Tækifærin bíða, en verða þau gripin ?

Nýlega var haldin í Reykjavík (Hörpu) fjölmenn, fjölþjóðleg ráðstefna um heimskautasvæðin.  Þessi ráðstefna er gott dæmi um þá tilhneigingu stjórnmálamanna að nota hlýnun jarðar og hafanna sem tilefni til að slá um sig, tala fjálglega um alvarlegar afleiðingar útblástursins, en valda um leið óþörfum útblæstri. Stjórnmálamenn slá sér á brjóst og gera mikið úr vandanum, en það skortir mikið á, að gjörðir fylgi orðum, sbr aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar.  Í tilviki VG á Íslandi keyrir um þverbak, því að flokkurinn leggst þversum gegn því, að það sé gert á Íslandi, sem allir tala þó um, að jarðarbúar þurfi helzt á að halda til að draga úr gróðurhúsaáhrifum, þ.e. að virkja endurnýjanlegar og nokkurn veginn kolefnisfríar orkulindir, til að unnt sé að leysa jarðefnaeldsneytið af hólmi án þess að fórna hagvexti, hag almennings og velferðarkerfinu, eins og við þekkjum það. 

Vaxandi gagnrýni gætir í garð IPCC, sem gefið hefur út sína 6. skýrslu um hlýnun andrúmsloftsins og tengsl hennar við vaxandi koltvíildisstyrk andrúmsloftsins. Útkoman úr reiknilíkönum IPCC passar alls ekki við mælingar gervihnatta á hitastigi andrúmslofts í mörgum þversniðum um alla jörð um a.m.k. 40 ára skeið.  IPCC ýkir hitastigulinn verulega, eins og fjallað hefur verið um á þessu vefsetri. Slikar skekkjur reiknilíkana geta orðið afdrifaríkar fyrir þá, sem á þeim taka mark. Fyrir heiminn allan eru gríðarverðmæti undir.  Vitlaus stefnumörkun getur leitt til fjárfestinga, sem sliga efnahag viðkomandi þjóða.

Nú hefur prófessor í hagrannsóknum og tölfræði við HÍ gagnrýnt ófræðilega talnameðferð IPCC, sem leitt hafi til rangra ályktana um hitastigulinn og upphrópana um mun örari hlýnun en talnagögnin gefi tilefni til, sbr Morgunblaðsgrein hans 14. október 2021, sem gera þarf betri skil. 

Allt tal um "hamfarahlýnun" er illa ígrundað áróðursbragð þeirra, sem eru með óhreint mjöl í pokahorninu.  Þess vegna er engin ástæða til örvæntingar, en full ástæða til að hefja nú þegar markvissa sókn hérlendis að aukinni "grænni" raforkuvinnslu um 12 TWh/ár, m.v. núverandi orkuvinnslugetu um 20 TWh/ár, árið 2040, árið, sem stjórnvöld hafa að markmiði, að Ísland verði orðið kolefnishlutlaust. 

Í forystugrein Morgunblaðsins, 13. september 2021,

 "Tækifærin framundan",

sagði m.a. eftirfarandi:

"En þó að horfur séu góðar, er að mörgu að hyggja og viðfangsefnin fjarri því einföld.  Umsvif ríkisins eru meðal þess mikilvægasta, sem þarf að glíma við á næsta kjörtímabili, ef ekki á illa að fara [með] efnahag þjóðarinnar og þá þjónustu, sem landsmenn vilja búa við.

Verkalýðsfélög opinberra starfsmanna auglýsa nú af miklum móð mikilvægi þeirra starfa, sem opinberir starfsmenn vinna, þó að enginn hafi lýst efasemdum um þau störf, sem í þeim auglýsingum eru nefnd [kostnaður við þessa auglýsingaherferð hefur ekki verið upplýstur enn, en kostnaður við auglýsingaherferð ASÍ, þar sem "Nóg er til", mun hafa numið MISK 40.  Þessi meðferð fjár ber vott um spillt hugarfar - innsk. BJo]. 

En það að störfin þarf að vinna, felur ekki í sér, að þeir, sem inna þau af hendi, verði að vera opinberir starfsmenn. Þvert á móti eru líkur á, að mörg þessara starfa væru betur komin hjá einkareknum fyrirtækjum og breytir þá engu, þó að ríkið mundi í flestum tilvikum áfram tryggja, að þjónustan væri í boði."

Alvarlegasta dæmið um ógöngur, sem ríkisrekstur getur ratað í, er heilbrigðiskerfið.  Hvert neyðarópið öðru átakanlegra berst nú frá úrvinda starfsfólki Landsspítalans.  Hvernig halda menn, að viðbrögð yfirvalda og annarra í þjóðfélaginu væru, ef Landsspítalinn væri einkarekinn og núverandi staða kæmi þar upp ?  Það væri allt á hvolfi, en reyndar er afar ósennilegt, að spítalinn hefði ratað í núverandi ógöngur, ef hann væri einkarekinn. 

S.k. fráflæðisvandi hefur lengi verið vandamál þar, en nú hefur verið upplýst, að einkaaðili hafi boðizt til að létta á þessum fráflæðisvanda, en hann er búinn að bíða eftir svari frá heilbrigðisráðuneytinu síðan í ágúst 2021.

Það má fullyrða, að núverandi kreppa Landsspítalans stafar af einstrengingshætti í heilbrigðisráðuneytinu, sem virðist hafa horn í síðu einkaframtaksins á heilbrigðissviði og virðist leggja allt í sölurnar til að lágmarka viðskiptin við einkafyrirtæki innanlands.  Þetta er forkastanlegt viðhorf í ljósi stöðunnar. Í heilbrigðisgeiranaum liggur fjöldi ónýttra tækifæra með því að virkja einkaframtakið til starfa á grundvelli samkeppni um verð og gæði.  Það dugir ekki að stjórna heilbrigðisgeiranum í anda sósíalistískrar hugmyndafræði, heldur verður að létta á Landsspítalanum með samstarfi við einkageirann, þar sem þess er nokkur kostur.   

"Kórónukreppan hefur kostað ríkissjóð háar fjárhæðir og skuldsetningu, sem allgóð samstaða var um, að hann tæki á sig, og virðist það hafa heppnazt vel.  En skuldasöfnun verður að snúa við á næsta kjörtímabili, og er það ein ástæða þess, hve brýnt er að endurskoða starfsemi ríkisins, straumlínulaga þann rekstur, sem ríkið þarf að halda áfram hjá sér, færa rekstur annarrar starfsemi til einkaaðila og hætta óþarfri starfsemi." 

Allt er þetta satt og rétt, en það er auðveldara að ræða en í að komast.  Það væri þó stór ávinningur, ef svipaður texti mundi rata inn í næsta stjórnarsáttmála, því að þá yrði það viðfangsefni hæfra stjórnmálamanna að finna á þessu lausnirnar, sem duga.  Starfið er e.t.v. hafið með s.k. stafrænu Íslandi, en takist það verkefni vel, getur það bætt þjónustuna og sparað ríkissjóði kostnað. 

Það eru gríðarleg tækifæri í sjávarútveginum við fullvinnslu og gjörnýtingu aflans.  Þá virðast landsmenn vera að fá umbun nú fyrir að fylgja ráðgjöf Hafrannsóknarstofnunar og hlífa loðnustofninum, þegar hann var í lágmarki, því að nú mun hann koma sterkur inn.  Morgunblaðið birti um það frétt 2. október 2021 undir fyrirsögninni:

 "Risavertíð fram undan í vetur".

Hún hófst þannig:

"Ráðgjöf um loðnukvóta upp á 904 kt á vertíðinni í vetur, þann stærsta síðan í byrjun aldarinnar, voru tíðindin, sem bárust frá Hafrannsóknarstofnun í gærmorgun.  Í hlut Íslands komu rúm 662 kt eða hátt í 10 sinnum meira en síðasta vetur, þegar kvóti Íslendinga var um 70 kt.  Einnig kom fram á fundinum, að árgangurinn, sem bera mun uppi veiðina 2022-2023, væri sterkur." 

 

 Ef vel gengur á væntanlegri loðnuvertíð, munu gjaldeyristekjur hennar nema um mrdISK 60, sem hugsanlega eykur verga landsframleiðslu um 1 %.  Hér er því búhnykkur á ferðinni, sem auðvelda mun landsmönnum lífsbaráttuna og gera rekstur ríkissjóðs og sveitarsjóða, þar sem loðnan skapar atvinnu, auðveldari.  Ábyrgir forráðamenn þessara sjóða munu flýta greiðslum af lánum, sem hvíla á skuldsettum sjóðum þeirra. 

Þessi tíðindi eru jákvæð fyrir lífríki lögsögunnar við Ísland, því að óttazt var, að hlýnun sjávar rýrði lífríkið af nytjastofnum, en loðnan verður jafnframt æti fyrir t.d. þorskinn, sem þá þyngist hraðar en ella og þarf síður að leita út fyrir lögsöguna í leit að æti. 

Útflutningsverðmæti sjávarútvegsins munu verða yfir mrdISK 300 árið 2022, útflutningsverðmæti málm- og kísiliðnaðarins gætu orðið mrdISK 500.  Vafalítið verður metár hjá meginvaxtarbroddi landsins um þessar mundir, fiskeldinu, þar sem útflutningsverðmætið gæti numið mrdISK 45.  

Ef fjöldi erlendra ferðamanna nær 1 M 2022 (fjölgun um 2/3 frá 2021), gætu gjaldeyristekjurnar af þeim numið mrdISK 200.  Þarna eru komnar gjaldeyristekjur yfir mrdISK 1000, og er enn ýmislegt ótalið, s.s. hugverkaiðnaðurinn (hugbúnaðarsmíði).  Það eru þess vegna góðar horfur, en það þýðir ekki, að nóg sé til að auka enn meir hlutdeild launakostnaðar hjá fyrirtækjum landsins en varð með lífskjarasamningunum, því að þetta hlutfall er í hæstu hæðum á alþjóðavísu, og samkeppnishæfni landsins er í 21. sæti, á meðan hin Norðurlöndin tróna í efstu sætunum.  Nú þarf að sýna ráðdeild, gætni og hófsemi, veita fyrirtækjunum ráðrúm til að skapa svigrúm til að bæta kjörin með enn meiri framleiðniaukningu.  Að öðrum kosti sögum við í sundur greinina bolmegin, sem við sitjum á. 

Nú eru enn uppi raddir um gríðarlegan ávinning, sem hafa mætti af útflutningi rafmagns um aflsæstreng til útlanda, sbr leiðari Vísbendingar, 37. tbl. 2021, og ummæli fyrrverandi forseta lýðveldisins.  Þessi málflutningur er þó algerlega úr lausu lofti gripinn, því að það er þjóðhagslega hagkvæmara að nýta orkuna til verðmæta- og atvinnusköpunar innanlands en að flytja hana utan, eins og hvern annan námugröft.  Þetta virðast núverandi stjórnarflokkar vera einhuga um, en hjáróma raddir um gullgröft og spákaupmennsku verða lengi við lýði.

Hvaðan á að taka orku fyrir aflsæstreng ?  Enginn leggur sæstreng svo langa leið upp á minni flutning en um 8 TWh/ár.  Verði sú orka virkjuð til útflutnings um sæstreng, fer heldur betur að sneiðast um hagkvæma orkukosti til orkuskiptanna.  Þarna er á ferðinni fótalaus málflutningur spákaupmanna, sem ekki hika við að rústa athafnalífi landsins og hag heimilanna með háu orkuverði innanlands, sem er óhjákvæmilegur fylgifiskur tengingar við háverðsraforkukerfi erlendis.

Ógæfuleg orkustefna Evrópusambandsins og ýmissa aðildarlanda þess hefur nú leitt það í ógöngur í orkumálum.  Áherzla þess á meingallaða orkugjafa vinds og sólar, sem eru mjög óáreiðanlegir, eins og alkunna er, hefur gert þessar þjóðir mjög háðar bruna jarðgass til hitunar og raforkuvinnslu. Þegar á eitt leggjast mikil gasþörf og stopulir aðdrættir, er afleiðingin gasforði í lágmarki og mikil hækkun orkuverðs. 

Bretar verða fyrir barðinu á þessu sama.  Þeir tímar eru nú liðnir, þegar Bretar voru sjálfum sér nógir með eldsneytisgas.  Þá innleiddu þeir húshitun með gasi og reistu mörg gasknúin raforkuver.  Þeir hafa rifið megnið af gasgeymum sínum, og forðageymslur rúma nú aðeins 3 % af ársnotkun, sem er 1/30 af því, sem talið er viðunandi fyrir þjóð, sem alfarið er háð innflutningi á gasi. 

Bretar hafa líka reitt sig mikið á vindmyllur til raforkuvinnslu og fyllt í skarðið með rafmagni frá gasorkuverum, þegar afköst mylla falla.  Þessi orkustefna kemur þeim nú í koll, þegar þeir endurræsa kolaorkuver í neyð sinni, en á Bretlandi eru reyndar líka í byggingu og í undirbúningi kjarnorkuver.

ViðskiptaMogginn birti 13. október 2021 gröf af framvirku verði á raforku frá 13. apríl 2021 til 11. október 2021 í 5 Evrópulöndum og á Nord Pool orkumarkaðinum. Meðaltal upphafsverðsins var 59,7 USD/MWh, og meðaltal lokaverðsins var 123,3 USD/MWh.  Hækkunin nemur 2,1-földun.  Raforkuverðið stefnir í að verða ósjálfbært, þ.e.a.s. það mun valda efnahagskreppu og verðbólgu, s.k. "stagflation", því að Evrópa verður ósamkeppnisfær á mörgum sviðum, þar sem Evrópumenn stunda framleiðslu nú.

Ef ráðamönnum hér væri einhver alvara með öllu óráðshjalinu um "hamfarahlýnun", þá mundu þeir stuðla að því að aðstoða Evrópu með því að fara í samningaviðræður við evrópsk fyrirtæki um fjárfestingar hér gegn langtímasamningum um kaup á "grænni" orku.  Það mundi muna langmest um slíkt framlag Íslendinga til loftslagsviðfangsefnisins.

  Eins og fram kemur í grein prófessors Jónasar Elíassonar í Morgunblaðinu, 18.10.2021, er aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum, sem umhverfis- og auðlindaráðuneytið gaf út, hvorki fugl né fiskur.  Þar á bæ eru menn algerlega úti á þekju; kalla marklaust plagg aðgerðaáætlun, gefa það út með lúðrablæstri og söng og vona síðan það bezta.  Hér mætti kannski segja: "kóngur vill sigla, en byr hlýtur að ráða".

Téð orkuverðsfrétt Morgunblaðsins hófst þannig:

"Undanfarna mánuði hefur raforkuverð hækkað jafnt og þétt í Evrópu, og hafa fyrirtæki neyðzt til að draga úr starfsemi vegna þessa.

M.a. ákvað hollenzka álfyrirtækið Aldel að loka álveri sínu í hafnarborginni Delfzijl, líkt og sagt var frá í Morgunblaðinu í gær.  

Annað dæmi frá Hollandi er, að zinkframleiðandinn Nyrstar hefur dregið úr framleiðslu af sömu ástæðu, en fyrirtækið framleiðir einnig kopar og aðra málma."

Orsakir framboðsbrests á vörum í heiminum eru ekki BREXIT, eins og flautaþyrlar hafa slengt fram, heldur sóttvarnarráðstafanir og orkukreppa.  Í fréttinni var síðan fjallað um raforkuverð, og Ísland sett í það samhengi:

"Til að setja þessar tölur [frá  Evrópu] í samhengi kom fram í síðasta ársreikningi Landsvirkjunar, að meðalverð til stórnotenda væri 21,1 USD/MWh, sem svarar 18,2 EUR/MWh.  Af ýmsum ástæðum er það ekki með öllu samanburðarhæft við það verð, sem iðnaður í Evrópu greiðir, þá m.a. vegna ríkisstyrkja og hagstæðari langtímasamninga."

Að bera saman framvirkt verð nú í orkukreppu og verð, þegar C-19 lamaði markaðina, er gagnslítið.  Fremur ber að líta til núverandi verða á Íslandi.  Hjá ISAL í Straumsvík er það komið á 5. tuginn í USD/MWh, og það kveinkar sér enginn undan því, þegar afurðaverðið er yfir 4000 USD/t (virðisaukin vara gefur e.t.v. 1500 USD/t yfir hráálsverðinu á LME). Þetta sýnir, hversu sjálfsagt er að tengja raforkuverðið við skráð markaðsverð framleiðslunnar, þótt núverandi forstjóri Landsvirkjunar hafi af mikilli vanþekkingu talað gegn því alla tíð.

"Sem áður segir, hefur hækkandi verð á jarðgasi komið illa niður á málmbræðslum í Evrópu, en samkvæmt samantekt Bloomberg starfa um 3,2 M manna í orkufrekum iðnaði í Evrópu.  Getur það því haft keðjuverkandi áhrif, ef svo fjölmennum vinnustöðum er lokað.

Varðandi hækkun á gasverði er aukin eftirspurn frá Kína, Japan og Suður-Kóreu tengd við hlýtt og þurrt fyrrasumar, og þurrkar hafa sett strik í reikning vatnsafls í Brasilíu, og það aftur aukið spurn eftir jarðgasi.  Þá var síðasti vetur kaldur í Evrópu og svo gengið á gasbirgðirnar, að lítið má út af bregða.

Við þetta bætist minni gasvinnsla í t.d. Hollandi og Bretlandi, sem aftur hefur í för með sér, að álfan er háðari innflutningi á gasi."

Kína og Suður-Kórea hafa reist talsvert af kjarnorkuverum á undanförnum árum, og ríkisstjórn Japans hefur lagt það til við þingið, að lokuð kjarnorkuver landsins, sem teljast uppfylla öryggisskilmála, verði endurræst eftir áratug frá Fukushima slysinu. Hlutfall raforkuvinnslu eftir orkugjöfum í Brasilíu og í heiminum (í sviga) eftir orkugjöfum er eftirfarandi:

• Vatnsorka         71,1 % (16,8 %)
• Jarðefnaeldsneyti 21,6 % (65,8 %)
• Vindur             4,5 % ( 4.7 %)
• Kjarnorka          2,8 % (10,4 %)
• Sól                0,0 % ( 1,9 %)

Á Íslandi er hlutdeild vatnsafls u.þ.b. 73 % og jarðgufu 27 %. Víða er tjaldað til einnar nætur í orkumálunum, eins og nú er að koma á daginn.  Vindorkan og sólarorkan skipta ótrúlega litlu máli m.v. alla umræðuna og fjárfestingarnar, sem þessir orkugjafar fá.  Vegna hins slitrótta rekstrar síns eru þessir orkugjafar hluti af vandamálinu, en ekki þáttur í lausninni.  Hún hlýtur að vera fólgin í kjarnorku, vatnsafli og jarðgufu.  Á Íslandi eru nánast aldrei þurrkaár samtímis á öllu landinu, og þess vegna er óhætt að virkja meira af vatnsafli samhliða öflugum flutningslínum á milli landshluta.  Jarðgufan er ekki föst í hendi til raforkuvinnslu, og fara þarf varlega við að finna sjálfbært jafnvægi á milli innstreymis gufu í virkjað forðabúr og brottnáms gufu til virkjunar.

 

  

  

Vatnaskil viðskiptakjara og samkeppnishæfni

Orkukreppa hefur skyndilega riðið yfir Evrópu og Asíu, þ.e. lönd, sem háð eru innflutningi á jarðgasi. Bandaríkin eru t.d. ekki í þeim hópi, því að með nýrri vinnsluaðferð, "fracking", leirsteinsbroti, hafa Bandaríkjamenn orðið nettó útflytjendur á gasi.  Evrópu, vestan Rússlands, hrjáir aftur á móti orkuhungur.  Í sumar voru stillur og hitar, svo að vindmyllur framleiddu lítið og mikil orka fór í loftkælingu húsnæðis.  Við þetta dró niður í birgðum Evrópusambandsríkjanna, og þar ríkir nú örvænting vegna lágrar birgðastöðu m.v. árstíma og gríðarlegra orkuverðshækkana, ekki sízt á rafmagni. 

Þetta ástand kyndir undir verðbólgu í ESB og hækkar allan framleiðslukostnað, m.a. hjá verksmiðjum, sem Íslendingar keppa við með sínum útflutningsvörum. Íslendingar búa við þá gæfu, enn a.m.k., að rafmagnið er ekki á uppboðsmarkaði, heldur er verðið stöðugt.  Allt annað er uppi á teninginum t.d. í Noregi, en Norðmenn keppa við okkur víða, en þar var raforkuverð frá virkjun 1,2 NOK/kWh á heildsölumarkaði, sem á gengi 11.10.2021 nemur 18 ISK/kWh, sem er meira en þrefalt verð til íslenzkra almenningsveitna. Þetta er svipað verð og í smásölu á Íslandi með flutnings- og dreifingarkostnaði.  Ætla má, að verð til almennings í Noregi sé a.m.k. samsvarandi 30 ISK/kWh.  Í Noregi er flutningsgjaldið og dreifingargjaldið lægra en hér, en Norðmenn borga aftur á móti raforkuskatt pr. kWh. 

Kína hefur ekki farið varhluta af orkukreppunni, og þar er orðinn alvarlegur orkuskortur með rafmagnsskömmtun. Gömlum kolaorkuverum hefur þar verið lokað vegna mengunar í nærumhverfinu, þótt enn komi um 80 % kínverskrar raforku frá kolaorkuverum.  Þetta hefur leitt til samdráttar í útflutningi Kínverja, m.a. á málmum, og er þetta meginástæða ört hækkandi álverðs.  Verð hrááls er komið upp í 3200 USD/t og hefur hækkað í 2,1-falt verð frá C-19 lágmarkinu og 2,7-földun er spáð árið 2022 frá þessu lágmarki, því að eftirspurnin er einnig hratt vaxandi. 

Fyrir íslenzkan efnahag hefur þetta mjög jákvæð áhrif. Fyrirtæki á borð við ISAL í Straumsvík, sem selur einvörðungu mjög virðisaukna vöru (sívalninga til þrystimótunar alls konar þversniða (prófíla)), fær fyrir vikið miklu hærra verð og mun sennilega borga upp allt tap áranna 2018-2020 (mrdISK 28,4) með hagnaði ársins 2021, ef Landsvirkjun grípur ekki til skerðingar ótryggðrar orku vegna metlágrar stöðu í Þórisvatni.  Þar á bæ virðast menn sitja með hendur í skauti, þótt brýna nauðsyn beri til athafna, þ.e. nýrrar orkuöflunar fyrir Suð-Vesturland.

Alls töpuðu álverin á Íslandi mrdISK 50 undanfarin 3 ár.  Nú er öldin önnur, og þau hafa hafið töluverðar fjárfestingar.  ISAL mun fjárfesta fyrir mrdISK 1,3 í ár, og Norðurál hefur hafið umbreytingu steypuskála síns fyrir sívalninga fyrir um mrdISK 15.  Þá munu fyrirtækin nú hefja aftur greiðslu tekjuskatts til ríkisins af sínum hagnaði. Þá má ekki gleyma kolefnisgjaldi álveranna inn í ETS-viðskiptakerfi ESB, sem gæti farið yfir mrdISK 2 í ár vegna hækkandi verðs á koltvíildiskvóta og vaxandi framleiðslu.  Gjaldið rennur á endanum til íslenzka ríkisins. Þannig fjármagnar stóriðjan að nokkru aðgerðaáætlun ríkisins til að ná losunarmarkmiðum Íslands. Allt er þetta ígildi gjaldeyristekna, svo að þróun álmarkaðanna núna eflir hagvöxtinn á Íslandi.

Allur þessi viðgangur og samkeppnishæfni Íslands almennt veltur á aðgangi fyrirtækjanna að "grænni" orku á samkeppnishæfu verði að teknu tilliti til fjarlægðar Íslands frá helztu mörkuðum hráefna og afurða.  Nú stendur þar hnífurinn í kúnni. Öll forystugrein Morgunblaðsins 11. október 2021 var helguð þessu viðfangsefni undir heitinu:

"Hér er næg orka".

Hún hófst þannig:

"Ekki þarf að fylgjast mjög með erlendum fréttum til að átta sig á, að orkumál verða vaxandi viðfangsefni á komandi misserum og árum.  Jafnvel lengur, þó að viðurkenna verði, að spádómar verða þeim mun vafasamari sem rýnt er dýpra inn í þoku framtíðarinnar.  Sumum þykir nóg um að þurfa að spá um fortíðina, eins og þekkt er."

Orkumál heimsins eru á breytingaskeiði, þar sem jarðefnaeldsneyti er á leið út, og kolefnisfríir orkugjafar leysa þá af hólmi.  Til marks um þetta eru dvínandi fjárfestingar til leitar að nýjum orkulindum, og á stefnuskrá fleiri stjórnmálaflokka kemur krafan um, að ríkisstjórnir hætti að úthluta leitarleyfum. Það hillir þess vegna undir dvínandi framboð jarðefnaeldsneytis, eins og mjög hátt verð um þessar mundir gefur til kynna.  Heimurinn getur þess vegna búizt við, að á meðan engin trúverðug orkulind er í sjónmáli til að standa undir stöðugri raforkuvinnslu á heimsvísu, t.d. kjarnorkuver með ásættanlegt rekstraröryggi og stuttan (geislavirkni undir mörkum innan hálfrar aldar) helmingunartíma geislavirks úrgangs, þá verði bæði olíuverð og gasverð og raforkuverð hátt. 

Ef allt  væri með felldu, væri þessi staða mála hagfelld Íslendingum, þar sem við búum við endurnýjanlegar orkulindir frá náttúrunnar hendi til að leysa jarðefnaeldsneytið af hólmi, og þess vegna getur raforkuverð okkar verið tiltölulega stöðugt. Hér er hins vegar draugagangur á ferðinni, þar sem molbúar ganga aftur og beita öllum hugsanlegum ráðum til að koma í veg fyrir nýjar virkjanir.  Þennan draugagang verður einfaldlega að kveða niður, beita hér beztu tækni við hönnun og framkvæmd á virkjunarstað og hefja framkvæmdir af kappi.  Ekki veitir af.  Ella verðum við að viðundrum alls heimsins. 

Nú verður vitnað í síðari hluta forystugreinarinnar:

"Hér á landi eru aðstæður aðrar [en í Kína og Evrópu], nánast einstakar. Ísland er ekki ofurselt evrópska orkumarkaðnum [eins og Noregur - innsk. BJo], þó að stigið hafi verið óþarft skref í átt að honum með orkupakkanum alræmda. En Ísland er ekki með beina tengingu við evrópska markaðinn og lýtur því eigin lögmálum að verulegu leyti, sem er mjög til góðs." 

 Heildsöluverð raforku í Noregi hefur þrefaldazt á skömmum tíma, og er nú heildsöluverð þar svipað og smásöluverð hér til heimila.  Þetta stafar af útflutningi raforku um sæstrengi til Danmerkur, Þýzkalands, Hollands og nú síðast til Englands.  Norsk heimili og fyrirtæki keppa nú við neytendur í orkukreppu, sem sér ekki fyrir endann á í vetur, m.a. af því að Nord Stream 2 gaslögnin frá Rússlandi á botni Eystrasalts og til Þýzkalands hefur enn ekki verið tekin í notkun af pólitískum ástæðum, þótt hún sé tilbúin.

Það er ekkert vit í því fyrir hagsmuni almennings á Íslandi að leyfa tengingu aflsæstrengs frá útlöndum til Íslands.  Íslenzka raforkukerfið á að styrkja samkeppnishæfni fyrirtækja á Íslandi og Íslands í samkeppni um fólkið, en ekki að verða gróðrarstía skammtíma gróðahugmynda, enda verður sá gróði augljóslega á kostnað rafmagnsnotenda hér á landi.

"Ísland er líka í þeirri stöðu, að hér á landi er næg orka, og það meira að segja sú orka, sem eftirsóttust er nú um stundir, s.k. græn orka. Hér er framleitt úr fallvatni og jarðvarma, svo [að] Ísland er einstakt á heimsvísu. 

Íslendingar búa svo vel vegna hitaveitunnar, sem hefur yljað þeim áratugum saman, að þeir eiga erfitt með að skilja ástandið í Evrópu og áhrif hækkandi verðs á orku á hitastig á heimilum.  Hér er sama, hversu napurt verður á vetrum, heimilin eru jafnan hlý og notaleg án þess, að kostnaður verði óhóflegur.  Þetta eru lífsgæði, sem gjarna gleymast."

Jafnvel í hinum vatnsorkuríka Noregi, þar sem séð er  nánast fyrir allri raforkuþörf landsmanna með raforkuvinnslu í vatnsorkuverum og vindorkuverum, einnig til upphitunar húsnæðis, hækkar raforkuverð stundum svo mikið á vetrum, að gripið er til eldiviðarbrennslu með tilheyrandi reykjarsvækju og sóti yfir þéttbýli. Sorglegar sögur eru frá Norður-Noregi um gamalt fólk, sem ekki gat greitt rafmagnsreikninga og króknaði úr kulda. Þegar raforkuskortur verður hérlendis vegna meiri eftirspurnar en framboðs, tekur stóriðjan fyrst á sig skellinn og aðrir, sem kaupa ótryggða orku, en forgangsorka til almenningsveitna verður ekki skert, nema í bilunum eða náttúruhamförum.   

"En þetta eru líka lífsgæði, sem þarf að verja og byggja upp áfram.  Ísland á að halda áfram að vera til fyrirmyndar að þessu leyti, og þess vegna verður að nýta þær auðlindir, sem landið hefur upp á að bjóða. Hér er töluverð raforkuframleiðsla á íbúa, en hún gæti verið enn meiri, öllum til hagsbóta.  Fjöldi virkjanakosta er enn ónýttur, jafnvel kosta, sem taldir hafa verið í nýtingarflokki rammaáætlunar.   

Eins og fyrrverandi orkumálastjóri benti á, hefur sú aðferð, sem rammaáætlunin er, ekki dugað, eins og til stóð.  Nýr orkumálastjóri er óljósari í tali um þetta efni, þó að hún viðurkenni, að hægt hafi gengið."  

[Undirstr. BJo.]

 

Það eru öfl í landinu, m.a. í Umhverfis- og auðlindaráðuneytinu, sem eru haldin þeirri meinloku, að nóg sé komið af virkjunum í landinu.  Er þá gjarna vísað til orkuöflunar á mann hérlendis, en sá mælikvarði sýnir einmitt mikilsverðasta framlag Íslands til baráttunnar við hlýnun jarðar.  Á forsendum orkuskiptanna og á grundvelli beztu þekkingar á sviði slíkrar mannvirkjagerðar, sem vatnsafls- og jarðgufuvirkjanir eru, eigum við að halda ótrauð áfram á þeirri glæstu braut, sem lýst er í tilvitnaðri forystugrein Morgunblaðsins og endaði þannig: 

"Óvíst er, að tekizt hefði að koma upp hitaveitu hér á landi eða hefja virkjun fallvatna í stórum stíl, ef þau vinnubrögð, sem tíðkazt hafa á undanförnum árum, hefðu tíðkazt áður fyrr.  Endalaus kæruferli hafa tekið við af framkvæmdagleði, og með sama áframhaldi er hætt við, að Ísland nái ekki að nýta með eðlilegum hætti alla þá hreinu og góðu orku, sem landið hefur upp á að bjóða.  Það þýðir ekki aðeins, að landsmenn geta lent í ógöngum með fyrirhuguð orkuskipti, heldur líka, að þeir geta lent verr í þeim verðhækkunum, sem aðrar þjóðir standa frammi fyrir, enda kemur hækkandi olíuverð þeim mun verr við landsmenn sem minna er framleitt og nýtt af innlendri orku." 

Þetta er kjarni málsins um núverandi stöðu orkumálanna á Íslandi. Það er spurning, hvort núverandi þunglamalega ferli við val á virkjanakostum hafi skilað nokkrum sköpuðum hlut til góðs fyrir náttúru landsins og komandi kynslóðir landsmanna.  Það hefur hins vegar verið gríðarlega kostnaðarsamt skrifræðisbákn og náð að leggja dauða hönd á framkvæmdaviljann.  Núverandi umhverfis- og auðlindaráðherra er sá, sem í fyrra starfi sem framkvæmdastjóri Landverndar hefur lengst gengið í innihaldslausu þrasi og málaferlum vegna orkuframkvæmda. Það er brýnt að einfalda fyrirtækjum virkjanaundirbúning með skilvirkri stjórnsýslu, sem einfaldlega leggur mat á það, hvort við valda framkvæmdatilhögun hafi verið gætt hófs m.t.t. náttúrunnar og hvort bezta fáanlega tækni hafi verið lögð til grundvallar.  Hér er um verkfræðilegt viðfangsefni að ræða, sem flækjufætur af öllu mögulegu tagi eiga ekki að komast upp með að rugla með.  

 

  

     

Nýr stjórnarsáttmáli og orkumál

Núverandi ríkisstjórn, sem hlaut endurnýjað umboð í Alþingiskosningunum 25. september 2021 til að fara með völd í landinu næstu 4 árin, ýtti á undan sér óútkljáðum málum, sem nú er óhjákvæmilegt að leysa úr flokkanna á millum, og það er vafalaust ástæða þess, að hægt virðist miða við stefnumörkun fyrir nýtt kjörtímabil. 

Þótt ríkisstjórnin hafi haldið velli og vel það, er pólitískt óverjandi að leggja upp í nýtt kjörtímabil án þess að stokka upp spilin, enda hafa valdahlutföll flokkanna breytzt.  Nú síðast, 9. október 2021, hljóp á snærið hjá Sjálfstæðisflokkinum, þegar öflugasti þingmaður Miðflokksins söðlaði um og gekk til liðs við þingflokk sjálfstæðismanna.  Að honum er mikill fengur, og þessi atburður veikir stjórnarandstöðuna enn (hún hlaut skell í kosningunum) og eykur um leið vægi Sjálfstæðisflokksins við ríkisstjórnarborðið og við stefnumörkun formanna ríkisstjórnarflokkanna. Minna má á ötula baráttu Birgis Þórarinssonar gegn Orkupakka #3. Þar gekk hann vasklega fram.  

Aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar um að minnka stórlega þörf á jarðefnaeldsneyti á Íslandi hangir gjörsamlega í lausu lofti, ef ekki verður leyst ný innlend orka úr læðingi og aukin stórlega raforkuvinnsla hér.  Til að mæta þörfum orkuskiptanna og auknum þörfum atvinnulífs og heimila fram til 2040 þarf að auka raforkuvinnslugetu landsins um tæplega 60 % (12 TWh/ár) eða um 600 GWh/ár að jafnaði. Spá Statnett fyrir Noreg er aukning raforkuþarfar um 70 TWh/ár eða 50 % til 2050, en Norðmenn eru nú þegar komnir lengra í rafbílavæðingunni en við.  Þetta gæti verið fjárfesting í virkjunum hérlendis, flutningslínum og aðveitustöðvum upp á mrdUSD 10. 

Í heild verður sparnaður eldsneytisinnflutnings væntanlega yfir 1,1 mrdUSD/ár vegna hækkandi eldsneytisverðs, þegar dregur úr framboði jarðefnaeldsneytis, og arðsemi orkusölu til almennrar aukningar verður vafalítið svo góð, að endurgreiðslutími þessara miklu fjárfestinga verður innan við 1 áratugur. Yfirvöld þurfa því ekki að draga lappirnar af ótta við, að landsmenn reisi sér hurðarás um öxl með fjárfestingum í "grænorku" og flutningi hennar innanlands. Það er þvert á móti bráðnauðsynlegt að hefja það ferli af alvöru sem fyrst að draga úr innflutningsþörf jarðefnaeldsneytis, því að verðlagning þess erlendis mun ella sliga þjóðarbúskapinn og þar með hagvöxtinn.  Tæknin er nú þegar fyrir hendi til eldsneytisframleiðslu. Þeir, sem nota vilja loftslagsvandann einvörðungu til að berja sér á brjóst og fara í hlutverk faríseans, leggjast hins vegar þversum gegn öllum raunhæfum lausnum á viðfangsefninu. 

Morgunblaðið er með puttann á púlsinum, ekki sízt á sviði orkumála, og helgaði allt leiðarapláss sitt 11. október 2021 þessu mikilvæga máli. Síðari forystugrein blaðsins 7. október 2021 hét:

"Rafvæðing kallar á rafmagn".

Hún hófst þannig:

"Í áhugaverðu viðtali Morgunblaðsins við Tómas Má Sigurðsson, forstjóra HS Orku, var m.a. komið inn á það, hvort virkja þyrfti meira hér á landi til að sjá bílaflota landsmanna fyrir rafmagni.  Tómas lýsti þeirri skoðun sinni, að svo væri, og vísaði í því sambandi til orkuspárinnar [Orkustofnunar]. Hann sagði hana liggja fyrir og sýna, að "til að rafvæða bílaflotann og til að framleiða eldsneytið, sem sparar okkur gjaldeyri, þarf einfaldlega að virkja". 

Hann bætti því við, að til "þess að geta lagt okkar af mörkum varðandi loftslagsmarkmið, ekki aðeins Íslands, heldur heimsins alls, þurfum við að virkja okkar endurnýjanlegu orkugjafa skynsamlega".  

Það er einvörðungu fólk, sem eru málsvarar útúrborulegra sjónarmiða um stöðvun hagvaxtar, minnkun framleiðslu og minni neyzlu almennings, sem heldur því fram, að ekki þurfi að virkja. Framsækið þjóðfélag getur ekki látið stjórnast af viðlíka firrum, en núverandi umhverfis- og auðlindaráðherra er ekki afhuga þeim.  Á meðan hann gegnir þessu embætti, er ekki von á góðu. 

Téður Tómas Már er aðeins málsvari heilbrigðrar skynsemi í þessum málum.  Hann er hvorki að fara með fleipur né ný sannindi í þessu viðtali.  Hann segir hið augljósa, en í þjóðfélagi, sem hefur verið afvegaleitt hrottalega í umhverfisverndarlegu tilliti, eins og hatrömm mótmæli gegn nánast öllum orkuframkvæmdum vitna um, verður góð vísa aldrei of oft kveðin. Morgunblaðið á líka heiður skilinn fyrir að draga hvað eftir annað sannleikann fram í þessum málum, þar sem gildismatið hefur verið kolbrenglað með svartagallsrausi um skaðleg áhrif framkvæmda á náttúruna.  Það er ekki minnzt á jákvæð áhrif, eins og hreinsun jökulvatna af leir, t.d. Þjórsá og Jökulsá á Brú, eða hækkun á grunnvatnsstöðu á hálendinu í grennd við miðlunarlón með bættu gróðurfari sem afleiðingu.  

Téðri forystugrein lauk þannig:

"Augljóst er, að ekki fer saman að koma í veg fyrir nýjar virkjanir og segjast vilja rafvæða bíla, skip og önnur framleiðslutæki, sem enn nýta jarðefnaeldsneyti.  Og eins og Tómas bendir á, þá eru stórnotendur raforku ekki að fara að loka, eins og aðstæður eru um þessar mundir. Raforka fyrir bílaflotann fæst því ekki með lokun álvers eða sambærilegum breytingum sem betur fer.

Framundan hljóta því að vera frekari virkjanir.  Stjórnvöld og Alþingi verða að koma sér saman um beztu kostinga í þeim efnum og tryggja, að framkvæmdir geti hafizt hið fyrsta."

Svo mörg voru þau sjálfsögðu orð, og á hugann leitar sú spurning, hvernig í ósköpunum komumst við á þann stað, að umræða skynsemdarfólks þyrfti að taka á sig þessa mynd ?  Svarið er, að kreddufólk og ofstækis hefur náð að afvegaleiða umræðuna svo, að fjöldinn allur er orðinn ruglaður í ríminu og trúir því, að Íslendingar eigi að halda að sér höndum í virkjanamálum, því að við eigum ekki "að fórna íslenzkri náttúru" til að bæta CO2-losunarstöðuna á heimsvísu.  Þetta er bábilja í ljósi tæknilegrar getu okkar til að virkja krafta náttúrunnar með lágmarksröskun á náttúrunni.  Sú röskun er svo lítil, að hún er langt innan þeirra marka, sem þjóð í landi síbreytilegrar náttúru á að geta sætt sig við í ljósi ávinningsins.

Margir þeirra, sem hæst láta gegn þjóðhagslega hagkvæmum framkvæmdum, eru afturhaldsseggir og -sprundir, sem lítil tengsl hafa við náttúruna, en hafa bitið í sig meinloku um skaðsemi hagvaxtar og neyzlu, svo að ekki sé nú minnzt á erkióvininn sjálfan, einkabifreiðina, svo öfugsnúið sem það sjónarmið er í landi á borð við okkar.

Varðandi neyzlumynztur nútímans telur höfundur þessa pistils, að neyzla margra mætti vera valvísari, t.d. m.t.t. heilsufars, og að vinna beri að eflingu hringrásarhagkerfis með beztu tækni þess geira.  Það verður þó aðeins gert með þekkingu að leiðarljósi, en ekki undir stjórn misheppnaðra stjórnmálamanna með umhverfisvernd á vörunum, eins og gas- og jarðgerðarstöð Sorpu er sorglegt dæmi um, en þar sóuðu óhæfir stjórnmálamenn vinstri meirihlutans í borgarstjórn rúmlega mrdISK 6 í GAJA, sem framleiðir ónothæfan (eitraðan) jarðvegsbæti.  Landið þarf eitt orkuver, sem brennir öllum lífrænum úrgangi við hátt hitastig og vinnur úr honum orku, sem nýta má til raforkuvinnslu og hitaveitu. Það er sjálfsagt að staðsetja það innan seilingar þéttbýlis, sem ekki hefur aðgang að fullnægjandi jarðhita. 

Í Morgunblaðinu 8. október 2021 birtist frétt um orkuskiptin undir fyrirsögninni:

"Aukin raforka lykill að orkuskiptum".

Sannleiksgildi fyrirsagnarinnar blasir við öllum réttsýnum mönnum, en í þjóðfélaginu eru þverhausar, einnig á Alþingi, sem berja hausnum við steininn, vilja jafnvel lýsa yfir neyðarástandi á Íslandi vegna hlýnunar jarðar (raunhlýnun lofthjúpsins er 0,14°C/áratug samkvæmt beztu mæligögnum gervitungla), en þverskallast gegn nýjum orkuframkvæmdum.

"Varðandi útflutning á rafeldsneyti segir hún [Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir], að nú hafi skapazt möguleikar á að framleiða slíkt eldsneyti á vökvaformi á umhverfisvænan hátt. Okkar hlutverk sé að tryggja, að ákjósanlegt umhverfi sé til staðar.  Nú þegar fer hér fram metanólframleiðsla, og áform eru um aukningu á því sviði.  Þórdís segir, að í gangi sé ákveðin stefnumótun í vetnismálum með hagaðilum. Tækifæri séu til að ná markmiðum innanlands og eins til að fara í útflutning." 

Núverandi stöðu á orkumörkuðum má jafna við orkukreppu, því að það gætir framboðshörguls, einkum á jarðgasi, en jarðgas er notað til upphitunar og eldunar í Evrópu og víðar og til raforkuvinnslu á móti slitróttum rekstri vindmyllna og sólarhlaða. Forðabúr Evrópu af jarðgasi innihalda nú aðeins 40 % af hámarksforða, en á þessum árstíma venjulega 90 %. Það verður fyrirsjáanlega gasskortur á hörðum vetri, en sleppur kannski annars, ef Nord Stream 2 verður keyrð á fullu (gasi).  Þessi staða hefur leitt til hækkunar orkuverðs upp úr öllu valdi í Evrópu og straumleysi í Kína, sem aftur veldur því, að verkefni á borð við framleiðslu rafeldsneytis hérlendis, sem voru ekki hagkvæm fyrir einu ári, eru líklega orðin það nú.  Þá ætti að einbeita sér að innanlandsmarkaðinum.  Þar með er dregið úr kolefnisgjöldum landsins vegna skuldbindinga ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur og dregið úr innflutningsþörf á jarðefnaeldsneyti. Einhver málfátækur mundi kalla þá stöðu "win-win".

Blaðamaðurinn tók líka viðtal við forstjóra Landsvirkjunar í þessari frétt: 

""Núverandi orkukerfi er að miklu leyti fullnýtt og orkan bundin í langtímasamningum við alþjóðleg fyrirtæki, sem eru með starfsemi hér.  Þau hafa engin áform um að draga úr starfsemi sinni", segir Hörður.  Hann bendir á, að þó nokkrir ónotaðir virkjunarkostir séu í nýtingarflokki Rammaáætlunar og hægt sé að ráðast í þau verkefni.  Fleira megi skoða, eins og t.d. vindorku, sem geti orðið 3. stoð orkuöflunar með vatnsafli og jarðhita.

Hörður segir loftslagsvandann stærsta umhverfisvanda heimsins.  Alls staðar þurfi að byggja upp umhverfisvæna orkuvinnslu, sem komi í stað jarðefnaeldsneytis.  Við uppbyggingu endurnýjanlegrar orkunýtingar togist á náttúruverndarsjónarmið og umhverfissjónarmið.  Sú umræða er alls ekki einskorðuð við Ísland."

Nú segir Hörður Arnarson, að virkjanirnar og miðlunarlónin séu að mestu fullnýtt.  Öðru vísi mér áður brá.  Fyrir 2-4 árum, á dögum umræðunnar um OP#3 og raforkusölu til útlanda hélt hann því fram, að hún væri skilyrði þess að hindra, að vatn rynni framhjá virkjunum ónotað til sjávar.  Nú er komið annað hljóð í strokkinn, enda vatnsstaða Þórisvatns slæm.  Í septemberbyrjun 2021 komst vatnshæðin yfir lágmark m.v. árstíma, en tók að lækka mánuði síðar og stefnir undir lágmark í vetur og skerðingu ótryggðrar raforku til iðnaðarins. Sérvitringar og þvergirðingar eiga eftir að verða okkur dýrir á fóðrum.   

Af þessum ástæðum er brýnt að hefja virkjanaframkvæmdir, og Hörður segir það hægt, en hvers vegna í ósköpunum er þá setið með hendur í skauti ? Ef kyrrstaðan á sér pólitískar skýringar, er það í fyrsta sinn, sem afturhaldið í landinu nær kverkataki á athafnalífi landsins.  Er þá stjórnarsamstarfið of dýru verði keypt ?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Með skipun nýs orkumálastjóra var brotið blað

Halla Hrund Logadóttir, stjórnmálafræðingur BA, var skipuð Orkumálastjóri f.o.m. 19.06.2021. Það eru engin tíðindi, að kona skuli hafa verið valin úr hópi 15 umsækjenda af báðum kynjum. Það eru út af fyrir sig ánægjuleg tíðindi, að kona skyldi nú verða fyrir valinu í fyrsta sinn í 54 ára sögu þessa embættis.

  Segja má, að kvenfólki hafi vegnað betur á framhaldsskólastigi undanfarin ár, og það hefur verið í meirihluta háskólanemenda um skeið. Þess vegna er eðlilegt, að konum fjölgi nú talsvert í stöðum, þar sem krafizt er háskólamenntunar.  Annað mál er, að það þarf að komast fyrir rætur hás brottfalls drengja úr skóla. 

Nú vantar iðnaðarmenn af margvíslegu tagi, en þá bregður við svo við, að skólakerfið er vanbúið að taka við efnilegum nemendum, sem hafa áhuga á að leggja fyrir sig þær spennandi greinar, sem iðnnámið býður upp á. 

 

Embætti Orkumálastjóra í sinni núverandi mynd var stofnað árið 1967 með raforkulögum.  Síðan hafa 3 gegnt því og allir haft raunvísindamenntun, og voru 2 verkfræðingar. Það, sem pistilhöfundi þykir aðallega brjóta blað við þessa ráðningu, er, að 4. Orkumálastjórinn (raunverulega 5., ef talið er frá 1947) hefur ekki raunvísindalegan bakgrunn úr háskóla, eins og allir hinir.  Engum vafa er undirorpið, að sá bakgrunnur og í flestum tilvikum verkfræðileg reynsla reyndist forverunum vel.  Hvort hún var þeim nauðsynleg í starfi Orkumálastjóra, skal ósagt láta, en hvorki hæfnisnefndin né ráðherrann, sem veitti stöðuna, hafa látið svo lítið að útskýra þetta fráhvarf frá hefðinni. 

Höfundur þessa pistils ætlar sér ekki þá dul að leggja að öðru leyti nokkurt mat á störf hæfnisnefndarinnar eða að bera saman hæfni umsækjenda, enda væri slíkt harla marklítið úr þessu.  Aðeins verður að vona, að hæfnisnefnd og ráðherra hafi komizt að réttri niðurstöðu um val á einstaklingi til að veita mikilvægri eftirlitsstofnun og rannsóknarstofnun á sviði orkumála frjóa og skapandi forstöðu á tímum orkuskipta, sem í hönd fara. Er Höllu Hrund Logadóttur óskað velfarnaðar í krefjandi og mikilvægu embætti fyrir land og þjóð:

Laugardaginn 2. október 2021 birti Morgunblaðið, sem lætur sig orkumál landsins miklu varða, viðtal við hinn nýja Orkumálastjóra.  Það hófst þannig: 

""Orkumál hafa gjörbreytzt á fáum árum, og loftslagsmálin eru þar helzti drifkrafturinn", segir Halla Hrund Logadóttir, nýr orkumálastjóri.  "Ríki heims eru einbeitt í því að leita lausna á vanda.  Þetta er eins og kapphlaupið um að komast til tunglsins var.  Þegar slíkur metnaður er settur í mál af allri heimsbyggðinni, hraðar það allri nýsköpun og tækni fleygir fram.  Á Íslandi þurfum við að leggja okkur eftir að skilja, hvaða áhrif þetta hefur á samkeppnishæfni og tækifæri í víðu samhengi.  Hlutverk Orkustofnunar er að stuðla að því, að þessir möguleikar nýtist til hagsældar fyrir þjóðina."" 

       Orkumálin á Íslandi hafa í sjálfu sér enn ekki tekið neinum stakkaskiptum vegna baráttunnar við hlýnun jarðar, þrátt fyrir Kyotosamkomulagið og Parísarsáttmálann.  Ástæðan er sú, að mikilsverður hluti þeirra orkuskipta, sem felst í að hætta nánast alfarið að framleiða rafmagn og að hita upp húsnæði með jarðefnaeldsneyti, hafði þegar farið fram fyrir árið 1990. 

Það orkar ennfremur tvímælis að bera þessa loftslagsbaráttu saman við kapphlaupið um að verða fyrstur til tunglsins, því að enn draga margar þjóðir  lappirnar.  Ríkið, sem mest losar af CO2 árlega út í andrúmsloftið, Kína, eykur enn losun sína og reisir kolaorkuver, heima og erlendis.  Ríkið, sem næstmest losar, Bandaríkin, hefur náð árangri með því að fækka stórlega kolaorkuverum í rekstri og taka í staðinn í notkun jarðgasknúin raforkuver.  Þriðja í röðinni er Evrópusambandið, ESB.  Þar horfir óbjörgulega, því að vegna gasskorts undanfarið hafa kolaorkuver verið endurræst, og fyrir árslok 2022 ætla stjórnvöld í ríki mestu losunar ESB, Þýzkalandi, að loka öllum starfandi kjarnorkuverum landsins. Það mun kalla á aukinn innflutning raforku, aðallega frá eldsneytisorkuverum, og aukinn rekstur kolaorkuvera í Þýzkalandi. 

Það, sem vantar þarna, er vel ígrundaður boðskapur forystumanns í orkumálum Íslands til landsmanna um það, hvernig þeir ættu nú að snúa sér gagnvart þeirri stöðu, sem við blasir, þ.e. að áætlun ríkisins um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda stendst ekki, og hvernig vænlegast er að losa virkjunarmálin úr þeirri kyrrstöðu, sem þau eru föst í.  Gjarna hefðu mátt fylgja niðurstöður útreikninga um virkjunarþörf á þessum áratugi og næsta.  Því miður eru landsmenn engu nær eftir þetta fyrsta viðtal. 

"Regluverk orkumála í Evrópu er í örri þróun, sem hefur auðvitað bein áhrif á löggjöf hér heima.  Það er stór áskorun, að við náum að innleiða nýjar reglur hratt og vel.  Stuðla verður að því, að útfærslurnar skili ávinningi fyrir Ísland og efli tækifærin.  Við þurfum að vera framsýn í allri nálgun." 

Hér talar orkustjóri ESB á Íslandi (National Energy Regulator - landsreglari orku), þ.e. embættismaður, sem hefur það hlutverk að framfylgja fyrirmælum og reglum gildandi orkulöggjafar ESB á Íslandi, nú Orkupakka #3. Hvers vegna er það "auðvitað", að þróun orkulöggjafar ESB "hafi bein áhrif á löggjöf hér heima" ?  Við höfum engin áhrif á mótun þessarar löggjafar, og hún er sniðin við ósambærilegar aðstæður þeim, sem eru fyrir hendi á Íslandi. Þessi löggjöf er framandi í okkar umhverfi og er fremur til vandræða en hitt. 

Þegar orkustjóri ESB á Íslandi talar um, að við eigum að innleiða nýjar reglur ESB hratt og vel, á hún væntanlega við Orkupakka #4 (OP#4).  Því eru margir ósammála, bæði hérlendis og í Noregi. Það er mjög ólíklegt, að ný ríkisstjórn Noregs (stjórnarmyndunarviðræður standa yfir í Noregi) muni hafa forgöngu um það gagnvart Stórþinginu að innleiða OP#4, eins og hann kemur af skepnunni. 

Fyrir tilstilli andstöðunnar við OP#3 á Íslandi innleiddi Alþingi OP#3 með t.d. þeim veigamikla varnagla, að enginn aflsæstrengur verður lagður frá útlöndum til Íslands án fyrirfram samþykkis Alþingis. ESA (Eftirlitsstofnun EFTA) gæti hins vegar hæglega gert alvarlega athugasemd við að innleiða ekki samþykktir Sameiginlegu EES-nefndarinnar undanbragðalaust. 

Nú þarf norskur almenningur og norskt atvinnulíf að blæða fyrir afleiðingar öflugra sæstrengstenginga raforkukerfis Noregs við útlönd með margföldu raforkuverði m.v. vinnslukostnað þess í Noregi.  Þetta er ógæfulegur boðskapur nýs Orkumálastjóra. 

""Ef við ætlum að ná markmiðunum okkar um að verða óháð jarðefnaeldsneyti fyrir 2050, eykst [raf]orkuþörfin.  En til að mæta þessari þörf þarf að nýta betur þá orku, sem þegar er í framleiðslu, skoða möguleika, þegar samningar við stóra kaupendur losna, og meta nýja orkukosti. Einnig skiptir máli fyrir orkuskiptin, hvernig tæknin þróast, s.s. rafhlöður. Því nýtnari sem tæknin er fyrir farartækin okkar, [þeim mun] minna þurfum við af orku.  Almennt skiptir máli, að orkan rati í innlend orkuskipti", segir Halla ...  ." 

 Þetta er nú fremur rislágur og loðinn boðskapur frá nýjum Orkumálastjóra.  Hvað á hún við með að nýta betur þá orku, "sem þegar er í framleiðslu".  Á hún við að bæta nýtni núverandi orkuvera eða að bæta nýtni flutningskerfisins eða nýtni notendanna.  Hvert um sig er gott og blessað, en gefur aðeins brot af raforkuþörf orkuskiptanna.

Áttar nýr orkumálastjóri sig ekki á umskiptunum, sem eru að verða í orkumálum heimsins ?  Vegna tilkomu kolefnisfrírrar orku hafa fjárfestingar í leit að nýju jarðefnaeldsneyti dvínað, og það mun brátt leiða til orkuskorts og hás orkuverðs.  Nú þegar er jarðgasskortur víða, t.d. í Evrópu, þrátt fyrir hina þýzk-rússnesku NORD-STREAM 2-lögn.  Við þessar aðstæður og hátt verð á málmum og kísli munu stóriðjuverin ekki verða á förum frá Íslandi.  Sú ráðlegging að vera á varðbergi, "þegar samningar við stóra kaupendur losna", er eins og útúr kú haustið 2021.  

 Þá er og nokkuð véfréttarlegt að segja, að það skipti almennt máli, að orkan rati í innlend orkuskipti.  Er hún að tala gegn almennri atvinnuuppbyggingu, sem krefst nýrrar orku, eða er hún á móti útflutningi vetnis eða annars rafeldsneytis ?  Á hvaða vegferð er þessi nýi Orkumálastjóri eiginlega ?

"Auðlindir eru þó aðeins það, sem skilar arði til þjóðarinnar, og nú vantar að útfæra leikreglur varðandi vindorku, bæði á landi og hafi.  Hingað til hafa fyrirtækin, sem hafa verið í orkuauðlindanýtingu, verið að stærstum hluta í eigu hins opinbera.  Í breyttu lagaumhverfi orkugeirans í dag verða fleiri á markaðinum, sem kallar á leikreglur, sem tryggja, að auður skili sér til almennings."

Þarna fjallar Orkumálastjóri á óhlutlægan hátt um pólitískt viðfangsefni, sem er alls ekki orkutæknilegs eðlis og varla í hennar verkahring að taka afstöðu til sem Orkumálastjóra, þ.e. álagningu auðlindagjalds.  Hæstiréttur hefur fellt dóm í deilumáli Fljótsdalshrepps og Landsvirkjunar um álagningu fasteignagjalda á orkumannvirki, og sá dómur getur hæglega verið fordæmisgefandi fyrir vindmyllur og aðrar gerðir orkumannvirkja.

"Halla segir arðgreiðslur fyrir  auðlindir orkunnar útfærðar á ólíka vegu erlendis.  T.d. sé greitt gjald fyrir hlutfall af tekjum vindgarða á hafi til ríkisins í Bandaríkjunum.  Sama eigi við t.d. í Evrópu, þar sem sveitarfélög fá einnig skerf. 

Spurð um rammaáætlun um orkunýtingu tekur Halla undir, að hún hafi gengið hægt undanfarin ár.  Fyrir því séu margar ástæður, bæði pólitískar og varðandi vinnulag.  Því séu nú tækifæri til að sníða af vankanta, eins og oft þurfi, þegar reynsla kemst á flókin kerfi.

"Hér verðum við að vanda okkur.  Það er kostnaðarsamt fyrir þjóðina að vera í deilum.  Því þurfum við að vera ábyrg gagnvart tillögum um umturnun á þessu sviði, en á sama tíma gera kröfu um úrbætur, þannig að kerfið sé skilvirkt og gegnsætt.  Án þess er erfitt að sækja fram."

Það verður ekki séð, hvernig vindorkugarðar undan strönd (off-shore) geta greitt auðlindagjald, þegar orkan frá þeim er stórlega niðurgreidd af hinu opinbera, enda vinnslukostnaðurinn víða yfir 150 USD/MWh.

Guðni A. Jóhannesson, verkfræðingur, forveri Höllu, kvað í jólahugvekju sinni 2020 fast að orði um það öngstræti, sem Rammaáætlun um vernd og nýtingu orkulinda hefði ratað í.  Hann lagði þar til ákveðna leið til að komast með virkjanamálin úr þeirri sjálfheldu, sem þau nú eru í.  Það, sem nýi Orkumálastjórinn hefur um stöðu Rammaáætlunar að segja, er hvorki fugl né fiskur og gæti eins vel komið frá blaðafulltrúa ríkisstjórnar, sem er ráðalaus í þessu máli. Betur má, ef duga skal.  

 

Skattaáþjánin

Nú stendur fyrir dyrum að rita nýjan stjórnarsáttmála, og mun hann veita forsögn um þróun ríkisfjármálanna. Staða þeirra er óviðunandi eftir Kófið.  Kjósendur í nýafstöðnum Alþingiskosningum hafa líklega haft þetta í huga, þegar þeir ákváðu, hvernig verja ætti atkvæðinu, því að flokkum hóflausrar þenslu ríkisútgjalda og lántöku á kostnað framtíðarinnar var hafnað.  Hafa verður líka í huga, að Seðlabankinn mun neyðast til að bregðast við áframhaldandi þenslustefnu ríkissjóðs með enn harðari aðhaldsaðgerðum en ella, því að hann mun leitast við að koma hér á jákvæðum raunvöxtum sem fyrst, sem dregur úr einkaneyzlu til mótvægis við opinbera þenslustefnu.

Stjórnarflokkarnir virtust samstiga um það í kosningabaráttunni, að hvorki yrði hér þörf á skattahækkunum til að koma böndum á ríkissjóð né róttækum aðhaldsaðgerðum í rekstri ríkissjóðs, ef nauðsynlegur hagvöxtur yrði aðeins tryggður. Þetta er vandrötuð hagstjórnarleið, en ríkisvaldið hefur í sínum höndum ýmis tól og tæki til að örva hagvöxt. Síðan hefur landsmönnum reyndar hlotnazt ávísun á tæplega 100 mrdISK/ár happdrættisvinning, þar sem er spá Hafró um öflugar loðnugöngur 2022-2023. 

Eitt af verkfærum ríkisstjórnarinnar til að efla nauðsynlegan hagvöxt er að ýta undir nýjar virkjanir í landinu til að standa undir orkuskiptunum, sem verða aldrei barn í brók án nýrra virkjana, sem hefja þarf strax til að forðast orkuskort.  Afturhaldið í landinu þvælist fyrir öllum nýjum virkjunum, en virðist vilja umbylta hér neyzlumynztri og draga úr framleiðslu útflutningsatvinnuveganna til að fá umhverfisvæna orkugjafa til að leysa jarðefnaeldsneytið af hólmi. 

Þetta er afspyrnu útúrboruleg hugmyndafræði, sem engum mun gagnast, en mun keyra hér hagkerfið í samdrátt og verða öllum landsmönnum til tjóns og mest þeim, sem minnst mega sín. Þessi sérvizka er ósjálfbær fyrir Ísland, því að þar með væri, allsendis að óþörfu, verið að leggja þungar byrðar á unga fólkið í landinu og gamlingjar og sjúklingar mundu fá að lepja dauðann úr skel.  Dæmigerður sósíalismi andskotans þarna á ferðinni hjá Landvernd o.fl. 

Samkeppnishæfni landsins er í uppnámi vegna hárra launa og áframhaldandi hækkana, sem eru meiri en í helztu samkeppnislöndum okkar.  Viðskiptafrétt Baldurs Arnarsonar í Morgunblaðinu 24. september 2021 hófst þannig: 

"Launakostnaður á hverja unna stund á Íslandi var um 8 % hærri á 2. ársfjórðungi [2021] en árið áður.  Það var 3. mesta hækkunin í Evrópu á tímabilinu, en miðað er við vísitölu launakostnaðar."

 

Fyrir ofan voru Kýpur og Serbía, en t.d. hin Norðurlöndin voru með hækkun, sem nam 6,4 % (Svíþjóð), 3,3 % (Danmörk), 2,9 % (Noregur) og 2,5 % (Noregur). Í Þýzkalandi stóð launakostnaður í stað, og í ESB varð meðalhækkun 0,6 %.  Það er hætt við, að framleiðniaukning á Íslandi hafi orðið langt undir 8 % á ári undanfarin misseri, og þess vegna er þessi þróun launakostnaðar á Íslandi ósjálfbær og stefnir í allt of hátt raungengi, sem yrði mikil byrði á útflutningsatvinnuvegunum.

Þrátt fyrir engar launahækkanir í Þýzkalandi er þar "mikil" verðbólga á mælikvarða Þjóðverja.  Verðbólga heildsöluverðs reyndist 12,3 %/ár í ágúst 2021, sem er met síðan í olíukreppunni 1973-1974, en verðbólga neyzluverðs er þar enn um 4 %.    

"Aðilar vinnumarkaðarins" og ríkisvaldið verða í komandi kjaraviðræðum að sameinast um leiðir til að verja núverandi kjör og viðhalda efnahagsstöðugleikanum. Líklega hafa margir kjósendur verið sér meðvitaðir um þessa þörf, þegar þeir sniðgengu glundroðann í stjórnmálunum.

Baldur vitnaði í Jón Bjarka Bentsson, aðalhagfræðing Íslandsbanka:

"Líkt og víðar sé að hægja á aukningu framleiðni, eftir því sem hagkerfið þroskast, þjóðin eldist o.s.frv., nema til komi nýir atvinnuvegir eða atvinnuhættir, sem herði aftur á þeirri þróun.  M.ö.o. þurfi að styrkja grunnstoðir hagkerfisins eða skapa nýjar til að standa undir enn meiri launahækkunum.  Sú þróun eigi sér stað samtímis því sem Íslendingar glími við verðbólguþrýsting, sem sé að hluta vegna innfluttrar verðbólgu, þ.e.a.s. hækkandi verðlags erlendis."

Ef fyrirtækin halda áfram að fjárfesta, þá mun tæknin gera þeim kleift að auka framleiðni sína áfram.  Þetta á við í landbúnaði, sjávarútvegi og iðnaði.  Orkuskiptin kalla á miklar fjárfestingar, t.d. í virkjunum, sem eru forsenda þess, að draga megi úr eldsneytisinnflutningi.  Þessi gjaldeyrissparnaður mun ýta undir hagvöxt.  

Fyrir ráðstöfunarfé almennings er skattheimtan þungvæg.  Ungt fólk, sem er að stofna heimili, leggur oft mikið á sig við að afla tekna til að standa straum af mesta kostnaðinum á ævinni og skuldar jafnvel námslán.  Það er mikið óréttlæti fólgið í að skattleggja þetta fólk með háum jaðarskatti, eins og eru ær og kýr vinstri hjarðarinnar.  Í Fréttablaðinu 25. september 2021 blöskraði framkvæmdastjóra SA skattaumræðan undir fyrirsögninni:

"Umræðu um skatta snúið á haus fyrir kosningarnar":

"Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, segir, að í umræðu um skattkerfið í aðdraganda kosninga sé öllu snúið á haus.  "Vandséð er, hvað vakir fyrir þeim flokkum, sem tala með þeim hætti, að skattkerfið sé sérstaklega ósanngjarnt hér á landi, annað en einbeittur vilji til að rugla fólk í ríminu", segir Halldór.

Hér á landi séu greidd ein hæstu lágmarks- og meðallaun í heimi.  Báðar stærðir séu leiðréttar fyrir kaupmætti og taki þannig tillit til hás framfærslukostnaðar hér á landi."

Mesta fjárfestingarátak flestra fjölskyldna felst í að "koma sér þaki yfir höfuðið", og það gerist yfirleitt á fyrstu búskaparárunum.  Verð húsnæðis hefur verið spennt upp með lóðaskorti. Sveitarfélögin maka krókinn af hækkun húsnæðisverðs, af því að fasteignagjöldin taka mið af markaðsverði.  Það er ekkert vit í þessari skattheimtu og ber að rjúfa tafarlaust tengslin á milli fasteignamats og fasteignagjalda.  Ef tekst að lækka fasteignaverð og varðveita núverandi kaupmátt launa, mun Ísland standa vel að vígi í samkeppninni um fólkið.

""Lágtekjufólk býr ekki við háa skattbyrði, enda á það ekki að gera það.  Þeir, sem hærra standa í tekjustiganum, skila sannarlega sínu til samfélagsins og búa við mun hærri skattbyrði, hvort sem talið er í % eða ISK. Það blasir við, að tekjuskattskerfið á Íslandi er öflugt við að jafna kjör í landinu", segir Halldór."  

Það er eðli jafnaðarmanna og sósíalista að efna til sundrungar á meðal fólks, og þá er iðulega gripið til öfundarinnar.  Þetta var kjarni kommúnismans, en þar sem kommúnistar náðu völdum, töldu þeir sig verða að berja alla andstöðu niður, enda vekur þjóðnýting atvinnutækjanna auðvitað upp mikla andstöðu og jafnvel átök. Hagfræðilega og siðferðilega eru kommúnisminn og öll afsprengi hans á vinstri kantinum vitlausasta hugmyndafræði, sem hægt er að hugsa sér, út frá hagsmunum launþega og alls almennings vegna einokunar ríkisins á störfum og skoðunum. Endastöðin er sú, að "nómenklatúra" flokksins ráði öllu, og er þá engu líkara en afturhvarf til lénsveldisins hafi átt sér stað að breyttu breytanda. Hjá okkur er opinbera báknið nú þegar orðið of stórt og þar af leiðandi of þungur baggi á atvinnuvegunum, sem undir öllu standa, en 30 % launþega þiggur laun frá ríki og sveitarfélögum, og eru þá hvorki ellilífeyrisþegar né örorkulífeyrisþegar taldir sérstaklega.  

"Hann [Halldór] segir mikilvægt að skoða tekjuskatta í samhengi við heildartekjur og vaxta- og barnabætur auk annarra tekjutilfærslna ríkisins [til jöfnunar-innsk. BJo]. "Tekjuskattsgreiðslur, að frádregnum vaxta- og barnabótum, leiða í ljós mikil jöfnunaráhrif.  Tekjuhæstu 10 % framteljenda greiða um 50 % af öllum tekjuskatti til samneyzlu og fjárfestinga ríkisins.  Næstu 10 % greiða 22 % alls tekjuskatts. Lægstu 5 tekjutíundirnar, sem eru framteljendur með heildartekjur, að undanskildum fjármagnstekjum, undir 490 kISK/mán, greiða 1 % af öllum tekjuskatti.  Tekjujöfnunaráhrif skattkerfisins eru þannig miklu meiri en ég held, að fólk geri sér almennt grein fyrir", segir hann."

  Þetta má umorða þannig:  Hátekju- og millitekjufólkið stendur undir velferðarkerfinu og greiðir fyrir lungann af samneyzlu á vegum ríkisins, því að 2 hæstu tekjutíundirnar greiða 72 % (næstum 3/4) af öllum tekjuskattinum, og þær eru líklegar til að greiða yfir helminginn af virðisaukaskattinum vegna meiri neyzlu og fjárfestinga.

Millitekjufólkið, í 6., 7. og 8. tekjutíund, greiðir 27 % af tekjuskattinum, og lágtekjufólkið, undir 5,9 MISK/ár, greiðir nánast engan tekjuskatt. Það er augsýnilega lágtekjufólki mjög í hag, að hátekjufólkið efnist sem mest, því að þá verður enn meira til skiptanna fyrir lágtekjufólk af samneyzlunni.  Þetta er þveröfugt við boðskap arftaka kommúnismans, vinstri hjarðarinnar með alls konar heiti á flokksbrotunum, sem jarmar hástöfum um, "að auka þurfi jöfnuð".  Jöfnuður er samt sá mesti í heimi á meðal vel stæðra þjóða samkvæmt hinum alþjóðlega GINI-stuðli. Er kyn, þótt enginn jarðvegur sé á Íslandi fyrir afætuboðskap vinstri flokkanna um enn meiri skattheimtu.  Samkvæmt Laffler munu þá skatttekjurnar einfaldlega lækka, því að hvatinn til að afla viðbótartekna hverfur (skattstofnar skreppa saman). Þetta hafa sófakommarnir aldrei skilið.

"Bæði Sósíalistaflokkurinn og Flokkur fólksins vilja gera lágmarkslaun skattfrjáls.  "Lágmarkslaun duga ekki fyrir framfærslu.  Eftirlaun og örorkulaun enn síður", segir Gunnar Smári Egilsson [GSE], oddviti Sósíalistaflokks Íslands í Reykjavíkurkjördæmi norður.  "Fyrir 30 árum var enginn skattur greiddur af lágmarkslaunum, eftirlaunum eða örorkulífeyri. Það er siðlaust, að fjármálaráðherra komi og taki fé af fólki, sem á ekki fyrir mat. Það vissi fólk fyrir 30 árum."

Halldór segir það alveg rétt, að lægstu laun hafi verið skattfrjáls þá.  "En munurinn er sá, að þá voru lágmarkslaun töluvert lægri en nú.  Á árinu 1992 voru lágmarkslaun 133 kISK/mán á verðlagi dagsins í dag, en eru nú 351 kISK/mán eða næstum þrefalt hærri.  Bætt lífskjör hafa leitt til þess, að á síðustu 3 áratugum hefur framteljendum, sem greiða tekjuskatt, fjölgað hlutfallslega.  Það er heilbrigðismerki, að fleiri launamenn geti tekið þátt í fjármögnun samneyzlunnar", segir Halldór."

 Téður GSE er ómarktækur vegna órökstuddra fullyrðinga, sem hann slengir fram í tíma og ótíma, og eru oftast hálfsannleikur eða helber ósannindi.  Þannig lætur hann þess ógetið hér að ofan, að lægstu laun og skattheimta af þeim nú og 1992 eru ósambærileg. Að lokum kom þetta fram í téðri umfjöllun Fréttablaðsins:

 "Gunnar Smári segir, að á umliðnum árum hafi stjórnvöld, með 25 ára setu Sjálfstæðisflokksins í fjármálaráðuneytinu, lækkað skatta á þá ríku, en lagt þá á fólk, sem hefur ekki efni á mat út mánuðinn.  "Þetta er alvarlegt siðrof í samfélaginu, sem almenningur verður að rísa upp gegn.""

Siðblindir menn setja sig gjarna í dómarasæti, fullir vandlætingar, enda sér téður GSE ekkert að því að "ryðja Hæstarétt", ef sá dæmir ekki í anda alræðis öreiganna.  Hinir ríku standa undir megninu af samneyzlunni, eins og rakið var hér að ofan, þannig að hatursáróður hins siðblinda lýðskrumara er tómur þvættingur.

 "Halldór segir mikilvægt, að allar tillögur um skattkerfisbreytingar, bæði stórar sem smáar, séu settar í samhengi. "Tekjur ríkissjóðs myndu skerðast um 162 mrdISK/ár, ef lágmarkslaun yrðu gerð skattfrjáls.  Það svarar til um 80 % af öllum tekjuskattsgreiðslum einstaklinga til ríkisins. [Hér verður að hafa í huga, að einstaklingar með undir 490 MISK/mán greiða aðeins 1 % af öllum tekjuskatti til ríkisins-innsk. BJo.] Slík skattalækkun er óraunhæf, nema stefnt sé að samsvarandi niðurskurði samneyzlunnar, eða að byrðinni verði velt yfir á millitekjuhópa, sem raunar enginn hefur lagt til", segir Halldór."  

 

 

 

 

 

Misheppnuð kosningabarátta

Af samanburði skoðanakannana og kosningaúrslita 25. september 2021 má álykta, hvaða árangur kosningabarátta stjórnmálaflokkanna hefur borið. Stjórnarflokkarnir toppuðu allir á kjördag, og sama gerði Flokkur fólksins, en aðrir stjórnarandstöðuflokkar, að Miðflokkinum undanskildum, sem aldrei naut meðbyrs, misstu fylgi alla kosningabaráttuna og voru í lágmarki á kjördag. Þetta er mjög áberandi í tilviki Sósíalistaflokksins, en formaður framkvæmdastjórnar hans, Gunnar Smári Egilsson, virðist vera hin fullkomna kjósendafæla, og voru það ein af nokkrum gleðitíðindum kosninganna.  Athyglisvert var, að Viðreisn var í sókn í kosningabaráttunni samkvæmt skoðanakönnunum, en hrapaði síðan á kjördag.  Má líklega kenna arfaslakri frammistöðu formanns flokksins í formannaumræðum í sjónvarpssal RÚV kvöldið fyrir kosningar um, en spjótum var þar beint að henni með vísun í frétt Morgunblaðsins á bls. 2 daginn fyrir kjördag. Á RÚV  afflutti hún ummæli Seðlabankastjóra um aðalkosningamál Viðreisnar.  Verður nú fróðlegt að sjá, hvort hún heldur áfram að japla á tengingu ISK við EUR, sem er stefna, sem hefur verið kokkuð upp við eitthvert eldhúsborðið í því augnamiði "að slá í gegn", en stendur á brauðfótum hagfræðilega, eins og hver önnur hagsýn húsmóðir finnur á sér af hyggjuviti sínu.  Ósvífni Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur er yfirgengileg, að hún skuli láta eins og um stórmerkilega hagfræðilega hugmynd sé að ræða, þótt hún sé í raun óframkvæmanleg.  Þetta mál sýnir, hversu hættulegt yfirborðsfólk án hyggjuvits eða getu til fræðilegrar greiningar á viðfangsefninu verður, þegar það fer út í stjórnmál og vantar málefni til að vekja athygli. 

Það var hárrétt hjá Ásgeiri Jónssyni, Seðlabankastjóra frá Hólum í Hjaltadal, að leiðrétta vitleysuna, sem vall upp úr stjórnmálamanninum, og verður nú vitnað í Morgunblaðsfréttina 24. september 2021, sem var undir hógværri fyrirsögn:

"Erfitt að tengja við evru".

"Seðlabankastjórinn telur ómögulegt fyrir bankann að halda fastgengi við evru, en til að það gangi upp, þyrfti m.a. að beita öllum gjaldeyrisforðanum til að viðhalda því.  Auk þess yrði ríkisstjórnin ávallt að taka mið af jafnvægi gengisins í fjárlögum, og samkomulag þyrfti að ríkja við verkalýðsfélög um launahækkanir.  Að þessum skilyrðum uppfylltum væri þó enn ekki hægt að treysta á, að fastgengið myndi ganga eftir, þar sem aðrir óvissuþættir væru enn til staðar."(Undirstr. BJo.)

Undirstrikaða hlutann skautaði Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir (ÞKG) framhjá á formannakvöldinu og lét þar með í veðri vaka, að Seðlabankastjóri teldi leiðina færa með góðri hagstjórn.  ÞKG er fullkomlega óábyrgur stjórnmálamaður, sem lítið kann til verka.  Ábyrgur stjórnmálamaður hefði viðrað hugmyndina við stjórnendur Seðlabankans áður en hann færi á flot með hana. Hver treystir ÞKG fyrir horn úr þessu ?

"Telur Ásgeir, að tenging ISK við EUR gæti m.a. leitt til hærri stýrivaxta, þar sem nauðsynlegt gæti orðið að hækka vexti til að verja gengið.  Segir hann ekki ráðlegt að bera saman stöðu Íslendinga nú, og þegar ISK var tengd við reiknieininguna ECU árið 1989.  Hafi það fyrirkomulag gengið upp í ljósi fjármagnshafta, sem eru ekki til staðar í dag." 

Það er í einu orði sagt stórfurðulegt, að stjórnmálaflokkur skuli leyfa sér að fara á flot með svo illa ígrundaða stefnu í kosningabaráttu sem tenging ISK við EUR er.  Það gæti ekki gerzt, nema þar væru aðeins innantómir flautaþyrlar á ferð.  

Það voru þó fleiri furðumál á ferðinni hjá Viðreisn og bar þar hæst aðförina að sjávarútveginum með uppdiktuðu markaðskerfi fyrir öflun veiðiheimilda.  Sjávarútvegsstefna Viðreisnar á þó ekkert skylt við markaðskerfi, því að eignarrétturinn er virtur að vettugi og útgerðirnar holaðar að innan, sem leiða mundi til gjaldþrots þeirra margra hverra innan tíðar.  Það, sem þjóðnýtt er, á svo að leyfa þeim að bjóða í.  Spurning, hvort ESA mun ekki telja heimildirnar útboðsskyldar á Innri markaði EES ? 

Allt verður að öfugmælum hjá Viðreisn, því að þetta kalla þau að auka rekstrarlegan fyrirsjáanleika útgerðanna.  Það þarf ekki að vera doktor í hagfræði til að sjá í hendi sér, að þetta mun auka óvissu í útgerð og fiskvinnslu svo mikið, að fjármagnsflótti verður úr greininni og fjárfestingar verða í lágmarki. 

Þetta er skólabókardæmi um það, sem er ekki hlutverk stjórnmálamanna, þ.e. að reyna að troða umdeilanlegri hugmyndafræði sinni upp á atvinnugreinar, sem ganga vel, og klæða gjörninginn í umbúðir "réttlætis".  Það er ekki hægt að stunda ábátasaman atvinnurekstur til að fullnægja réttlæti, sem margir aðrir kalla argasta óréttlæti. 

Gunnar Þórðarson, viðskiptafræðingur, ritaði um þessi ósköp í Morgunblaðið 21. september 2021 undir fyrirsögninni:  

"Viðreisn ráðstjórnar":

"Maður, sem hefur hampað frábæru fiskveiðistjórnunarkerfi og verið framarlega í að útskýra yfirburði íslenzks sjávarútvegs, sem sé markaðsdrifinn og skili meiri verðmætum en þekkist nokkurs staðar annars staðar í heiminum. Nú í einni svipan á að þjóðnýta auðlindina með því, að ríkið taki veiðiheimildir og setji á uppboð.  

Þetta hefur reyndar verið reynt áður í fiskveiðum með hörmulegum afleiðingum.  Eignarréttur á veiðiheimildum er einmitt forsenda þess, að fyrirtæki fjárfesti, auki framleiðni og þannig verðmætasköpun, sem er okkur Íslendingum svo mikilvægt.  Uppboð á þessum heimildum, þótt það sé gert í mörgum skrefum, er ómöguleiki, sem verður útskýrð[ur] hér seinna."

Þarna gerir Gunnar Þórðarson umskiptinginn Daða Má Kristófersson, varaformann Viðreisnar, að umræðuefni. Sá pólitíski framagosi hefur litið fram hjá þeirri alkunnu staðreynd, að bezta ráðið til verndar takmörkuðum gæðum (auðlindum) yfirleitt er að koma þeim í einkaeign, enda hefur umgengni útgerðarmanna við fiskistofnana verið til fyrirmyndar, eftir að þeir fengu nýtingarrétt á þessari mikilvægu þjóðareign til ráðstöfunar, þótt með fáeinum, ljótum undantekningum sé.

Verði nýtingarrétturinn á hverfanda hveli fyrir tilverknað misviturra stjórnmálamanna, þá mun fara með umgengnina eins og vant er, þar sem "hið opinbera" er eitt ábyrgt fyrir eignarhaldinu.  Umgengnin verður eins og enginn eigi auðlindina. Síðan er auðvitað hin lagalega hlið málsins, sem útilokar þessa leið.  Það eru engin lagaleg skilyrði uppfyllt fyrir þjóðnýtingu á nýtingarréttinum, þótt auðlindin sé í eigu þjóðarinnar.  Þjóðareign í þessu tilviki heimilar aðeins ríkisvaldinu að fara með nýtingarstjórn auðlindarinnar, og ríkisvaldinu hefur farizt það vel úr hendi með tilstyrk vísindalegrar ráðgjafar Hafrannsóknarstofnunar. Lagaheimildir ríkisvaldsins standa á hinn bóginn ekki til þess að svipta útgerðir aflaheimildum, nema þær gerist lögbrjótar. Stjórnarskráin ver atvinnuréttindi og eignarrétt (þjóðin er ekki lögaðili, þótt allt opinbert vald komi frá þjóðinni). 

"En hvers vegna virka ekki uppboðin ?  Ef við tökum 5-10 % af aflaheimildum árlega og setjum á uppboð, munu útgerðir bjóða í þær.  Myndi það tryggja rétt verð á kvótanum ?  Fyrir útgerð, sem hefur fjárfest í skipi og búnaði og búið [er] að taka 10 % af heimildum af  þeim, þá stendur [hún] frammi fyrir ákveðnu vandamáli.  Þeir, sem einhvern tímann hafa komið nálægt rekstri, þekkja hugtök eins og fastur kostnaður og breytilegur.  Fyrir flugfélag, sem er að selja miða, lítur dæmið út þannig, að þegar búið er að selja dýra miða og komið er [í kassann] fyrir breytilegum kostnaði, getur borgað sig að bjóða miða á verði, sem aldrei myndi duga til rekstrarins, en skilar þó einhverju upp í fastan kostnað. Sama gildir um útgerð, sem þarf að leigja kvóta af ríkinu.  Til að fá hann getur borgað sig að bjóða verð, sem [gerir útgerðinni kleift að veiða] fyrir breytilegum kostnaði og [eitthvað] upp í fastan kostnað [útgerðarinnar]. Útgerðin sem slík myndi hins vegar aldrei bera sig með slíku veiðigjaldi, þannig að það verð endurspeglar á engan hátt, hvaða veiðigjald er raunhæft.  Er samt hægt að halda því fram, að leiguverðið endurspegli getu útgerðarinnar til að taka á sig hækkun á veiðigjöldum ?"  

Hér hefur Gunnar Þórðarson sýnt fram á, að boðað fiskveiðistjórnunarkerfi pólitískra flautaþyrla í Viðreisn, Samfylkingu, Píratahreyfingunni o.fl. er ófær leið til að láta markaðinn ákveða "rétt veiðigjald".  Þess vegna hefur sú aðferð alls staðar mistekizt hrapallega og endað að lokum með fjöldagjaldþrotum útgerðarfélaga, ef aðferðin hefur ekki verið slegin af í tæka tíð.  Þetta er aðferð þöngulhausa og/eða skemmdarverkamanna. Við þurfum ekki á slíkum stjórnmálamönnum að halda, og þeir ættu eindregið að halda sig frá afskiptum af atvinnugreinum, enda eru þeir ekki til þess bærir.  Aðferðin, sem þessir stjórnmálaflokkar hafa blásið sig út yfir, er ekki einnar krónu virði fyrir ríkissjóð og hag þjóðarinnar, heldur mundi grafa undan undirstöðu atvinnuvegi þjóðarinnar, enda hafnaði þjóðin þeim blöðruselum, sem boðuðu þetta fyrir kosningar 25.09.2021. 

"Uppboð ríkisins á veiðiheimildum er ekkert annað en sósíalismi, þar sem horfið er frá markaðsbúskapi til ráðstjórnar. Hvernig halda menn, að brugðizt verði við því, þegar eitt sjávarpláss tapar veiðiheimildum ár eftir ár, þar sem útgerðir þar hafa ekki sama bolmagn og öflugustu útgerðirnar til að bjóða hátt verð ?  Verður þá brugðizt við því með sértækum aðgerðum ?  Sendir sérfræðingar til að ráða bót á vandanum og leysa hann ?  Það er ráðstjórn !  Ástæða þess, að veiðigjald er reiknað sem hlutfall af hagnaði, er einmitt að verja veikari útgerðir gagnvart þeim öflugu. [Aðalhvatakona ESB-aðildar Íslands, mannvitsbrekkan á stóli formanns Viðreisnar, segir aftur á móti ástæðuna vera að verja skussana í útgerð.  Hún þekkir hvorki haus né sporð á vandamálum útgerðarfélaga og ætti að skammast sín fyrir jafnrakalausar fullyrðingar-innsk. BJo.]

Íslenzkur sjávarútvegur er vel rekinn og á eðlilegum grunni.  Þegar búið er að taka rúmlega 30 % af hagnaði í veiðigjöld, er hann á pari við önnur vel rekin fyrirtæki með rekstrarhagnað, en greiðir sér heldur minni arð af hlutafé." 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

Að eiga ekkert erindi

 

Vinstra moðverkið í stjórnarandstöðunni hérlendis á ekkert erindi við íslenzka kjósendur.  Það sýndu úrslit Alþingiskosninganna 25. september 2021.  Þessir flokkar voru gerðir algerlega afturreka með stefnumál sín.  Að hætti kreddumanna neitaði jafnaðarmannatrúðurinn Logi Einarsson að viðurkenna, að stefnan væri röng, heldur hefði aðferðarfræðin brugðizt. Kosningabarátta Samfylkingarinnar var að vísu algerlega misheppnuð, en aðalatriðið er, að kjósendur höfnuðu fikti við Stjórnarskrána, fikti við Evrópusambandið og fikti við sjávarútveginn.  Kjósendur vita, að forysta Samfylkingarinnar er óhæf til að fást við þessi mál og höfnuðu þess vegna flokkinum. 

Svipaðar ástæður liggja til grundvallar slöku gengi Viðreisnar.  Úr þeim herbúðum heyrast ásakanir á hendur Seðlabankastjóra fyrir að hafa minnkað byr í segl Viðreisnar með því að mæla algerlega gegn þeirri fullyrðingu formanns Viðreisnar, að auðvelt sé og áhættulítið vegna öflugs gjaldeyrisvarasjóðs að tengja gengi ISK við EUR, og að slíkt muni bæta hag launþega og fyrirtækja. Málflutningur Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur í þessa veru er algerlega órökstuddur og aðeins reistur á innantómum fullyrðingum hennar og samanburði við Króatíu, sem er algerlega út í hött.  Í stuttu máli veltir Viðreisn sér upp úr hreinni þvælu og er ekkert annað en leppur ESB.  Það skín í gegn um sjávarútvegsstefnu hennar, sem er afrit af grænbók ESB um CFP (Sameiginlega fiskveiðistefna framtíðarinnar). Leita þarf allt til sósíalista til að finna ókræsilegra framboð. 

Meginboðskapur pírata, ef boðskap skyldi kalla, var borgaralaun á alla.  Þessi boðskapur fór fyrir ofan garð og neðan hjá kjósendum, sem að þorra til skilja lögmál efnahagslífsins betur en píratar, sem reyndust algerir ratar við að útskýra hugarfóstur í þokuheimum. Einhver hefur sagt þeim, að sjálfvirknivæðing 4. iðnbyltingarinnar muni leiða til fjöldaatvinnuleysis.  Þetta er reginmisskilningur á eðli tæknivæðingar.  Við hana verða ný störf til, en fólki fækkar í öðrum. Nýsköpun og hagvöxtur á grundvelli framleiðniaukningar leiðir til aukinnar spurnar eftir vinnuafli af ýmsu tagi.  Lýðfræðileg þróun þjóðfélagsins veldur fjölgun umönnunarstarfa, og fækkun fæðinga á hverja konu niður fyrir 2,1 (er núna nálægt 1,6 á Íslandi) veldur senn minnkun aukningar framboðs vinnufúsra handa og huga og mun á endanum valda fækkun á vinnumarkaði, eins og þegar er komin fram í Japan.  Skilningsleysi pírata á eðli þess þjóðfélags, sem þeir lifa í, veldur því, að framboð þeirra til forystu í þjóðfélaginu er ekki til annars fallið en skellihláturs. 

Öðru máli gegnir um sósíalistana.  Gagnvart byltingarhjali þeirra og stóryrðum, t.d. um að breyta Valhöll í almenningssalerni og ryðja Hæstarétt, er rétt að vera á varðbergi, því að undanfari slíks hlýtur að vera ofbeldisástand og lögleysa í samfélaginu.  Ekki þarf að fjölyrða um fullyrðingaflaum og sögufalsanir strigakjaftsins Gunnars Smára, enda gengur sá maður varla heill til skógar.  Alla vega áttuðu vissir kjósendur sig í tíma á því, að hann ætti ekkert erindi á þing, og rötuðu heim til föðurhúsanna í VG.

Þann 23. september 2021 birtist í Morgunblaðinu grein eftir Heiðrúnu Lind Marteinsdóttur, framkvæmdastjóra fyrirtækja í sjávarútvegi, og Ólaf Marteinsson, formann þeirra samtaka, en sjávarútvegurinn mátti sæta linnulausum hótunum af hálfu Samfylkingar, Viðreisnar, pírata o.fl., um aðför stjórnmálamanna að rekstri þessara fyrirtækja með því að ræna þau nýtingarrétti á sjávarauðlindinni í íslenzkri lögsögu, sem fyrirtækin hafa keypt sér eða þau áunnið sér með veiðireynslu, með þjóðnýtingu eða að stórhækka veiðigjöldin, sem eru sérskattur á þessa atvinnugrein og nema þriðjungi hagnaðar, sem er hátt hlutfall.  Viðundrið í formennsku hjá Viðreisn, sem ekki hefur gripsvit á sjávarútvegi, sendi útgerðarmönnum þá köldu kveðju fyrir kosningar, að með núverandi veiðigjaldakerfi væri verið "að verðlauna skussana".  Hvers konar hugarfar býr að baki svona orðaleppum hjá fyrrverandi sjávarútvegsráðherra (þeim versta) ?

"Íslenzkur sjávarútvegur hefur nú þegar náð markverðum árangri í loftslagsmálum.  Á undanförnum árum hefur sjávarútvegur notað helmingi minna af olíu en hann gerði á 10. áratugi síðustu aldar.  Í samanburði við olíunotkun greinarinnar á fyrsta áratugi þessarar aldar nemur samdrátturinn 40 %.  Vissulega er olíunotkun háð framleiðslu á hverjum tíma, en almennt stækkar kolefnisspor atvinnugreina með auknum umsvifum.  Sjávarútvegi hefur á hinn bóginn tekizt að draga úr olíunotkun og minnka kolefnisspor sitt án þess, að það komi niður á framleiðslu og gott betur.  Lykilþáttur í þessari þróun er afgerandi, en hann felst í fiskveiðistjórnunarkerfinu, sem sjávarútvegurinn byggist á."

Sjávarútvegurinn er markaðsdrifinn og er ekki, fremur en önnur atvinnustarfsemi, rekinn til að þjóna einhverjum réttlætishugmyndum sérlundaðra stjórnmálamanna, sem telja sig handhafa réttlætishugtaksins.  Þetta er ekki hlutverk sjávarútvegsins, og þetta er heldur ekki hlutverk stjórnmálamanna með réttu. Frá náttúrunnar hendi býr sjávarútvegurinn við óstöðugleika, eins og alkunna er, og með núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi er leitazt við að veita stjórnkerfi hans hámarksstöðugleika, en hið sama verður ekki sagt um sjálfskipaða sérfræðinga á sviði fiskveiðistjórnkerfa.  Þannig verður heildaróvissu fyrirtækja, starfsmanna og byggðarlaga haldið í lágmarki.  Þetta hafa kjósendur skilið, því að þeir lýstu frati á þá stjórnmálaflokka, sem sækjast eftir að setja sjávarútveginn í uppnám.

Enginn vafi er á því, að verði farið að rýra aflaheimildir útgerðanna umfram það, sem núverandi löggjöf heimilar í því skyni að hámarka afrakstur miðanna til langs tíma, þá verður fjármagnsflótti úr greininni, enda er hlutfallslegur hagnaður hennar nú þegar minni en að meðaltali í öðrum atvinnugreinum landsins. Slíkt mun strax leiða til minni fjárfestinga í greininni, sem hægja mun á tækniþróuninni þar.  Það er einmitt hún, sem er undirstaða hins góða árangurs í eldsneytismálum, sem lýst er hér að ofan. Það hefur verið sjávarútveginum hagfellt að stunda þessa tækniþróun, og þess vegna hefur hann náð frábærum árangri við að minnka kolefnisfótspor sitt í t CO2íg/t afla.  Þessu mun hann halda áfram, því að á mörkuðum hans fer fram samanburður á milli samkeppnisaðila á kolefnisfótspori lokaafurðar. 

 

Óvíst er með hagkvæmni framleiðslu metanóls eða annarra s.k. "rafeldsneytisafbrigða", en ef olíuafurðir úr repju og nepju væru framleiddar í meiri mæli hérlendis, mundi sjávarúrvegurinn vafalítið geta notfært sér þær olíuafurðir í talsverðum mæli áður en lokaskrefið verður stigið í orkuskiptum um borð, hvernig sem þau verða. Framleiðsla sjávarútvegsins (án fiskeldis) mun vonandi fara vaxandi og hann samt verða kolefnishlutlaus á næsta áratugi.   

 "Virðisaukning vegna vinnslu á fiski af Íslandsmiðum fer að langmestu leyti fram á Íslandi, og svo mun verða, [á] meðan samkeppnisstaðan er tryggð.  Hina miklu áherzlu á fullvinnsku hér heima má glögglega sjá í mikilli fjárfestingu sjávarútvegsfyrirtækja í hátæknivinnslum víða um land.  Þess þarf hins vegar að gæta, að opinber gjöld úr hófi á heimavígstöðvunum verði vinnslunni ekki fjötur um fót." 

Það er grundvallaratriði fyrir verðmætasköpun í landinu og viðhald blómlegrar byggðar, þar sem útgerð er stunduð að ráði, að fullvinnsla fari þar fram. Til að sú fullvinnsla sé sjálfbær (varanleg), verður hún að fara fram á viðskiptalegum grundvelli, þ.e. að vera samkeppnishæf við erlendar fiskvinnsluverksmiðjur. Launakostnaður er mun hærri á Íslandi en í samkeppnislöndunum, og þess vegna verður samkeppnishæfni ekki náð á þessu sviði hérlendis án mikillar sjálfvirknivæðingar.  Hún útheimtir miklar fjárfestingar, og aðeins fjárhagslega öflugir bakhjarlar með viðunandi tryggingu um stöðugleika í rekstrarumhverfi treysta sér í slíkar fjárfestingar.  Lykilatriði í þessu sambandi er góð nýting framleiðslutækjanna, og þá þarf fjárfestirinn að ráða aðgangi að hráefni. Með ótímabundnum nýtingarrétti á miðunum innan ramma aflamarks í hverri tegund á hverjum tíma og markaðssetningu á einni hendi er hægt að slá tvær flugur í einu höggi, þ.e. að hámarka nýtingu framleiðslutækja á sjó og landi og að hámarka afurðaverðið með því að skipuleggja starfsemina út frá þörfum markaðarins. Þetta er íslenzka kerfið, og það hefur einfaldlega gefizt bezt m.t.t. að hámarka afrakstur fiskveiðiauðlindarinnar. 

Nokkrir stjórnmálamenn hafa ekki fellt sig við þetta fyrirkomulag, talið sig handhafa réttlætisins og kokkað upp eða afritað misheppnað fyrirkomulag annars staðar frá í nafni réttlætisins.  Það er hins vegar ekki hlutverk neins atvinnurekstrar að reyna að fullnægja einhverju tilbúnu og umdeilanlegu réttlæti. Allur atvinnurekstur á að standa jafnt að vígi gagnvart lögunum, þ.m.t. skattalögunum. Íþyngjandi sérákvæði gagnvart einni atvinnugrein ganga í bága við stjórnarskrárgrein um atvinnufrelsi. Hins vegar er almenn sátt um, að löggjöf fiskveiðistjórnunar setji sjávarútvegsfyrirtækjum ramma um nýtingu auðlindarinnar, sem reist er á vísindalegri ráðgjöf um sjálfbæra nýtingu og langtíma hámarksafrakstur.

Eitt af þessum afstæðu "réttlætismálum" (eins réttlæti er þá á kostnað annars) er að þvinga allan afla á markað.  Hængurinn við þetta er, að umboðsmenn erlendra fiskverkenda geta þá yfirboðið íslenzkar fiskvinnslur, af því að kostnaðurinn erlendis er lægri.  Ef þetta gengi eftir, stæðu miklar fjárfestingar vannýttar og afkomugrundvelli fjölda fólks í traustum sjávarbyggðum yrði kippt undan því.  Þannig gæti þetta afstæða réttlæti virkað.  Réttlæti stjórnmálamanna virkar yfirleitt með þessum hætti.  Af kosningaúrslitunum hérlendis í september 2021 má ráða, að almenningur er sér meðvitaður um, að slíkt afstætt réttlæti gagnast ekki hagsmunum hans.  Það, sem gagnast hagsmunum hans, er hámarks atvinnuframboð og hámarks verðmætasköpun í landinu sjálfu.  Á ensku kallast þetta "non nonsense politics" eða stjórnmál án vitleysu. 

"Það, sem hér hefur verið upp talið [um starfsemi sjávarútvegsins], byggist á því, að sjávarútvegsfyrirtæki hafa haft fyrirsjáanleika og trygga úthlutun aflaheimilda. Væri ekki svo, myndu fyrirtækin ekki fjárfesta til langframa, enda væri með því mjög óvarlega farið. Fyrirtæki fjárfesta ekki, þegar sú hætta vofir yfir, að stórfelldar breytingar verði gerðar á rekstrarumhverfinu.  Það segir sig sjálft.  Ef sjávarútvegur hættir að fjárfesta, mun ekki aðeins draga úr samkeppnishæfni, heldur munu mörg önnur fyrirtæki, starfsmenn þeirra og landshlutar, ekki fara varhluta af því."  

Það er grundvallaratriði fyrir vöxt og viðgang sjávarbyggðanna og þar með í raun landsbyggðarinnar, að sjávarútvegurinn hafi bolmagn til mikilla fjárfestinga.  Hann hefur það aðeins, ef sú atvinnugrein gefur sambærilegan hagnað og önnur starfsemi yfirleitt.  Undanfarin ár hefur hagnaður í sjávarútvegi verið undir meðaltali annarra atvinnugreina.  Til sannindamerkis um það, sem Heiðrún og Ólafur rita hér að ofan, er, að strax eftir síðustu kosningahelgi varð veruleg hækkun á markaðsvirði fyrirtækja í Kauphöll Íslands, einkum sjávarútvegsfyrirtækja.  Líkur minnkuðu mjög á pólitískum asnaspörkum í sjávarútveginn, og fyrirtækjunum barst þarna fjármagn, sem þau geta nýtt til fjárfestinga.   

    

 

 

Tilraunaeldhús pólitískra trúða

Leiðtogar vinstri flokkanna (að Viðreisn meðtalinni) virka eins og jólasveinar komnir til byggða á vitlausum tíma til að útdeila gjöfum á meðal barnanna. Gjafir þessar eru afrakstur aukinna millifærslna á vegum ríkissjóðs frá einum til annars í þjóðfélaginu. Venjulega hefur þetta brambolt lítil áhrif til góðs, en þenur ríkisbáknið út enn meira og dregur úr fjárfestingum og hagvexti. Bramboltið leiðir til miklu minni tekjuauka ríkissjóðs en jólasveinarnir höfðu látið reikna út fyrir sig, ef þeir hafa ekki notað vafasamar aðferðir til að komast að vitlausri niðurstöðu, og þá munu þeir grípa til þeirra gamalkunnu kjánaúrræða að slá lán fyrir bramboltinu.  Píratarnir hafa lýst yfir, að það sé allt í lagi, því að þetta sé fjárfesting í fólki til framtíðar !.  Vitleysan hefur verið yfirgengileg. Leiksýning trúðanna náði hámarki á RÚV kvöldið fyrir kjördag. Heilbrigð viðhorf til landsmála voru þar í minnihluta.

Afleiðingin af öllu þessu verður aukin innlend verðbólga og ofan á hana mun leggjast innflutt verðbólga, en verðbólga vex nú um allan heim vegna framboðsskorts á vöru og þjónustu af völdum Kófsins.  Skortur er á jarðgasi, svo að orkuverð hefur rokið upp úr öllu valdi (40 % hækkun á tveimur vikum í september 2021 og tvöföldun á árinu 2021).

Engum vafa er undirorpið, að Seðlabankinn mun gera gagnráðstafanir til að auka trúverðugleika verðbólguviðmiðsins, 2,5 % á ári, með vaxtahækkun og jafnvel draga úr peningamagni í umferð eftir mætti.  Þetta mun fella hlutabréf í verði, reka hagvöxt niður að 0 og valda skuldugum fyrirtækjum og heimilum búsifjum, um leið og húsnæðisverð gæti lækkað.  Smjaðrandi leppalúðar og skessur, lofandi gulli og grænum skógi á kostnað máttarstólpa þjóðfélagsins, reynast ekkert annað en síðasta sort af lýðskrumurum, sem allt snýst í höndunum á, af því að vitið er takmarkað og engan veginn fallið til stjórnunar. 

Samkvæmt gildandi fjármálaáætlun verða vaxtagreiðslur A-hluta ríkissjóðs næstu 5 ára, 2022-2026, tæplega mrdISK 400 eða tæplega 80 mrdISK/ár.  Með Reykjavíkurmódelið í Stjórnarráði Íslands mun þetta hækka mjög og verða tilfinnanlegur baggi á ríkissjóði og getur leitt til verra lánshæfismats, sem allir vita, hvað þýðir.  Óreiðan er aldrei ókeypis. 

Þann 20. september 2021 birtist í Morgunblaðinu útdtáttur úr viðtali við Bjarna Benediktsson, formann Sjálfstæðisflokksins og fjármála- og efnahagsráðherra.  Hann sagði þar m.a. undir fyrirsögninni:

"Hætt við algjörum glundroða":

 

"Okkar verkefni er að draga fram þá valkosti, sem til staðar eru.  Þeir eru mjög skýrir; annaðhvort erum við áfram í ríkisstjórn og höfum áhrif á þinginu og í stjórnarsáttmála og við stjórnarmyndunina, við ríkisstjórnarborðið, hvort sem það eru mál, sem við sjáum fyrir okkur núna, önnur, sem koma upp á tímabilinu, eða þá að það verður stefnubreyting. Það verður stefnubreyting í átt til hærri skatta, meiri ríkisútgjalda og minni stöðugleika.  Ég segi fullum fetum, að slík stjórn muni missa tökin á efnahagsmálunum, því [að] viðvörunarmerkin eru þegar komin, t.d. frá Seðlabankanum, um, að menn verði að stilla opinberu fjármálin við stöðuna í hagkerfinu." 

Það, sem mun gerast, verður endurtekning frá 2009-2013, þegar forgangsröðun var svo vitlaus, að það var hlaupið eftir öllum verstu kreddunum, en hagsmunir almennings lágu algerlega óbættir hjá garði.  Það má nefna umsóknina um aðlögunarviðræður við Evrópusambandið (ESB).  Það verður byrjað á að rugla fólk og ESB í ríminu með þjóðaratkvæðagreiðslu um málið, þótt enginn meirihluti verði fyrir málinu á þingi.  Málið verður fellt í þjóðaratkvæðagreiðslu, nema þátttakan verði mjög lítil.  Ef ekki og aðlögun lýkur á kjörtímabilinu, og niðurstöður þjóðar og þings verða öndverðar, þá kemur upp stjórnarskrárkreppa, algerlega að óþörfu. 

Þá verður reyndar vafalaust tekið til við að reyna að rústa lýðveldisstjórnarskránni á kjörtímabilinu, því að hún leyfir ekki fullveldisframsal, eins og innganga í ESB mundi fela í sér. 

Alls konar gæluverkefni verða sett á flot, sem kosta munu ríkissjóð mikið, en skila engu í auknum tekjum eða framleiðni.  Heilbrigðiskerfið mun sökkva enn dýpra í forað einokunar ríkisrekstrar, sem mun magna skortinn á læknum, hjúkrunarfræðingum og öðrum í þessum geira, og þjónustan við skjólstæðingana mun nálgast það, sem þekkist í kúbanska heilbrigðiskerfinu, þ.e. hægt verður að kaupa sig fram fyrir endalausar biðraðir.  Vitlausasta hugmynd allra tíma, sósíalisminn, mun tröllríða heilbrigðiskerfinu og öllum ríkisrekstrinum. 

"Stjórnarandstaðan hefur verið léleg, ég get tekið undir það.  Ég verð nú að segja, að við erum annars vegar með heilsuvána, veiruna, og hins vegar efnahagslegar áskoranir.  Af hverju gátum við gert þetta, sem við gerðum ?  Af hverju var skuldastaðan svona góð ?  Það er búið að vinna að því baki brotnu í mörg kjörtímabil.  Þegar ég kom í fjármálaráðuneytið á sínum tíma [2013], vorum við föst í höftum, vorum með slitabúin óuppgerð, vorum rétt að skríða í afgang, og við vorum enn þá með marga mjög háa skatta.  Við fórum í að láta auðlegðarskattinn renna út, raforkuskattinn renna út, afnema bankaskattinn, afnema vörugjöld á Íslendinga, [sem] borguðu himinhá vörugjöld af alls konar heimilisvörum, húsbúnaði, fötum og skóm.  Tókum um 1800 vöruflokka í 0.  Við slógum niður tolla, fórum svo í tekjuskattinn, tryggingagjaldið, örvuðum hagkerfið.  Snerum við stöðu þjóðarbúsins."

Allir sjá í hendi sér, hversu þensluvekjandi og hagvaxtarhamlandi öll þessi gjöld voru, sem Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, hafði forgöngu um, að Alþingi létti af almenningi.  Tiltölulega mest báru þeir þar úr býtum, sem úr minnstu höfðu að spila.  Sósíalisminn er reistur á þeim misskilningi, að bezt sé fyrir fátæka, að stjórnmálamenn dragi sem mest frá aflaklónum inn í ríkissjóð (eða sveitarsjóði) til að deila verðmætunum aftur út á meðal þegnanna. Við þetta dregur úr hvötum til að afla fjár, og verðmæti rýrna í meðförum hins opinbera við að halda úti bákninu.  Þetta leiðir til minni verðmætasköpunar í samfélaginu, þ.e. minna verður til skiptanna en ella, og allir verða fátækari að efnum.  Þess vegna fer bezt á því að halda vinstri krumlunum frá kjötkötlunum.  Vinstri menn eru upp fullir af meinlokum um eitthvert réttlætishlutverk sitt í stjórnmálum. Réttlæti þeirra er fólgið í því að ganga í skrokk á öflugum launamönnum, sjálfstæðum atvinnurekendum og hirða af þeim enn meira fé til að útdeila til þeirra, sem eru þeim þóknanlegir. Slíkt er ekki réttlæti.  Slíkt er lýðskrum. 

Lengst gengur ofbeldið í garð atvinnurekstrar í landinu um þessar mundir gegn sjávarútveginum, svo að jafna má við einelti.  Öfundaráróðurinn og afskiptasemin gengur svo langt hjá þessum siðlausu stjórnmálamönnum, að þeir fetta fingur út í fjárfestingar fyrirtækja í sjávarútvegi utan greinarinnar. Hvað varðar stjórnmálamenn um þetta, og hvernig dirfast þeir að fjalla um þetta nánast sem glæpsamlegt athæfi ?  Lögmálið er, að þangað leitar fjármagnið, sem það gefur tryggasta og bezta ávöxtun.  Hagnaður er einfaldlega minni í sjávarútvegi en almennt í öðrum atvinnurekstri, og það er m.a. vegna hárra sérgjalda, sem lagðir eru á sjávarútveginn.  Veiðigjöld nema nú 33 % af hagnaði, og síðan kemur auðvitað almennur tekjuskattur.  Þeir stjórnmálamenn, sem fiska í gruggugu vatni með ofsóknum á hendur sjávarútveginum, eru svo herfilega úti að aka um hlutverk sitt í stjórnmálum, að halda mætti, að þeir væru ekki með öllum mjalla. 

Hvað sagði Bjarni Benediktsson um stjórnun handhafa réttlætisins (til vinstri) á heilbrigðismálunum ?:

"Það hefur verið vandamál, að við höfum séð of mikla sóun í kerfinu og of lítinn vilja til að treysta grunninn á bak við blandað kerfi. Við höfum verið föst í kreddum í heilbrigðismálum, sem einmitt lúta að rekstrarforminu, og þess vegna er það áherzlumál okkar í þessum kosningum í þessum málum að líta á heilbrigðisþjónustuna út frá þörfum sjúklinganna.  Við erum alltaf föst í einhverri umræðu um þarfir kerfisins; að þessi aðili þurfi meira fjármagn.  Þetta á ekki að hugsa svona.  Sjúkratryggingar gera þjónustusamninga fyrir hönd sjúklinganna.  Horfum á þetta út frá þörf þeirra, sem sækja þjónustuna."  

  Vinstri flokkarnir eru rígfastir í kreddunum, að ríkisstarfsmenn verði að veita þá þjónusta, sem Sjúkratryggingar Íslands eiga að kaupa handa okkur samkvæmt lögum. Eins og vanalega sjá þeir ekki lengra en nef þeirra nær, þ.e. þeir eru fastir í vonlausum og löngu úreltum kreddum og neita að horfast í augun við afleiðingar þessara vanhugsuðu kenninga sinna.  Þær eru í þessu tilviki einokun ríkisins á starfsemi heilbrigðisgeirans, sem leiðir óhjákvæmilega til bæði dýrari og lakari þjónustu, lakari kjara fyrir starfsfólkið og áhugaleysi á að ráða sig í vinnu hjá einokunaraðilanum.  Það leiðir síðan til s.k. "mönnunarvanda", sem þýðir, að fólk tollir illa á vinnustað og nýútskrifaðir leita annað, t.d. til útlanda á tímum frjáls flutnings vinnuafls og mikillar spurnar eftir heilbrigðisstarfsmönnum hvarvetna í heiminum.  Ríkiseinokun í þessum geira er andvana fædd, eins og á öllum öðrum sviðum, enda er sósíalisminn vitlausasta hugmyndafræði, sem maðurinn hefur álpazt til að setja á koppinn.  Sjálfstæð lækningafyrirtæki, stór og smá, eiga að standa jafnt að vígi og ríkisrekin fyrirtæki að taka að sér starfsemi (með útboði) á þeim sviðum, þar sem þau geta boðið fram fullnægjandi gæði á samkeppnishæfu verði.

 

 

Gjaldeyrisvarasjóðurinn yrði hafður að skotspæni spákaupmanna

Morgunblaðið birti afhjúpandi útdrátt úr Dagmálaviðtali við Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur (ÞKG), formann Viðreisnar, 16. september 2021. Þar kom í ljós, að keisaraynja ESB-hirðarinnar á Íslandi er ekki í neinu.  Málflutningur hennar stendst ekki rýni.  Hann er reistur á fáfræði um eðli ESB, misskilningi um þetta yfirþjóðlega ríkjasamband eða rangtúlkun á staðreyndum. Engin alvarleg greining hefur farið fram á þeim bænum um kosti og galla aðildar. Það skín í gegnum viðtalið.

Hér er á ferðinni af hálfu Viðreisnar fullkomlega léttúðug og óábyrg umfjöllun um fjöregg þjóðarinnar, fullveldið, svo að það er ekki hægt að láta það átölulaust, að fjallað sé um aðild að Evrópusambandinu (ESB) eða myntsamstarfi þess án þess, að staðreyndir fái að njóta sín á nokkurn hátt.  Hér er ekki hægt að samþykkja, að þýzka máltækið: "der Erfolg berechtigt das Mittel" (tilgangurinn helgar meðalið), eigi við. 

 "Ef við tölum ekki um það [ESB], þá gerir það enginn. Við erum ekki að því bara til þess að fara inn í  Evrópusambandið samningsins vegna.  Við teljum, að lífskjörin muni batna og styrkjast, efnahagslegur stöðugleiki aukast o.s.frv.  En ef og þegar við náum samningum, og þeir eru ekki góðir, þá verður Viðreisn fyrsti flokkurinn til þess að leggjast gegn þeim."

Hér beitir ÞKG samningshugtakinu á kolrangan hátt.  Stöðunni er ekki hægt að líkja við 2 aðila, sem hvor um sig gengur með sín samningsmarkmið til samninga.  Nær er að líkja þessu við háskólastúdent, sem sækir um inngöngu í eitthvert nám í háskóla, og háskólinn skoðar nákvæmlega, hvað stúdentinn hefur lært og árangur hans í hverri grein til að kanna, hvort stúdentinn fullnægi inntökuskilyrðum skólans. 

Þetta kom greinilega í ljós í aðlögunarferli Íslands að ESB 2009-2013.  Þar var hverri "bókinni" á fætur annarri lokað, eftir að aðlögun hafði verið sannreynd, þangað til kom að sjávarútvegs- og landbúnaðarmálum.  Þá fór allt í hund og kött, af því að Alþingi hafði sett skilyrði, sem ekki samrýmdust CFP og CAP-sameiginlegu sjávarútvegs- og landbúnaðarstefnu ESB.  Það er ómerkilegt af ÞKG að vera með þetta "samningskjaftæði". 

Hvernig í ósköpunum getur ÞKG borið það á borð fyrir kjósendur, að lífskjör þeirra muni batna við inngöngu í ESB, þegar þau eru miklu betri á Íslandi en í ESB-löndunum að Lúxemborg undanskilinni (skattaparadís) ?

Það er rangt, að efnahagsstöðugleiki muni aukast við fastgengi með evru.  Þá munu aðrar sveiflur en gengissveiflur þvert á móti aukast, þegar hagkerfið verður fyrir innri eða ytri truflun, t.d. á formi kjarasamninga, sem útflutningsatvinnuvegirnir geta ekki staðið undir, verðhækkunum eða verðlækkunum á erlendum mörkuðum, eða hruni greinar, t.d. ferðageirans. Gengið er nú dempari á efnahagssveiflur. 

" Ég geri mér grein fyrir, að við þurfum meiri umræðu, meiri upplýsingu.  Við erum að heyra alls konar rangfærslur um, að útlendingar fái fiskimiðin okkar og orkan verði tekin - tómt píp, auðvitað - en við þurfum meiri upplýsingu. Þess vegna höfum við lagt til, að þverpólitísk nefnd taki við málinu og undirbúi þá atkvæðagreiðslu, þar sem við spyrjum fólkið, hvað eigi að gera."  

Þetta er léttúðug og óábyrg afgreiðsla á örlögum fiskimiðanna eftir inngöngu.  Stjórnun fiskimiðanna er ekki umsemjanleg af hálfu ESB við aðlögunarríki, af því að kveðið er á um það í sáttmála ESB, að ríki ESB skuli lúta sameiginlegri landbúnaðar- og fiskveiðistefnu ESB, CFP (Common Fisheries Policy). Það var lengi mikið óánægjuefni í strandbæjum Bretlands, að flotar hinna ESB-landanna ryksuguðu fiskimið Breta upp að 12 sjómílum.  Eftir útgönguna losna Bretar af klafa þessarar ofveiði í áföngum á 5 árum. 

Í byrjun þessarar aldar (21.) gaf framkvæmdastjórn ESB út "grænbók" um framtíðarfyrirkomulag úthlutunar fiskveiðiheimilda í lögsögu ESB-ríkjanna.  Þar var stefnt að markaðsvæðingu, þannig að kvótarnir gætu gengið kaupum og sölum á Innri markaði ESB.  Stefna Viðreisnar um þjóðnýtingu aflaheimilda í áföngum og síðan uppboð á þeim er ekkert annað en aðlögun að framtíðarstefnu ESB.  Viðreisn hagar sér sem leppur Evrópusambandsins á Íslandi.  Ef þessi uppboðsstefna á fiskveiðiheimildum verður ofan á, munu þessi uppboð verða talin málefni Innri markaðarins, og þverska gegn því verður kærð til ESA.  Þetta er verra tilræði við efnahagslegt sjálfstæði Íslands en Icesave-svikasamningar vinstri stjórnarinnar 2009-2013. Hvaða heilvita manni dettur í hug, að það verði samþykkt hér í þjóðaratkvæðagreiðslu að aðlagast ESB að fullu ? 

"Hefði það verið ákjósanlegt í kórónukreppunni undanfarna 18 mánuði, þar sem ferðaþjónustan þurrkaðist út, að gjaldmiðillinn hefði ekki haggazt ?"

"Það er oft sagt um krónuna, að það megi láta hana falla til þess að koma í veg fyrir atvinnuleysi.  Samt jókst atvinnuleysi meira hér en víða í sambærilegum löndum.  Ég hefði viljað gjaldmiðil, sem hefði veitt okkur meiri fyrirsjáanleika."

Hvaða "sambærilegu" lönd er ÞKG að tuða um þarna úti í sínu horni evru-trúarbragðanna ?  Það var ekkert land í Evrópu, og þótt víðar væri leitað, með fjölda  erlendra ferðamanna á ári í námunda við 5-faldan eiginn íbúafjölda, þegar Kófið dundi á. Þess vegna varð efnahagsáfallið jafngríðarlegt hér og raun bar vitni um (6,5 % minnkun VLF 2020), og mikið atvinnleysi hlaut að fylgja.  Eitt er mjög líklegt: hefði þessi evru-tilbeiðandi verið búin að festa ISK við EUR, þegar Kófið skall á, hefði gjaldeyrisvarasjóðurinn þurrkast upp. Spákaupmenn hefðu tekið sér stöðu og fellt ISK léttilega og hirt gjaldeyrisvarasjóðinn á spottprís í leiðinni.  Það er þessi "rússneska rúlletta", sem Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir býður Íslendingum upp á af fláræði sínu eða skilningsleysi.  Hvort tveggja er afleitt fyrir stjórnmálamann. Blaðamenn Morgunblaðsins höfðu þetta líka í huga:

"Í dag eru 29 ár síðan George Soros gerði atlögu að Englandsbanka og Bretar hrökkluðust úr evrópska myntsamstarfinu.  Þegar sú stóra þjóð átti ekki séns (sic !), eigum við meiri séns (sic !) ?"

"Það hafa menn á undan mér í pólitík bent á, að fara ætti einhverja svipaða leið.  Á þeim tíma hefði það ekki endilega verið skynsamlegt, en þar sem staða gjaldeyrisvaraforðans er jafnsterk og raun ber vitni, þá er það raunhæft."

 Þetta svar ÞKG er algerlega út í hött.  Dómgreindarleysið er yfirþyrmandi.  Heldur hún virkilega, að jafnvirði um mrdEUR 5 standi eitthvað í spákaupmönnum að snara út til að græða á gjaldeyrisbraski ?  

Það vill svo til, að Morgunblaðið gerði þessi mál að umræðuefni í forystugrein 16. september 2021 undir fyrirsögninni:

"Að bjóða hættunni heim".

Bretar höfðu þá um 2 ára skeið haldið uppi einhliða fastgengi við þýzka markið innan evrópska myntsamstarfsins (ERM), en áhlaup spákaupmanna hafði staðið um hríð.  Englandsbanki hækkaði stýrivexti sína upp í 10 % og seldi ógrynni af gjaldeyri til þess að verja pundið, en allt kom fyrir ekki. [ÞKG heldur, að gengistenging ISK við EUR muni lækka vexti hér niður að vöxtum evrubankans.  Hún hundsar staðreyndir, ef þær gagnast ekki ESB-trúboði hennar-innsk. BJo.] Hinn 16. september var gjaldeyrisforðinn uppurinn, Bretar gáfust upp og þurftu að draga sig út úr ERM við mikla niðurlægingu.  Englandsbanki tapaði a.m.k. mrdISK 600 í einu vetfangi, ríkisstjórn Íhaldsflokksins náði sér aldrei á strik aftur og galt afhroð í næstu kosningum."

Það er mjög þungur áfellisdómur yfir Viðreisn, að forysta flokksins skuli vera svo óvarkár í fjármálum að leggja til leið í gjaldeyrismálum, sem sagan sýnir einfaldlega, að er stórhættuleg.  Ef ÞKG heldur, að mrdISK 800 gjaldeyrisvaraforði muni veita fastgengisstefnu hennar einhverja vörn, þá hefur hún ekkert lært á sínum pólitíska ferli, sem máli skiptir, og er einfaldari í kollinum en formanni stjórnmálaflokks ætti að leyfast.

Í viðtalinu var haldið áfram að afhjúpa formann Viðreisnar:

"Á hvaða gengi verður ISK fest við EUR ?"

"Á markaðsgengi."

"Á markaðsgengi dagsins, þegar bindingin á sér stað ? Þá verðum við nú fljótt vogunarsjóðunum að bráð.  Dauð á fyrsta degi."

"Ef þú getur sagt mér það, [hvert] gengið er eftir ár, þá skal ég svara þér."

"Það eruð þið, sem eruð að leggja til gengisbindingu."

"Ég er að segja þér þetta: ef þú getur svarað mér því."

"Er það þá stefna ykkar að taka gengisbindingu upp á genginu, sem verður, þegar skrifað verður undir ?"

"Við skulum bara sjá til með það."

"Það skiptir öllu.  Sigmar Guðmundsson, frambjóðandi Viðreisnar, lofaði okkur því hér í þættinum, að þetta yrði gert heyrinkunnugt fyrir kosningar, af því að það skiptir fólk máli.  Þið hljótið að hafa einhverja hugmynd um á hvaða gengi það skuli gert."

"Það er ekkert ólíklegt, að það verði einhvers staðar nálægt markaðsgenginu.  En það fer auðvitað allt eftir samningunum."

Þessi yfirborðslegu og raunar forheimskulegu svör Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur sýna, svo að ekki verður um villzt, að keisaraynjan er ekki í neinu í gengisfrumskóginum.  Viðreisn hefur augljóslega enga áhættugreiningu gert á þeirri stefnumörkun sinni að tengja ISK við EUR. Þorgerður Katrín minnir á skessu, sem leikur sér hlæjandi að fjöreggi þjóðarinnar, eins og um getur í þjóðsögunum.  Stefna Viðreisnar er vítaverð, af því að hún endar óhjákvæmilega með ósköpum. 

Áfram með hina fróðlegu forystugrein Morgunblaðsins:

"Bretar voru ekki einir um að falla í þá freistni [að tengja gengið annarri mynt - innsk. BJo].  Það gerðu Svíar og Finnar einnig, en urðu líka fyrir árás spákaupmanna og neyddust til að slíta gengistengingunni og fella gengið haustið 1992.  Hafði þó ekki lítið gengið á, og Svíar í örvæntingu hækkað millibankavexti í 500 % !  Sömu sorgarsögu er að segja af ámóta tilraunum annars staðar, frá Tequila-kreppunni í Suður-Ameríku 1994 til Asíukreppunnar 1998."

 Viðreisn lifir í sérkennilegum, rósrauðum draumaheimi lepps Evrópusambandsins.  Kerling kostar öllu til, til að smygla sál karlsins inn um Gullna hliðið.  Vankunnátta og óraunsæi einkenna vinnubrögðin, enda helgar tilgangurinn meðalið.  Væri ekki ráð, að flokksforystan kynnti sér gjaldmiðlaþátt hagsögunnar ?  Það er reyndar borin von, að heilaþvegnir láti af trúnni.

Kjarninn í tilvitnaðri forystugrein Morgunblaðsins var þessi:

 "Einhliða fastgengi á tímum frjálsra fjármagnsflutninga er einfaldlega skotheld uppskrift að spákaupmennsku, gjaldeyriskreppu, bankakreppu og loks efnahagskreppu.  Þau víti þekkja Íslendingar og verða að varast þau."

Nokkru síðar var Viðreisn rassskellt þannig:

"Einhliða fastgengi er peningastefna fortíðar, sem felur í sér, að allur gjaldeyrisforði þjóðarinnar er lagður að veði og getur hæglega tapazt til spákaupmanna á einni nóttu. Sem er alls ekki ólíklegt, vegna þess að slíkur fjársjóður dregur að sér athygli þeirra og ágirnd. 

Fastgengisstefna myndi - þvert á það, sem boðberar hennar segja - að öllum líkindum hækka vexti, þar sem allt myndi miðast við að verja gengið, en ekki hagsmuni heimila og fyrirtækja í landinu.  Þá myndu Íslendingar ekki lengur hafa sveigjanleika til þess að bregðast við áföllum í útflutningi, líkt og átti sér stað í nýliðinni kórónukreppu, en rétt er að hafa í huga, að allar helztu útflutningsgreinar Íslands - sjávarútvegur, orkunýting og ferðaþjónusta - eru háðar ytri þáttum, sem við fáum engu um ráðið.  Við blasir, að atvinnuleysi hefði orðið miklu meira og útgjöld ríkisins mun hærri, hefði ekki verið unnt að beita peningastefnunni til sveiflujöfnunar, líkt og gert var með afgerandi og farsælum hætti."

Þessi greining Morgunblaðsins er að öllum líkindum hárrétt.  Gengisbindingarstefnan er vanhugsuð og þjóðhættuleg.  Með henni væri kastað fyrir róða mikilvægu sveiflujöfnunartæki, sem er hagkerfi á borð við okkar bráðnauðsynlegt, sem nánast aldrei sveiflast í fasa við meginhagkerfin, sem marka peningastefnu evrubankans í Frankfurt.  Núna er reyndar mikill og vaxandi klofningur á milli germanskra og rómanskra ríkja evrunnar um peningastefnu evrubankans, sem hefur valdið mestu verðbólgu á evrusvæðinu frá stofnun hennar og mestu verðbólgu í Þýzkalandi frá endursameiningu landsins 1990. 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

  

Furðufugl á jaðri siðmenningar

Fjarstæður hafa tröllriðið málflutningi í þessari kosningabaráttu til Alþingis.  Það er ills viti, þegar frambjóðendur sýna kjósendum algert virðingarleysi sitt með því að kasta fram fjarstæðum og órökstuddum dylgjum, eins og þeir ímyndi sér, að þeir geti borið hvaða þvætting og óhroða á borð án þess að skaðast.

Formaður framkvæmdastjórnar Sósíalistaflokksins er ekki barnanna beztur í þeim efnum, enda sýndi hann í viðtali í Dagmálaþætti Morgunblaðsins, sem prentaður var útdráttur úr 13. september 2021, að hann er einræðisseggur, sem hatast við atvinnurekstur í landinu, stjórnkerfið og þrígreiningu ríkisvaldsins, þ.e. grunnstoðir lýðveldisins. Annað eins hefur ekki birzt í kosningabaráttu svo lengi sem elztu menn muna.  Það vitnar um fullkomið dómgreindarleysi að reyna þannig að snúa við gangi tímans. Þjóðfélagið hlýtur að vera í andlegri nauð, ef slíkum gallagripum, sem alls staðar skilja eftir sig sviðna jörð, skolar á þing.

"Nú varstu sjálfur hallur undir frjálshyggju á árum áður, stór-kapítalisti árin fyrir hrun, gekkst næst í múslimafélagið, vildir ganga Noregskonungi á hönd og nú [í sósíalistaflokkinum]. Finnst þér skrýtið, þó[tt] sumir spyrji, hvort þér sé alvara eða hvort þetta sé bara langdreginn gerningur ?"  

"Þarf maður ekki að eiga kapítal til þess að vera kapítalisti ?  Ég átti ekki kapítal."

Nei, til að aðhyllast auðhyggju er ekki nauðsynlegt að vera ríkur.  Fátækur námsmaður getur aðhyllzt kenningar Adams Smith um markaðshyggju og frjálsa samkeppni án þess að eiga bót fyrir boruna á sér.  Hann getur t.d. einsett sér að nýta hæfileika sína, selja sérhæfða þjónustu sína að námi loknu og með dugnaði orðið ríkur.  Hann hefur skapað verðmæti, og enginn orðið fátækari, þótt hann yrði ríkur. Þessi maður á að fá að njóta ávaxtanna af erfiði sínu, og einhverjir öfundsjúkir leppalúðar, sem aldrei hafa gert neitt umfram það, sem að lágmarki var af þeim krafizt, og jafnvel kastað höndunum til alls, ef þeir þá nenntu að lyfta litla fingri, eiga ekki að komast upp með það að skella stórfelldum skattahækkunum á þennan mann. Stjórnmálamenn eru ekki handhafar réttlætisins.  Atvinnurekstur og fólk á að standa jafnt að vígi gagnvart skattheimtu, þótt fallast megi á réttmæti persónuafsláttar og lægri skattheimtu af lægstu launum.  Það ætti þá að gilda um útsvarið líka. 

Þessi ferill Gunnars Smára Egilssonar (GSE), sem blaðamennirnir rekja, ber merki um tækifærismennsku. Hann sogast að trúarbrögðum, sem ekki ríkja einvörðungu yfir persónulegu lífi einstaklinganna, heldur eru altækt valdatæki í þjóðfélaginu.  Þannig eru múhameðstrúin og kommúnisminn.  Af málflutningi GSE að dæma má ráða, að þar er siðblindingi á ferð, siðblindingi án sannfæringar. 

"En nú ert þú að gefa kost á þér til Alþingis, og það er ekki óeðlilegt, að fólk spyrji um ábyrgð þína, þegar þú tekur stórt upp í þig.  Þú leggur til, að sjálfstæðishúsinu Valhöll verði breytt í almenningssalerni og að tiltekinn maður eigi að skúra þar ...  ."   

"Maður, sem hefur borið út alls konar lygar um mig."

Það er ljóst, að til að þessi sjúklegi draumur GSE geti orðið að veruleika, þarf mikið ofbeldi að eiga sér stað, raunverulega blóðug bylting, þar sem byltingarseggirnir ganga á milli bols og höfuðs á andstæðingum sínum og niðurlægja þá, sem lifa af blóðbaðið.  Allt, sem minnir á fyrri valdhafa, er troðið í svaðið.  Ekki þarf að útmála það frekar, hvers konar ofbeldishugarfar býr að baki því, hvernig þessi undirmálsmaður ætlar að fara með miðstöð Sjálfstæðisflokksins.  Að þvílíkur útlagi siðmenningarinnar setjist hugsanlega á Alþingi, er mjög óþægileg tilhugsun.

"Og þú hefur líka haft í heitingum við Hæstarétt, ef hann fer ekki eftir ykkar kröfum."

"Nei, það er ekki alveg þannig."

"Sagðirðu ekki, að það ætti að ryðja Hæstarétt, ef hann dæmdi öðruvísi en ykkur þætti réttast ?"

"Ja, við lifum við það vandamál, að tiltekinn flokkur hefur haft völd í gegnum dómsmálaráðuneytið og raunverulega ráðið dómara á öllum dómstigum meira og minna áratugum saman."

Einræðistilburðir GSE leyna sér ekki.  Eins og einræðisherrar fyrri tíma gerðu, vill hann afnema þrígreiningu ríkisvaldsins með valdi.  Hann vill láta framkvæmdavaldið segja dómsvaldinu fyrir verkum, eins og einræðisherrar gera, og enginn þarf að fara í grafgötur með, að siðblindur einræðisherra afnemur frjálsar kosningar til Alþingis.  Þær henta ekki alræði öreiganna, þ.e. "nómenklatúru" Sósíalistaflokksins.   

"Við gerðum könnun um daginn, sem sýndi, að 60 % töldu, að spilling væri vandamál í íslenzkum stjórnmálum.  Þjóðfélög, sem lenda í, að gömul valdaklíka hefur dreift sér út um allt samfélagið, er í stjórnsýslunni, í dómskerfinu og út um allt ...  ."

"Ertu að segja, að stjórnsýslan á Íslandi og dómskerfið sé valdaklíka ?"

"Já."

Hver gerði þessa könnun fyrir Sósíalistaflokkinn, og hvernig voru spurningarnar ?  Siðblindingi veit ekki mun á réttu og röngu, svo að full ástæða er til að draga í efa, að af marktæku þýði telji telji 60 % spillingu vera "vandamál í íslenzkum stjórnmálum".  Þarna sjáum við uppistöðuna í áróðri GSE.  Hann dreifir sefasýkislegum samsæriskenningum um stjórnsýsluna, dómstólana og atvinnureksturinn í landinu.  Sefasýkin kemst á hástig, þegar sjávarútveginn ber á góma. Þessi aðferðarfræði og fjarstæðukenndu spádómar um hitt og þetta passa alveg við hegðun einræðisherra fyrri tíðar, þegar þeir voru að berjast til valda.  Íslenzka spegilmyndin sýnir þó bara blöðrusel. 

"Það er mjög alvarlegt mál, ef maður, sem er að fá fljúgandi fylgi í könnunum, og koma mörgum þingmönnum inn, sé með það að stefnu að ryðja Hæstarétt, og að því er virðist stjórnkerfið, af því að sá hópur er skilgreindur sem valdaklíka.  Það eru rosaleg orð."

"Það hefur gerzt í sögunni, þar sem fólk hefur misst samfélag sitt í svona, að þá hefur verið gripið til þess ráðs að búa eitthvað til, eins og 2. lýðveldið.  Við erum gerspillt samfélag."

Það kemur hvað eftir annað fram, að GSE gælir við hugrenningar um byltingu á Íslandi, og nú nefnir hann 2. lýðveldið, sem er e.t.v. skírskotun til Frakklands,en hann gæti haft 2. íslenzka lýðveldið í huga.  Þvílíkt og annað eins.  

"Telurðu, að dómsvaldið sé spillt ?"

"Ég tel, að það hafi skipulega verið settir inn menn í Hæstarétt, sem eru líklegir til þess að verja meint eignarhald stórútgerðarinnar.  Að það sé skipulagt samsæri.

Og ef það er þannig, að Hæstiréttur stoppar það, að almenningur fái að nota sínar auðlindir, þá verðum við að bregðast við því.  Ég er að benda á, að aðrar þjóðir hafi brugðizt við [með] því að stofna nýtt lýðveldi."

Hefur nokkurn tíma í Íslandssögunni verið efsti maður á nokkrum framboðslista, sem jafnskefjalaust boðar ofbeldisfulla stjórnarbyltingu ?  Sagnfræðingar geta svarað því, hvort t.d. Brynjólfur Bjarnason eða Einar Olgeirsson hafi nokkurn tíma opinberlega látið sér um munn fara annan eins ofbeldisþvætting og borinn er á borð fyrir íslenzka kjósendur fyrir Alþingiskosningarnar 2021, og blaðamenn Morgunblaðsins veittu lesendum blaðsins þarna innsýn í.  Hvílíkt endemis rugl !