Bakkabræður moka ofan í skurð

Það er upp lesið og við tekið, að uppþurrkaðar mýrar valdi meiri losun gróðurhúsalofttegunda en venjulegir móar eða mýrarnar sjálfar. Þó er vitað, að frá mýrum með tiltölulega lágt vatnsyfirborð getur streymt mikið magn metans, CH4, sem er meira en 20 sinnum öflugri gróðurhúsalofttegund en koltvíildi, CO2, sem frá nýþurrkuðum mýrum streymir.

Með flausturslegum hætti hefur ríkisvaldið látið undan einhvers konar múgsefjun á grundvelli rangra losunartalna og greitt styrki til að moka ofan í skurði án þess t.d. að mæla losun viðkomandi móa fyrir og mýrar eftir ofanímokstur.  Það er svo mikill breytileiki frá einum stað til annars, að þessi vinnubrögð er í raun ekki hægt að kalla annað en fúsk, og eru þau umhverfisráðuneytinu til vanza.

  Það er líka ráðuneytinu til vanza að hafa ekki nú þegar leiðrétt gróft ofmat á losun uppþurrkaðra mýra á grundvelli nýrra upplýsinga, sem stöðugt koma fram.  Fyrir þessu gerði Hörður Kristjánsson nákvæma grein í Bændablaðinu miðvikudaginn 20. maí 2020.

Í fyrsta lagi er viðmiðunarlengd framræsluskurðanna ekki mæld stærð,  heldur áætluð 34 kkm, sem er að öllum líkindum of langt, t.d. af því að hluti skurða er aðeins ætlaður til að veita yfirborðsvatni frá og á ekki að vigta í þessu sambandi.

Í öðru lagi er áhrifasvæði hvers skurðar reiknað 2,6 falt það, sem nú er talið raunhæft.  Þetta ásamt nokkurri styttingu veldur því, að þurrkaðar mýrar spanna sennilega aðeins 38 % þess flatarmáls, sem áður var áætlað. 

Í þriðja lagi styðst Umhverfisráðuneytið við gögn að utan um losun á flatareiningu þurrkaðs lands, en vísindamenn hafa bent á, að hérlendis er samsetning jarðvegar allt önnur, og meira steinefnainnihald hér  dregur úr losun.  Umhverfisráðuneytið notar stuðulinn 2,0 kt/km2=20 t/ha, en höfundur þessa pistils telur líklegra gildi vera 40 % lægra og nema 1,2 kt/km2. Er það rökstutt með tilvitnunum í vísindamenn í þessum pistli.

Í fjórða lagi hefur verið sýnt fram á, að jafnvægi niðurbrots hefur náðst 50 árum eftir uppþurrkun.  Þar verður þá engin nettó losun.  Höfundur þessa pistils áætlar, að nettó losunarflötur minnki þá um 38 % niður í 1,0 kkm2, og er það sennilega varfærin minnkun, sbr hér að neðan.

Þegar nýjustu upplýsingar vísindamanna eru teknar með í reikninginn, má nálgast nýtt gildi um núverandi losun gróðurhúsalofttegunda frá uppþurrkuðum mýrum þannig (áætluð heildarlosun):

• ÁHL2=1,0 kkm2 x 1,2 kt/km2=1,2 Mt CO2eq

Gamla áætlunin er þannig (og var enn hærri áður):

• ÁHL1=4,2 kkm2 x 2,0 kt/km2=8,4 Mt CO2eq

Nýja gildið er þannig aðeins 14 % af því gamla, og er sennilega enn of hátt, sem gefur fulla ástæðu til að staldra við og velja svæði til endurvætingar af meiri kostgæfni en gert hefur verið og minnka umfangið verulega.  Þessi losun er ekki stórmál, eins og haldið hefur verið fram af móðursýkislegum ákafa.

Grundvöll þessa endurmats má tína til úr Bændablaðsumsumfjölluninni, t.d.:

"Þá hafa bæði dr Þorsteinn Guðmundsson, þá prófessor í jarðvegsfræði við Landbúnaðarháskóla Íslands, og dr Guðni Þorvaldsson, prófessor í jarðrækt við LbhÍ, bent á í Bændablaðinu mikla óvissu varðandi fullyrðingar um stærð mýra og losun."

Þeir hafa m.a. bent á, að ekki sé nægt tillit tekið til "breytileika mýra og efnainnihalds".  Af þessum sökum er nauðsynlegt að mæla losun í hverju tilviki fyrir sig til að rasa ekki um ráð fram.  Í grein í Bbl. í febrúar 2018 skrifuðu þeir ma.:

"Íslenzkar mýrar eru yfirleitt steinefnaríkari en mýrar í nágrannalöndunum, m.a. vegna áfoks, öskufalls, mýrarrauða og vatnsrennslis í hlíðum, og lífrænt efni er að sama skapi minna."

"Þá benda þeir á, að samkvæmt jarðvegskortum LbhÍ og RALA sé lítill hluti af íslenzku votlendi með meira en 20 % kolefni, en nær allar rannsóknir á losun, sem stuðzt hafi verið við, séu af mýrlendi með yfir 20 % kolefni."

""Það þarf að taka tillit til þessa mikla breytileika í magni lífræns efnis, þegar losun er áætluð úr þurrkuðu votlendi", segir m.a. í greininni." 

"Þorsteinn og Guðni telja líka, að mat á stærð lands, sem skurðir þurrka, standist ekki.  Í stað 4200 km2 lands sé nær að áætla, að þeir þurrki 1600 km2.  Þá sé nokkuð um, að skurðir hafi verið grafnir á þurrlendi til að losna við yfirborðsvatn, þannig að ekki sé allt grafið land votlendi.  Mat sitt á umfangi votlendis byggja þeir m.a. á því, að algengt bil á milli samsíða framræsluskurða á Íslandi sé 50 m, en ekki 130 m, eins og miðað er við í útreikningum, sem umhverfisráðuneytið hefur greinilega byggt á.  Áhrifasvæði skurðanna geti því vart verið meira en 25 m, en ekki 65 m út frá skurðbökkum."

Áhrifasvæði skurðanna er lykilatriði fyrir mat á losun frá uppþurrkuðum mýrum. Umhverfisráðuneytið og Umhverfisstofnun virðast hafa kastað höndunum til þessa grundvallaratriðis áður en stórkarlaleg losun gróðurhúsalofttegunda var kynt með lúðraþyt og söng.  Miðað við auðskiljanlegan rökstuðning ofangreindra tveggja vísindamanna er líklegt flatarmál uppþurrkaðra mýra hérlendis aðeins 38 % af handahófskenndu opinberu gildi.  Þetta er óviðunandi frammistaða opinberra aðila.  Betra er að þegja en að fara með fleipur.

Hugsandi fólk hefur áttað sig á því, að niðurbrot lífrænna efna í uppþurrkuðum mýrum hlýtur að taka enda, og þar af leiðandi er stór hluti þeirra orðinn áhrifalaus á hlýnun jarðar.  Þetta er staðfest í neðangreindu:

"Í meistararitgerð Gunnhildar Evu Gunnarsdóttur við Háskóla Íslands frá 2017 var reynt að meta losun kolefnis í þurrkuðum mýrum.  Niðurstöður hennar benda til, að losun sé mest fyrstu árin, en sé síðan hlutlaus að 50 árum liðnum. Það er ekki í samræmi við þær viðmiðunartölur, sem yfirvöld á Íslandi styðjast við í sínum aðgerðaráætlunum.  Það þýðir væntanlega, að losunartölur geti verið stórlega ýktar og mokstur í stærstan hluta skurða á Íslandi kunni því að þjóna litlum sem engum tilgangi.  Jarðraskið, sem af því hlýzt, gæti hins vegar allt eins leitt til aukinnar losunar."

Hér er kveðið sterkt að orði, en allt er það réttmætt, enda reist á rannsóknum kunnáttufólks á sviði jarðvegsfræði.  Höfundur þessa pistils dró aðeins úr virkum losunarfleti um 38 % (minnkaði 1600 km2 í 1000 km2), sem er mjög varfærið, sé ályktað út frá tilvitnuðum texta hér að ofan.  Umhverfisráðuneytið virðist þess vegna vera á algerum villigötum, þegar það básúnar heildarlosun frá þurrkuðum mýrum, sem er a.m.k. 7 falt gildið, sem nokkur leið er að rökstyðja út frá nýjustu niðurstöðum í þessum fræðaheimi.  Taka skal fram, að mun meiri rannsóknir og mælingar eru nauðsynlegar á þessu sviði áður en nokkurt vit er í að halda áfram ofanímokstri skurða til að draga úr hlýnun jarðar.    

 

 

Athugasemdir

[Þorsteinn Briem, 14.6.2020 kl. 13:12]

Mörlenskir bændur fengu styrki frá íslenska ríkinu til að grafa skurði en nú eiga þeir að fá styrki frá ríkinu til að moka ofan í skurðina.

2.8.2011:

"Framræsla var ríkisstyrkt allt til ársins 1987."

"Einn þeirra sem bjóða fram skurði til að moka ofan í og endurheimta votlendi er bóndinn á Ytra-Lóni á Langanesi en hann segir að umræddir skurðir hafi aldrei verið til gagns."

Og Hlynur Óskarsson, vistfræðingur og stjórnarformaður Votlendissetursins, segir að "ávinningurinn af því að endurheimta votlendi sé margvíslegur, meðal annars fyrir fuglalíf og bindingu kolefnis.

Þá hafi frjósemi framræstra mýra sums staðar hrunið, enda skolist næringarefnin út.

Og einn helsti kosturinn sé að votlendi bæti mjög vatnafar."

Ræstu fram en lítill áhugi á að moka ofan í

[Þorsteinn Briem, 14.6.2020 kl. 13:14]

Útstreymi árið 2007 (CO2-ígildi í þúsundum tonna) og hlutfallsleg breyting frá árinu 1990:

Iðnaður og efnanotkun 1.845 +64%,

samgöngur 1.017 +67%,

sjávarútvegur 650 -18%,

landbúnaður 534 -7%,

úrgangur 254 +41%,

rafmagn og hiti 182 +48%,

samtals 4.482 +32%.

Ál:

"Útstreymi vegna álframleiðslu jókst úr 569 þúsund tonnum árið 1990 í 978 þúsund tonn árið 2007, eða um 72%."

Járnblendi:

Útstreymi vegna framleiðslu járnblendis jókst úr 205 þúsund tonnum árið 1990 í 393 þúsund tonn árið 2007, eða um 91%."

Samgöngur:

"Útstreymi frá samgöngum árið 2007 skiptist í útstreymi vegna innanlandsflugs (2%), strandsiglinga (6%) og vegasamgangna (92%).

Í heildina jókst útstreymi frá samgöngum úr 608 þúsund tonnum árið 1990 í 1.017 þúsund tonn árið 2007, eða um 67%.

Útstreymi frá innanlandsflugi minnkaði lítillega á tímabilinu en útstreymi vegna strandsiglinga jókst um 1%.

Útstreymi frá vegasamgöngum jókst hins vegar um 81% frá 1990 til 2007 eða úr 517 þúsund tonnum í 934 þúsund tonn."

Sjávarútvegur:

"Útstreymi frá sjávarútvegi skiptist árið 2007 í útstreymi frá fiskiskipum (87%) og fiskimjölsverksmiðjum (12%).

Í heildina jókst útstreymi frá sjávarútvegi frá 1990 til 1996 en hefur farið minnkandi síðan. Útstreymið var mest árin 1996 og 1997 þegar mikil sókn var á fjarlæg mið."

Landbúnaður:

"Útstreymi frá landbúnaði minnkaði um 6,7% á milli 1990 og 2007. Rekja má þessa minnkun til fækkunar búfjár. Nokkur aukning varð árin 2006 og 2007 miðað við árin á undan og má rekja þá aukningu til aukinnar notkunar tilbúins áburðar."

Úrgangur:

"Útstreymi vegna meðferðar úrgangs skiptist í útstreymi vegna frárennslis og útstreymi vegna urðunar, brennslu og jarðgerðar úrgangs. Útstreymi jókst um 41% frá 1990 til 2007.

Sem hlutfall af heild innan geirans árið 2007 var útstreymi vegna urðunar um 80%, frárennslis um 9%, brennslu um 11% og jarðgerðar 1%."

Orkuframleiðsla:

"Útstreymi gróðurhúsalofttegunda vegna orkuframleiðslu árið 2007 skiptist í útstreymi vegna jarðhitavirkjana (83%) og útstreymi vegna notkunar eldsneytis til rafmagns- og hitaframleiðslu (17%).

Heildarútstreymi frá orkuframleiðslu jókst úr 123 þúsund tonnum árið 1990 í 182 þúsund tonn árið 2007, eða um 48%.

Aukning frá jarðhitavirkjunum vegur þar mest en útstreymi frá jarðhitavirkjunum jókst úr 67 þúsund tonnum í 152 þúsund tonn á tímabilinu."

Nettóútstreymi gróðurhúsalofttegunda hér á Íslandi, bls. 30-36

[Þorsteinn Briem, 14.6.2020 kl. 13:18]

Fyrir okkur Íslendinga skiptir því langmestu máli hvað mengun snertir að reisa ekki fleiri stóriðjuver og rafvæða bílaflotann hér á Íslandi.

3.4.2017:

""Ég held að við þurfum ekki að reisa eina einustu virkjun.

Það sem rafbílar taka er mjög lítið og spá segir okkur að innan 15-20 ára verði komnir hundrað þúsund rafbílar í landinu.

Þessir bílar þurfa ekki nema 1,5% af því rafmagni sem framleitt er í landinu í dag og til að fullnægja því höfum við 10-15, jafnvel 20 ár.

Þannig að við þurfum í rauninni ekki að virkja neitt til að skipta yfir í rafmagn í umferðinni," segir Bjarni Bjarnason forstjóri Orkuveitu Reykjavíkur."

Þarf ekki nýjar virkjanir fyrir rafbílavæðinguna segir forstjóri Orkuveitu Reykjavíkur

[Þorsteinn Briem, 14.6.2020 kl. 13:19]

"Um 200 þúsund bílar eru í íslenska bílaflotanum og þeir losa um 600 þúsund tonn af gróðurhúsalofttegundum á ári en til samanburðar losaði álver Alcoa á Reyðarfirði um 520 þúsund tonn árið 2012."

14.6.2015:

"Að raf­bíla­væða Ísland væri ör­verk­efni í sam­an­b­urði við stóriðju en með því væri hægt að svo gott sem kol­efnis­jafna landið.

Sam­drátt­ur­inn í los­un gróður­húsaloft­teg­unda sem næðist með notk­un raf­bíla jafnaðist á við heilt ál­ver og næg raf­orka er til í land­inu til að knýja raf­bíla­flota."

Með rafbílavæðingu Íslands væri hægt að kolefnisjafna landið

[Þorsteinn Briem, 14.6.2020 kl. 13:24]

19.11.2015:

"Alcoa á Íslandi hefur frá upphafi starfsemi sinnar hér á landi greitt tæpa sextíu milljarða króna í vexti til Alcoa-félags í Lúxemborg. Starfsemin hér á landi er rekin með samfelldu tapi.

"Tilbúið tap" og "skandall" að mati fyrrverandi ríkisskattstjóra."

"Fjallað er um málið í nýjasta tölublaði Stundarinnar. Þar segir að á síðasta ári hafi Alcoa á Íslandi, móðurfélag álverksmiðjunnar á Reyðarfirði sem rekin er undir merkjum Alcoa Fjarðaáls ehf, greitt móðurfélagi sínu í Lúxemborg tæpa 3,5 milljarða króna í vexti og vitnar til nýlegra ársreikninga Alcoa félaganna á Íslandi. 

Kastljós hefur ítrekað fjallað um þá staðreynd að Alcoa hafi aldrei greitt svokallaðan fyrirtækjaskatt hér á landi, enda hefur félagið aldrei skilað hagnaði hér.

Á sama tíma hafa 57 milljarðar króna runnið út úr rekstrinum hér til Lúxemborgar í formi vaxtagreiðslna sem ekki eru skattlagðar og dragast í leiðinni frá hagnaði starfseminnar hér á landi."

Alcoa aldrei greitt fyrirtækjaskatt hér á Íslandi - Alcoa greitt Alcoa um 60 milljarða króna í vexti

[Þorsteinn Briem, 14.6.2020 kl. 13:31]

11.6.2020 (síðastliðinn fimmtudag):

"Dagur B. Eggertsson borgarstjóri segir að Reykjavíkurborg vilji að borgarbúar geti flokkað lífrænan úrgang í sér tunnur á næsta ári.

Hann segir að um áramótin verði valið á milli tveggja leiða sem íbúar prófi í tilraunaskyni í tveimur borgarhlutum."

"Dagur segir að hægt sé að skipta móttökustöðinni í Gufunesi upp þannig að hreinn lífrænn úrgangur sé sér og blandaður annars staðar.

Tilraunaverkefni hófst á Kjalarnesi í október í fyrra. Þar var tunnunni skipt upp en í haust verði prófuð brún sér tunna í öðru hverfi.

"Og um áramótin ætlum við okkur að velja á milli þessara aðferða til að geta sótt lífrænt heim til fólks um mitt næsta ár þegar við sjáum fyrir okkur að Gas- og jarðgerðarstöðin verði komin í fulla vinnslu."

Þá skipti miklu máli að atvinnulífið flokki, þar sem 90% af því sorpi sem falli til á höfuðborgarsvæðinu komi frá fyrirtækjum.

Dagur segir að tímamót verði í næstu viku þegar Gas- og jarðgerðarstöðin (GAJA) verði tekin í notkun.

Fyrir umhverfið jafnist það á við að fjarlægja 40 þúsund bíla af götunum." 

[Kolbrún Hilmars, 15.6.2020 kl. 15:18]

Bakkabræður gera fleira en að moka ofaní skurði.  Þeir jarða líka vitræna umræðu með moldinni sinni, hlassi eftir hlassi.

[Gunnar Heiðarsson, 15.6.2020 kl. 19:52]

Sæll Bjarni og takk fyrir að opna umræðuna um þetta mál, verst að það er komin einskonar óværa í athugasemdirnar hjá þér, sem fælir frá.

Fyrir margt löngu skrifaði ég pistil um sama málefni og svo merkilegt sem það er þá eru sérfræðingar nú hver af öðrum að staðfesta það sem ég ómenntaður maðurinn sagði þar. Reyndar má segja að Dr. Þorsteinn Guðmundsson og Dr. Guðni Þorvaldsson fari ekki alveg með fullan sannleik í áhrifasvæðum frá skurðum. Þeir tala um að skurðir þurrki um 25 metra út frá sér og byggja það á því að í flestum tilfellum sé um 50 metrar milli skurða, sem að hluta til er rétt, mælt í miðjan skurð. Framræsluskurðir í fullri dýpt í mýri eru yfirleitt um 4,5 metra breiðir efst, þannig að áhrifasvæðið er nokkuð minna, sé 50 metrar milli skurða mælt í miðjan skurð. Í blautum mýrum er fjarlægð milli skurða þó yfirleitt minni, allt niður í 30 metra mælta milli skurðbakka.

Framræsla mýra hér á landi hófst ekki fyrir alvöru fyrr en í byrjun sjöunda ártug síðustu aldar, þó þá hafi verið liðinn rúmur áratugur frá því fyrsta vélgrafan kom til landsins. Hámark framræslu náðist á fyrripart áttunda áratugar en þá fór að draga verulega úr. Um og eftir 1980 hafa einungis verið grafnir skurðir til ræktunnar lands og hin síðustu ár er tilviljun að sjá nýjan skurð.

Á þessum árum, frá upphaf sjöunda áratugar til seinni hluta þess áttunda var grafið gríðarmikið magn skurða í landinu og má sega að þar hafi verið þrekvirki unnið á stuttum tíma, sem erfitt að að finna samanburð á erlendis. Það gleymist í þessari umræðu að bændur voru ekki að grafa skurði og þurrka hjá sér mýrar að gamni sínu. Þetta kostaði þá pening og var gert til að bæta landið. Að taka rýrt mýrarland og gera úr því gróðursælt beitarland. Nú vita allir að grænblöðungar eru öflugastir í að umbreyta CO2 yfir í O. Því er magnað að það skuli aldrei rætt í þessari umræðu, hvaða þátt í þessu öllu aukinn gróður hefur.

Það er ljóst að megnið af skurðum sem fyrirfinnast hér á landi eru 40-60 ára gamlir og áhrif þeirra því orðin lítil sem engin. Á móti er það land sem þá var framræst ýmist orðið að gjöfulum túnum eða gróðursælu vallendi. Sjálfur vann ég við skurðgröft síðustu ár þessa tíma og hef fylgst vel með hvernig þau svæði hafa blómstrað. Hef líka séð land sem var orðið fallegt og gróðurmikið vallendi verða að gróðursnauðri mýri aftur, vegna þess að ekki var hirt um að halda við skurðum.

Halda mætti að Bakkabræður hafi gefið af sér nokkurn stofn afkomenda og að 63 þeirra haldi sig í steinhúsi nokkru við Austurvöll. Sé vilji manna að greiða úr sameiginlegum sjóðum okkar landsmanna til minnkunar á CO2 úr jarðvegi á auðvitað að gera það með þeim hætti að það land sem óskað er eftir að drekkja sé rannsakað fyrst, mælt uppstreymi efna og vinnslugeta gróðurs. Eftir að ákveðinn tími er liðinn frá lokun skurða á viðkomandi svæði, eru aftur gerðar mælingar og síðan greitt til þess aðila er að framkvæmdum stóð, samkvæmt þeim árangri er náðist.

Kveðja

[Bjarni Jónsson, 16.6.2020 kl. 10:39]

Sæll, Gunnar, og þakka þér fyrir þetta þarfa innlegg.  Kjarni þess er, að megnið af skurðunum, e.t.v. yfir 80 %, er eldri en fertugur og þar með er umframlosun koltvíildis þess þurrkaða lands sáralítil og sums staðar engin.  Engin vísindaleg rök standa til að moka blint ofan í skurði.  Það er margt betra hægt að gera við peningana í umhverfisverndarskyni.  Bakkabræður hafa nú gerzt umhverfisverndarsinnar og ætla að bjarga heiminum, en hugmynd þeirra er afleit og ætti fáum að koma á óvart, að snautlega sé í pottinn búið.