjálfum sér nóg um eldsneytisþörf innan fárra ára, en Bandaríkjamenn flytja nú inn 17 milljónir tunna af olíu á sólarhring.  Þetta mun gjörbreyta valdajafnvæginu í heiminum, og mikilvægi Hormuz-sunds mun stórminnka.  Fyrir vikið gæti orðið friðvænlegra í heiminum.

Núna skiptist frumorkuvinnsla heimsins nokkurn veginn þannig: olía, kol og gas hvert með um 26 %, alls 78 %, og fallvötn, kjarnorka, vindur ofl. endurnýjanlegt: um 7 % hvert, alls 22 %.  Gasnotkun mun aukast á kostnað olíu og kola, og heildareldsneytisnotkunin mun aukast, þannig að summa eldsneytisorkugjafanna mun fara yfir 80 % árið 2035, en það ár búast Bandaríkjamenn við, að árleg notkun þeirra á gasi nemi 820 miö m3 og sjái BNA fyrir helmingi frumorku sinnar.  Þeir eru frumkvöðlar á þessu sviði, svo að um 2050 má vænta helmingshlutdeildar gass í frumorkunotkun heimsins.

Nú er koltvíildislosun út í andrúmsloftið um 30,7 Gt/a, en spáð er, að hún muni vaxa um 20 % til 2035 og nema þá 36,8 Gt/a, þrátt fyrir helmingi minni losun á hverja kWh frá gasbruna en kolabruna.  Skýringarinnar er þar að leita, að orkuverðið mun lækka og þar með mun orkunotkun vaxa per mann (og þar að auki verður fólksfjölgun).  Afleiðingin verður sú, að aukið gasframboð mun ekki leiða til minni losunar gróðurhúsalofttegunda. 

Árið 2035 er hins vegar mjög líklegt, að samrunaorkan verði komin til skjalanna.  Einkafyrirtæki í Bandaríkjunum eru komin að þröskuldi í þróun samrunaorku, og það eru yfirgnæfandi líkur á, að innan tveggja áratuga muni takast að ná endanlegri lausn á orku-og gróðurhúsaloftsvanda heimsins.  Þá kunna endurnýjanlegar orkulindir og tiltölulega mengunarlausar að lækka í verði.  Grípa verður gæsina á meðan hún gefst.     

      

Don Kíkóti tengir vindmyllur með sæstreng

Það hefur vakið furðu, að núverandi stjórn Landsvirkjunar og forstjóri fyrirtækisins hafa engum stórsamningi landað enn um raforkusölu á tæplega fjögurra ára ferli sínum. 

Það er ein augljós ástæða fyrir þessu einstaka árangursleysi að sumra mati.  Hún er sú, að Landsvirkjun hefur verðlagt sig út af markaðinum.  Hún virðist hafa hunzað að kynna sér af alvöru verðlag á stóriðjumörkuðum nú um stundir, þar sem nýir samningar eru gerðir til langs tíma. Þetta eru skrýtin vinnubrögð og öðruvísi en áður var. 

Þess í stað virðist hún horfa til Evrópu og leggja eitthvert hlutfall af verðlagi þar til grundvallar verðlagningu sinni hér.  Þetta er auðvitað eins og út úr kú.  Í Evrópu er enginn sambærilegur orkumarkaður við þann íslenzka eða við markaðinn í löndunum við Persaflóann, svo að dæmi sé tekið af miklu iðnvæðingarsvæði.  Í Evrópu er stóriðjan deyjandi vegna orkuskorts, og þess vegna jafngildir núverandi stefna Landsvirkjunar alvarlegum mistökum fyrir fyrirtæki á raforkumarkaði.  Landsvirkjun er með öðrum orðum dæmd til að verða undir í samkeppninni um orkusölu til stóriðju með framferði sínu.  Skyldu Bryndís Hlöðversdóttir og Hörður Arnarson aldrei hafa heyrt af samkeppni á þessum markaði ?  Það ber brýna nauðsyn til að fá í forystu Landsvirkjunar fólk, sem ber raunsætt skynbragð á hlutverk Landsvirkunar í orkumálum Íslands og stöðu hennar í alþjóðlegu samkeppniumhverfi.  Hvort tveggja virðist nú mjög brogað og hvoru tveggja er ábótavant nú um stundir.

Þegar höfundur þessa pistils var í verkfræðiháskóla, sællar minningar, var honum kennt, hvernig ætti að leggja reikningslegan grunn að verðlagningu orku frá nýjum virkjunum.  Það átti ekki þá og á heldur ekki nú að beita einhverjum hundakúnstum í ætt við útrásarvíkinga og spenna verðið upp úr öllu valdi miðað við verðlagningu á óskyldum markaði.  Nei, viðmiðunarverðið er svo nefnt jaðarkostnaðarverð raforkunnar, þ.e.a.s. kostnaðurinn við að framleiða eina MWh(megawattstund) til viðbótar því, sem semja á um, t.d. í þar næstu virkjun, með tilskilinni arðsemi, sem tekur mið af vaxtastigi á framkvæmdatíma, afskriftatíma, og áhættunni af framkvæmdinni. Ef afskriftatíminn í formúlunni er styttri en tæknilegur afskriftatími, sem um tæknibúnað er að jafnaði 40 ár og 80 ár fyrir steypumannvirki, má miða við samningsverð, sem er hærra en meðalkostnaðarverð starfræktra virkjana að meðtöldum jaðarkostnaðinum.  Þannig er tiltölulega fljótlegt að reikna út lágmarksverð, sem Landsvirkjun þarf að fá án áhættu í langtímasamningum.  Hér skal fullyrða, að núverandi verðlagning Landsvirkjunar er "út úr korti" og þjónar ekki þjóðarhagsmunum, sem snúast um atvinnuuppbyggingu hér og nú í landinu. 

Í Morgunblaðinu 17. maí 2012 segir svo í undirfyrirsögn fréttaskýringar Barkar Gunnarssonar: "Þegar Hörður Arnarson tók við forstjórastöðu Landsvirkjunar, lofaði hann að selja orkuna á hærra verði, en síðan þá hefur orkuverðið í heiminum stöðugt lækkað.  Í Bandaríkjunum hefur meðalverð lækkað frá árinu 2007 úr rúmum 60 USD/MWh og niður í tæpa 30 USD/MWh.  Landsvirkjun býður 43 USD/MWh, en seldi áður á rúma 20 USD/MWh.  Forstjóri Landsvirkjunar segir helztu ástæður fyrir lækkun raforkuverðs á mörkuðum vera efnahagslægðina í heiminum og tímabundið framboð á ódýru gasi í Bandaríkjunum.  Verð hafi þó eingöngu lækkað á skammtímasamningum." 

Af þessu má ráða, að forysta Landsvirkjunar sé ekki í tengslum við raunveruleikann.  Gefið er í skyn, að við komu Harðar til Landsvirkjunar hafi orkuverð í langtímasamningum hækkað úr 20 USD/MWh.  Þetta er kolrangt.  Samningar gerðir í tíð forvera hans, Friðriks Sóphussonar, voru a.m.k. 60 % hærri en þetta.  Að teygja sig hins vegar núna yfir 40 USD/MWh er algerlega óraunhæft, enda hafa engir samningar náðst síðan það var gert.  Að heimta einingarverð, 43 USD/MWh, í stórum langtímasamningum er algerlega þarflaust, því að jaðarkostnaður Landsvirkjunar er mun lægri.  Þetta er aðferð þeirra, sem ekki vilja ná samningum.

Sú fullyrðing Harðar Arnarsonar, að framboð á ódýru gasi sé tímabundin, er röng, í venjulegri merkingu orðsins tímabundins.  Setlagagas mun endast heiminum í heila öld m.v. núverandi notkun á gasi í heiminum.  Þetta er þess vegna ein af mörgum staðlausum fullyrðingum forstjórans.  Verðið í Ástralíu og BNA hefur m.a. af þessum sökum lækkað úr 65 USD/MWh í 28 USD/MWh eða um 57 % og á norræna markaðinum, NordPool úr 48 USD/MWh í 38 USD/MWh eða um 21 %.  Þetta sýnir vel, hversu fullkomlega utan gátta stjórn Landsvirkjunar er, þegar kemur að verðlagningu raforku frá fyrirtækinu núna.

Skemmst er að minnast, að Landsvirkjun taldi sig ekki fá nóg fyrir ótryggðu orkuna og rifti öllum samningum um slíka orku.  Að mati margra var þetta mjög misráðinn gjörningur að hálfu ríkisfyrirtækisins, enda ber því að stuðla að nýtingu innlendra orkugjafa og styðja við innlenda framleiðendur í samkeppni þeirra við erlenda framleiðendur.

Í téðri fréttaskýringu í Morgunblaðinu er Hörður Arnarson spurður um sæstreng.  Af einhverjum furðulegum ástæðum ímyndar hann sér, að á næstunni verði samþykkt á Alþingi að leggja sæstreng á milli Íslands og Bretlands eða meginlands Evrópu.  Það er engin hætta á, að þetta verði að veruleika í fyrirsjáanlegri framtíð, því að engin lánastofnun mun vilja lána fé til svo óarðbærs, dýrs og áhættusams verkefnis.  Það er einfalt að reikna það út, og hefur verið gerð grein fyrir þeim útreikningum á þessu vefsetri, að 1000 MW sæstrengur til Bretlands getur ekki borið sig m.v. núverandi tækni.  Það þarf að verða unnt að reka strenginn á mun hærri spennu en nú er unnt til að þetta verkefni geti skilað viðunandi arði.  Sæstrengur til Færeyja verður ekki arðbær fyrr en við hráolíuverð yfir 130 USD/tunnu, og skamma stund hefur það haldizt í slíkum hæðum hingað til.  Færeyingar framleiða meira en helming raforku sinnar með olíu.   

Allir vita, þó að téður Hörður hafi haldið öðru fram, að tengist Ísland við raforkukerfi Evrópu, mun verða hækkun á raforkuverði hér, sem mun leiða til þess, að fjöldi fyrirtækja leggi upp laupana.  Þegar téður Hörður er spurður, hvers vegna ríkisfyrirtækið Landsvirkjun haldi samt áfram að eyða púðri í sæstrengshugmyndina, vefst honum tunga um tönn: "Það, sem við viljum gera á næstu tveimur árum, er að skoða kosti og galla þess að leggja strenginn.  Lagning sæstrengsins getur mögulega haft góð áhrif á iðnaðinn hér á landi.  Enda yrði orkuöryggið enn meira, því að einnig væri hægt að flytja orku til landsins, ef einhverjar hamfarir mundu valda ófyrirsjáanlegum skaða á orkuframleiðslunni.  Fyrir utan hinn augljósa hagnað, sem af því hlytist, að við gætum selt alla umframorku út allan ársins hring.  En grundvallaratriðið er að skoða möguleikana til hlítar og rannsaka, hvaða áhrif þetta gæti haft á samfélagið, segir Hörður."

Við þessi orð forstjóra ríkisfyrirtækisins, Landsvirkjunar, er margt að athuga. 

1. Það er algerlega fráleitt að halda því fram, að fjárhagslega megi réttlæta sæstreng með auknu afhendingaröryggi til iðnaðar á Íslandi.  Afhendingaröryggið verður nú þegar að telja viðunandi, þó að spennugæðin þurfi að batna, en orka til Íslands um sæstreng yrði svo dýr, að sá iðnaður, sem hana mundi þurfa að kaupa, mundi óðara leggja upp laupana.  Fyrir iðnaðinn væri ódýrara að stöðva framleiðslu sína tímabundið en að kaupa raforku á kostnaðarverði um sæstreng. Um þetta gildir svipað og óhóflegt veiðigjald á útgerðina.
2. Afhendingaröryggi um sæstreng er svo lítið, að engum iðnrekanda dettur í hug að reiða sig á slíkt.  Þar við bætist ástand tengimannvirkja og flutningslína í náttúruhamförum, sem nefndar voru.  Hvernig dettur þessum forstjóra í hug að bera annað eins á borð ? Þessi viðbára er algerlega úr lausu lofti gripin.
3. Sú röksemd, að mikill hagnaður fáist við að selja alla umframorku utan um sæstreng, er grátlega léleg.  Talað er um umframorku árið um kring.  Hefur einhver heyrt um umframorku að vetrarlagi ?  Á meðan unnt er að safna öllu vatni í lón, er auðvitað engin umframorka.  Umframorkan, sem til ráðstöfunar er, er svo lítil, að ekki er upp í nös á ketti á móti kostnaðinum af strengnum.  Þessi orka er orðin rándýr komin gegnum flutningskerfi á Íslandi, afriðil, sæstreng, áriðil og flutningskerfi erlendis, auk þess, sem hún hefur rýrnað um ein 15 % á allri þessari leið.  Það er augljóslega þjóðhagslega miklu hagkvæmara að endurvekja á Íslandi markað fyrir umframorku.  Það er unnt að gera með rammasamningum til 15 ára um slík viðskipti, og munu íslenzk fyrirtæki þá fjárfesta til að nýta slíka afurð, t.d. fiskimjölsverksmiðjur, eigendur rafskautakatla og jafnvel stóriðjan.  Framkoma Landsvirkjunar á þessum markaði hérlendis er ruddaleg, svo að ekki sé nú fastar að orði kveðið.
4. Það, sem forstjóri Landsvirkjunar vill eyða fé í að rannsaka, liggur í augum uppi.  Sæstrengur er jafngildi glórulausrar ævintýramennsku í fjármálum og tilræði við afkomu almennings og athafnalífs á Íslandi.  Útlát Landsvirkjunar í þessa veru eru óafsakanleg og ber þegar í stað að stöðva.  Til að svo verði gert verður nauðsynlegt að skipta um stjórn Landsvirkjunar og forystusveit eftir næstu Alþingiskosningar.  

Þann 1. júní 2012 birtist baksviðsgrein í Morgunblaðinu eftir Börk Gunnarsson, blaðamann, undir fyrirsögninni, "Sæstrengur gæti gefið mikið af sér".  Þar er sagt frá ráðstefnu í Aríon-banka í Reykjavík og vitnað til Odd Håkon Holsæter, fyrrverandi forstjóra Statnets, sem er Landsnet Norðmanna: "En þegar við hættum að horfa á meðaltalsverð og skoðuðum möguleikann á því að selja bara, þegar gott verð gafst, en annars ekki, þá gerbreyttist myndin.  Orkan getur verið ódýr yfir daginn og dýr á nóttunni."  Hér er furðumálflutningur á ferð í íslenzku samhengi, sem markast af raunverulegum orkuskorti á Norðurlöndunum.  Nýting strengsins er væntanlega gerð viðunandi með því að flytja orku inn, þegar ekki er hagkvæmt að flytja út, og spara þannig vatn í lónum Noregs og Svíþjóðar.  Á Íslandi getur þetta ekki átt við.  Hagkvæmni strengsins er undir því komin, að unnt sé að flytja fullt afl utan samkvæmt aflgetu flutningskerfisins allan ársins hring með hagnaði.  Þetta er hins vegar ekki hægt af tæknilegum ástæðum flutningskerfisins og markaðslegum ástæðum í Evrópu, þ.e. bilanatíðni, viðhaldsþörf og vindmyllurekstri í Evrópu.  Þegar vindur blæs, fellur orkuverðið í Evrópu o.s.frv.

Núverandi forstjóri Landsvirkjunar hefur verið að því spurður, hvaðan hann ætli að fá raforku inn á sæstrenginn sinn.  Hann benti þá á, að Ísland væri óplægður akur fyrir vindmyllur !

Nú ætlar Landsvirkjun að reisa nokkrar vindmyllur í grennd við Búrfell til reynslurekstrar.  Það vekur mikla undrun.  Landsvirkjun hefur átt í höggi við virkjunarandstæðinga, en hvernig dettur forráðamönnum hennar í hug, að unnt verði að réttlæta uppsetningu forljótra mannvirkja, sem blasa við langar leiðir, með viðeigandi jarðraski, valda fugladauða, gefa frá sér óþægilegan hvin og geta ekki virkað öðru vísi á raforkumarkaðinn en að hækka raforkuverðið ?

Framleiðslukostnaður raforku frá vindmyllu er a.m.k. fimmfaldur á við framleiðslukostnað frá nýrri vatnsaflsvirkjun.  Hvernig Landsvirkjun ætlar þá að fara að græða á vindmyllum er venjulegum dauðlegum manni hulin ráðgáta.  Gömul spænsk skáldsaga segir frá geggjuðum riddara, hugumstórum, sem stóð mikil ógn af vindmyllum og barðist við þær, en varð að láta í minni pokann.  Nú hefur mönnum hjá Landsvirkjun hugkvæmzt það snilldarráð að tengja saman raforkukerfi vindmylla á Íslandi og í Evrópu með sæstreng.  Er ekki að efa, að verkefnið mun njóta velvildar "kommissara" ESB í Brüssel, sem hér munu eygja möguleika á að ná 2020 markmiðum Evrópusambandsins um hreina orkunotkun Evrópu.  Ísland væri hins vegar að flytja utan störf með slíku tiltæki, og tapið væri geigvænlegt af strengnum. Annað mál er, hvers konar Evrópusamband verður við lýði árið 2020, eða hvort nokkurt Evrópusamband verður á dögum þá samkvæmt núverandi skilningi okkar á því (leiða) fyrirbrigði. 

 

  

       

Yfir hverju vokir hún ?

Jón Bjarnason, nýlega afsettur sjávarútvegs-og landbúnaðarráðherra frunta- og yfirgangsstjórnar Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, eða var það niðurgangsstjórnar Evrópusambandsins, ESB, lýsti á dögunum svo kölluðum forsætisráðherra, Jóhönnu Sigurðardóttur, sem friðarspilli.  Hún leitaði eftir átökum í stað samvinnu.  Lýsing hans og Atla Gíslasonar í greininni "Rangfærslur forsætisráðherra" í Morgunblaðinu, 31. marz 2012, leiða í ljós, að svo kallaður forsætisráðherra stendur að grautargerðinni, sem nú hefur birzt sem frumvarp til laga um sjávarútveginn, þó að hún hafi ekki meira vit á málefnum sjávarútvegsins en kötturinn hér á heimilinu. 

Sannleikurinn er sá, að ríkisstjórn hennar kann ekki réttri hendi í rass að taka, en fer fram með offorsi og ofstopa, sem í smærra samhengi væri kallað einelti, á hendur grundvallaratvinnugrein landsmanna, sjávarútveginum.  Hvers á þessi atvinnugrein að gjalda að mega búa við sífelldar hótanir um lagasetningu um aðför á hendur útgerðarfyrirtækjunum, sem mun brenna burt eigið fé þeirra og lama alla þróunar-og fjárfestingargetu ?  Nú er afsökun stjórnvalda sú, að þau kunni ekki að reikna, hafi með öðrum orðum reiknað vitlaust, þegar þau voru að ákvarða alræmt auðlindagjald.  Er hægt að búa við svona sljó stjórnvöld.  Auðvitað ekki.  Æ fleiri átta sig á, að núverandi stjórnvöld eru þjóðarhneisa og að nánast öruggt er, að lélegri verða stjórnvöld ekki en þessi; sama hvernig á þau er litið.    

Það blasir við, að hér er um aðför að eignarréttinum að ræða, sem fyrirtækin hafa öðlazt með löglegum hætti, og skattheimtan er svo yfirgengileg, að jafnast aðeins á við eignaupptöku.  Þetta er auðvitað nákvæmlega eftir uppskrift sameignarsinna.  Frumvarp allsherjarráðherra, Steingríms, Þistilfirðings, sem nú sleikir vinstri skósóla Brüsselvaldsins á meðan Skarphedinsson sleikir þann hægri, fer svo fjarri meðalhófi, að það er greinilega afsprengi siðblindingja, sem sjást ekki fyrir í ósvífninni.  Verði þetta frumvarp að lögum, sem vonandi aldrei verður, svo skaðlegt þjóðarhag, sem það er, mun ríkið verða að blæða fyrir afglöp hans í ekki minni mæli en stefndi í vegna afglapa hans og skósveins hans í Icesave-málinu.  Þessi maður ætlar að verða Íslendingum dýr áður en lýkur, og sjá menn hér, hversu hrikalegar afleiðingar verða af því að fela þröngsýnum ofstækismönnum mikil völd, eins og sagan sannar. 

Af málflutningi þessa manns og ráðherrans í forsætisráðuneytinu að dæma ber hvorugt þeirra snefil af virðingu fyrir atvinnuréttindum.  Þessi réttur til atvinnurekstrar er þó tryggður í Stjórnarskránni, sem reyndar er skjalið, sem bæði vilja leysa af hólmi með miklu orðagjálfri um allt og ekkert, samhengislausu og lögfræðilega óboðlegu plaggi sömdu af viðvaningum á þessu sviði að miklu leyti.  Fúskið er hið sama á öllum sviðum stjórnsýslunnar, þar sem vesæl vinstri stjórn beitir sér. Þetta fólk var þó stöðugt með nauðsyn faglegra vinnubragða stjórnvalda á vörunum, en reynist svo, þegar til á að taka, ekki kunna réttri hönd í rass að taka.  Fúskið er yfirþyrmandi. 

Auðlindarentunni er hampað af glamurskjóðum stjórnarflokkanna, sem virðist vera um megn að kafa til botns í nokkru máli.  Þær hafa aldrei borið við að skilgreina þessa auðlindarentu, heldur slá þær um sig með innihaldslausum frösum og svamla á yfirborðinu.  Nú vill svo til, að síðast, er fréttist, hafði auðlindarentan ekki enn fundizt í sjávarútveginum, enda ekki vitað til að arðgreiðslur væru hærri þar en í öðrum fyrirtækjum.  Auðlindarenta er sá arður, umfram arð af annarri starfsemi, eftir skatt, sem talinn er stafa af sérstöku aðgengi að auðlindum.  Þessar auðlindir geta verið verðlagðar eða ekki, náttúruauðlindir eða mannauður, og margt fleira.

Reikningslega er hægt að nálgast þessa auðlindarentu, en það er algerlega glórulaust að leggja á auðlindagjald sem hlutfall af meðaltalsauðlindarentu starfsgreinar.  Það verður að finna auðlindarentuna í hverju fyrirtæki og leggja á samkvæmt henni, ef á að reyna að notast við þetta haldlausa fyrirbæri.  Ríkisstjórnin, hins vegar, er ekkert að leita að auðlindarentu.  Aðferðir hennar taka út yfir allan þjófabálk.  Hún heldur því fram, að ekki sé um skattheimtu að ræða.  Þetta eru hláleg viðbrögð Steingríms, Þistilfirðings.  Á rekstur sjávarútvegsfyrirtækjanna virkar þessi gjaldtaka eins og ofurskattlagning.  Allur hvati eigendanna til að hætta fé sínu í atvinnurekstur hverfur þá eins og dögg fyrir sólu, ráðstjórnarslen leggst yfir atvinnugreinina, og allt drabbast niður.  Fyrir þessi reginmistök mun þjóðinni blæða, ef þau verða ekki stöðvuð í tæka tíð.  Stjórnvöld hafa nú þegar valdið fyrirtækjunum og þjóðarhag miklu tjóni með sameignarsérvizku sinni.

Viðfangsefnið hér er að hámarka hreinar tekjur, þ.e. brúttótekjur að frádregnum tilkostnaði, af mjög takmarkaðri auðlind sjávar: 

1. Sjálfstæðisflokkurinn hefur stutt rammalöggjöf utan um markaðslausn á þessu viðfangsefni.  Vísindalegri ráðgjöf Hafrannsóknarstofnunar, sem miðar að hámarksafrakstri miða í þjóðareign til langs tíma litið, er beitt við ríkisákvörðun á heildarafla í hverri tegund.  Þjóðareign merkir hér, að útlendingar mega ekki stunda þessar veiðar í ábataskyni og stjórnvöld mega ekki hygla einstökum hópum eða byggðarlögum umfram aðra.  Því fer hins vegar víðs fjarri, að þjóðareign merki ríkiseign að lögum.  Aflahlutdeildir á skip eru á markaði, en hámark, 12 %, er á aflahlutdeild hverrar útgerðar í hverri tegund.  Þetta kerfi leiddi til tilætlaðrar fækkunar fiskiskipa, hagræðingar, gæðaaukningar, framleiðniaukningar og öflugasta sjávarútvegs í Evrópu.  Hvers konar árátta er þetta eiginlega að upphefja fáránlega og fyrirsjáanlega stórskaðlega tilraunastarfsemi, með þjóðfélagið allt undir, á því, sem svo vel hefur tekizt, að æ fleiri eru að taka upp þetta markaðsknúna fiskveiðistjórnunarkerfi. 
2. Samfylkingin lítur á þetta kerfi sem lokað forréttindakerfi að námu.  Úrræði hennar er að ríkisvæða námuna með eignaupptöku kvótans án endurgjalds og síðan leigu afnotaréttar til svo skamms tíma, 20 ára, að öll langtímaskipulagning fyrirtækja fer fyrir róða.  Óvissa um framtíðina og skammtímasjónarmið halda þá innreið sína, fé mun flýja greinina og umgengni um miðin versna.  Í raun gengur Samfylkingin hér erinda sérhagsmunahóps, sem seldi kvóta sinn, og vill komast inn aftur, endurgjaldslaust.  Lýðskrum Samfylkingarinnar er hér fólgið í að auka réttlætið með því að fjölga í greininni, en við það fjölgar ekki fiskunum í sjónum, svo að tekjur á hvert skip og sjómann lækka og fyrirtækin veikjast.  Þjóðarhagur rýrnar.
3. Lausn vinstri grænna er að afnema frjálst framsal og binda aflaheimildir við byggðarlögin.  Þetta þarf ekki endilega að þýða bæjarútgerðir, en það eyðileggur samkeppnisþáttinn í kerfinu, sem er þannig, að kvótinn leitar til bezt reknu fyrirtækjanna.  Af þessu leiðir minni hagkvæmni og veikari útgerðarfyrirtæki.
4. Sjálfstæðisflokkurinn féllst að lokum á sínum tíma á að leggja umdeilanlegan viðbótarskatt á útgerðarfyrirtækin, s.k. auðlindargjald.  Þetta átti að skila auðlindarentunni til þjóðarinnar, þ.e. hagnaði sjávarútvegsfyrirtækja umfram önnur fyrirtæki í landinu.  Þessi auðlindarenta er vandfundin og hæpið að leggja sérskatt á einn atvinnuveg.  Hvers vegna er ekki látið duga, að fyrirtæki með góðan hagnað leggi meira til samfélagsins á formi hærri tekna ríkisins af tekjuskattinum ?  Nú hafa vinstri flokkarnir að sjálfsögðu misnotað þessa skattlagningaraðferð með mikilli hækkun auðlindagjaldsins og hóta margföldun þess.  Skattlagningu þessa hefur þá tekið út yfir allan þjófabálk, og er einboðið að afnema hana við fyrsta tækifæri.  Nær væri að fá útgerðarfélögin til að fjárfesta í þróunarfélagi um eldsneytisframleiðslu úr jarðvarma, repju og öðru, sem losað gæti þjóðfélagið úr viðjum ofurskattlagningar á sífellt hækkandi eldneyti á formi kolefnisgjalds og koltvíildisskatts og sparað um 50 milljarða kr í gjaldeyri á ári.  Slíkt væri hagkvæm fjárfesting, sem mundi leiða til umtalsverðs sparnaður útgerðanna, er frá líður, og skapa þeim samkeppniforskot, sem þeim veitir ekki af. 

Hverjar eru þjóðhagslegar afleiðingar þess að veikja sjávarútvegsfyrirtækin, eins og báðir stjórnarflokkarnir ætla sér ?:

• krónan mun óhjákvæmilega veikjast, ef sjávarútvegsfyrirtækin lenda í rekstrarerfiðleikum.  Þá hefst nefnilega sama hringekjan og kvótakerfið forðaði okkur frá, þ.e. útvegur á heljarþröm - gengisfelling - hækkun erlendra aðfanga - verðbólga - frysting gengis - gengisfelling - óðaverðbólga.
• auðlindaskatturinn mun soga fé frá sjávarbyggðum til höfuðborgarsvæðis, og Alþingi mun reyna að klóra í bakkann með yfirfærslum úr ríkissjóði til illa staddra sveitarfélaga.  Þetta er gamla sagan, og hefur alltaf verið stefna afturhaldsins í landinu.  Stjórnmálamennirnir skulu aftur verða upphaf og endir afkomu almennings.  Stefna vinstri flokkanna jafngildir afturhvarfi til fortíðar með allt um lykjandi ríkisforsjá.
•  þetta er nú réttlætið, sem lýðskrumarar Samfylkingar og vinstri grænna berjast við að koma á á Íslandi.  Afleiðingin verður aukin fátækt á Íslandi, lækkandi meðaltekjur og landið mun tapa þeirri samkeppnisviðspyrnu við aðrar þjóðir, sem það hefur nú og dragast niður á eymdarstig allra ríkja, sem þola hafa mátt eyðingu einkaframtaks og mikla ríkisforsjá. 

Ríkisstjórnin er lömuð, og frumvarp Steingríms er örvæntingarfull tilraun hennar til að blása í kulnaðar glæður.  Þau skötuhjú voru af algeru þekkingar-og ábyrgðarleysi búin að lofa einhverjum lagabreytingum um starfsumgjörð sjávarútvegsins, sem þau höfðu ekki hugmynd um, hvaða afleiðingar hefðu í för með sér fyrir atvinnugreinina og fyrir þjóðarhag.  Það er allt á sömu bókina lært.  Gösslast hugsunarlaust áfram án nokkurrar greiningar á viðfangsefninu eða afleiðingum breytinganna fyrir þjóðlífið.