Við áramót 2010/2011

Land elds og ísa stóð undir nafni árið 2010.  Huggulegt túrhestagos á Fimmvörðuhálsi breyttist í náttúruhamfarir, þegar gos hófst undir Eyjafjallajökli, sem varð um hríð alræmdur í Evrópu, og þó að víðar væri leitað.  Bændur og búalið undir Eyjafjöllum sýndu aðdáunarvert æðruleysi við aðstæður, sem voru erfiðari en orð fá lýst.  Minnisstæð er myndin af gröfu Suðurverks og stjórnanda hennar, þar sem hann rauf þjóðveg 1 og bjargaði þar með túnum á stóru svæði ásamt Suðurlandsvegi.  Þessi maður ætti skilinn titilinn hetja ársins 2010.

Stóriðjan varð líka fyrir búsifjum á árinu 2010.  Í öllum iðjuverunum 4, sem framleiða málma eða melmi, kom upp eldur, þó að af ólíkum toga væri.  Leiðir þetta hugann að þeirri staðreynd, að á þessum vinnustöðum er fengizt við feiknaafl.  Losni það úr læðingi, er voðinn vís.  Þetta fékk ISAL að reyna 19. júní 2006, er spennumælaspennar sprungu af völdum afar sjaldgæfs fyrirbrigðis, er járnherma ("Ferroresonance") nefnist.  Spennarnir voru þurrir, þ.e. innihéldu enga olíu, svo að enginn eldur hlauzt af.  Þeir sáu hins vegar týristorafriðlum verksmiðjunnar fyrir nauðsynlegum mælimerkjum, og af þeim sökum stöðvaðist rekstur þessara afriðla.  Fræðileg greining á orsökum fór fram strax í kjölfarið, og var hönnun breytt með ýmsum hætti til að draga úr líkum á sams konar atburði og til að draga úr afleiðingunum, ef skilyrði járnhermu mynduðust aftur.

Líklegt er, að svipaðri aðferðarfræði sé nú beitt hjá Fjarðaáli í Reyðarfirði eftir hrikalegan bruna, sem þar kom upp í stórskornum og flóknum spenni nú í desember.  Augljóslega verður rekstur þessarar Alcoa verksmiðju viðkvæmur, þar sem ein afriðladeildin verður ótiltæk mánuðum saman, en hinar væntanlega undir meira álagi en áður.

Hjá Norðuráli losnaði mikið afl einnig úr læðingi, þegar skammhlaup urðu í rofabúnaði.  Þegar slíkt gerist, verður spennufall svo mikið á stofnkerfi Landsnets, að margir notendur verða varir við. 

Hjá ISAL í Straumsvík kviknaði í rafstrengjum í lagnakjallara steypuskálans við álleka ofan í kjallarann.  Atburðurinn lamaði steypuskálann um tíma og varð að draga úr framleiðslu kerskálanna um hríð fyrir vikið.  Engu að síður verður árið 2010 metframleiðsluár í sögu verksmiðjunnar.  Má merkilegt heita, hverju unnt er að ná út úr gamalli verksmiðju.  Það er þó ekki tilviljun, því að beitt er beztu tækni við rekstur og viðhald undir kjörorði stöðugrar þróunar og umbóta.  Má segja, að góður árangur sé afrakstur mikillar reynslu, staðgóðrar þekkingar og frjósams samstarfs við aðrar deildir móðurfyrirtækisins.

Ljóst er, að móðurfyrirtæki ISAL í Straumsvík, Rio Tinto Alcan, hefur fullan hug á að treysta starfsemi sína á Íslandi.  Fyrirtækið braut ísinn á árinu og ákvað miklar fjárfestingar (um MUSD 500 eða ISK 60 milljarðar) í Straumsvík, sem miða að bættu afhendingaröryggi jafnstraums til allra kerskálanna þriggja, framleiðsluaukningu í þeim um 40 kt/a og nýrri afurð steypuskálans, sem á að tryggja markaðsstöðu samsteypunnar í Evrópu til framtíðar litið.  Þessi fjárfestingarákvörðun kom á góðum tíma fyrir hagkerfi Íslands, sem er í fjárfestingarsvelti.  Landsvirkjun fékk tryggingu fyrir orkukaupum frá Búðarhálsvirkjun til langs tíma, svo að hverfandi lítil áhætta fylgir lánveitingu til verkefnisins eða skuldabréfakaupum af fyrirtækinu, enda mun Deutsche Bank hafa riðið á vaðið og gert nýjan viðskiptasamning við fyrirtækið á viðunandi kjörum m.v. orkuverðið, svo að arðsemi Búðarháls er tryggð.

Um þjóðhagslega arðsemi stóriðjuframkvæmda og virkjana þeirra vegna þarf enginn að efast.  Það er auðvelt að sýna fram á, að betri kostir eru ekki í boði.  "Eitthvað annað" er tómt mál að tala um, enda standa þessar eða aðrar stóriðjuframkvæmdir ekki í vegi fyrir neinum.  Hins vegar blómstrar margháttuð starfsemi í skjóli orkuvinnslu og orkunýtingar.  Er nauðsynlegt á nýju ári að nýta öll möguleg tækifæri á þessu sviði sem vogarstöng upp úr stöðnun, sem grefur um sig og veldur hrörnun á öllum sviðum. 

Til slíkrar framfarasóknar þarf stjórnmálalega forystu.  Það er útséð um, að slíka er ekki að finna innanborðs hjá núverandi stjórnarflokkum.  Nauðsyn ber til að stokka sem fyrst upp á löggjafarsamkundunni og kalla fersk öfl upp í brúna og niður í vélarrúm til að ausa og síðan að ræsa öfluga vél, setja á fullt afl, rykkja fleyinu af strandstað og taka stefnuna út  úr brimgarðinum.  

Það má engan tíma missa úr þessu.  Það sýnir "The Global Debt Clock", sem skoða má á vefsetri "The Economist".  Samkvæmt þessari skuldaklukku nema opinberar skuldir Íslands 14 milljörðum bandaríkjadala (USD) eða um 43 þúsund bandaríkjadölum á íbúa (kUSD 43/íb).  Þessar skuldir eru 129 % af þjóðarframleiðslunni, og jukust skuldirnar um 2,3 % árið 2010.  Þetta eru allt mjög háar tölur og meðal þess hæsta, sem gerist.  Við svo búið má alls ekki standa.  Ljóst er, að núverandi stjórnvöld ráða engan veginn við þennan vanda.  Þau virðast ekki skilja vandamálið, og lausnirnar eru þess vegna hvorki fugl né fiskur.  Ríkisstjórninni má líkja við fjörulús á tjöruspæni.  Hún kemst ekki spönn frá rassi.  Svo nefnd félagshyggja er gjaldþrota og algerlega gagnslaus, þegar vandi steðjar að.

Til samanburðar við ofangreindar tölur má taka annað land í vanda, Írland.  Þar námu opinberar skuldir sem hlutfall af þjóðarframleiðslu (GDP) "aðeins" 79 %, og þessar skuldir minnkuðu um 0,9 % árið 2010.  Aðild Írlands að ESB hefur ekki hjálpað Írum neitt.  Þvert á móti urðu þeir að hlíta ákvörðun ESB um að styrkja einkabanka með gríðarlegum upphæðum frá skattborgurunum.  Evran er þeim til trafala nú, því að hagbólan á Írlandi leiddi til kostnaðarhækkana, sem voru miklu meiri en í Þýzkalandi, forystulandi ESB, en gengi evrunnar hangir núna alfarið á góðu gengi þýzku útflutningsvélarinnar. 

Þjóðverjar eru vel að árangri sínum komnir.  Þeir eru farnir að bera úr býtum eftir endursameiningu landsins og endurreisn austurhluta landsins og eftir að hafa hert sultarólina 1999-2009.  Hin mikla breyting í stjórnmálum Evrópu árið 2010 er sú, að Þýzkaland hefur nú stigið fram sem forystuland ESB og álfunnar allrar.  Þetta gerist vegna yfirburðastöðu hagkerfis þeirra og vegna traustvekjandi stefnumörkunar innanlands og utan.  Menningarþjóð með mikla sögu blómstrar nú undir merkjum lýðræðis.

Gleðilegt nýár. 

       Patrick Adenauer

     

          

  

           

  

 

Athugasemdir

[Rauða Ljónið, 31.12.2010 kl. 18:40]

Gleðilegt ár Bjarni þakka góð skrif á liðnum árum.

[Bjarni Jónsson, 1.1.2011 kl. 20:49]

Þakka ykkur á Rauða Ljóninu góð samskipti fyrr og síðar. 

Aldrei verður því nógsamlega haldið á lofti, hversu mikilvæg nýjasta Straumsvíkurfjárfestingin er íslenzka hagkerfinu; eins konar vendipunktur, eins og sú fyrsta 1967-1969.

Með góðri kveðju /