Virkjanakostir vatnsafls

Forgangsröðun virkjana hefur verið með böggum hildar undanfarin ár.  Allt of mikil áherzla hefur verið lögð á virkjun jarðvarmans til raforkuvinnslu, þó að slíkar virkjanir hafi marga annmarka í samanburði við vatnsaflsvirkjanir.  Þar má nefna óleyst mengunarviðfangsefni, tiltölulega háan viðhaldskostnað og lága orkunýtni, ef einvörðungu rafmagnsframleiðsla á sér stað með jarðgufunni, en jarðgufan er ekki nýtt fyrir hitaveitu.  Þetta felur í sér sóun á nýtanlegum jarðvarma.  Af slíkri braut verður að hverfa hið fyrsta. 

Hvergi er í Rammaáætlun minnzt á vindorku, en engu að síður hefur nú ríkisfyrirtækið Landsvirkjun haldið inn á braut raforkuvinnslu með vindorku án nokkurrar vitneskju um kaupendur að þessari orku.  Hver vill kaupa þessa orku hérlendis ?  Er núverandi orkumálaráðherra og meirihluti Alþingis sammála þessari fálmkenndu, dýru og óþörfu tilraunastarfsemi ? 

Erlendis er vindorkan stórlega niðurgreidd í nafni umhverfisverndar.  Engin umræða hefur farið fram um það hérlendis, að skattgreiðendur, eigendur ríkissjóðs, sem á Landsvirkjun, skuli greiða niður orkuverð frá vindmyllum.  Slíka ákvörðun yrði að taka á Alþingi, þar sem enginn vilji er til slíks nú, og þess vegna er forysta Landsvirkjunar hér stödd á algerum villigötum.   

Hérlendis á að heita, að öll raforka sé framleidd á sjálfbæran hátt, mengunarlítið í heildina séð.  Hvers vegna ættu skattgreiðendur hérlendis þá að borga með raforkuvinnslu frá orkugjafa, sem forystu ríkisfyrirtækis dettur í hug að innleiða án lýðræðislegrar umfjöllunar, þar sem ræddir hafi verið kostir og gallar slíkrar nýbreytni ?  Í því skrumi, sem birt hefur verið um vindorkuna að hálfu Landsvirkjunar, hefur t.d. aldrei verið minnzt á vinnslukostnaðinn.  Hvers vegna ?  Vegna þess, að hann er út úr korti á hérlendan mælikvarða.  Stórfellda sjónmengun, hávaða og fugladauða þarf líka að taka með í umræðuna.  

Sé miðað við stofnkostnaðartölur frá Landsvirkjun, áætlun höfundar um uppsetningarkostnað og tengikostnað, sem gefi heildarstofnkostnað 2,0 MUSD/myllu, nýtinguna 40 %, sem er meðaltal fyrstu 7 mánaða rekstrar tilraunavindmyllanna á Hafinu við Búrfell, þegar rof vegna viðhalds er ekki enn komið til skjalanna, afskriftartíma 20 ár og ávöxtunarkröfu 7,0 %, þá fæst vinnslukostnaður yfir 90 USD/MWh eða 11 kr/kWh.  Þetta er tífaldur kostnaður við vatnsaflsvirkjanir, sem reifaðar verða í þessari vefgrein.

  Tuð á borð við við,"og standa vonir til  að vindorka geti orðið þriðja stoðin í raforkukerfi Landsvirkjunar ásamt vatnsafli og jarðvarma" er algerlega fótalaust, innantómt og í raun ekki sæmandi fyrirtæki á borð við Landsvirkjun að bera slíkt á borð fyrir almenning, sem borgar brúsann.  Það er engin hætta á öðru en það fréttist til landsins, ef stórfelld breyting til batnaðar verður á arðsemi vindmylla, og þess vegna er algerlega ótímabært að stunda þessa dýru tilraunastarfsemi.  Þingheimur verður að kippa í taumana strax og stöðva þessa vitleysu áður en lengra er haldið.  Í stjórn Landsvirkjunar mega ekki sitja þvílíkir sveimhugar, sem láta annað eins líðast.           

 Ríkisstjórn vinstri flokkanna, sáluga, (verða Samfylkingin og Vinstri hreyfingin grænt framboð brátt sálugir flokkar í hræðslubandalagi ?) hafði horn í síðu vatnsaflsvirkjana, líklega vegna hagkvæmni þeirra.  Í skýrslu Verkefnisstjórnar Rammaáætlunar um 2. áfanga þeirrar rannsóknar má sjá 10 virkjanir, sem raðað er upp eftir hagkvæmni og umhverfisáhrifum.  Í viðhengi er EXCEL-skrá um þessar virkjanir.    

Heildar orkuvinnslugeta þessara 10 virkjana er 10,1 TWh/a (terawattstundir á ári), eða tæplega 60 % af því, sem þegar hefur verið virkjað alls í jarðvarma og vatnsföllum til raforkuvinnslu.  Vegið meðalkostnaðarverð vatnsaflsvirkjananna 10 í téðri töflu er 935 ISK/MWh (íslenzkar krónur á megawattstund) á verðlagi ársins 2010 eða um 7,5 USD/MWh, sem er mjög samkeppnihæfur kostnaður, en þess ber að geta, að þetta er raforkukostnaður við stöðvarvegg vatnsaflsvirkjunar, og við þetta þarf að bæta tengingarkostnaði við stofnkerfið og flutningskostnaði að meðtöldum kostnaði orkutapa og eðlilegum hagnaði fjárfestanna umfram vexti af ríkisskuldabréfum.  Orkan komin inn á stofnkerfið gæti kostað um 9 USmill/kWh (9 USD/MWh) og með flutningskostnaði og töpum er hann líklega undir 12 mill/kWh.  Vindorkan komin inn á stofnkerfið kostar sem sagt tífaldt á við vatnsorkuna.  Höfundi er væntanlega vorkunn, þó að hann botni ekkert í ráðslagi Landsvirkjunar.  Stjórnmálamenn geta ekki skotið sér undan ábyrgð á þessum leikaraskap, sem jaðrar við fíflagang.

Stóriðjan getur keypt þessa orku vatnsaflsvirkjananna við verði, sem gæfi eigendum virkjana og flutningsmannvirkja mjög góða og trygga arðsemi áratugum saman.  Ef um væri að ræða slíka sölu á 10 TWh/a frá þessum virkjunum, gæti hreinn árlegur hagnaður virkjunareiganda numið a.m.k. MUSD 150 eða um ISK 18 milljörðum og mun hærri upphæð, þegar fjármagnskostnaður væri upp greiddur að um tveimur áratugum liðnum frá gangsetningu. 

Ef menn hugsa sér auðlindagjald sem 30 % af hagnaði auðlindarnotanda umfram hagnað annarra af annars konar starfsemi, gæti auðlindagjald af slíkri orkuvinnslu numið um ISK 4 milljörðum á ári.  Þar að auki kemur venjulegur tekjuskattur, fasteignagjöld o.fl. opinber gjöld ásamt tekjum hins opinbera af þeirri starfsemi, sem raforkuna kaupir.     

Það, sem sérstaka athygli vekur, er, að Búðarhálsvirkjun, sem er á byggingarstigi og á að ljúka við í ársbyrjun 2014, er aftarlega í hagkvæmniröðinni eða nr 8 og aðeins nr 3, hvað umhverfisáhrif varðar, þó að þau þyki mjög lítil.  Þá vaknar óneitanlega spurningin:

hvers vegna er kostað til vandaðs og kostnaðarsams forstigs hagkvæmnimats og umhverfismats innan vébanda s.k. Rammaáætlunar, sem á að veita forsögn um virkjanaröðun, úr því að ekki er farið eftir henni ?  Fyrir því eru bæði stjórnmálalegar og tæknilegar orsakir.

Sú virkjun, sem í heild þótti vænlegust í téðri útgáfu Rammaáætlunar, Arnardalsvirkjun í Jökulsá á Fjöllum, er á stað, sem ályktað var um á Alþingi árið 2007, að félli innan marka Vatnajökulsþjóðgarðs, sem sumum þykir útiloka þessa virkjun, en dregur þó á engan hátt úr gildi þjóðgarðsins, heldur mundi vera lýsandi dæmi um þá málamiðlun, sem þarf að eiga sér stað, þegar hagsmunaárekstrar verða við nýtingu landsins gæða.  Þá er þess og að gæta, að á tíma þessarar ályktunar var Alþingi ókunnugt um þennan virkjunarkost, enda er hann nýr af nálinni.  Um þetta skrifar Jakob Björnsson, fyrrverandi prófessor í rafmagnsverkfræði og fyrrverandi Orkumálastjóri, í Morgunblaðið laugardaginn 1. maí 2010: "Enn um virkjun Jökulsár á Fjöllum":

"Vandað umhverfismat felur hvorki sjálfkrafa í sér, að jarðhiti verði ekki nýttur við Geysi, vatnsorka við Gullfoss, háhitinn við Torfajökul eða vatnsorkan í Jökulsá á Fjöllum, né heldur, að þar verði virkjað.  Ákvörðun um það er endanlega í höndum ráðherra.  En mat eftir mismunandi sjónarmiðum er ómetanlegur leiðarvísir við ákvarðanatöku.  Leiðarvísir er ekki ákvörðunin sjálf.  Yfirvöld taka ákvarðanir, en ekki matshópar."

Með vísun til þessa og þingsályktunar Alþingis frá 2007 um Vatnajökulsþjóðgarð og virkjun Jökulsár á Fjöllum og í ljósi þess, að upplýsingar um Arnardalsvirkjun voru ekki fyrir hendi á tíma þessarar þingsályktunar, er sjálfsagt af Alþingi að taka téða úreltu þingsályktun til endurskoðunar og veita heimild til virkjanaathafna og miðlunar innan marka Þjóðgarðsins eða færa mörk hans út fyrir athafnasvæði virkjunarframkvæmda og miðlunarlóns til að verkhönnun Arnardalsvirkjunar að uppfylltum gildandi skilmálum geti hafizt, þegar markaðsaðstæður leyfa.  Mjög bagalegur rykmökkur leggst iðulega yfir byggðir Norð-Austurlands, síðsumars, og stafar hann af aurum Jökulsár á Fjöllum.  Þessi mökkur yrði úr sögunni með Arnardalsvirkjun.  Margir mundu anda léttar við svo búið.

Flutningsmannvirkjum raforku um landið er ábótavant, og er takmörkuð flutningsgeta sums staðar tekin að standa raforkuviðskiptum og þar með þróun atvinnulífs í landinu fyrir þrifum.  Atvinnurekstur verður fyrir búsifjum af völdum orkuskorts, og ekki er unnt að virkja á hagkvæmustu stöðunum af þessum sökum.  Dæmi um þetta er téð Búðarhálsvirkjun, sem er nr 5 í heildarmati fýsilegra virkjanakosta, en var þó reist á undan Arnardalsvirkjun, sem er þar nr 1. 

Auðvitað verður að virkja í samræmi við þörf markaðarins, þannig að Arnardalsvirkjun þarf að tengja stórum orkunotanda norðaustanlands, t.d. á Bakka við Skjálfanda.  Henni má áfangaskipta m.v. þarfirnar, þó að slíkt dragi nokkuð úr arðseminni, en er samt skárra en að offjárfesta. Jafnframt þarf að tengja hana með traustum hætti, t.d. með 400 kV hálendislínu, við virkjanir Þjórsársvæðis og með 220 kV línu við Kárahnjúkavirkjun og við Eyjafjarðarsvæðið.  Er ánægjuefni, að Landsnet skuli, nú í viku 36/2013, hafa tilkynnt um að setja Sprengisandslínu í vissan forgang. Með þessum hætti næst nauðsynlegur stöðugleiki í rekstur stofnkerfisins og verðmætur sveigjanleiki til að verða við óskum nýrra og eldri viðskiptavina um aukna orkuafhendingu, en fresta má styrkingu stofnlína frá Blönduvirkjun þar til notkun í Húnaþingi og í Skagafirði kallar á slíkt. 

Ný byltingarkennd hönnun línumastra er í deiglunni.  Markmiðið með þessari hönnun er, að stofnlínur verði síður áberandi í umhverfinu en nú er.  Þó virðist líklegt, að sums staðar þurfi að grípa til jarðstrengja til málamiðlunar.  Það er borð fyrir báru að bæta aukakostnaði af slíku við flutningsgjaldið, sem notendur greiða. Báðir aðilar verða að slá af ýtrustu kröfum til að ná samkomulagi um þessar framkvæmdir, sem eru nauðsynlegar fyrir þjóðarhag.          

 

Virkjanaröð	Vatnsafls-	Orkuvinnslu-	Kostnaðarverð	Umhverfisáhrif	Röð eftir	Röð eftir umhverfis-	Heildar-
samkvæmt	virkjun	geta	frá virkjun	á orkueiningu	orkukostnaði	áhrifum á orkueiningu	röð
heildarmati		TWh/a	MISK/TWh/a	U/TWh/a
2	Urriðafossvirkjun / Þjórsá	0,980	400	4,80	1	4	5
1	Arnardalsvirkjun / Jökulsá á Fjöllum	4,000	600	3,08	2	1	3
3	Hvammsvirkjun / Þjórsá	0,665	690	3,76	3	2	5
4	Holtavirkjun / Þjórsá	0,415	800	7,47	4	7	11
7	Djúpá / Fljótshverfi	0,498	1190	?	5	?	?
6	Skatastaðavirkjun B / Skagafirði	1,260	1240	7,94	6	8	14
8	Bjallavirkjun / Tungnaá	0,340	1350	?	7	?	?
5	Búðarhálsvirkjun / Tungnaá	0,585	1450	3,76	8	3	11
9	Hrafnabjargavirkjun A / Skjálfandafljót	0,622	1720	?	9	?	?
10	Skaftárvirkjun / Skaftá	0,760	1780	11,97	10	10	20
Alls		10,1
Vegið meðaltal			935	4,34

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Samanburður vatnsaflsvirkjanakosta