"Brexit" og áhrifin hérlendis

Bretar gáfu ríkisstjórn sinni bein fyrirmæli, framhjá þinginu, um að draga Bretland út úr Evrópusambandinu, ESB.  Þetta er söguleg niðurstaða harðrar kosningabaráttu, þar sem hin ráðandi öfl innan og utan Bretaveldis ráku skefjalausan áróður fyrir áframhaldandi veru Breta í ESB.  Moldviðri fáránlegs hræðsluáróðurs var beitt, þar sem reynt var að halda barnalegum þvættingi að fólki í þá veru, að viðskipti Breta, lífsafkoma og jafnvel lífshamingja mundi bíða hnekki við úrsögn, svo að ekki sé nú minnzt á stríðshættuna, sem ætti að skapast með Bretland utan ESB ! 

Ekkert slíkt mun gerast, enda hverjum væri slíkt eiginlega í hag ?  Flaggskip þýzks athafnalífs, bílaiðnaðurinn, flytur árlega út 1-2 milljónir farartækja til Bretlands.  Hann mun ekki þola Brüssel-búkrötum (embættismönnum) að setja sand í tannhjól viðskipta Þýzkalands og Bretlands, sem hafa oftast verið mikil og góð, ef undan eru skilin stríðsárin 1914-1918 og 1940-1945.  Enginn óskar nú eftir tollamúrum innan Evrópu, og þess vegna verða þeir ekki reistir.  Hins vegar gætu þeir lækkað út á við í ríkjum, sem segja sig úr Evrópusambandinu, og þau munu verða fleiri.

Búkratarnir aftur á móti munu nú reyna að skjóta öðrum aðildarþjóðum skelk í bringu, svo að enginn dirfist að fara sömu leið og Bretar.  Búkratar munu þess vegna reyna að tala við Breta með tveimur hrútshornum, en það mun allt snúast í höndunum á þeim áður en yfir lýkur, svo að Bretar munu standa eftir með pálmann í höndunum, eins og þeir hafa alltaf gert. Það er sjálfsögð lýðræðisleg krafa eftir það, sem á undan er gengið, að allar aðildarþjóðirnar geri nú stöðumat hjá sér um það, eins og Bretar, hvort þær vilja áfram halda afætunum í Brüssel uppi á skattfrjálsum ofurlaunum. 

Evrópusambandið mun líða undir lok.  Það gegnir engu hlutverki lengur, en er þjóðunum aðeins til byrði, nema þjóðum Austur-Evrópu, sem fá mikla þróunarstyrki úr sjóðum ESB.  Gömlu ríkin eru í raun ekki lengur aflögufær, og sum rekin með of miklum ríkissjóðshalla m.v. Maastrichtskilyrðin, og nýju aðildarríkin þurfa ekki lengur á þessum ölmusum að halda, enda fylgir þeim mikil spilling.  Evran í sinni núverandi mynd mun að sjálfsögðu líða undir lok, enda skortir hana hagfræðilega undirstöðu.  Undirstaðan er stjórnmálalegs eðlis.  Frakkar þvinguðu Þjóðverja til að gefa sitt sterka mark (DEM) upp á bátinn gegn því, að Frakkar féllust á endursameiningu Þýzkalands. 

Samskipti Bretlands og Íslands hófust að ráði á "ensku öldinni", 1415-1475, á Íslandi, og síðan þá hefur Ísland í raun verið á áhrifasvæði Breta í Norður-Atlantshafi og er enn, þar sem Þýzkalandi tókst ekki að knýja þá til uppgjafar árið 1940 þrátt fyrir afkróun brezka landhersins í Dunquirke og harðvítugar loftárásir á borgir Bretlands, þegar þeir brezka ríkisstjórnin með stuðningi þingsins neitaði að semja um framtíð Evrópu við sigursæla valdhafa Þriðja ríkisins. 

Nú hafa Bretar enn tekið ákvörðun, sem valda mun vatnaskilum í Evrópu, en í þetta sinn er auðvitað engin hætta á vopnuðum átökum á milli Breta og Þjóðverja´, og í raun eru það fjarstæðukenndar grillur, að Evrópusambandið varðveiti friðinn í Evrópu.  Skýringar á því, að ekki er hætta á endurtekningu stríðsupphafs 1914 og 1939, eru a.m.k. þrjár:

1. Nú stendur lýðræði traustum fótum í Þýzkalandi, eins og í Bretlandi.  Annað ríkjanna er lýðveldi og hitt konungsveldi, "United Kingdom", stjórnskipan ríkjanna er ólík, en lýðræðið virkar í báðum löndunum.  Bæði hafa þessi lönd ætíð haft á að skipa dugandi fólki með mikla menningarhefð. 
2. Brezka ríkisstjórnin hefur á að skipa kjarnorkuherafla, en sú þýzka ekki.  Bæði ríkin eru í NATO.
3. Þýzka þjóðin eldist nú svo hratt, að hún getur ekki lengur mannað Bundeswehr, arftaka Wehrmacht og Reichswehr, heldur reiðir ríkisstjórnin í Berlín sig á NATO.  Þjóðverjum fækkar, en Bretum fjölgar, og munu þeir um miðja 21. öldina verða fleiri en Þjóðverjar, ef svo fer fram sem horfir.  Bretar munu fyrirsjáanlega taka við forystuhlutverki í Evrópu og deila þar og drottna, eins og þeir gerðu fyrir sameiningu Þýzkalands 1871 með járni og blóði að frumkvæði Prússakanzlara, Ottos von Bismarcks. 

Á Íslandi tók þýzka öldin við af hinni ensku, og börðust Þjóðverjar og Englendingar á banaspjótum á Reykjanesi syðra, Englendingar með bækistöð í Grindavík og Þjóðverjar í Hafnarfirði. Fyrsta mótmælendakirkjan var reist í Hafnarfirði af Hansakaupmönnum, og þeir kynntu siðbótina fyrstir manna fyrir Íslendingum.  Frá þessum tíma hafa viðskipti og menningarleg samskipti Íslendinga við báðar þessar merku þjóðir oftast verið góð, og þannig verður það áfram. 

Íslendingar hafa þó tekizt á við þessar þjóðir, t.d. um fiskimiðin við Ísland, einkum Breta.  Sorgarkafli kom svo í samskiptum Breta og Íslendinga 2008-2012 vegna íslenzkra banka í Lundúnum, en honum lauk með dómi EFTA-dómstólsins í janúar 2012.  Enn á þó eftir að svipta hulunni af því, hvers vegna brezka ríkisstjórnin felldi leifarnar af íslenzka bankakerfinu í október 2008 og gerði tilraun til að hrinda íslenzka ríkinu í greiðsluþrot. Þar kunna innanlandsdeilur á Bretlandi að hafa fléttazt inn, og hafi átt að kenna Skotum lexíu um það, hvernig færi fyrir fámennum sjálfstæðum þjóðum í ölduróti fjármálaheimsins. Of seint er að krefjast bóta, en afsökunarbeiðni væri við hæfi. 

Bretar eru helzta viðskiptaþjóð Íslendinga, og mikilvægi þessara viðskiptatengsla mun ekki minnka við útgöngu þeirra úr ESB; þvert á móti er líklegt, að þessi viðskipti vaxi enn, t.d. ef Bretar ganga nú í EFTA.  Mikilvægi þessa viðskiptasambands gæti orðið svo mikið, að ráðlegt þyki einhvern tímann að fasttengja ISK við GBP, eins og gert var um 1930. Spurning er nú, hvort tímabært sé fyrir Íslendinga að endurskoða aðild sína að Evrópska efnahagssvæðinu, EES, ef öflugra EFTA tekst að gera öflugan viðskiptasamband við ESB.   

Fráfarandi forseti hefur tjáð sig um líklegar afleiðingar útgöngu Breta úr ESB.  Allt er þar skynsamlega mælt.  Hann telur aðildarsinna á Íslandi nú hljóta að átta sig á því, að aðildarviðræður verða ekki teknar upp að Íslands hálfu næstu 10-15 árin.  Með því að setja á þjóðaratkvæðagreiðslu um það við þessar aðstæður, eins og m.a. Samfylkingin, Viðreisn og Píratahreyfingin hafa viljað, yrðum við að athlægi um alla Evrópu að mati blekbónda.  Þess vegna er nú rökrétt að draga umsóknina formlega til baka, eins og Svisslendingar gerðu nýlega, því að hraðfara hnignunarskeið er nú hafið í Evrópusambandinu.  Það er við hæfi, að formaður Viðreisnar líki "Brexit" nánast við heimsendi.  Hann er þá einn af þeim, sem trúðu bölvaðri lygaþvælunni, sem haldið var fram fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna til að hræða Breta til fylgilags við ESB.  Messerschmitt sprengjuvélar dugðu ekki til að hræða forfeður og formæður flestra atkvæðisværra Breta nú árið 1940 til uppgjafar.  Það þarf meira en fjarstæðukenndan lygavef árið 2016.  

 

 

 

Nýr bóndi að Bessastöðum 2016

Hvernig við verjum atkvæði okkar í forsetakosningum, getur jafnvel orðið afdrifaríkara en listavalið í Alþingiskosningum, því að á Bessastöðum er bara einn öryggisloki samkvæmt Stjórnarskrá, en á listum er fjöldi manns.  Að verja atkvæði sínu að óathuguðu máli samkvæmt einhvers konar tilfinningalegum áhrifum af silkimjúku hjali hönnuðu hjá almannatenglum er óábyrgt.  Það á ekki sízt við um forsetakosningar. 

Við eigum ekki að kjósa reynslulausan mann í stjórnunarlegum efnum í embætti forseta Íslands.  Í tilviki Guðna Th. Jóhannessonar getur slíkt jafnvel reynzt háskalegt, því að dómgreind hans á atburði líðandi stundar virðist ekki vera upp á marga fiska, þegar fyrri ummæli hans í ræðu og riti er skoðuð. 

Þá hefur hann verið svo ístöðulaus, að hann hefur alla kosningabaráttuna verið á harðahlaupum frá þessu fyrra skjalfesta mati sínu, hvort sem um er að ræða atburði í fortíð eða nútíð, t.d. landhelgisdeilurnar, Evrópusambandsaðild Íslands, Neyðarlögin um fjármálakerfið og Icesave, svo að nokkuð sé nefnt úr blómagarði Guðna, sem sumir mundu þó fremur vilja kenna við illgresi. Sýnin er alls staðar brengluð, þar sem hvergi vottar fyrir hlutlægri greiningu á grundvelli fullveldisréttar Íslands.  Það er eins og forneskjulegt nýlenduhugarfar gegnsýri alla afstöðu sagnfræðingsins til manna og málefna.  Það er mjög líklegt, að honum hugnist ekki "Brexit", sem brezka þjóðin ákvað í gær, 23. júní 2016, af því að nánast öll samfelld "elítan", hin ráðandi öfl heimsins, ráku hamslausan hræðsluáróður gegn úrsögn Breta úr Evrópusambandinu, ESB.  ESB hafð þegar steytt á skeri, og brezkur almenningur skynjaði, að aðild Bretlands var orðin landinu baggi og að ESB hefur í raun gengið sér til húðar.  Þvættingur um nauðsyn ESB til varðveizlu friðar í Evrópu er grátlega heimskulegur.  Hver heldur í raun og veru, að Bretar muni nú einangrast viðskiptalega í Evrópu og fara að láta ófriðlega !? 

Nú háttar þannig til, að okkur kjósendum er veittur sá valkostur að velja mann í embætti forseta Íslands, sem hefur alla tíð haft skoðanir á öllum ofangreindum íslenzku málefnum, sem eru á öndverðum meiði við fyrri skoðanir Guðna, og um þennan mann, Davíð Oddsson, ríkir alls engin óvissa.  Enginn þarf að fara í grafgötur um, að hann eða hún er að velja heilsteyptan baráttumann, með skarpa og óbrenglaða dómgreind, fyrir hagsmunum Íslands í hvívetna með því að kjósa Davíð til embættis forseta Íslands. 

Hið sama verður með engu móti sagt um Guðna Th. Jóhannesson, eins og hér og víðar hefur komið fram.  Sitji kjósandinn uppi með eitthvað eftir kosningabaráttu hans, er það óvissa; óvissa um viðsjárverðan persónuleika, sem virðist háll sem áll og ómögulegt að henda reiður á.  Slíkum manni er alls ekki treystandi fyrir æðsta embætti lýðveldisins. Forsetaframbjóðandi verður að vera hreinn og beinn og þora að kannast við verk sín, eigi að vera unnt að treysta honum. Forseti þarf að vera fastur fyrir, og Guðni hefur ekki sýnt það í þessari kosningabaráttu, heldur þvert á móti. Ístöðuleysið skín í gegnum fagurgalann. 

Sagt er, að slíkt ístöðuleysi á Bessastöðum muni ekkert gera til, því að sá ístöðulausi hafi lofað að vísa deilumálum til þjóðarinnar.  Þarna liggur þó einmitt vafinn og hundurinn grafinn.  Hvernig er hægt að treysta því, að ístöðulaus forseti láti ekki undan miklum þrýstingi, eins og dr Ólafur hefur lýst opinberlega, að hann var beittur af innlendum og erlendum valdaöflum varðandi staðfestingu viðurhlutamikilla laga frá Alþingi.  Vindhani snýst aðeins eftir vindátt næst honum, en ekki samkvæmt vindátt utan lóðarmarka. Það skulum við kjósendur hafa í huga, þegar við göngum að kjörborðinu laugardaginn 25. júní 2016, því að hvesst getur á toppinum.

Sagt er, að hluti af valdi forseta sé áhrifavald.  Hér skal fullyrða, að vindhani hefur ekkert áhrifavald á vindstefnuna, hvort sem sá vindur blæs úr Alþingishúsinu, frá Brüssel, London, Berlín, Washington eða Moskvu, ef svo má að orði komast. 

Það er hins vegar vitað, að það er hlustað á Davíð Oddsson, hvar sem hann kemur, og ekki síður á erlendri grundu en innlendri. Um það vitnar ferill hans allur, og hvers vegna ekki að taka tillit til þess við þá ráðningu, sem hér fer fram til embættis ? 

Davíð Oddsson mun þó örugglega ekki dvelja langdvölum erlendis, enda engin þörf á langdvöl til að tala máli Íslands augliti til auglitis við erlenda ráðamenn.  Til slíks þarf ekki marga daga, hvað þá margar vikur á ári, og margar aðrar og ódýrari leiðir eru til árangursríkra samskipta. 

Davíð Oddsson mun ekki verða skattborgurum dýr á fóðrum á Bessastöðum, taki hann þar við búsforráðum, og hann mun ekki fara fram úr fjárheimildum sínum.  Kostnaður við forsetaembættið mun stórlækka frá því, sem verið hefur um langa hríð, en afrakstur þjóðarinnar sennilega stórhækka, því að peningunum verður varið með skilvirkum hætti og mest hér innanlands, ef marka má orð Davíðs sjálfs, og það hefur hingað til mátt.  Það er skoðun blekbónda þess, er hér ritstýrir, að skattborgarar muni fá mest fyrir peningana sína með Davíð Oddsson sem forseta, allra þeirra níu, er nú bjóða sig fram til þjónustu á Bessastöðum.  Fái hann tækifæri til, mun hann áreiðanlega setja litríkan, farsælan og skemmtilegan svip á þetta annars nokkuð formfasta og hátíðlega æðsta embætti lýðveldisins. 

Verst er, að heimiliskötturinn Franz þyrfti þá að skipta um umhverfi. Kettir eru íhaldssamir, en af lýsingum að dæma er þessu húsdýri margt til lista lagt, og sem fyrrverandi villiketti ætti honum ekki að verða skotaskuld úr búsetu á Bessastöðum, ef því er að skipta.  

Óvænt seinni tíma sagnfræði

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að í framboði til embættis forseta lýðveldisins í kosningunum 25. júní 2016 er sagnfræðingur nokkur, góðkunningi þjóðarinnar af sjónvarpsskjánum; nú síðast fékk RÚV hann til álitsgjafar um hina dramatísku atburði í aprílbyrjun 2016, sem lyktaði með þeim einstæða atburði, að forsætisráðherrann hrökklaðist út úr ríkisstjórn sinni, en við keflinu tók einn ráðherranna, dýralæknir að mennt, sem áreiðanlega nýtist í starfi, og ríkisstjórnin hélt áfram störfum með sömu áhöfn að viðbættum einum efnilegum utanþingsráðherra í utanríkisráðuneytinu.

Verða þessir atburðir nú ekki frekara umfjöllunarefni hér, né mat Guðna Thorlaciusar á þeim, en hins vegar hefur verið óumflýjanlegt að reyna að kynnast ögn nánar, hvaða mann téður Guðni hefur að geyma út frá skrifum hans og tjáskiptum í fjölmiðlum, og við þau kynni hefur margan manninn rekið í rogastanz.  Skal nú tína sitthvað til af hneykslunarefni, sem birzt hefur opinberlega.  Satt bezt að segja má kenna sögutúlkun og útleggingar Guðna við "postmodernisma", þar sem öllu er snúið á haus og fátt er um heilbrigð, föst viðmið.  Téður Guðni veit fullvel, að skoðanir hans eiga ekki upp á pallborðið hjá þorra þjóðarinnar.  Hann hefur þess vegna gripið til þess ráðs í kosningabaráttunni að fara í hlutverk hins vinsæla Ragnars Reykáss.  Alkunna er, hvernig RR gat snúizt á punktinum 180°, en téður Thorlacius mun hafa gert gott betur á fundum, því að hann mun hafa snúizt um 360° !  Það er ekkert varið í mann, sem ekki treystir sér til að standa við skoðanir sínar, sem skjalfest er, að hann hafði fyrir fáeinum árum.  Að sigla þannig undir fölsku flaggi til búsforráða á Bessastöðum er með öllu óboðlegt.

Viku fyrir forsetakosningar 2012 ritaði Guðni grein um dr Ólaf Ragnar Grímsson, að því er virðist til að klekkja á forsetanum, sem þá átti í baráttu við RÚV-arann Þóru Arnórsdóttur.  Skrif Guðna um Icesave sýna, að hann gerðist talsmaður samsærisins mikla gegn íslenzku þjóðinni 2008-2010, þar sem ESB, AGS, brezka, hollenzka og íslenzka ríkisstjórnin, Samfylking, Vinstri hreyfingin grænt framboð (með undantekningum), ýmsir háskólakennarar, Seðlabankinn, Landsvirkjun o.fl. í sameiningu reyndu að telja Íslendingum trú um, að land þeirra færi á vonarvöl, nema ríkissjóður þeirra baktryggði innistæðutryggingasjóð innistæðueigenda í útibúum íslenzkra banka erlendis, eins og innanlands.  Allt evrópska bankakerfið var sagt standa eða falla með þessu. Sagnfræðingurinn, sem nú leitar eftir stuðningi þjóðarinnar við að komast í embætti forseta Íslands, sá þá ekki sóma sinn í að standa með þjóð sinni í baráttunni, heldur níddist á henni.  Reyndar er aðeins skjalfest, svo að blekbónda sé kunnugt um, að einn frambjóðenda í forsetakjörinu 2016 hafi haft þrek og þor á örlagastundu til að stappa stálinu í þjóð sína og "neita að greiða skuldir óreiðumanna", og það var Davíð Oddsson í embætti formanns þriggja manna bankastjórnar Seðlabankans og síðar ritstjóra Morgunblaðsins.  Hvernig sem fer í forsetakosningunum laugardaginn 25. júní 2016, mun sagan áreiðanlega halda þessu til haga, því að staðreyndirnar tala sínu máli. 

Umrætt samsæri voru svik aldarinnar, sem Víglundur Þorsteinsson, fyrrverandi steypuforstjóri hjá BM Vallá, er að svipta hulunni af og vinnur þar margfalt þarfara verk en öll sagnfræðingastéttin með nútímasögu Íslands að sérsviði, samanlögð.

Nú skal vitna í forystugrein Morgunblaðsins,

"Ekki fer öllum vel úr hendi að skrá sögu Icesave", þann 13. júní 2016:

"Ögmundur Jónasson, þingmaður VG og fyrrverandi ráðherra flokksins í vinstri stjórninni, vildi ekki láta rangfærslunum [Guðna Th. Jóhannessonar - innsk. BJo] ósvarað.  Hann er einn þeirra fulltrúa VG, sem stóðu vaktina með þjóðinni gegn vinstristjórninni og þeim stuðningsmönnum hennar, sem vildu hengja Icesave-klafann á þjóðina.  Grípum aðeins niður í skrif sagnfræðingsins Ögmundar, sem báru yfirskriftina: Lítil fræði í sagnfræði Guðna: "Ekki þykja mér skrif Guðna endurspegla skilning á [Icesave-málinu].  Fjarri lagi. 

Hann segir:"Línur í Icesave-deilunni hafa ætíð markazt af því, hvort menn sitja í stjórn eða stjórnarandstöðu.  Sjálfskipaðir sigurvegarar munu reyna að skrá söguna og eru reyndar byrjaðir á því.  En þeim verður ekki kápan úr því klæðinu, þegar upp er staðið.  Til þess eru staðreyndirnar of skýrar.  Þetta á líka við um forsetann.  Valdhöfum í Lundúnum og Haag má hann þakka fyrir að hafa losnað úr Icesave-snörunni.  Þeir neituðu að samþykkja fyrirvara Alþingis, og því þurfti að semja upp á nýtt."

Í fyrsta lagi er það rangt, að afstaða til Icesave-samninganna hafi alltaf farið eftir flokkspólitískum línum.  Í Vinstrihreyfingunni - grænu framboði voru á Icesave-tímanum nokkrir þingmenn andvígir samningunum, og einn ráðherra sagði af sér embætti af þessum sökum.  Þetta er söguleg staðreynd, sem ekki verður horft framhjá.  Allra sízt af hálfu sagnfræðings. [Yfir 90 % þátttakenda í fyrri þjóðaratkvæðagreiðslunni um Icesave voru samninginum andvígir; ekki voru það allt saman framsóknarmenn og sjálfstæðismenn - hvers konar bull er þetta í sagnfræðinginum Guðna Th. Jóhannessyni ? - innsk. BJo]. 

Í öðru lagi endurspeglar það mikið skilningsleysi á málinu að tala um, að Bretar og Hollendingar hafi skorið forsetann niður úr "Icesave-snörunni með því að samþykkja ekki fyrirvara Alþingis, sem settir voru eftir miklar deilur á þingi í sumarlok 2009.  Á hvern hátt var forsetinn skorinn niður úr "Icesave-snörunni" ?  Það skyldi þó aldrei hafa verið þjóðin, sem losaði úr snörunni Alþingi og þær ríkisstjórnir, sem setið höfðu frá hausti 2008, beittar ítrekuðum þvingunum af Bretum, Hollendingum, Evrópusambandinu og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Þar liggja skýrar staðreyndir á borðinu"."

Með þessari umsögn inni um sagnfræði Guðna Th. Jóhannessonar gefur Ögmundur Jónasson, sagnfræðingur og fyrrverandi ráðherra, Guðna, forsetaframbjóðanda, falleinkunn í sagnfræði.  Er slíkum fallista treystandi fyrir forsetaembættinu ?  Klárlega alls ekki.  Maður, sem stundar skáldskap í nafni sagnfræði hefur misst fótanna í fræðilegum og siðferðilegum efnum.  Slíkur persónuleiki getur orðið beggja handa járn í forsetaembætti, vindhani, sem lætur stjórnast af hvaða goluþyt sem er.  

Berlega hefur komið fram, að Guðni Jóhannesson er hallur undir Evrópusambandið og studdi aðildarumsókn Íslands að því.  Til að greiða fyrir umsókninni fannst honum sjálfsagt að fórna langtímahagsmunum þjóðarinnar á altari alþjóðlegra fjármagnseigenda árið 2009, enda gætu Íslendingar ekki staðið við Icesave-samningana frekar en Þjóðverjar við Versalasamningana !  Hvers konar nauðhyggja og hundalógík er þetta eiginlega hjá sagnfræðiprófessornum og forsetaframbjóðandanum ?

Annar maður, lögfræðingur og fyrrverandi stjórnarformaður BM Vallár, Víglundur Þorsteinsson að nafni, hefur aftur á móti lagt mikið að mörkum til rannsókna á mjög óeðlilegri atburðarás í seinni tíma sögu Íslendinga, og hann hefur afhjúpað vinstri stjórnina 2009-2013 sem handbendi alþjóðlegra fjármálaafla, sem beittu lúalegum brögðum í tilraun til að svínbeygja Íslendinga undir afarkosti sína.  Vinstri stjórnin lagðist á hnén gagnvart ESB, AGS og kröfuhöfum föllnu bankanna þrátt fyrir skjöld Neyðarlaganna, sem samin voru fyrir atbeina bankastjórnar Seðlabanka Íslands.

Vitna nú í Morgunblaðsgrein Víglundar frá 14. júní 2016,

"Af hverju sviku þau ?":

"Neyðarlögin og ákvarðanir FME á grundvelli þeirra í október 2008 lögðu grundvöllinn að því að leysa úr málum með því að horfast í augu við allsherjar forsendubrest, nýir bankar voru stofnaðir af FME í samræmi við neyðarlögin, og útlán voru flutt niðurfærð í samræmi við forsendubrestinn í hina nýju banka."

Ríkisstjórn undir forsæti Sjálfstæðisflokksins, sem Samfylkingin rauf í janúarlok 2009, með hana dinglandi utan gátta og vankaða með, hafði fyrir tilstilli þingmeirihluta síns og á grundvelli ítarlegs undirbúnings Seðlabankans lagt grunninn að endurreisn fjármálakerfisins á Íslandi með frumlegri lagasmíð, þar sem lánadrottnar bankanna fengu að súpa seyðið af óvarlegum lánveitingum sínum, innlendum innistæðum var bjargað og erlendar innistæður voru látnar njóta forgangs í þrotabúin.  Þessi snjalla lagasetning reyndist í janúar 2012 standast að alþjóðlegum rétti, þegar EFTA-dómstóllinn hreinsað Ísland af ákærum brezku og hollenzku ríkisstjórnarinnar, sem framkvæmdastjórn ESB studdi opinberlega.  Líklega á enginn einn maður meiri heiður af þessu snilldarbragði, téðum Neyðarlögum, en Davíð Oddsson, þáverandi formaður bankastjórnar Seðlabankans. 

"Þegar fundargerðir þessarar nefndar [samræmingarnefnd, sem sett var á laggirnar í desember 2008 til að hafa yfirumsjón og eftirlit með endurreisn bankakerfisins-innsk. BJo] eru skoðaðar, sést, að allt er með felldu fram í miðjan janúar 2009, en þá byrjar að votta fyrir þeim breytingum, sem í hönd fóru.  Í lok janúar lét þáverandi forstjóri FME af störfum og kvaddi nefndina. Fljótt eftir að vinstri velferðarstjórnin tók til starfa, verða ráðuneytisstjóraskipti í forsætis- og fjármálaráðuneyti með tilheyrandi breytingum á nefndinni.  Straumhvörfin verða 11. febrúar 2009, þegar Indriði H. Þorláksson er mættur á vettvang sem sérlegur sendimaður Steingríms J.; þá má ráða, að eitthvað nýtt stóð til.  Eitt var þó enn ógert til að klára að plægja jarðveginn fyrir hina nýju stefnu, en það var að reka þrjá seðlabankastjóra með sérstakri lagabreytingu, svo að þeir yrðu ekki í vegi hinnar nýju vinstri velferðarstjórnar, sem kenndi sig síðar við að hafa slegið "skjaldborg um heimilin"." 

Hér voru mikil firn á ferð, þar sem ofstækisfullir stjórnmálamenn á vinstri væng stjórnmálanna gerðu aðför að sjálfstæði Seðlabankans, en segja má, að hann eigi að vera 4. vald Lýðveldisins og stjórna peningamálastefnunni.  Vinstri menn virða engin grið, og það ber að meðhöndla þá samkvæmt því. 

Draga má niðurstöðu rannsóknar Víglundar saman með eftirfarandi orðum hans sjálfs í greininni:

"Til að komast inn í ESB var ákveðið að semja við Breta og Hollendinga og brjóta gegn neyðarlögunum.  Þessar einbeittu ákvarðanir Samfylkingarinnar voru mótaðar strax haustið 2008 og leiddu m.a. til þess, að Sjálfstæðisflokkurinn féllst á að boða Landsfund í febrúar 2009 til að leggja tillögu um það [inngönguna - innsk. BJo] til ákvörðunar. Atburðarásin varð hins vegar önnur, VG og vinstri armur Samfylkingarinnar ásamt tækifærissinnanum Össuri náðu saman í búsáhaldabyltingunni.  Ný stjórn komst til valda."

Hér voru mikil undirmál á ferð, þar sem nota átti öngþveitið, sárindin og áfallið af falli bankanna til að fórna fjárhagslegu fullveldi Íslands á altari kröfuhafa bankanna að vilja ESB, AGS og flestra "vina- og bandalagsþjóða" Íslendinga.  Þetta var samansúrrað ráðabrugg með fjöregg íslenzku þjóðarinnar, sem hefði skapað hér grískt ástand í boði ESB fyrir tilstilli vanstilltra vinstri afla á Íslandi.  Að mati blekbónda bliknar Landsdómsákæran á hendur Geir Hilmari Haarde algerlega í samanburði við þær sakargiftir, sem hér hafa verið reifaðar á hendur forkólfum vinstri stjórnarinnar og handbenda þeirra. 

Sagnfræðingurinn í forsetaframboði, Guðni Thorlacius, dansaði með óþjóðlegum yfirvöldum téðs tíma (2009-2013) á Íslandi með afstöðu sinni til örlagaþrunginna deilumála.  Þetta er að mati höfundar þessa pistils svo alvarlegur ljóður á ráði frambjóðandans, að ekki ætti að koma til greina að hálfu þeirra, er átta sig á boðskap Víglundar hér að ofan og á sínum tíma höfnuðu Icesave-samningunum, að ljá téðum Guðna atkvæði sitt.   

 

 

Magnað góðæri undir borgaralegri stjórn

Ísland sker sig úr í hópi Vesturlanda fyrir góðæri, sem hér ríkir.  Þessi misserin er hér 4 % - 5 % hagvöxtur.  Aðeins Svíþjóð og Bretland komast í hálfkvisti við þennan góða efnahagsárangur á meðal Evrópuríkja, en í evrulandi ríkir víðast efnahagsleg stöðnun þrátt fyrir tilraunir evrubankans með seðlaprentun upp á um miaEUR 80 á mánuði. "Fastgengi" hentar fáum. Að láta gengi gjaldmiðils í einu landi ráðast af því, hvernig hagkerfi og peningamálastjórnun ganga í öðru landi, er slæm hugmynd.

Fjármálamarkaðir heimsins hafa verið dapurlegir 2015-2016.  Efnahagsástandið í olíuframleiðslulöndunum er talin vera meginástæðan, en t.d. Persaflóaríkin hafa selt gríðarlegt magn verðbréfa til að fjármagna mjög illa rekna ríkissjóði sína.  Þetta olli hruni á hlutabréfamarkaði í fyrra.  Hinn ríkisrekni norski olíusjóður varð við þetta fyrir miklu tapi.  Þar við bætist, að til að halda norska ríkissjóðinum á floti er nú farið að veita þangað fé úr téðum sjóði.  Þrátt fyrir þennan öfluga olíusjóð Norðmanna, sem átti að verða þeirra lífeyrissjóður og er að tiltölu álíka stór og íslenzka lífeyrissjóðakerfið, en Norðmenn eiga ekkert slíkt kerfi, þá hefur norska hagkerfið glatað trausti markaðarins, sem hefur leitt til 30 % falls NOK.  Norski olíuiðnaðurinn, sem að meirihluta er ríkisrekinn, hefur sagt upp tugum þúsunda starfsmanna síðan árið 2014, og sér ekki fyrir endann á aukningu atvinnuleysis í Noregi. Íslendingar starfandi í Noregi hafa margir hverjir orðið fyrir barðinu á minnkandi umsvifum í Noregi.  Þeir geta nú flestir fundið sér starf við hæfi á Íslandi. 

Ríkisdrifin einhæfni atvinnuvega er einhver versta moðsuða í atvinnulegu tilliti, sem jafnaðarmönnum hefur til hugar komið, en þeir höfðu undirtökin í norskum stjórnmálum, þegar olíuvinnslustefna Norðmanna var mótuð.  Þeir flugu hátt, og fall þeirra er að sama skapi mikið.

Nú verður vitnað í grein eftir Chris Giles í Financial times, sem birtist í Morgunblaðinu 10. marz 2016 undir fyrirsögninni:

"Hagfræðingar gera lítið úr hættu á heimskreppu".:

"Fjárfestar og fjármálamarkaðir hafa verið of fljótir á sér að trúa því versta um ástand alþjóðahagkerfisins. Það hefur aukið líkurnar á sjálfskapaðri og óþarfri niðursveiflu, að því er haft  var eftir leiðandi hagfræðingum í vikunni. 

Olivier Blanchard, fyrrverandi yfirhagfræðingur hjá Alþjóða gjaldeyrissjóðinum, kallar eftir, að fólk skoði "staðreyndirnar".  Blanchard og kollegar hans hjá Peterson Institute of International Economics, PIIE, segja, að svartsýni um þróun efnahagsmála á heimsvísu á árinu 2016 gangi í berhögg við grundvallar staðreyndir í efnahagslífinu.

Þeir benda á, að fjármálamarkaðir veiti tæplega gott spágildi um væntanlega niðursveiflu og að réttara sé að líta á lækkandi verðlag á mörkuðum sem stöðugleikaafl frekar en undanfara mikils hruns.  Blanchard og samstarfsmenn hans vilja meina, að slík lækkun verðlags sé til marks um, að markaðurinn sé að stefna aftur í eðlilegt horf, því að verðlag á mörkuðum var þegar orðið upp blásið vegna tilrauna seðlabanka til að örva efnahagslífið."

Fjármálamarkaðurinn á Íslandi hefur frá árslokum 2015 dregið dám af hinum erlenda og stóð nánast í stað á fyrsta ársfjórðungi 2016.  Hið sama verður ekki sagt um raunhagkerfið og viðskiptajöfnuð við útlönd. Nú eru reyndar teikn á lofti um, að verðbréfamarkaðurinn sé að taka við sér víða erlendis og að hann muni jafnframt rétta úr kútnum hérlendis.

Á Íslandi jókst landsframleiðsla á mann um 4,5 % á ári tímabilið 2003-2007.  Síðan féll hún um 3,0 % á ári til 2010, og síðan þá hefur hún vaxið um 1,8 % á ári að jafnaði og frá stjórnarskiptunum 2013 um 4,0 % á ári. Mest munar um auknar fjárfestingar á öllum sviðum þjóðlífsins, aukna einkaneyzlu, aukin útflutningsverðmæti bolfisks og ferðaþjónustu. Það er mun bjartara yfir íslenzka hagkerfinu en annars staðar um þessar mundir, og það ætti að endurspeglast á innlenda fjármálamarkaðinum, er frá líður.  Það er verið að skjóta traustari stoðum undir gjaldeyrisöflunina með fjárfestingum í a.m.k. þremur virkjunum, Þeistareykjum, Búrfelli 2 og Hellisheiðarvirkjun, og þremur iðjuverum, sem framleiða eiga kísil til útflutnings, PCC á Bakka og United Silicon og Thorsil í Helguvík.  Það er líka verið að fjárfesta fyrir tugi milljarða kr í gistirými um allt land.  Til að anna spurn eftir vinnuafli þarf að flytja það frá útlöndum, og það virkar dempandi á verðbólguna.

"Þó svo að fást þurfi við ýmis vandamál víða um heim, ekki sízt vegna lítillar framleiðniaukningar, "þá eru flest hagkerfi, og þá ekki sízt Kína og Bandaríkin, að vaxa með sjálfbærari hætti í dag en þau gerðu fyrir áratugi, þótt þau vaxi hægar", segir hann (Blanchard).  "Fyrir vikið er enn brýnna, að við leyfum okkur ekki að láta truflast af því, þegar skott fjármálamarkaðarins dillar á kjölturakka efnahagslífsins"." 

Þarna er minnzt á litla framleiðniaukningu, sem sé eitt af vandamálum vestrænna hagkerfa um þessar mundir.  Það á líka við um Ísland.  Undantekning er þó sjávarútvegurinn, þar sem launakerfi sjómanna er afar afkastahvetjandi, og í landvinnslunni (sem og á sjónum) hefur tæknivæðingin verið hraðfara á undanförnum árum með sjálfvirknivæðingu, og leitt til framleiðniaukningar þar.  Aukin fiskigengd stuðlar að enn meiri framleiðni á sjó, og þar er fiskveiðistjórnunarkerfið að skila árangri, enda er nú verið að skila útgerðarmönnum aflaskerðingum, sem þeir tóku á sig í fiskverndarskyni.

Landbúnaðurinn hefur einnig aukið framleiðni sína mikið með fækkun bænda, meiri framleiðslu og mikilli vélvæðingu.  Senn mun fjöldi erlendra ferðamanna á Íslandi jafngilda 44´000 manns á landinu að jafnaði, sem er 13 % aukning, sem gæti þýtt allt að 20 % neyzluaukningu, þar sem hér er að langmestu leyti um fullvaxið fólk að ræða.  Markaður landbúnaðarins fer stækkandi bæði innanlands og utan, svo að hagur framleiðenda og úrvinnsluaðila ætti að fara batnandi. Hlutfall matarkostnaðar af heildarútgjöldum heimila fer síminnkandi. 

Íslenzkur landbúnaður stendur veikt að vígi í verðsamkeppni við matvæli framleidd á suðlægari breiddargráðum, sem þar að auki er víða fjárhagslega styrktur, t.d. í Evrópusambandinu. Hins vegar stendur hann sterkt að vígi í samkeppni um gæði matvælanna.  Hann keppir í þeim efnum í raun við lífrænt ræktað grænmeti og kjöt af lífrænt öldum dýrum. Ef blekbóndi hefur val á milli íslenzkrar landbúnaðarvöru og lífrænnar vöru erlendis frá, þá velur hann þá fyrr nefndu á grundvelli gæðanna. 

Í íslenzkri stóriðju hefur með tæknivæðingu og dugnaði starfsmanna náðst fram hagræðing, sem hefur skilað sér í aukinni framleiðni.  Miðað við stærð er framleiðni veranna góð, en t.d. álverið í Straumsvík er svo lítið, að það nær ekki hagkvæmni stærðarinnar hjá samkeppnisverunum erlendis.  Það á einnig erfitt uppdráttar vegna hás raforkuverðs, sem er í bandaríkjadölum og fylgir vísitölu neyzluverðs í BNA.  

Ferðaþjónustan veitir flestum starfsmönnum atvinnu af "útflutningsgreinunum", líklega upp undir 20 þúsund manns á háannatíma.  Ferðaþjónustan er mannaflsfrek, og þar er lítil framleiðni.  Þessa framleiðni, þ.e. afrakstur af hverjum ferðamanni per starfsmann, er hægt að auka með því að selja aðgang að ferðamannastöðum.  Það er líka æskilegt til að dreifa álagi og þar með að forða tjóni á viðkvæmri náttúru. Ferðamenn eru vanir slíku, og ef verðinu er stillt í hóf m.v. þá þjónustu, sem í boði er, þá þykir slík gjaldtaka ekki tiltökumál.  Hún mundi standa undir aðstöðusköpun, umhverfisvernd og öryggiseftirliti á staðnum. 

  

Í tilefni forsetakosninga 2016

Ótrúlegur fjöldi fólks lýsti opinberlega yfir áhuga sínum á að taka við embætti af dr Ólafi Ragnari Grímssyni þann 1. ágúst 2016, en nokkrir hafa heltst úr lestinni áður en kom að skiladegi meðmælendalista.  Vekur áhugi svo margra grunsemdir um, að einhvers misskilnings gæti um eðli þessa embættis, því að embættinu eiga, eðli þess samkvæmt, ekki að gegna neinir "meðaljónar", heldur afburðamenn, sem landsmenn geta litið til með trausti og stolti.

Við lestur Stjórnarskrárinnar kemur í ljós, að ákvæðin um forsetaembættið bera með sér, að grunnur hennar er frá þeim tíma, er Danakóngur var að missa völd sín í hendur þingsins.  Þar eru leifar af orðalagi um, að forsetinn (kóngurinn) skuli hafa hitt og þetta með höndum, sem kóngurinn hafði áður, en annars staðar er klykkt út með, að ráðherrarnir hafi í raun og veru fengið þessi völd í hendur. Þessum ruglingi er brýnt að eyða.  Stjórnarskráin á að merkja, það sem þar stendur skrifað, hvorki meira né minna. Hún á að vera auðlesið og auðskilið plagg "hverjum" unglingi um fermingaraldur.

Blekbónda er í minni, að í gagnfræðadeild Laugarnesskóla voru nemendur upp úr 1960 látnir lesa bók, sem hét "Félagsfræði", og þar var m.a. öll Stjórnarskráin, sem hinn frábæri kennari, Pálmi Pétursson, útlistaði á sinn skýra og skemmtilega hátt fyrir nemendunum, 13-14 ára.   

Á Íslandi er þingbundin ríkisstjórn.  Stjórnmálaleg völd eru hjá Alþingi, og hlutverk forsetans er að staðfesta lög frá Alþingi eða að synja þeim staðfestingar, og falli þingmeirihluti í Alþingiskosningum, þá felur hann eftir atvikum nýjum manni umboð til stjórnarmyndunar; forseti velur þar með næsta forsætisráðherra. 

Eins og fram kom 5. apríl 2016, er þingrofsvaldið hjá forseta lýðveldisins og forsætisráðherra í sameiningu, þ.e. báðir þurfa að samþykkja þingrof, og þingrof á ekki að samþykkja, ef á þingi ríkir starfhæfur meirihluti að baki ríkisstjórnar. Þannig er meginreglan, að sama ríkisstjórn skuli sitja út kjörtímabil, nema hún missi starfhæfan meirihluta á þingi. 

Á hvort tveggja hefur reynt hjá dr Ólafi. Er þess skemmst að minnast, að eftir kosningarnar vorið 2013 valdi hann að fela Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni, formanni Framsóknarflokksins, umboð til stjórnarmyndunar, en sniðgekk formann stærsta flokksins, Bjarna Benediktsson, formann Sjálfstæðisflokksins, þó að hann hefði bæði unnið persónulegan sigur og flokkur hans bætt við sig fylgi og væri stærsti stjórnmálaflokkur landsins. 

Þessi ráðstöfun orkaði þess vegna tvímælis, en hefur væntanlega ráðizt af viðhorfum forsetans sjálfs. Það er þó erfitt að rígnegla reglu um þetta val í Stjórnarskrá, því að forseti ber ábyrgð á sínum gjörðum og verður líka að standa þjóðinni reikningsskap á 4 ára fresti og verður þá að axla lýðræðislega ábyrgð.

Þá eru alþekktar 3 synjanir forsetans á lögum frá Alþingi, sem dr Ólafur reið á vaðið með.  Sú fyrsta (fjölmiðlalög) var geðþóttaákvörðun hans og orkaði tvímælis, þar sem lögin áttu ekki að öðlast gildi fyrr en á næsta kjörtímabili.

Hinar tvær voru fyllilega réttmætar (Icesave) á þeim grundvelli, að þar var Alþingi að skuldbinda ríkissjóð til greiðslu á skuldum einkaaðila, sem enginn vissi þá, hversu háar yrðu, er upp yrði staðið. Það má þannig segja, að þessi alræmdi gjörningur vinstri stjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur hafi brotið í bága við 21. grein Stjórnarskrárinnar, og þetta voru auðvitað algerlega fráleit lög.  Nú vitum við, að þessi skuld hefði numið um miaISK 210, sem fallið hefðu í gjalddaga í júní árið 2016.

Í viðtali Ólafar Skaftadóttur og Viktoríu Hermannsdóttur við forseta lýðveldisins, sem birtist í Fréttablaðinu föstudaginn 13. maí 2016, greinir hann frá þeirri ósvífni og gríðarlega þrýstingi, sem hann varð fyrir í lok árs 2009 og í byrjun árs 2010, í því skyni að sannfæra hann um nauðsyn þess að samþykkja ólögin um Icesave. Í fyrstu útgáfuna voru reyndar sett ströng skilyrði stjórnarandstöðunnar, sem forsetinn samþykkti, en viðsemjendurnir, Bretar og Hollendingar, höfnuðu.  Seinni tveimur útgáfunum synjaði forsetinn samþykkis, og fóru lögin þá í þjóðaratkvæði, þar sem þjóðin tók undir orð Davíðs Oddssonar, sem hann hafði viðhaft í sjónvarpsviðtali á RÚV haustið 2008, bresti blekbónda ekki tímaskynið, að við greiðum ekki skuldir óreiðumanna.

Nú hafa verið rifjuð upp orð forsetaframbjóðandans Guðna Th. Jóhannessonar, sagnfræðings, sem hann viðhafði um þetta leyti. Þau sýna, svo að ekki verður um villzt, að hefði hann verið í sporum Ólafs Ragnars, hefði hann samþykkt Svavarssamninginn án skilyrða.  Tilfærð orð Guðna, sagnfræðings, og núverandi forsetaframbjóðanda, hjá Tý í Viðskiptablaðinu 12. maí 2016, eru þessi:

"Það getur verið, að okkur líki Icesave-samningurinn illa, en hinn kosturinn er miklu verri, og kannski er þetta það bezta, sem við, eða einhver annar, gæti fengið.  Haldið eða sleppið, það eru skilaboðin, sem við fengum. 

Ég held, að hver sá, sem gagnrýnir samninganefndina fyrir linkind, sé að horfa, viljandi eða óviljandi, framhjá því, hversu ótrúlega erfið staða íslenzkra stjórnvalda er."

Þessi afstaða fræðimannsins er í samræmi við afstöðu ýmissa annarra fræðimanna, t.d. við Háskóla Íslands, á þessum tíma, þó að nú vilji allir Lilju kveðið hafa.  Þeir guggnuðu gagnvart hótunum í garð Íslendinga erlendis frá.  Gunguháttur af þessu tagi er þjóðhættulegur og á alls ekki heima á Bessastöðum á Álftanesi. Téður Guðni hefur nú í kosningabaráttunni verið spurður um afstöðu sína til inngöngu Íslands í Evrópusambandið, ESB.  Er skemmst frá því að segja, að hann virðist fylgja línu Nestors íslenzkra jafnaðarmanna, Jóns Baldvins Hannibalssonar, um, að við "göngum ekki inn í brennandi hús".  Forsetaframbjóðandinn hefur hins vegar ekki þá grundvallarafstöðu, að innganga þjóni ekki hagsmunum Íslands, heldur tekur hann aðspurður sér fyrir hendur að tíunda kosti og galla inngöngu.  Vingulsháttur af þessu tagi er ótraustvekjandi og sæmir illa leiðtogaefni. 

 

Það er þó alveg út í hött, að forsetaframbjóðendur séu að tjá sig að fyrra bragði, eins og frambjóðendur til Alþingis, um, að þeir muni beita sér fyrir eða stuðla að framgangi alls konar mála, sem stjórnmálalegur ágreiningur er um í landinu, eins og t.d. auknum tekjujöfnuði.  Að forsetaframbjóðandi ætli, nái hann embætti, að reyna að breyta tekjuskiptingu, sem þegar er orðin á markaði, er algerlega óviðeigandi málflutningur og sýnir, að slíkir framjóðendur eiga ekkert erindi sem húsbændur á Bessastöðum, því að þeir gera sér ekki grein fyrir eðli embættisins. 

Forsetaembættið er þó ekki stjórnskipulega óþarft, en það þarf að auka vægi þess og skilgreina betur hlutverk þess.  Landið á samt áfram að vera þingræðisland.

Í 2. gr. Stsk. stendur:

"Alþingi og forseti Íslands fara með löggjafarvaldið." 

Einhlítara og eðlilegra væri:

"Alþingi fer með löggjafarvaldið. Forseti lýðveldisins staðfestir gildistöku laga með undirskrift sinni, þegar hann hefur gengið úr skugga um, að þau brjóta ekki í bága við Stjórnarskrá. Ef hann telur vafa leika á um lögmæti nýrra laga, sendir hann þau til Hæstaréttar til úrskurðar um álitaefni.  Ef Hæstiréttur telur lögin í lagi, staðfestir forseti þau; annars endursendir hann þinginu þau með rökstuddri höfnun.

Ráðherra má með tilstyrk forseta lýðveldisins setja neyðarlög, en þau falla þá úr gildi 35 dögum frá staðfestingu forseta, nema Alþingi hafi í millitíðinni samþykkt þau með meirihluta greiddra atkvæða." 

3. gr. Stsk.: "Forseti og önnur stjórnvöld .... fara með framkvæmdavaldið." 

Að blanda forseta inn í framkvæmdavaldið gengur ekki, þar sem skal ríkja þingbundin ríkisstjórn.  Alþingi skal samþykkja ráðherraskipanina, og ráðherrar skulu lúta eftirliti Alþingis. Forseti velur í raun aðeins forsætisráðherra og skiptir sér síðan ekki af framkvæmdavaldinu. 

11. gr. Stsk.: "Forseti lýðveldisins er ábyrgðarlaus af stjórnarathöfnum." 

Bezt væri, að stjórnlagafræðingar fengju það hlutverk að gera endurskoðaða Stjórnarskrá svo skýra úr garði, að þessi texti verði óþarfur. 

13. gr. Stsk.: "Forseti lætur ráðherra framkvæma vald sitt." 

Forseti á að vera sjálfstæður í stjórnarathöfnum á þeim sviðum, sem honum eru falin til ábyrgðar.  Þessi texti ætti að falla út.

15. gr. Stsk.: "Forseti skipar ráðherra og veitir þeim lausn.  Hann ákveður tölu þeirra og skiptir störfum með þeim." 

Í raun er þetta alls ekki svo.  Hér ætti að standa forsætisráðherra í stað forseta. 

20. gr. Stsk.: "Forseti getur vikið þeim frá embætti, er hann hefur veitt það." 

Ekki verður séð, að þetta ákvæði sé nauðsynlegt í Stjórnarskrá, þar sem þingbundin ríkisstjórn ríkir.  Fremur ætti að standa, að Alþingi geti vikið ráðherra eða heilli ríkisstjórn frá með samþykki vantrauststillögu.  Hjá forseta lýðveldisins einum ætti hins vegar þingrofsvaldið að vera. Það getur annars orðið að bitbeini í pólitískum hráskinnaleik, sællar minningar frá 5. apríl 2016.

21. gr. St.sk.: "Forseti lýðveldisins gerir samninga við önnur ríki.  Þó getur hann enga slíka samninga gert, ef þeir hafa í sér fólgið afsal eða kvaðir á landi eða landhelgi eða ef þeir horfa til breytinga á stjórnarhögum ríkisins, nema samþykki Alþingis komi til."  

Það mundi skapa rugling og togstreitu í stjórnkerfinu, ef forseti stæði í samningum við önnur ríki.  Hér ætti að standa utanríkisráðherra í stað forseta, og hnykkja ætti á afsalsvarnaglanum þannig, að afsal eigna eða ríkisábyrgð á skuldsetningu annarra, kvaðir eða breytingar á stjórnarhögum, þarfnist, eftir samþykki Alþingis, staðfestingar í þjóðaratkvæðagreiðslu.

26. gr. St.sk. kveður á um staðfestingu og synjun forseta á lögum frá Alþingi.  Hér er forseta veitt geðþóttavald til að synja lögum staðfestingar og ætti að afnema það, enda geti 15 % kosningabærra manna beint tilmælum til forseta lýðveldisins um þjóðaratkvæðagreiðslu um nýsett lög.  20 % kosningabærra manna geti einnig beint til forseta áskorun um framlagningu lagafrumvarps á Alþingi, og í því eina tilviki geti hann upp á eigin spýtur synjað lögum staðfestingar og endursent þinginu.  Þetta geti hann þó einnig gert með tilstyrk Hæstaréttar, sem hafi dæmt, að lög frá Alþingi brjóti í bága við Stjórnarskrá. 

Forsetaframbjóðendur 2016 virðast ekki allir gera sér grein fyrir, hvað það þýðir, að á Íslandi ríkir þingbundin ríkisstjórn, og samkvæmt núverandi Stjórnarskrá hefur forsetinn enga aðkomu að stefnumörkun ríkisstjórna né málsmeðferð á Alþingi.  Þegar frambjóðendur til forsetaembættisins viðra áhuga sinn á framgangi hinna ýmsu þjóðfélagsmála í því skyni að afla framboði sínu fylgis, er það alveg út í hött með hliðsjón af valdmörkum og hlutverki íslenzka forsetaembættisins. 

Forseti lýðveldisins þarf helzt að hafa sannað framúrskarandi hæfileika sína á einhverju sviði, en það er ekki nóg að hafa rétt dratthalazt í vinnuna kl. 0900 og dundað þar við misjafnan orðstír.

Forseti þarf að vera vel að sér um sögu lands og þjóðar og þekkja til helztu afreka landsmanna á vísindasviðum, atvinnusviðum og listasviðum. 

Forseti þarf að vera vel ritfær og talfær á móðurmálinu, á öðru Norðurlandamáli og ensku að lágmarki.  

Ætli ekki mundi fækka verulega í hópi frambjóðenda, sem þó hefur tekizt að afla tilskilinna meðmælenda, ef þessi einfalda kröfulýsing yrði lögð til grundvallar framboðum ? 

Hvað sem því líður, hljóta kjósendur að reyna að gera sér sem bezta grein fyrir þessum og öðrum hæfileikum frambjóðenda til forseta, sem þeim þykja máli skipta við valið.  Þá þýðir lítið fyrir frambjóðendur að drekkja umræðunni með málum, sem engu máli skipta fyrir embættisfærslu og framgöngu forseta innanlands eða utan.  Landsmenn þurfa að geta litið til forsetans með stolti sem æðsta fulltrúa íslenzka lýðveldisins.

Nú er kominn fram á sviðið í baráttunni um forsetaembættið 2016 nýr frambjóðandi, sem uppfyllir kröfulýsinguna að ofan til forseta.  Hann hefur sýnt, svo að ekki verður um villzt, að hann hefur þrek til að standa gegn hagsmunaöflum erlendis og innanlands, sem vilja fórna hagsmunum almennings á Íslandi á altari sérhagsmuna. Hér er t.d. átt við Icesave-baráttuna.

Hann hefur jafnframt sýnt svart á hvítu, að hann velkist ekki í vafa um, hvort þjónar hagsmunum þjóðarinnar betur að halda óskoruðu fullveldi landsins eða að deila því með tæplega 30 öðrum þjóðum í ríkjasambandi.

Þar að auki hefur þessi maður manna beztu þekkinguna á því, hvernig stjórnskipun landsins virkar í raun, og er slíkt mikill styrkur fyrir forseta.  Þennan mann, Davíð Oddsson, þarf ekki að kynna frekar til sögunnar.    

 

 

 

 

Ríkjandi stétt í tilvistarvanda

Um öll Vesturlönd næðir um valdhafa og forystu hefðbundinna valdaflokka, þótt í stjórnarandstöðu sé.  Ísland er þar engin undantekning. Lítið umburðarlyndi gagnvart valdhöfum er tímanna tákn. Ýmsar kenningar hafa verið settar fram til skýringa á þessari óvenjulegu stöðu, sem einhverjir spekingar kynnu að kalla "postmoderníska", en fáir eru nokkru nær með þann orðalepp.

Taugaveiklun stjórnarandstöðunnar á Íslandi birtist ljóslega, þegar stjórnarkreppa vofði yfir á Íslandi í kjölfar Fésbókarfærslu SDG þann 5. apríl 2016, en þá skaut hann yfir markið með því að stilla bæði forseta lýðveldisins og þingflokki sjálfstæðismanna upp við vegg auk þess að móðga sinn eigin þingflokk.  Því fer fjarri, að stjórnarandstaðan hafi hreinan skjöld varðandi aflandsfélög.  T.d. reyndist innsti koppur í búri Samfylkingar, gjaldkerinn, hafa siglt undir fölsku flaggi, vera erkikapítalisti og dylja félagana þess að vera eigandi aflandsfélags. Orðrómur er um, að háttsettir menn innan verkalýðshreyfingarinnar úr röðum stjórnarandstöðuflokkanna séu á meðal eigenda aflandsfélaga.  Það væri óskandi, að nöfn allra þessara íslenzku eigenda verði birt sem fyrst, svo að hreinsa megi andrúmsloftið.  

Algeng skýring erlendis er, að "elítan", hafi misst traust almennings og trúverðugleika á flestum sviðum með mistökum sínum, úrræðaleysi og jafnvel spillingu. Á dögum borgarabyltinga 17. aldar (England), 18. aldar (Frakkland) og 19. aldar (Norðurlönd) var talað um úrkynjun aðalsins. Borgarar og bændur veltu aðlinum úr sessi.  Á Íslandi voru yfir 90 % mannskapsins leiguliðar og þurrabúðarmenn.  Þeir eignuðust loks jarðirnar og bátana á 19. og 20. öld, og sú breyting leiddi til kjarabyltingar á Íslandi. Hvað nú, er byltingarhugur í almúganum á Íslandi ?   

Á Íslandi hefur stéttaskiptingunni stundum verið lýst svo af alþýðu manna, að hrossataðskögglarnir fljóti jafnan ofan á, en menntakerfið hefur mjög dregið úr stéttaskiptingu á Íslandi. Á sumum vettvöngum þjóðfélagsins er þó erfitt að mótmæla þessu með hrossataðskögglana, en annars staðar á þessi myndlíking ekki við, því að við stjórn eru víða hinir mætustu menn og fremstir á meðal jafningja, eða eins og Rómverjar kölluðu Octavianus, sem síðar varð Augustus, fyrsti keisari Rómarveldis, "Primus inter Pares".

Einn þeirra, sem hefur lagt sitt lóð á vogarskálarnar við að leita skýringa á þjóðfélagsstöðunni, sem við blasir, er prófessor Ívar Jónsson í Morgunblaðsgrein 24. október 2015.  Þar skrifaði hann m.a.:

"Ógæfa Sjálfstæðisflokksins stafar af því að hafa lagt ofuráherzlu á að tileinka sér engilsaxneska nýfrjálshyggju Thatcherismans í stað þýzkrar nýfrjálshyggju Ordoliberalismans, sem leggur höfuðáherzlu á að tryggja samkeppni og réttlæti með sérstökum aðgerðum og regluverki gegn fákeppni.  Um leið er markmiðið að stemma stigu við samþjöppun efnahagslegs og stjórnmálalegs valds einokunar- og fákeppnisfyrirtækja.

Umræða um slíka nýfrjálshyggju var áberandi í Sjálfstæðisflokkinum á 6. áratuginum og Viðreisnarárunum, og þar var fremstur í flokki hugmyndafræðingurinn Birgir Kjaran, ritstjóri Frjálsrar verslunar.  Á þeim árum einkenndist stefna Sjálfstæðisflokksins af raunsæi og pragmatisma, en ekki hreinni hugmyndafræði.  Útgangspunkturinn var samfélagsleg ábyrgð, sem fólst í áherzlum á hagsmuni þjóðarinnar, stétt með stétt, frjálsri verzlun, raunverulegri samkeppni og umhverfisvernd grænu byltingarinnar."

Það er gott og blessað að rifja upp forna dýrðartíma Sjálfstæðisflokksins frá valdatíma Ólafs Thórs og Bjarna Benediktssonar, eldri.  Flokkurinn sló þá á strengi, sem endurómuðu í brjóstum þjóðar, sem var að feta sig áfram á braut sjálfstæðis, og var þá enn eftirbátur margra í lífskjörum, enda ríkti hér harðsvírað haftakerfi, sem vinstri flokkarnir höfðu smeygt um háls þjóðarinnar í Kreppunni miklu, og Sjálfstæðisflokkurinn einn flokka barðist gegn og afnam síðan að mestu með Alþýðuflokkinum í upphafi valdaferils Viðreisnarstjórnarinnar 1959-1971. Viðreisnarstjórnin er líklega sú ríkisstjórn Íslands, sem mestum vatnaskilum olli í hagkerfinu á 20. öld til hagsbóta fyrir almenning. Núverandi ríkisstjórn með Bjarna Benediktsson, yngri, sem fjármála- og efnahgsráðherra er þegar orðin sú ríkisstjórn, sem mestum hagsbótum hefur komið í kring fyrir almenning á fyrstu tveimur áratugum 21. aldarinnar.  Afrek hennar með uppgjöri við slitabú föllnu bankanna til að greiða fyrir afnámi gjaldeyrishafta verður seint fullþakkað.

Til að fást við vandamál nútímans dugir hins vegar ekki að horfa til fortíðar, þótt hún sé glæst á köflum.  Það er ekki nóg að beita gömlum ráðum á viðfangsefni nútímans, þó að hugmyndafræði Ludwigs Erhards og Konrads Adenauers um að stöðva svartamarkaðsbrask í Vestur-Þýzkalandi eftirstríðsáranna og að stemma stigu við auðsöfnun og valdasamþjöppun með valdbeitingu ríkisins til að sundra risum á markaðinum til að tryggja frjálsa samkeppni, hafi gefizt vel í Vestur-Þýzkalandi eftir fall Þriðja ríkisins og geti áreiðanlega verið gagnleg á Íslandi nútímans einnig að breyttu breytanda. 

Nú dugir fólki þó ekki lengur efnaleg velferð, heldur vill það móta samfélag sitt með því að koma að ákvarðanatöku.  Það er brýnt að svara þessu með því að móta reglur um atkvæðagreiðslur í nærsamfélaginu og um málefni ríkisins á netinu, og nýta þannig tæknina til eflingar lýðræðinu, svo að það nái að þróast án óheyrilegs kostnaðar, sem atkvæðagreiðslum með pappír og blýanti upp á gamla móðinn fylgir.  Sjálfstæðisflokkinum væri í lófa lagið að ríða hér á vaðið í einu af sveitarfélögunum, þar sem hann hefur einn farið með völdin um langt árabil. 

Síðar í grein sinni,

"Sjálfstæðisflokkur í sjálfheldu - Fjórflokkurinn í kreppu", segir Ívar Jónsson:

"Samkvæmt stefnuskrá Pírata eru þau ekki andvíg verðtryggingu lána, en vilja kanna lögmæti verðtryggingarinnar.  Þau vilja lögfesta lágmarkslaun, en styðja ekki afgerandi skipulagsprinsipp norræns velferðarkerfis, þ.e. jafnan rétt til aðstoðar óháð tekjum viðkomandi.  Þau eru opin fyrir nýfrjálshyggjukerfi með tilheyrandi mati á þörf hvers og eins.  Píratar vilja einnig auka einkavæðingu velferðarkerfisins með því að styrkja hlut einkafyrirtækja í kerfinu til að minnka skrifræði í kerfinu.  Þau vilja einfalda skattakerfið, en skýra ekki, hvernig þau vilja gera það, eða hvort það feli í sér andstöðu við skattakerfi, sem byggist á mörgum stighækkandi skattþrepum. Þá má nefna, að Píratar hafa ekki stefnu í vaxtamálum, og þau eru ekki andvíg hávaxtastefnu nýfrjálshyggjunnar.  Loks hafa þau enga skýra stefnu gegn fákeppnisfyrirtækjum."

Hér orkar margt tvímælis hjá prófessor Ívari.  Út af fyrir sig ættu Píratar, sem eru uppreisnarflokkur gegn ríkjandi stétt, að geta tekið undir hið gamla slagorð sjálfstæðismanna, "Báknið burt", og þess vegna kemur ekki á óvart, að þeir vilji einfalda opinbera stjórnsýslu og þar með skattakerfið, sem reyndar er og hefur verið í einföldunarferli á þessu kjörtímabili, þó að óskandi væri, að Sjálfstæðisflokkinum hefði orðið betur ágengt með samstarfsflokkinn í þeim efnum en raun ber vitni um. Ef kjósendur veita pírötum verulegt brautargengi í næstu Alþingiskosningum, blasir við, að Sjálfstæðisflokkurinn gæti hugmyndafræðilega og fylgislega myndað tveggja flokka ríkisstjórn með pírötum, en hvort slíkt verður raunhæft fer eftir því, hvernig þingflokkur pírata verður skipaður.  Þessi hreyfing stjórnleysingja er enn að mestu óskrifað blað, en eðli málsins samkvæmt eiga stjórnleysingjar meira sameiginlegt með frjálshyggjumönnum en forræðishyggjufólki, sem leynt og ljóst vinnur að útþenslu báknsins.  

Jafnaðarstefnan hefur gjörsamlega gengið sér til húðar á Vesturlöndum, og hún er alls óskyld hinni þýzku markaðshyggju með félagslegu ívafi. Að allir fái sömu bætur úr ríkissjóði án tillits til efnahags er hagfræðilegt óráð.  Þá yrðu upphæðirnir svo lágar, að þeir, sem virkilega þurfa á öryggisneti hins opinbera að halda, stæðu í sömu sporum í sinni neyð. Þetta jafnaðarkerfi er löngu hrunið hvarvetna, enda var það hagfræðilegt óráð. Öldrunarsamfélög Vesturlanda hafa ekki lengur efni á jafnaðarmönnum við völd.  Þess vegna hrynur af þeim fylgið.

Dæmi um óréttlætið, sem í þessu felst, er fyrirætlun félagsmálaráðherra að hækka fæðingarorlofsfé miðlungs- og hátekjumanna, en láta ungar mæður, sem ekki hafa verið á vinnumarkaðinum, liggja óbættar hjá garði.  Það er fullkomin ósvinna, að samfélagið skuli ekki fremur kjósa, og það strax, að leggja út öryggisnet sitt til slíkra mæðra, hvort sem þær eru einhleypar eður ei, og greiða þeim fæðingarorlofsfé, sem dugir til að framfleyta slíkum mæðginum eða mæðgum.  

Prófessor Ívar klínir mörgu á nýfrjálshyggjuna, sem hún á ekki.  Eitt er hávaxtastefnan.  Nú ríkir fyrrverandi Trotzkyisti í Seðlabankanum við misjafnan orðstír, maður, sem sóttur var til Basel í Sviss, af því að hann var ekki talinn hallur undir "nýfrjálshyggju", heldur hafði starfað fyrir dr Ólaf Ragnar Grímsson, þáverandi fjármálaráðherra og formann Alþýðubandalagsins (Alþýjasleifarlagsins). Hann versnaði þó varla við að vinna fyrir dr Ólaf. 

Þessi maður hefur ásamt sinni peningastefnunefnd haldið raunvöxtum í landinu í hæstu hæðum, svo háum, að menn hafa aldrei séð annað eins, og er líklega heimsmet sem meðaltal í 3 ár og gerir öllum atvinnurekstri erfitt fyrir, svo að ekki sé nú minnzt á kaupendur sinnar fyrstu íbúðar. Gagnsemin er mjög umdeilanleg við ríkjandi stöðnun og jafnvel verðhjöðnun erlendis. Verðbólguspá Seðlabankans undir stjórn þessa manns hefur reynzt vera kerfisbundið allt of há, og hefur bankinn þannig orðið sekur um að skapa allt of miklar verðbólguvæntingar í þjóðfélaginu, sem eru þensluhvetjandi.  Hávaxtastefna dregur úr hagvexti, og það er þess vegna órökrétt að klína henni á nýfrjálshyggju. Fjármálakerfið hefur ekki frekar reynzt skjólstæðingur frjálshyggjumanna en jafnaðarmanna, nema síður sé, sbr tímabilið 2003-2008 á Íslandi.  

Því skal mótmæla með vísun í Landsfundarsamþykkt Sjálfstæðisflokksins 2015, að nýfrjálshyggja eigi sér heimilisfesti í flokkinum. Stefnu Sjálfstæðisflokksins svipar, ef eitthvað er, meira til markaðshyggju með félagslegu ívafi í anda CDU í Þýzkalandi en til Thatcherisma eða Reaganisma, en þau tvö hafa mest verið kennd við nýfrjálshyggju á Vesturlöndum undanfarna áratugi. 

Í lok greinar sinnar skrifar téður Ívar Jónsson:

"Það er því ekki sjáanleg nein alvarleg ógn við núverandi nýfrjálshyggjukerfi.  Líklegt er því, að pólitísk óvissa ríki áfram og að Fjórflokknum muni halda áfram að hnigna, nema ef ske kynni, að þau öfl eflist innan Sjálfstæðisflokksins, sem vilja fara þýzku nýfrjálshyggjuleiðina." 

Ef prófessor Ívar telur vísitölutryggingu fjárskuldbindinga verðskulda heitið "núverandi nýfrjálshyggjukerfi", þá verður að benda honum á, að lögin um hana, Ólafslög, eru kennd við fyrrverandi formann Framsóknarflokksins og forsætisráðherra, prófessor Ólaf Jóhannesson, og að fyrsta tæra vinstri stjórn lýðveldisins, 2009-2013, virtist engan áhuga hafa á að draga úr vísitölutengingum, hvað þá að afnema þær, enda reyndist sú ríkisstjórn draga taum alþjóðlegs fjármálavalds í hvívetna. 

Vísitölutengingar í einu hagkerfi eru sjúkdómseinkenni, en ekki sjúkdómur. Sjúkdómurinn er óstöðugt hagkerfi.  Íslenzka hagkerfið er nú betur í stakk búið en nokkru sinni fyrr að fóstra stöðugleika.  Það er vegna fjölbreytilegra og stórra tekjustofna í erlendri mynt. Jón Daníelsson, fræðimaður við London School of Economics, er með athygliverðar kenningar um, að hávaxtastefna Seðlabanka Íslands vinni gegn stöðugleikamarkmiðum ríkisstjórnarinnar. 

Frelsi innlánseigenda og lántakenda til að velja á milli verðtryggðra og óverðtryggðra skuldbindinga hefur verið aukið, og stefnumiðið hlýtur að vera, að hér verði slíkur stöðugleiki í hagkerfinu, að vísitölutengingar verði óþarfar til skemmri og lengri tíma.  Hingað til virðist markaðurinn þó ekki hafa viljað útrýma verðtryggingu. Fullt valfrelsi í þeim efnum er eðlilegt. 

Sú almenna krafa að fá meiri aðkomu að ákvörðunum um málefni, sem almenningur ber fyrir brjósti, hefur myndað sér farveg í Pírötum.  Slíkt beint lýðræði á sér góðan samhljóm í grunngildum Sjálfstæðisflokksins um einstaklingsfrelsi til orðs og æðis.  Hér, eins og í öllum öðrum málum, er varða Stjórnarskrána, er hins vegar nauðsynlegt að vanda til verka, og fúskarar eiga ekki að fá að véla um hana, heldur verður að fá verkefnið stjórnlagafræðingum, svo að fullt samræmi verði innan Stjórnarskrárinnar eftir sem áður, og svo að ákvæðin um þjóðaratkvæðagreiðslu verði hafin yfir allan vafa, séu sanngjörn og leiði ekki til öngþveitis eða mikilla viðbótar útgjalda.  

 

 

 

Brennandi hús

Þau undur og stórmerki urðu í ágætum morgunþætti Óðins Jónssonar, fréttamanns, á Gufunni mánudaginn 7. marz 2016, að Nestor íslenzkra jafnaðarmanna, Jón Baldvin Hannibalsson, afneitaði Evrópusambandinu, ESB, og taldi það óalandi og óferjandi um þessar mundir.  Glapræði mundi vera af Íslendingum að sækja þar um aðild, enda ríkti þar óstjórn í þremur mikilvægum málaflokkum hið minnsta. 

"Við göngum ekki inn í brennandi hús", kvað Nestor.  Bætist hér enn við grundvallarmistök í stefnumótun Samfylkingarinnar og íslenzkra jafnaðarmanna.  Leiðsögn þeirra hafði næstum leitt landsmenn til glötunar á síðasta kjörtímabili, og þeim virðast vera mjög mislagðar hendur við allt, sem þeir taka sér fyrir hendur. 

Lesendur virða blekbónda það vonandi til vorkunnar, að hann missti neðri kjálkann niður á bringu við að hlýða á téðan Nestor, sem verið hefur kaþólskari en páfinn í ESB-trúboðinu fram að sinnaskiptunum, sem eru jafnframt eins konar siðskipti þessa höfuðkrata, sem að eigin sögn lærði til forsætisráðherra í Edinborg (Héðinsborg) á Skotlandi á sinni tíð og átti nokkuð glæstan feril sem utanríkisráðherra í Viðeyjarstjórn Davíðs Oddssonar. 

Nestor rökstuddi mál sitt með skýrum hætti, eins og hans var von og vísa og tíundaði einkum þrennt:

Í fyrsta lagi væri evran vitavonlaus gjaldmiðill, enda undirstaðan eigi réttlig fundin, eins og þar stendur.  Við næstu árás á gjaldmiðilinn mundi hann falla og var á Nestor að skilja, að þá mundu ríki EMU-myntbandalagsins hverfa aftur til sinna gömlu gjaldmiðla, enda væri algerlega vonlaust fyrir svo ólík hagkerfi að búa við sömu mynt.  Afleiðingin er stöðnun hagkerfanna, sem aðild eiga að evrunni, sama hvernig evrubankinn í Frankfurt rembist eins og rjúpan við staurinn við peningaprentun og með neikvæðum innlánsvöxtum að örva hagkerfið í baráttu bankans við verðhjöðnun. 

Þá kallaði Nestor Mutter Merkel í Berlín til ábyrgðar á svínslegri framkomu við þjóðir evru-samstarfsins, sem berðust í bökkum með fjallháar skuldabyrðar, en Mutter Merkel heimtaði af þessum suðrænu þjóðum, þ.e. Grikkjum, Kýpverjum, Portúgölum og Spánverjum, auk Íra, að þær greiddu upp skuldir sínar.  Lengt hefði verið í hengingarólinni, en þjóðirnar væru samt að niðurlotum komnar. Þetta hefði skapað spennu á milli Evrópuríkjanna, sem ekki sæi fyrir endann á.

Þriðja áfellisdóminn yfir ESB kvað Nestor vera algert úrræðaleysi gagnvart aðsteðjandi flóttamannavanda.  Viðbrögðin sýndu stjórnleysi, og alla framsýni skorti, því að ráðamenn ESB hrektust af einum neyðarfundinum á annan og aðeins væri reynt að berja í brestina og bregðast við orðnum atburðum. 

Nestor gaf sem sagt ESB falleinkunn, þó að hann hafi hingað til vaðið eld og brennistein til að dásama ESB á alla lund og telja Íslendinga á að sækja um aðild og gerast aðilar, hvað sem það kostaði.  Úr því að sannleikurinn er runninn upp fyrir Nestor kratanna, verður spennandi að sjá, hvort Viðreisn vogar sér áfram að reka áróður fyrir aðild og undirstrika sannfæringu sína um kosti þess að verða framvegis undir pilsfaldi ríkjasambands Evrópu með framboði til Alþingis.  Telja má víst, að slíkur hjáróma áróður fái engan hljómgrunn á meðal þjóðarinnar, enda skiptist hún aðallega í tvær fylkingar til þessa máls, þ.e. þá, sem telja, að aðild yrði allt of dýru verði keypt á öllum tímum, og hina, sem telja aðildarumsókn nú vera tímaskekkju. Nestorinn fyllir seinni flokkinn, en flestir borgaralega þenkjandi menn hérlendir þann fyrri. 

Höfundurinn "Óðinn" ritaði í Viðskiptablaðið 23. marz 2016 greinina:

"Efnahagsleg stöðnun og pólitískur óstöðugleiki":

"Þrír stórir áhættuþættir voma svo yfir evrusvæðinu að mati Moody´s. Þeir eru í fyrsta lagi hættan á hraðari samdrætti hagvaxtar í Kína samhliða aukinni spennu í samskiptum stórra ríkja.  Í öðru lagi er ástæða til að hafa áhyggjur af þróun stjórnmála í mörgum aðildarríkjunum.  Stjórnarkreppa á Spáni og í Portúgal auk hættu á því, að illa fari á ný í Grikklandi getur allt haft neikvæð áhrif á evrusvæðið auk þess sem uppgangur öfgaflokka af ýmsu tagi í Evrópu veldur áhyggjum.  Í þriðja lagi mun langvarandi tímabil mjög lágrar verðbólgu gera evrusvæðið viðkvæmara en ella fyrir efnahagslegum áföllum."

Píratar eru regandi í afstöðu sinni til ESB, eins og í flestum málum, nema fríu niðurhali af netinu gegn höfundarréttinum, og vilja fá þjóðaratkvæðagreiðslu um málið. Alltaf er vandasamt að orða spurningar í slíkum atkvæðagreiðslum, svo að þær séu óhlutdrægar og svarið gefi einhlíta niðurstöðu.  Tvær spurningar á kjörseðlinum gætu t.d. verið á þessa leið:

• Vilt þú, að umsókn Alþingis frá 16. júlí 2009 um aðildarviðræður við Evrópusambandið verði dregin til baka af ríkisstjórn og sá gjörningur staðfestur af Alþingi, svo að enginn vafi leiki á, að umsóknin sé fallin úr gildi og verði ekki endurvakin án samþykktar þings og þjóðar þar um ? 
• Vilt þú, að umsókn Alþingis frá 16. júlí 2009 um aðildarviðræður við Evrópusambandið verði endurvakin, að loknum nauðsynlegum breytingum á Stjórnarskrá um leyfi til framsals fullveldis, og viðræður síðan hafnar að nýju um aðildarsamning við Evrópusambandið, sem hljóta þurfi samþykki Alþingis áður en hann verði lagður fyrir þjóðina til samþykkis eða synjunar.  

Þann 8. marz 2016 birtist forystugrein í Morgunblaðinu undir heitinu,

"Það rennur víða upp fyrir mönnum".

Þar er vitnað í fyrrverandi aðalbankastjóra Englandsbanka, Mervyn King, sem gegndi því embætti, þegar fárið gekk yfir fjármálaheim heimsins 2007-2009.  King, lávarður, hefur nú gefið út bók, þar sem hann lýsir yfir áhyggjum af hagkerfi Evrópu og telur það standa veikum fótum. Davíð Oddsson, fyrrverandi formaður bankastjórnar Seðlabanka Íslands, átti í talsverðum samskiptum við aðalbankastjóra Englandsbanka á sinni tíð, og yrði fengur að bók Davíðs, sem gæti heitið: "Árin mín á Svörtuloftum".

Grípum nú niður í téða forystugrein:

"King hefur talað tæpitungulaust í viðtölum að undanförnu.  Í síðustu viku varaði hann við nýrri efnahagskreppu, sem væri fyrirsjáanleg og kæmi líklega fremur fyrr en síðar.  Er King í sínum hugleiðingum mjög á svipuðum slóðum og Göran Persson, fyrrverandi forsætisráðherra Svíþjóðar, sem er Íslendingum að góðu kunnur.  Persson er svartsýnn á ástandið í Evrópu og tilveru evrunnar, sem hann hefur lengi stutt, að Svíþjóð verði aðili að, þegar skilyrði skapist til þess."

Það hefur orðið mikið fall hlutabréfa í Evrópu í ár sem og annars staðar í heiminum, nema á Íslandi, þar sem hlutabréfamarkaðurinn er að rétta úr kútnum.  Mjög mikil skuldsetning dregur víða úr hagvexti, minnkandi hagvöxtur og lítil eftirspurn í Kína, hefur miklar verðlækkanir í för með sér ofan á olíu- og gasverðlækkanir, og vaxtahækkun bandaríska seðlabankans hefur dregið kraft úr heimshagkerfinu. 

Á Íslandi er þó rífandi gangur, knúinn áfram af 20-40 % árlegri aukningu (eftir mánuðum) á fjölda erlendra ferðamanna og fjárfestingum í gistirými og kísilverum.  Ef spár Mervyns Kings og Göran Perssons ganga eftir, hverfur vöxtur á Íslandi eins og dögg fyrir sólu, og staðan er viðkvæm, eins og völvan sagði. 

"King sagði, að evrusamstarfið hefði verið, ef ekki efnahagslegt stórslys (e. economic disaster), þá a.m.k. mjög erfitt vandamál, sem bitnað hefði á Bretum. 

Mervyn King bætti svo við:

Þjóðverjar leituðust við að hnýta Þýzkaland svo vel inn í Evrópu, að önnur Evrópuríki þyrftu aldrei aftur að óttast Þýzkaland.  Þessi viðleitni þeirra hefur haft þveröfug áhrif.  Ef skoðuð er afstaða Grikkja nú til Þýzkalands, jafnvel Ítala, þá blasir við, að spenna og tortryggni í garð Þýzkalands er nú meiri en oftast áður. Þetta er mikið áhyggjuefni fyrir Þýzkaland.  Þjóðverjar ætluðu sízt af öllu að koma sér í þessa stöðu."

Í sögulegu ljósi er þessi skoðun hins vel upplýsta Englendings stórmerkileg og varpar ljósi á það, hvers vegna samkomulag þjóða Evrópu hefur verið afleitt svo lengi sem sögur kunna frá að greina.  Hugsunarháttur, siðfræði og siðferði þjóðanna eru einfaldlega gjörólík og fer ekki betur saman en vatn og olía.  Ef reynt er að sameina þessi efni, verður til grautur (emulsion), og það er einmitt orðið yfir evrusamstarfið.

Látum Mervyn tala:

"En efnahagslegi reikniveruleikinn hefur óhjákvæmilega leitt til þessarar niðurstöðu.  Þess vegna er evran, ekki ESB, heldur evrusvæðið, það, sem við hljótum að hafa mestar áhyggjur af.

Evrusvæðið er víðtækasti viðskiptaaðili okkar og engar horfur á, að það breytist.  Þess vegna skiptir mjög miklu máli, hvað gerist þar.  Ég óttast, að slagurinn muni nú snúast annars vegar um stjórnmálalegan vilja elítunnar, sem skóp efnahagssvæðið og vill ekki kyngja mistökum sínum, og efnahagslegan reikniveruleikann hins vegar, og að sá slagur eigi eftir að skaða okkur öll."

Hér er nýtt hugtak, "efnahagslegur reikniveruleiki",  leitt fram á ritvöllinn, sem blekbóndi skilur sem efnahgslegan raunveruleika.  Staðreyndin er sú, að ríkjandi öfl ESB neita að horfast í augu við staðreyndir, ef þær brjóta í bága við möntruna um "æ nánara samband" eða ógna á einhvern hátt grundvelli ESB, eins og fall myntbandalagsins og endurupptaka eftirlits á innri landamærum Evrópusambandsríkjanna að meðtöldum EFTA-ríkjunum. Þessi afneitun búrókratanna og helztu stjórnmálaleiðtoga ESB á "efnahagslegum reikniveruleika" veldur því, að ESB er á heljarþröm. Við Íslendingum blasir samt, að þeir munu halda áfram viðskiptum sínum við þessar þjóðir, hvernig sem allt veltur. 

Það er stórmerkilegt að lesa hugleiðingar Englendingsins Mervyns King um stöðu Þýzkalands í Evrópu samtímans.  Hún er allt annað en kjörstaða, þó að efnahagslegir yfirburðir Þýzkalands hafi staðið undir kjarabótum Þjóðverjum til handa.  Þeir hafa sumpart þess vegna orðið skotspónn hinna, sem miður hefur gengið, og þeim er auðvitað með réttu kennt um tiltölulega hátt gengi evrunnar, þótt það hafi töluvert gefið eftir síðasta árið. Þetta sundurlyndi Evrópu boðar ekkert gott fyrir íbúa álfunnar og gæti minnt að sumu leyti á árin frá sameiningu Þýzkalands Ottos von Bismarcks, járnkanzlara, til upphafs heimsstyrjaldarinnar fyrri. 

Líklega þýðir þetta allt saman endalok ESB í sinni núverandi mynd, enda eru Bretar vísir til að hafna aðild í júní 2016.  Þá mun hefjast mikið umbrotaskeið, sem gera mun miklar kröfur til íslenzku utanríkisþjónustunnar.  Er hún vandanum vaxin ?

Að lokum koma hér lokaorðin úr tilvitnaðri grein Óðins:

"Óðinn vill ekki mála hlutina í dekkri litum en ástæða er til, og skýrsluhöfundar Moody´s fara varlega í spá sinni.  Það verður hins vegar ekki framhjá því litið, að, þrátt fyrir yfirvegað orðalag, þá er afar fátt, sem ýtir undir bjartsýni, þegar kemur að framtíð evrusvæðisins næstu árin.  Þvert á móti er margt, sem vinnur gegn Evrópusambandinu og hagkerfum álfunnar.  Það er því ekki að undra, að þeim fjölgar í Bretlandi, sem vilja úr sambandinu ganga, og þeim fækkar á Íslandi, sem vilja ganga því á hönd."

 

 

 

   

 

Græningjar sveigja til vinstri

Sagt er, að Samfylkingin sé í andarslitrunum.  Farið hefur fé betra, verður þá sumum að orði.  Það er ekki séríslenzk þróun, að jafnaðarmannaflokkar skreppi saman um þessar mundir.  Þessa þróun má sjá um alla Evrópu, og græningjar álfunnar hafa séð sér leik á borði að sækja inn í tómarúmið, sem jafnaðarmenn skilja eftir sig á vinstri vængnum. Þá skapast náttúrulega svigrúm fyrir hægri græna, og einmitt það sáum við í Þýzkalandi, þegar Angela Merkel, kanzlari og leiðtogi CDU-Christliche Demokratische Union, sem er miðju-hægri flokkur og svipar til  Sjálfstæðisflokksins á Íslandi, tók þýzka græningja á orðinu í kjölfar Fukushima-kjarnorkuslyssins í Japan 2011 og gleypti við stefnu þeirra um að loka þýzkum kjarnorkuverum í síðasta lagi árið 2022.  Þessi stefna er reyndar tímaskekkja nú, þegar megináherzluna verður að leggja á að stöðva aukninguna í styrk koltvíildis, CO2, í andrúmsloftinu, og það verður hreinlega ekki hægt, nema með því að fjölga kjarnorkuverum á kostnað kolakyntra raforkuvera. 

Jesse Klaver heitir nýr formaður hollenzkra græningja, sem nú reynir að blása nýju lífi í flokk, sem í kosningum árið 2012 féll úr tæplega 7,0 % fylgi í rúmlega 2,0 % fylgi.  Eftir honum hefur "The Economist" þetta, 23. maí 2015:

"Sú tilfinning hefur grafið um sig í Hollandi, í Evrópu, á Vesturlöndum, að við fáum engu breytt um nokkurn skapaðan hlut, að þetta sé bara, eins og heimurinn er.  Það er þó ekki rétt. Við reistum þessa veröld, stein eftir stein, og það, sem þið reisið sjálf, því getið þið og breytt."

Aukið fylgi hollenzkra vinstri grænna geta þeir þakkað Verkamannaflokkinum, sem gekk í eina sæng um ríkisstjórn með mið-hægri Frjálslyndum og ber með þeim ábyrgð á aðhaldsstefnu um ríkisfjármálin.  Það hefur skapað Klaver tækifæri til ákafs áróðurs fyrir lausatökum á ríkisfjármálum.  Honum verður tíðrætt um skattaundanskot fjölþjóðafyrirtækja. Á slíkum áróðri gegn erlendum stórfjárfestum ber og hérlendis á vinstri slagsíðunni. Hann vill setja lög um lágmarkslaun, og hann hefur boðið franska hagfræðinginum Thomas Piketty að ávarpa hollenzka þjóðþingið.

Í Þýzkalandi hefur samsteypustjórn CDU/CSU og SPD (þýzkra jafnaðarmanna) valdið vafa hjá kjósendum um, hvað jafnaðarmenn standa eiginlega fyrir. Frank Walter Steinmeier, utanríkisráðherra Þýzkalands, nýtur þó vinsælda á með Þjóðverja. Málsmeðferð ríkisstjórnarinnar í Berlín er þó tekin að reita af henni fylgið, og spennandi verður að fylgjast með afstöðu kjósenda í væntanlegum þýzkum fylkiskosningum.

Í Frakklandi hafa jafnaðarmenn gengið á bak fyrri loforða sinna og reyna nú að draga saman seglin í ríkisrekstrinum. Þess vegna yfirgáfu græningjar ríkisstjórnina frönsku.  Franska ríkisstjórnin hraktist frá ofurskattlagningu, 75 %, á hátekjufólk, og nú eru þeir að hörfa frá stolti sínu, 35 klukkustunda vinnuviku, vegna bágborinnar samkeppnishæfni fransks atvinnulífs.

Þrátt fyrir rek brezka Verkamannaflokksins til vinstri fyrir kosningatap sitt 7. maí 2015, þá skilgreindu þarlendir græningjar sig sem staðfastan vinstri flokk og fjórfölduðu fylgi sitt upp í 4 %. Verkamannaflokkurinn brezki er lamaður vegna innanflokkserja eftir kjör vinstri mannsins Corbyns í formannssætið.  Hins vegar ætlar þjóðaratkvæðagreiðslan um veru eða brotthvarf Bretlands að reynast Íhaldsflokkinum býsna örlagarík.

Í Austurríki lyfti andóf við miðjumoði í ríkisstjórn græningjum upp í 12 % fylgi í þingkosningum 2013. 

Í Svíþjóð eru græningjar í ríkisstjórn með jafnaðarmönnum, í fyrsta sinn, og hafa fengið framgengt nýskattlagningu á kjarnorkuver, svo að framtíð þeirra er teflt í tvísýnu. Sænska ríkisstjórnin hefur annars verið aðgerðalítil, en tók þó loks af skarið gagnvart hömlulausu innstreymi flóttafólks, þegar allt var komið í óefni.

Bágstödd hagkerfi og mikið atvinnuleysi eru ekki fylgislegt kjörlendi fyrir flokka, sem einblína á umhverfisvernd.  Versnandi kjör virðast fæla kjósendur frá miðjuflokkum og til lítilla hugsjónaflokka, en þar fljóta yfirleitt ofan á hatrammir Evrópusambandsandstæðingar og þeir, sem hamla vilja innstreymi innflytjenda, t.d. brezki UKIP-Sjálfstæðisflokkurinn og franska Þjóðfylkingin-FN.  Græningjar vilja yfirleitt ekki hömlur á aðstreymi innflytjenda, og þeir eru Evrópusambandssinnar.

Hérlendis svipar pírötum nokkuð til græningja í Evrópu, en þeir eru þó ólíklegir til að leita til vinstri við Samfylkinguna.  Líklegra er, að vinstri grænir blási dálítið út, þegar Samfylkingin veslast upp, enda njóta vinstri grænir nú meira fylgis í skoðanakönnunum en Samfylkingin. Píratar á Íslandi bera keim af gömlu stjórnleysingjunum, enda hafa þeir lýst sér sem andkerfisflokki.  Stefnumálin flækjast ekki fyrir pírötum, heldur eru þeir uppteknari af naflaskoðun, innanflokks valdabáráttu og titlatogi.  Í einu orði má lýsa slíku fólki sem naflaskoðurum, og verður ekki séð, hvaða erindi slíkir eiga á vettvang stjórnmálanna.  Kannski er þessi "póstmoderníski" snykur pírata styrkur þeirra og svar við firringunni.  

Sjálfstæðisflokkurinn ætti að taka sér stöðu sem raunhæfur, þ.e. "no nonsense", umhverfisverndarflokkur og einblína í því sambandi á minnkun og útjöfnun losunar gróðurhúsalofttegunda, sem er stærsta umhverfisverndarmálið nú á Íslandi og á alþjóðavísu, og á Íslandi má enn bæta við uppblæstri lands og stækkun stærstu eyðimerkur Evrópu sem meginviðfangsefni á sviði umhverfisverndar.  Þar er hægt að setja þjóðinni metnaðarfullt markmið um að verða fyrst Evrópuþjóða til að ná 0 nettó losun gróðurhúsalofttegunda eigi síðar en árið 2045, m.a. með stórfelldri ræktun auðna, sem kostuð væri af kolefnisgjaldi og/eða koltvíildisskattheimtu (samhliða lækkun annarrar skattheimtu til mótvægis). 

Til alls þessa eru raunhæfar efnahgslegar og tæknilegar forsendur nú þegar fyrir hendi eða verða fyrirsjánlega tiltækar í tæka tíð.  Stefnumörkun af þessu tagi mun hafa jákvæð áhrif á hagkerfið, sem verður óháð innflutningi á jarðefnaeldsneyti, og mun skapa arðsama atvinnu við landgræðslu og skógrækt í hinum dreifðu byggðum landsins.    

 

"Garmurinn hann Ketill"

Andúðin á auðlindanýtingu (náttúrunnar) tekur á sig ýmsar myndir, en er alltaf jafnfurðuleg og gæti jafnvel stundum minnt á kvalanautn (masókisma).  Hér skal fullyrða, að án núverandi auðlindanýtingar væru Íslendingar ekki í einu af 4 efstu sætunum í Evrópu yfir verga landsframleiðslu (VLF) á mann, eins og nú er raunin, heldur mun neðar á þeim lista, og svo mætti lengi telja eftirsóknarverðar kennistærðir hagkerfisins, t.d. atvinnuþátttöku, fólksfjölgun, rekstrarafgang ríkissjóðs og lækkun skulda ríkis, sveitarfélaga, fyrirtækja og einstaklinga.  Jafnframt er leitun að landi með meiri jöfnuð lífskjara samkvæmt Gini-stuðlinum. Hið opinbera hefur mjög útjafnandi áhrif í anda "Sozial Marktwirtschaft" eða markaðshyggju með félagslegu ívafi. 

Þann 12. janúar 2016 birtist ein af þessum einkennilegu greinum í Fréttablaðinu, þar sem reynt er að rakka niður auðlindanýtingu með fullyrðingum út í loftið.  Greinin ber heitið:

"Einhæfni auðlinda og virðiskeðjan",

og er höfundurinn Þröstur Ólafsson, hagfræðingur. Í huga blekbónda mætti líkja tilraun á Íslandi til að þróa hagkerfi án nýtingar á auðlindum náttúrunnar við tilraun til að reisa hús án sökkla.  Um slíkt hús mætti sannarlega hafa orð heilagrar ritningar, að það væri reist á sandi og stæðist því ekki "veður og vinda".  Lítum nú á sýnishorn af því, sem téður hagfræðingur leggur til málanna, og rýnum merkinguna:

"Hér er næg almenn atvinna og þúsundir lítt menntaðra útlendinga á leiðinni.  Afkoma fólks fer batnandi.  Brottflutningur menntaðs fólks er vegna skorts á sérhæfðum atvinnutækifærum, sem á mikið skylt við óþroskað, einhæft hagkerfi. Auðlindahagkerfi eru í eðli sínu einhæf.  Hvorki landbúnaður né sjávarútvegur hafa mikla þörf fyrir fjölmenntað fólk."

Hér tekur Þröstur, hagfræðingur, algerlega rangan pól í hæðina og slær um sig með fullyrðingum, sem ekki standast.  Hvaðan hefur hann það, að þúsundir lítt menntaðra útlendinga séu á leiðinni til landsins ?  Ætli mesta vöntunin á vinnuafli verði ekki í byggingargeiranum og í ferðaþjónustu ? Hinn fyrr nefndi þarf á sérhæfðu fólki að halda, m.a. iðnaðarmönnum, og þá er dónaskapur að skrifa um sem "lítt menntaða", enda búa þeir yfir verðmætri þekkingu og reynslu.  Síðar nefnda greinin þarf í mörgum tilvikum líka á sérhæfingu og tungumálakunnáttu að halda, t.d. í eldhúsi og við gestamóttöku.

Það vantar því miður upplýsingar um, hvers konar "menntafólk" er að flytjast frá landinu, en það er vert að benda á, að sprenging hefur orðið í fjölda útskrifaðs fólks úr háskólum, og þess vegna ekki kyn, þó að keraldið leki, enda búið að vara við offjölgun á ýmsum hugvísindasviðum. Samt hafa margir valið sér námsgreinar, sem þeir gengu ekki gruflandi að, að lítil spurn væri eftir í almennu atvinnulífi, og opinberi geirinn tekur ekki endalaust við. Hins vegar er um þessar mundir mikil spurn eftir hvers konar raunvísinda- og tæknifólki, svo að ekki sé nú minnzt á heilbrigðisgeirann. 

Íslenzka hagkerfið er hvorki óþroskað né einhæft, enda eru þetta órökstuddir sleggjudómar manns, sem þekkir lítið sem ekkert til íslenzks atvinnulífs. Opinber málflutningur af þessu tagi er hagfræðingastéttinni til vanza. 

Íslenzka hagkerfið er ungt og sprækt, eins og einstæður hagvöxtur þess ber með sér.  Þroski þess kemur m.a. fram í því, að það ræður við ströngustu gæðakröfur á alþjóðlegum mörkuðum, þar sem það keppir, t.d. á álmörkuðum og fiskmörkuðum.  Hagkerfið er ekki einhæft, heldur fjölbreytt, enda er það reist á styrkum stoðum matvælaframleiðslu til lands og sjávar, mestu raforkuvinnslu á mann í heiminum, stóriðju, sem notar megnið af þessari orku og fjölþættri ferðaþjónustu, sem er umsvifameiri hérlendis en dæmi eru um annars staðar, reiknað á hvern íbúa landsins.

Þannig er það eins og hver önnur gatslitin klisja og innistæðulaus alhæfing hjá hagfræðinginum, að auðlindahagkerfi sé í eðli sínu einhæft.  Það er þvættingur, að hvorki landbúnaður né sjávarútvegur hafi mikla þörf fyrir "fjölmenntað" fólk.  Þegar litið er til úrvinnslustarfsemi þessara greina og hliðargreinar frumgreinanna, er ljóst, að sú vöruþróun krefst fjölbreytilegrar sérhæfingar og jafnvel vísindalegrar þekkingar.  Sem dæmi má taka sjávarútveginn, sem leggur sjálfur til 8,5 % af VLF, en með sprotum og hliðargreinum alls 25 % - 30 % af VLF.

"Síðan var uppbygging stóriðju meginþungi í efnahagsstefnu landsins.  Nýr einhæfur auðlindaatvinnuvegur varð til. Okkur mistókst að byggja upp úrvinnsluiðnað og skapandi störf tengd stóriðjunni, sem juku verðmætasköpunina og skildu stærri hluta virðisaukans eftir í landinu."

Hagfræðingurinn er utan gátta, eins og fyrri daginn.  Hlutverk orkukræfa iðnaðarins á Íslandi hefur alla tíð verið að breyta endurnýjanlegri orku í málm, aðallega "græna" málminn ál, og það hefur jafnlengi verið vitað, að úrvinnsluiðnaður áls fengi ekki þrifizt. Af veltu áliðnaðarins sitja um 40 % eftir í landinu, og það er alls ekki lítið, þegar litið er til þess, að fjárfestingin er áhættulaus fyrir Íslendinga. Annaðhvort þarf umfang úrvinnslunnar, t.d. felgusmíði, að vera svo mikið, að flytja þyrfti ál til landsins, eða innanlandsnotkun að taka við afurðunum.  Hið fyrra er of dýrt, og hið síðara er óraunhæft.

Slíkur úrvinnsluiðnaður verður að vera tiltölulega nálægt viðskiptavinunum, því að annars verða flutningarnir of dýrir og tímafrekir.  Það er dálítið steypt hérlendis úr áli, og Alpan fékk um hríð ál frá ISAL, en það var svo lítið magn af hverju melmi, að viðskiptin lognuðust útaf. Menn geta verið vissir um, að væri viðskiptalegur grundvöllur fyrir slíkri úrvinnslu á Íslandi, hefðu álframleiðendurnir Rio Tinto Alcan og Alcoa þegar komið henni á legg.

Það hefur hins vegar sprottið upp frumkvöðlastarfsemi í samvinnu við álverin um þróun og smíði sjálfvirks búnaðar til uppsetningar í álverum, t.d. í skautsmiðjum.  Á grundvelli þessarar sprotastarfsemi hefur framleiðslufyrirtækjum vaxið fiskur um hrygg og flutt út tækjabúnað til álvera um allan heim. Fyrirtækin hafa í sumum tilvikum afhent alverk, þ.e. hannað, smíðað, sett upp og tekið búnaðinn í notkun og fellt hann inn í framleiðslukerfi viðkomandi verksmiðju.  Þessum útflutningsfyrirtækjum hefði ekki tekizt svo vel upp, ef þau hefðu ekki fengið tækifæri til þróunar hjá álverunum á Íslandi og ef þau hefðu ekki fram úr skarandi starfsfólki á að skipa, verkfræðingum, tæknifræðingum, iðnfræðingum, rafvirkjum, rafeindavirkjum, vélvirkjum o.fl.  Þetta svið hefur hentað íslenzkum aðstæðum miklu betur en úrvinnsluiðnaður álvera, hefur aukið tækniþekkingu í landinu, og öll verðmætasköpunin verður eftir í landinu. 

Hitt er ekki hægt að láta hjá líða að minnast á, enda hefur Þröstur, hagfræðingur, greinilega ekki hugmynd um það, að í álverunum starfar fjölbreytilegur hópur og fjölmargir sérfræðingar, þar af dálaglegur hópur með háskólagráðu, hvort sem eru á launaskrá álveranna eða eru verktakar hjá þeim.  Stærstu rafkerfi landsins eru innan vébanda álveranna, stærstu þrýstiloftsveitur og meðal stærstu vatnsveitna, og þar er gríðarleg sjálfvirkni, enda stærstu tölvusamskiptakerfi framleiðslufyrirtækja.  Álverið í Straumsvík hefur þróað sína sjálfvirkni sjálft með innlendum hugbúnaðarsérfræðingum, og gæti legið í iðntölvum ISAL afrakstur 250 mannára í hugbúnaðarvinnu, margt í fremstu röð sinnar tegundar í heiminum, og sumt algert brautryðjendastarf og með snilldarbrag. 

"Auðlindaafurðir eru óstöðugustu afurðir á mörkuðum.  Gleymum því heldur ekki, að ungt fólk með fjölhæfa menntun er ekki á launaskrá stóriðjuvera."

Þessi texti hagfræðingsins er tóm þvæla.  Sjávarafurðir eru auðlindarafurð, en þrátt fyrir bágborið efnahagsástand heimsins undanfarin misseri, hefur sjávarútveginum tekizt að fá hærra verð ár eftir ár fyrir t.d. þorskflök í EUR/kg. Þegar aflabrestur hefur orðið, hefur einingarverðmætið verið aukið. Ferðamannaiðnaðurinn gerir að stórum hluta út á náttúru Íslands og er þess vegna reistur á auðlindarnýtingu.  Hann vex um 20 % - 30 % á ári, þó að víða ári illa.  Hvaða starfsemi skyldi Þröstur Ólafsson hafa í huga, sem er ónæm fyrir markaðssveiflum ? 

Einn af styrkleikum íslenzka hagkerfisins er sá, að það stendur á þremur ólíkum undirstöðum, sem sveiflast ekki endilega í sama takti.  Þessar undirstöður eru matvælaiðnaður, málmiðnaður og ferðaþjónusta. 

Ef Þröstur, hagfræðingur, hefði gert lauslega könnun á starfsmanna- og verktakaskrá álveranna, hefði hann varla farið með fleipur um, að ungt fólk með verðmæta og alþjóðlega menntun sé ekki að finna á launaskrá stóriðjuvera.

Í téðri grein hins önuga og öfugsnúna hagfræðings gat líka að líta árás á íslenzku myntina.  Enn hagar hagfræðingurinn sér eins og fíll í postulínsbúð:

"Ekki má gleyma garminum honum Katli, þegar rætt er um fráhrindandi aðstæður fyrir ungt menntað fólk til að setjast að á Íslandi.  Þar á ég við íslenzku krónuna, sem fengið hefur þá heiðursnafnbót frá forsætisráðherra að vera sterkasti gjaldmiðill í heimi."

Hér er Þröstur, hagfræðingur, á mjög hálum ísi, faglega séð, því að hann teflir nákvæmlega engum rökum fram gegn krónunni.  Rökum teflir aftur á móti fram  kollegi hans, Björn Brynjúlfur Björnsson, hagfræðingur Viðskiptaráðs Íslands, í greininni:

"Krónan og kjörin",

í Fréttablaðinu 26. nóvember 2015. Hann byrjar á því að bera saman lífskjör á Norðurlöndunum, en þar er við lýði þrenns konar myntfyrirkomulag:

"Ef við skoðum þróun lífskjara á Norðurlöndum, mælda í landsframleiðslu á mann, má sjá, að þróunin hefur verið óhagfelldust í Finnlandi, sem notar evru.  Þróunin í Danmörku, sem hefur fest gengi dönsku krónunnar við evruna, er einnig slæm.  Ísland, Noregur og Svíþjóð, sem öll nota sína eigin mynt, hafa hins vegar komið betur út."

Björn Brynjúlfur færir síðan fyrir því rök, að ástæða hrakfara Finna og Dana sé fastgengið og að ástæða velgengni hinna sé eigin, sveigjanleg, mynt. Gengi NOK, norsku krónunnar, hefur fallið miðað við ISK síðan á miðju ári 2014 um meira en þriðjung vegna þess, að olíuiðnaðurinn hefur gegnsýrt norska hagkerfið síðan 1980.  Þetta gengisfall gerist þrátt fyrir norska olíusjóðinn, sem er mun stærri en nemur norsku landsframleiðslunni á ári og er fullur af ígildi erlends gjaldeyris, og fé er tekið að streyma úr honum til norska ríkissjóðsins. 

Norski Seðlabankinn hefur auðvitað haft hönd í bagga með þessari þróun til að koma í veg fyrir fjöldaatvinnuleysi og efnahagskreppu í Noregi.  Hvernig halda menn, að staðan væri hjá frændum vorum með evru eða tengingu við hana.  Í Norðurvegi væri þá grátur og gnístran tanna, en öll kurl eru að vísu ekki komin til grafar, t.d. úr lánasafni norsku bankanna.

Í lok greinar sinnar skrifar Björn Brynjúlfur, og er hægt að taka heils hugar undir það:

"Í stað þess að líta til krónunnar sem orsakar efnahagslegra vandamála væri nær að einblína á hagstjórnina.  Endurbætur á því sviði verða alltaf mikilvægasta verkefnið í efnahagsmálum og munu skila ávinningi burtséð frá því, hvaða mynt er notuð.  Þá má jafnframt færa fyrir því rök, að slíkar aðgerðir séu nauðsynlegur aðdragandi upptöku annarrar myntar.  Aðdáendur og andstæðingar krónunnar hljóta því að sammælast um nauðsyn bættrar hagstjórnar."

Það er himinn og haf á milli málflutnings þeirra tveggja hagfræðinga, sem hér hefur verið vitnað til.  Annar setur sig á háan hest og talar (skrifar) niður til heilu atvinnugreinanna án þess að færa minnstu rök fyrir fordómafullum skrifum sínum, sem virðast mótast af vanþekkingu.  Hinn færir góð rök fyrir máli sínu og bendir á fylgni á milli laklegrar lífskjaraþróunar og evru sem þjóðargjaldmiðils. Í stærri mælikvarða er þetta afar greinilegt, þegar hagþróun fjölmennra þjóða er borin saman, t.d. Frakka og Ítala annars vegar og Breta hins vegar.  Að uppfylla Maastricht-skilyrðin er nauðsynlegt til að komast inn í myntbandalag Evrópu, og það liggur alveg beint við að móta efnahagsstefnu, sem styður við efnahagslegan stöðugleika með því að uppfylla öll Maastricht-skilyrðin. 

Hins vegar er annað skilyrði, sem nauðsynlegt er að uppfylla, svo að upptaka evru geti orðið til bóta fyrir hag landsmanna, og það er, að góð fylgni sé á milli hagsveiflu á Íslandi og í Þýzkalandi.  Bretar fundu á sínum tíma, að þessu færi fjarri, hvað þá varðar.  Þá geta menn ímyndað sér, hvernig staðan varðandi Ísland og Þýzkaland er að þessu leyti.  Nú er t.d. rífandi gangur á Íslandi, en evrubankinn berst við að hindra verðhjöðnun með því að dæla tæplega miaEUR 100 á mánuði inn á banka á evrusvæðinu, og hann heldur stýrivöxtum sínum neikvæðum. Væri Ísland nú hluti af þessu kerfi, mundi líklega geisa hér tveggja stafa verðbólga. 

Í öllum starfsgreinum á Íslandi er hæft fólk af ýmsum toga, sem daglega gengur til starfa sinna og leggur sig fram við að skapa sem mest verðmæti úr því, sem það er með í höndunum hverju sinni.  Að gera lítið úr verðmætasköpun sumra, t.d. í s.k. auðlindageirum, er bæði lítilmannlegt og ómaklegt.  Affarasælast er að lifa í anda kjörorðsins "stétt með stétt". 

Evruhagkerfi og krónuhagkerfi - samanburður

Olivier Blanchard er fyrrverandi aðalhagfræðingur Alþjóða gjaldeyrissjóðsins, IMF.  Bændablaðið rekur fimmtudaginn 22. október 2015 ummæli hans í brezka blaðinu The Telegraph:

"Evran mun verða keyrð inn í varanlegt slen, ef farið verður í nánari efnahagslegan samruna ESB-ríkjanna.  Það mun ekki leiða til neinnar hagsældar í þessu kreppulaskaða bandalagi."

Bændablaðið heldur áfram:

"Í framhaldi af vandræðum Grikkja hafa margir leiðtogar í ESB lagt mikla áherzlu á myndun yfirþjóðlegrar stofnunar á borð við fjármálaráðuneyti og þing.  Er það talið mikilvægt til að ljúka ferli við myndun fjármála- og gjaldmiðilsbandalags, sem hófst fyrir 15 árum.  Í fararbroddi fyrir þessum skoðunum hafa farið Francois Hollande, Frakklandsforseti, Jean-Claude Juncker, forseti framkvæmdastjórnar ESB, og Mario Draghi, bankastjóri seðlabanka evrunnar. Orð Blanchards koma eins og köld vatnsgusa framan í þessa menn, sem haldið hafa uppi áróðri fyrir nauðsyn á myndun ofurríkis ESB (EU superstate), sem næsta skrefi samþættingar fjármálakerfisins."

Nokkru síðar í grein Bændablaðsins stendur:

"Eins hefur upptaka evrunnar alla tíð verið forsendan í rökum aðildarsinna fyrir inngöngu (Íslands) í ESB, en ljóst virðist af orðum Blanchards, að staða evrunnar er og verður mjög veik.  Hvort sem er í núverandi myntsamstarfi eða eftir myndun hugsanlegs ofurríkis Evrópu."

Það er athyglivert, að allir þessir 3 tilgreindu áhugamenn um nánari samruna ESB-ríkjanna á fjármálasviðinu, eru frá rómönskum ríkjum, en enginn frá germönsku ríkjunum, hvað þá slavneskum.  Það sem hangir á spýtunni er fjármagnsflutningur frá norðri til suðurs.  Um það verður aldrei eining.

Vöxtur þjóðarframleiðslu (e. GDP) er ágætis mælikvarði á styrk hagkerfa.  Fyrstu ár evrunnar lofuðu góðu, en síðan árið 2003 hefur sigið á ógæfuhlið fyrir evruna í samanburði við bandaríkjadal, USD, í þessum efnum, og frá hinni alþjóðlegu fjármálakreppu 2007-2009, hefur keyrt um þverbak, því að "evruhagkerfið" hefur orðið stöðnun að bráð og ekki náð sér á strik, á meðan góður hagvöxtur hefur verið í BNA.  Enn berst Mario Draghi og evrubanki hans við hættu, sem hann telur evruþjóðunum stafa af verðhjöðnun.  Hætt er við, að "evruland" sé dæmt til stöðnunar vegna skuldasöfnunar og öldrunar samfélaganna.

Sé vísitala þjóðarframleiðslu sett á 100 í "evrulandi" og BNA árið 2000, er svo komið við árslok 2015, að þessi vísitala var 140 í BNA og aðeins 120 í "evrulandi". Meðalvöxturinn var 2,50 %/ár í BNA, en 1,25 %/ár í "evrulandi".  Þessi munur getur gert gæfumuninn t.d. við að greiða niður skuldir og ná jafnvægi í opinberum rekstri.

Um miðjan desember 2015 hækkaði Seðlabanki BNA stýrivexti sína í fyrsta sinn síðan 2006, en stýrivextir evrubankans eru fastir undir núlli, og mánaðarlega úðar bankinn tugum milljarða evra yfir bankakerfi "evrulands" til að koma í veg fyrir verðhjöðnun.  Sjúklingurinn fær með öðrum orðum stöðugt næringu í æð án þess hann sýni nokkur merki um að hjarna við. Á sama tíma lækkar gengi evrunnar og er nú USD/EUR=0,92, en var lengi vel um 0,7. Jafnvel olíu-og gasverðslækkun hefur ekki dugað í þokkabót til að örva hagkerfi evrunnar, en olíu- og gasverðslækkun ætti að öðru jöfnu að örva Evrópu utan Rússlands og Noregs meira en BNA (Bandaríki Norður-Ameríku framleiða sjálf mikið af jarðefnaeldsneyti).  Þetta bendir til, að hinir svartsýnustu fyrir hönd evrunnar hafi haft mikið til síns máls. Hún er ekki á vetur setjandi, ef hún veldur víðast hvar lakari lífskjörum en sjálfstæður gjaldmiðill mundi gera.  Evran er kannski gjaldmiðilstilraunin, sem mistókst.

Sabine Lautenschläger situr í bankaráði Seðlabanka evrunnar fyrir Þýzkaland. Eftir henni hefur Bændablaðið m.a., að "varnarleysi margra ríkja innan evrusvæðisins liggi í slæmri skuldastöðu, bæði hvað varðar opinberar skuldir og skuldir í einkageiranum.  Þetta myndi flöskuháls, sem komi í veg fyrir aukna framleiðni og vöxt."  Þýzki seðlabankinn lagðist gegn og er mótfallinn núverandi evruspreði Mario Draghis og telur hann með því efna niður í framtíðar verðbólgu, sem er eðlilega eitur í beinum Þjóðverja, enda er hún meinvættur, hvar sem hún stingur sér niður. Þetta skyldu Íslendingar hafa ofarlega í huga, en á það skortir enn.  Þó eru Íslendingar illa brenndir af verðbólgubálinu, en samt ekki eins illa og hin þýzka þjóð Weimarlýðveldisins. 

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að skuldir íslenzkra heimila og fyrirtækja hafa lækkað mikið á yfirstandandi kjörtímabili vegna fjölþættra aðgerða stjórnvalda, bættra tekna og nýs viðhorfs til skulda. Jafnvel skuldir sveitarfélaga á Íslandi hafa lækkað að jafnaði, þótt staða sumra þeirra sé skelfileg, og meirihluti borgarstjórnar Reykjavíkur er ekki barnanna beztur í þessum efnum. Hvernig skyldi þessu vera háttað hjá íslenzka ríkinu ?

Árið 2006 námu skuldir ríkissjóðs 17 % af VLF (vergri landsframleiðslu) og jukust í krónum talið og sem hlutfall af VLF til ársins 2013 og voru í hámarki árið 2012 1495 miaISK eða 86 % af VLF.  Árið 2015 lækkuðu þær um tæplega 90 miaISK, og fóru þá niður í 64 % af VLF.  Það er einsýnt, að árið 2016 munu skuldir ríkissjóðs fara vel undir 60 % af VLF, sem er lægra en hjá flestum í "evrulandi", en jafnframt eitt af s.k. Maastricht viðmiðum til að verða fullgildur í s.k. EMU II samstarfi, sem er fordyri evrunnar.

Athugum, hvað Morgunblaðið, Baldur Arnarson, hefur eftir Yngva Harðarsyni, framkvæmdastjóra Analytica, þann 22. október 2015:

"Endurgreiðsla ríkissjóðs á erlendum skuldum á síðast liðnum 12 mánuðum nemur um 98 miaISK, og eru þar af um 96,5 miaISK vegna uppgreiðslna fyrir lokagjalddaga. Áætlaður heildarsparnaður vegna þessa nemur um 4,8 miaISK.  Í fjárlagafrumvarpi 2016 kemur fram, að áætlað er, að vaxtagjöld fram til ársins 2019 lækki um 14 miaISK.  Það er því ljóst, að miklir hagsmunir felast í lækkun skulda ríkissjóðs á næstu mánuðum og misserum."

Af samanburði á þessum lýsingum á hagkerfum "evrulands" og Íslands má afdráttarlaust álykta, að Ísland er á allt öðru og giftusamlegra róli en ríkin á meginlandi Evrópu eru flest.  Meginskýringarnar eru þrjár:

Í fyrsta lagi ganga 2 af 3 auðlindaknúnu meginútflutningsatvinnuvegunum vel.

Í öðru lagi er lýðfræði Íslands landsmönnum hagstæð, þ.e. það er þokkaleg viðkoma á mannfólkinu.

Í þriðja lagi bera Íslendingar ekki klafa hárra útgjalda til ESB og eru ekki neyddir til að sækja lykilákvarðanir um auðlindastjórnun sína til Brüssel, þar sem ákvarðanir ráðast að lokum af hrossakaupum ráðherra aðildarlandanna, sem fara með viðkomandi málaflokk, t.d. sjávarútveg.  Slíkt ráðslag hefur gefizt illa og valdið ofveiði á flestum tegundum í lögsögu ESB.  Við höfum fengið smjörþefinn af þessu ráðslagi á samningafundum með ESB o.fl. um deilistofnana. 

Í stuttu máli skiptir sköpum fyrir lífskjör á Íslandi, að landið sé ekki innan vébanda ESB.  Það er nóg að vera þar með aðra löppina sem aðili að EES. Hin löppin er frjáls, og hún getur spriklað, þegar tilmæli koma frá Brüssel um viðskiptaþvinganir eða annað, sem "kommissarar" hafa kokkað upp og hlotið hefur blessun Berlínar og Parísar.