Fiskveiðistefna ESB

Ráðstjórnin er augljóslega óhæf til að fást við vanda þjóðfélagsins.  Hún býr ekki yfir neinum raunhæfum úrræðum og virðist ekkert lag hafa á að skipuleggja endurreisnina.  Samfylkingarfólk blaðrar að vanda um inngöngu í ESB (Evrópusambandið) sem "kínalyfselixír" fyrir samfélagið, en hefur ekki lagt fram neina greiningu á kostum þess og göllum né lagt fram samningsmarkmið, sem ræða mætti og leggja í úrskurð þjóðarinnar. 

Eitt mikilvægasta málið í þessu samhengi er ráðstöfun auðlinda í íslenzku efnahagslögsögunni.  Framkvæmdastjórn ESB hefur viðurkennt gjaldþrot fiskveiðistefnu ESB, enda eru 88 % fiskistofna í lögsögu ESB ofveiddir.  Um 93 % af þorski í Norðursjó er veiddur áður en hann verður kynþroska.  Úthlutaðir fiskveiðikvótar eru í mörgum tilvikum 50 % yfir þeim mörkum, sem vísindamenn ráðleggja.  Svindlið er svo yfirgengilegt, að eftirlitsstofnun ESB (EU´s Court of Auditors) lýsti því yfir árið 2007, að veiðimagnið væri "óþekkt".  Veiðifloti ýmissa landa er 60 % - 80 % of stór, og hann er rekinn með svo miklu tapi, að ríkisstuðningur við útgerðirnar nemur í sumum tilvikum jafnhárri upphæð og söluverðmæti veiðinnar.  Auk þess eiga sér stað duldar niðurgreiðslur á formi niðurfellingar opinberra gjalda af olíu til útgerðar.   

Af þessum sökum er fræmkvæmdastjórn ESB nú að undirbúa að söðla algerlega um.  Hún hefur samið "grænbók" um nýja fiskveiðistefnu, þar sem fyrirmynda er leitað í fiskveiðistefnu Íslands og Nýja Sjálands.  Framkvæmdastjórn ESB er með öðrum orðum að móta fiskveiðistefnu, sem miðar að úthlutun framseljanlegs kvóta til útgerðanna.  Það á að virkja kraft einkaeignarhalds með veðsetningarrétti og reyna þannig að bæta umgengni við auðlindina.  Efnahagslögsaga ESB-landanna á að verða "innri markaður" ESB með veiðiheimildir.  Viðskipti með kvóta eiga að verða frjáls á milli landa innan ESB.  Það á sem sagt að leggja fyrir róða stefnuna um "hlutfallslegan stöðugleika", sem aðildarsinnar hérlendis hafa þrástagazt á sem haldreipi fyrir íslenzkan sjávarútveg, ef Ísland gengur í ESB. 

Ef Ísland gengur í ESB, munu niðurgreiddar evrópskar útgerðir geta boðið í kvóta í eigu íslenzkra útgerða eða á íslenzkum kvótamarkaði.  Hvernig halda menn, að samkeppnistaða Íslendinga verði gagnvart niðurgreiddum risaútgerðum Evrópu, sem vantar verkefni fyrir flota sinn.  Hætt er við, að saga einstakra byggðarlaga á Íslandi muni þá færast yfir á landið allt.  Ísland gæti fyrr en varir orðið rúið þessari meginauðlind sinni.  Hvers vegna er ekki rætt um þessa hlið "grænbókar" ESB hérlendis ?  Það er vegna þess, að í ESB-vaðlinum tröllríður ábyrgðarleysið þekkingarleysinu.   

 

Þa

Ríkisreikningurinn

Viðamesta viðfangsefni ríkisstjórnar og Alþingis eftir kosningarnar 25. apríl 2009 verður að semja fjárlög fyrir árið 2010 og þar með að fást við fjárlagahallann.  Málflutningur, gjörðir og saga vinstri flokkanna leiða í ljós, að til þess er þeim ekki treystandi.  Þeirra boðskapur og gjörðir er allur miðaður við að ausa fé úr ríkissjóði.  Nú þarf að standa á bremsunni.  

Þessi vanmáttur ríkisstjórnarinnar gagnvart viðfangsefnum líðandi stundar mun kynda svo undir henni fyrr en varir, að hún mun springa í tætlur löngu áður en kjörtímabilinu lýkur.  AGS (Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn) mun heimta af henni raunhæfar aðgerðir til að ná markmiðum samkomulags á milli hans og ríkisstjórnar Geirs Hilmars frá haustinu 2008, sem ráðstjórnin mun glúpna gagnvart og leggja upp laupana áður en varir.  Í henni er enginn veigur.  Þess verður ekki langt að bíða, að upp muni renna fyrir fólki, að stærsta efnahagsvandamál landsins er ráðstjórnin sjálf, og er þó af nógu að taka.  Þessi þróun mun verða þjóðinni dýrkeypt, því að dýrmætur tími mun fara í súginn, fyrirtæki falla og atvinna dragst enn saman.  Stutt er í, að Pótemkín tjöld ráðstjórnarinnar falli.    

Ástæðan er sú, að henni mun ekkert verða ágengt við niðurskurð ríkisútgjalda, skattahækkanir munu hafa þær einar afleiðingar, að skattstofninn skreppi saman, og efnahagsvandi þjóðarinnar magnast.  Þá mun ráðstjórninni takast að klúðra öllum fjárfestingartækifærum erlendra aðila, sem nú eru í sjónmáli og einhverju máli skipta fyrir efnahagskerfið.   Án stórfelldra erlendra fjárfestinga eru okkur öll sund lokuð.  

"Genosse Thorlaksson", settur ráðuneytisstjóri fjármálaráðuneytis hjá félaga formanni Steingrími, hefur lagt til, að samningar, sem í deiglunni eru, og gildandi samningar við álverksmiðjurnar í landinu, verði rifnir upp og skattar á álverin hækkaðir.  "Genosse Thorlaksson" býst sem sagt við gróða í áliðnaðinum, sem ekki er til að dreifa nú um stundir. Hann heldur, að með þessu móti komi hann höndum yfir auðlindarentu, sem hann ímyndar sér, að annars hverfi úr landi.  Svipað er uppi á teninginum varðandi sjávarútveginn.  Þar hefur þó engin auðlindarenta fundizt enn, enda er sjávarútvegurinn stórkuldugur.  Kukl félaganna með sjávarútveginn, sem jafngildir þjóðnýtingu að hætti Karls Marx, mun ganga af mikilvægasta atvinnuvegi Íslendinga dauðum, nái það fram að ganga.  

Ráðagerðir félaganna í fjármálaráðuneytinu við Arnarhvál varðandi stóriðjuna jafngilda því, ef framkvæmdar verða, að drepa niður allan áhuga erlendra fjárfesta á Íslandi og mun hafa stórskaðvænleg áhrif til frambúðar á lífskjör Íslendinga.  Það er þess vegna ekkert smáræði í húfi.

Gera má ráð fyrir, að glataðar viðbótar skatttekjur ríkisins vegna niðurglutraðra fjárfestinga í álveri, 250 kt/a, og skattlagningu rekstrar þess ásamt nauðsynlegum orkumannvirkjum, nemi 16 mia kr (milljörðum) á ári.

Ráðstjórnin ræður ekki við vandann, fer kolrangar leiðir og gerir illt verra með ráðstöfunum sínum.  Á meðan blæðir almenningi.  Sameignarsinnar, menntaðir í DDR (Deutsche Demokratishe Republik) og í HÍ, ætla sér að jafna fátæktinni út eftir að hafa drepið atvinnulífið í dróma með allt of mikilli blóðtöku (skattheimtu).  Ísland er undir ráðstjórn.

Skuldir ríkissjóðs gætu senn numið um 1000 mia kr eða um 70 % af VLF.  Þó að þetta sé fjarri því að verða einsdæmi, gefur auga leið, að lækka verður þessar skuldir svo hratt sem verða má til að vaxtakostnaður verði landinu ekki óbærilegur og til að krónan geti eflzt og gengið í endurnýjun lífdaganna.  (Maastricht gerir kröfu um ríkisskuldir undir 60 % af VLF.)   

Nú nemur halli ríkissjóðs a.m.k. 150 mia kr, svo að ekkert svigrúm er til aukinna greiðslna skulda.  Þetta jafngildir tæplega 11 % af VLF, en Maastricht heimtar lægra hlutfall en 3,0 %.  Af þessum ástæðum verður að skera niður núverandi útgjöld ríkisjóðs, enda voru þau þegar á árinu 2008 orðin talsvert yfir meðaltali OECD.  Búizt er við, að tekjur ríkissjóðs árið 2009 verði um 30 % lægri en árið á undan, og þetta er sú lækkun, sem þarf að laga útgjaldahliðina að.  Einkaneyzlan hefur minnkað um u.þ.b. 30 %, og nú er komið að Alþingi að skipa ráðuneytunum að minnka samneyzluna að sama skapi.   

Þegar þróun útgjalda ríkissjóðs er skoðuð, sjá viðhengi undir tengli neðst, blasir við hrikaleg sýn.  Á árabilinu 2003-2009  hafa útgjöld á hvern íbúa aukizt um 38 % á föstu verðlagi ársbyrjunar 2009 eða alls um rúmlega 149 mia kr að teknu tilliti til fólksfjölgunar.  Þetta kalla sameignarsinnar nýfrjálshyggju.  Bullið í þeim er gegndarlaust. 

Með öðrum orðum er verkefnið að færa ríkisreksturinn aftur í það horf, sem hann var fyrir 6 árum.  Á góðærisskeiðinu undanfarin 6 ár hafa ríkisútgjöldin einfaldlega verið blásin út, af því að tekjur voru fyrir hendi.  Mesta sök á þessu eiga ráðherrar Framsóknarflokksins og Samfylkingar, en öllum hækkunum var fagnað af VG, og helzt vildi hún auka samneyzluna enn meira.   Þetta sést, ef tilvitnuð tafla er skoðuð (viðhengi).  

Hlutdeild fræðslumála í hækkun (Sjálfstæðisflokkur) er 6 %,  hlutdeild heilbrigðismála í hækkun er 11 % (Framsóknarflokkur og Sjálfstæðisflokkur stutt), hlutdeild almannatrygginga og velferðarmála (Framsóknarflokkur, Samfylking) er 25 %, en stærsta hlutdeild hækkunar, 46 %, eru "Önnur útgjöld ríkissjóðs".  Þennan síðasta lið hlýtur að þurfa að kryfja sérstaklega, en þess má geta, að á tímabilinu óx starfsmannafjöldi ríkisins um 1000 á ári að jafnaði.  Í þennan flokk falla líklega vaxtagreiðslur og afborganir lána. 

Ráðstjórnin hefur sagt, að hún ætli ekki að hrófla við heilbrigðis-og velferðarmálum.  Þessir þættir vega til samans 36 % af aukningunni á íbúa síðan 2003, svo að þetta er með öllu óraunhæft viðhorf.  Þess má geta, að aukning til heilbrigðismála nemur sömu upphæð og fengist í ríkissjóð vegna 250 kt/a álversstofnsetningar og rekstrar ásamt viðeigandi orkuverum.  Skattahækkanir á fyrirtæki og almenning væru glapræði í núverandi efnahagsástandi, mundu auka atvinnuleysið, fjölga gjaldþrotum og engu skila í ríkiskassann, er frá líður.  Þess í stað verður að skera niður kostnað ríkisins og laða að erlenda fjárfesta til að breikka skattstofninn. 

Boðskapur ráðstjórnarinnar um skattahækkanir upp í gatið lofa ekki góðu um aðferðarfræðina, sem  valin verður.  Það verður ekki framsækin stefna breikkunar á skattstofnum, heldur hugmyndasnauð afturhaldsstefna í atvinnumálum, sem seilist dýpra ofan í vasa, sem þegar hafa verið tæmdir, og leggur ekkert að mörkum til eflingar skattstofna.   

Verkefnið er yfirþyrmandi vegna óráðsíu í góðærinu, en vandamálið er þó ekki verra en að færa þjónustu ríkisins við íbúana í það horf, sem var fyrir 6 árum.  

Hallinn á ríkissjóði Íslands er nú u.þ.b. 11 % af VLF.  Það er minna en hallinn á ríkisbúskapi BNA, þar sem hallinn 2009 er áætlaður 13,7 % af VLF, og svipað og hjá þeim, sem gengur við hlið hins veifandi herramanns á myndinni hér til hliðar, hjá hverjum hallinn er nú talinn vera 11,3 % (á ríkissjóði Breta).  Í báðum tilvikum er um að ræða lönd, þar sem fjármálageirinn var mjög stór og út blásinn fyrir Hrun. Nokkrar fjármálastofnanir í BNA hafa orðið gjaldþrota, t.d. Lehmans Brothers 15.09.2008, en ríkisstjórn verkamannaflokks Stóra-Bretlands mun hafa bjargað bönkum hingað til, en hefur nú þrotið örendið við þá iðju.  Munurinn á Íslandi og þessum tveimur löndum er hins vegar sá, að þar er unnt að auka peningamagn í umferð með seðlaprentun og draga þannig úr skuldabyrði ríkissjóðs með verðbólgu.  Með lán í erlendum myntum ásamt verðtryggingu er slíkt ekki fær leið hérlendis.  

Eina færa leiðin út úr skuldafeni ríkissjóðsins íslenzka er að endurskilgreina hlutverk hans um sinn.  Þetta jafngildir afturhvarfi til fortíðar, en það er ekki í önnur hús að venda.  Það þýðir, að taka verður upp tekju-og eignatengingar á verðlagningu þjónustunnar til að halda uppi öryggisneti fyrir þá, sem mest þurfa á opinberum stuðningi að halda. Lagasetningu þarf til stuðnings slíkri neyðarráðstöfun, því að hún felur í sér mismunun eftir tekjum, sem aðeins má setja á tímabundið til að bjarga þjóðarskútunni. 

Tekjuöflun fyrir ríkissjóð er ekki síður vandasöm en útgjaldalækkun.  Hugmyndir um tekjuskattshækkanir eru dæmdar til að mistakast.  "Genosse Thorlaksson" vinnur samkvæmt kenningum um, að góðar tekjur séu refsiverðar og samfélaginu beri að leggja hald á bróðurpartinn.  Á þessari braut er auðvelt að misstíga sig við stjórnun efnahagsmálanna, þegar efnahagsástandið er jafnviðvæmt og raun ber vitni um nú.  

Viðfangsefnið er að hámarka tekjur ríkissjóðs.  Til að hitta á þá álagningu, sem mest gefur í ríkiskassan, eru til reiknilíkön.  Frægur er Laffler ferillinn, sem dregur nafn sitt af höfundi kenningar um, að hámark skatttekna fáist við tiltölulega hóflega skattheimtu.  Mun fleiri þjóðir hafa fetað þá braut undanfarið að lækka álagningu tekjuskatta en að hækka hana og telja, að slík ráðstöfun sé vel til þess fallin að styrkja grunnstoðirnar við núverandi efnahagsaðstæður.  

Í ljósi þess, að efnahagskerfið á Íslandi er mjög veikt um þessar mundir og skattheimtan hér er hærri en að jafnaði í OECD, skal láta hér í ljós þá skoðun, að núverandi skattheimta sé hægra megin við gildið, sem gefur topp á Laffler ferlinum, og þess vegna muni tekjuskattslækkun hafa örvandi áhrif á tekjustreymið til ríkissjóðs.  Um þessi efni fjallar Jón Halldór Guðmundsson, skattalögfræðingur, í Morgunblaðinu þann 7. apríl 2009:

"Skattahækkanir geta haft í för með sér enn meiri hörmungar fyrir heimilin og fyrirtækin í landinu.  Síðustu ár hefur verið unnið markvisst að því að lækka skatta á einstaklinga og lögaðila sem hefur orðið til þess að skattheimta ríkisins hefur margfaldast. ..... Komi til skattahækkana verður það til þess að enn meiri álögur leggjast á heimilin og fyrirtækin í landinu, vanskil aukast til muna þar sem ráðstöfunartekjur heimilanna minnka með hækkun skatta og minna verður eftir til að standa skil á öllum skuldbindingum.  Nær væri að lækka tekjuskatt og fækka þeim undanþágum sem veittar eru frá honum í dag.  Ríkið tapar aldrei á því að skattar lækki .....  .  Með skattalækkunum munu afskriftir lánafyrirtækja vegna vanskila minnka og tekjur ríkisins myndu aukast í formi óbeinna skatta eins og virðisaukaskatts ...  . "  Eftir að hafa fjallað um neikvæð áhrif fyrir samfélagið af fjölþrepa tekjuskatti, snýr Jón Halldór sér að fjármagnstekjuskattinum: "Nær væri að hækka fjármagnstekjuskattinn en með því myndu eigendur einkahluta- og hlutafélaga hætta að taka út laun í arðgreiðslum sem margir hverjir gera, greiða sér frekar rétt laun og skila af þeim lögbundinni staðgreiðslu eins og hver annar launþegi.  Gæta þyrfti meðalhófs við slíka hækkun því ekki má hún vera of íþyngjandi. Allir þurfa að eiga varasjóð, bæði einstaklingar og lögaðilar, því væri t.d. hægt að miða við ákveðna tölu sem æskilegt væri að hver einstaklingur ætti í varasjóði og væri sú tala skattfrjáls."  

Hægt er að taka undir með skattalögmanninum um nauðsyn varasjóðs á hverju heimili og hjá lögaðilum, hjá einstaklingum t.d. sem nemur meðal árslaunum í landinu.  Það verður hins vegar að gjalda varhug við hækkun fjármagnstekjuskatts eða þrepskiptingu hans af þeim sökum m.a., að líklegt má telja, að náin framtíð beri í skauti sér veikingu eða jafnvel afnám vísitölubindinga inn-og útlána.  Vextir munu og klárlega fara lækkandi, þar sem engir þensluhvatar eru fyrir hendi í efnahagskerfinu, og raunvextir munu þá væntanlega verða nær engir.  Að hækka skattheimtu af sparnaði væri þess vegna að höggva í sama knérunn, og gæti slíkt famferði stjórnvalda nánast þurrkað upp allan sparnað í landinu, sem væri grafalvarlegt fyrir fjárfestingar í landinu. 

Hvernig sem allt veltist, er ljóst, að stjórnmálaleiðtoga Íslands bíður eftir kosningar til Alþingis nú í apríl 2009 að leiða þjóðina eftir afar vandrötuðu einstigi, þar sem ein hrösun getur reynzt örlagarík.  Kjósendur eiga skýra kosti um stjórnmálamenn til að leiða þá út úr ógöngunum, sem heimskreppa og fall ofvaxins fjármálageira hefur leitt þá í. 

Fyrir ráðstjórninni fer guggin og aldurhnigin  flugfreyja, sem virðist forðast, eins og heitan eldinn, samneyti við erlenda höfðingja, og telur sér það helzt til ágætis, að amma sín hafi ekki látið deigan síga til tíræðs.   Ef forsætisráðherra landsins annaðhvort getur ekki eða vill ekki tala máli landsins í hópi annarra forsætisráðherra, þá er illt í efni. 

Fyrir borgaralegum öflum fer hins vegar glæsilegur og öflugur, nýkjörinn formaður Sjálfstæðisflokksins, sem hefur aflað sér haldgóðrar háskólamenntunar beggja vegna Atlantsála.  Hann mun verða landinu til gagns og til sóma í hópi annarra forsætisráðherra, þegar hans tími kemur.

Hvorum, kjósandi góður, téðra frambjóðenda treystir þú betur til að fara með stjórnun efnahagsmála og að standa í stafni íslenzku þjóðarskútunnar á viðsjárverðustu tímum lýðveldisins fram að þessu ? 

      

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Þróun ríkisútgjalda á Íslandi

Ísland undir ráðstjórn

Eftir að fjármálaráðherra, að fenginni vafasamri umsögn "lausamanns"  frá Verkamannaflokkinum norska, þjóðnýtti Sparisjóð Reykjavíkur og nágrennis (SPRON) og sameinaði Kaupþingi,  er megnið af bankakerfinu íslenzka komið í ríkiseign.  Eins og vænta mátti, á einkaframtakið erfitt uppdráttar við þessar aðstæður, sbr tregðu Nýja kaupþings við að láta af hendi það, sem skiptastjóri afhenti því á silfurfati.  

Vegna drottnunar ríkisvaldsins yfir fjármálageiranum er nú  nánast allt atvinnulíf á Íslandi undirorpið opinberri spillingu og duttlungum valdhafanna í Stjórnarráðinu.  Hin gríðarlega valdsamþjöppun í ráðuneytunum minnir á Ráðstjórnarríkin, sem urðu sjálfdauð fyrir tveimur áratugum vegna innanmeina.  Á meðan "verklaus vinstri stjórn" verður við völd í landinu, þarf ekki að búast við neinni breytingu í þessum efnum.  Lamandi krumla ríkisvaldsins mun drepa hér allt í dróma.  Vinstri flokkarnir eru jafnúrræðalausir og þeir hafa alltaf verið.  Þar trónir lýðskrumið eitt.

Eftir hið geigvænlega  fjárhagstap, sem flestir landsmenn urðu fyrir í Hruninu, og eftir að hafa horft upp á útrásarvíkingana sólunda digrum sjóðum fyrirtækja og stofnana, sjóðum, sem áttu rætur að rekja til strits almennings í landinu, er skiljanlegt, að mikil sveifla til vinstri yrði á fylgi stjórnmálaflokkanna. 

Þá gleymist það hins vegar, að téðir lýðskrumarar á vinstri væng smjöðruðu ótæpilega fyrir útrásinni, sbr hegðun borgarstjórnarflokks VG og Samfylkingar í REI-hneykslinu, sem ætluðu að færa auðjöfrunum Orkuveitu Reykjavíkur á silfurfati við bumbuslátt núverandi iðnaðar-og utanríkisráðherra, og Samfylkingin beinlínis flaðraði upp um auðkýfingana, eins og Borgarnesræður fyrrverandi formanns Samfylkingar árið 2003 eru til vitnis um, þar sem hún réðist af offorsi á þáverandi formann Sjálfstæðisflokksins, Davíð Oddsson, fyrir andóf hans gegn auðvaldinu.  Er nema von, að skinhelgin holdi klædd spyrji nú sjálfstæðismenn: "hverjir báru ábyrgð á Hruninu ?".  Hræsnin ríður ekki við einteyming. 

Fleiri gengu erinda auðjöfranna en að framan eru taldir.  Framsóknarflokkinum þótti svo mikið við liggja, að eigum Reykvíkinga og annarra eigenda Orkuveitu Reykjavíkur (OR) yrði beitt fyrir vagn útrásarvíkinganna, að hann rauf meirihlutasamstarf við Sjálfstæðisflokkinn í borgarstjórn Reykjavíkur, þegar meirihluti borgarstjórnarflokks hans neitaði að taka þátt í að breyta OR í spilavíti. 

Forseti lýðveldisins setti ríkisstjórninni og Alþingi stólinn fyrir dyrnar með synjun á staðfestingu fjölmiðlalaganna og sakaði, í samhljómi við Samfylkinguna, Sjálfstæðisflokkinn um óeðlilega andstöðu við auðvaldið, sem hér gleypti hvern fjölmiðilinn á fætur öðrum.  Þar var um að ræða auðjöfradekur á kostnað lýðræðis og upplýstrar opinnar umræðu í landinu, sem enn hefur ekki borið sitt barr þrátt fyrir fall "ólígarkanna" með brauki og bramli. 

Samfylkingin og Framsóknarflokkurinn börðust gegn stefnu Sjálfstæðisflokksins um dreift eignarhald (eignarhlutdeild 3 %-8 %) á bönkunum.  VG var vitaskuld á móti allri sölu ríkiseigna, trú sinni hugsjón um ríkisforsjá á öllum sviðum þjóðlífsins.  Nú hafa draumar VG um ráðstjórn á Íslandi rætzt.  Hefði stefnan um dreift eignarhald bankanna náð fram að ganga, mundi margt hafa farið á annan veg, því að áhættusækni án "ólígarka" hefði verið minni og sömuleiðis krosseignatengsl og þar með peningalegar loftbólur.  Bankakerfið hefði þess vegna ekki stækkað jafnrosalega og raun ber vitni um.  Á þessum grunni er hægt að velta fyrir sér, hvar meginsökin á umfangi Hrunsins liggi. 

 

Viðbjóðsleg mærð iðnaðarráðherra Samfylkingar á forsprökkum orkuútrásarinnar íslenzku, flandur hans í þeirra þágu til fjarlægra og ófýsilegra staða til fjárfestinga og smjaður í garð sjeika og annarra valdsmanna á þessum gandreiðum, var við brugðið og er til skjalfest.

Allt vitnar þetta um siðferðilega ábyrgð Samfylkingar á mestu hrakfallasögu landsins af mannavöldum frá Siðaskiptum. 

Að halla sér til vinstri nú í örvæntingu er þess vegna ekki alls kostar rökrétt, og afleiðing þess verður sú, að þjóðin mun fara úr öskunni í eldinn.  Það er næsta víst, að vinstri stjórn verður bæði úrræðalaus og sundurþykk hér eftir sem hingað til og mun þess vegna aðeins lengja og dýpka kreppuna á Íslandi.  Ráðstjórnin er ráðþrota og felur það með reykbombu, sem kölluð er frumvarp til breytinga á stjórnarskrá, sem er rétt ein hrákasmíðin úr þeim herbúðum og aðför að Alþingi. 

Málflutningur Samfylkingarinnar í utanríkismálum líkist því helzt, að forsprakkar þar á bæ séu með óráði.  Formaður og varaformaður eru eins og gömul plata, sem endurtekur í sífellu, að Íslendingar eigi að sækja um aðild að ESB og að taka upp evru.  Engin boðleg röksemdafærsla fylgir.  Á að færa peningafurstum Evrópu íslenzkar auðlindir á silfurfati ?  Hvers vegna er ekki gerð tilraun til gagnsóknar í málefnum fallinna íslenzkra banka á erlendri grund á grundvelli lögfræðilegra raka ?  Ekkert bendir til, að það stöðumat Samfylkingarinnar skili nokkrum árangri, að leita beri stjórnmálalegra lausna án þess að draga þá, sem við teljum brotlega, fyrst fyrir lög og rétt.  Óþarft er að fjölyrða um, að evran er ekki innan seilingar vegna strangra Maastricht-skilyrða, sem kollkeyrt efnahagskerfi ræður engan veginn við að svo stöddu.  

Hvers vegna gerir Samfylkingin nákvæmlega ekki neitt til undirbúnings aðild ?  Hún gæti t.d. lagt fram á Alþingi þingsályktunar tillögu um umsókn, þar sem samningsmarkmiðin yrðu tíunduð.  Ef Alþingi samþykkir og stefna Sjálfstæðisflokksins nær fram að ganga, fer þessi tillaga í efnislega umræðu á meðal þjóðarinnar og atkvæðagreiðslu.  Samfylkingin gerir nákvæmlega ekkert í þessu máli, nema að gleypa loft.  

Varðandi evruna vita allir, að samkeyra yrði íslenzkt efnahagslíf og peningamálastefnu eftir inngöngu svo lengi, að landið verði í fasa við evruland í 2 ár samfellt.  Þetta bara hreinlega er ekki í augsýn næsta áratuginn.  Allt þetta ESB og evru tal er einbert orðagjálfur og flótti frá raunverulegum viðfangsefnum landsstjórnarinnar.  Þessi hegðun Samfylkingarinnar er til vitnis um algert ábyrgðarleysi og uppgjöf gagnvart mesta viðfangsefni lýðveldisins.  Þessi stjórnmálaflokkur heimtar áframhaldandi stjórnarforystu.  Hér mundi nú einhver "Jesúsa sig".  

Það er lágmark, að í umsóknarskjali um aðild að ESB, sem þjóðin vonandi fær að tjá sig um í atkvæðagreiðslu, ef og þegar slíkt verður samið, komi fram krafa um óskoraðan umráðarétt íslenzka ríkisins á efnahagslögsögu Íslands.  Þó að slíkt náist fram, er eftir sem áður sú hætta fyrir hendi, að Evrópudómstóllinn dæmi slíkt stríða gegn grundvallar sáttmálum ESB.  Það yrði ekki björgulegt eftir einn til tvo áratugi, þegar væntanlega verður farið að dæla upp eldsneyti, gasi og olíu, úr botni Drekasvæðisins. 

Talið er, að hagkvæmt sé að vinna olíu og gas á Drekasvæðinu, ef markaðsverð olíu er yfir 70 USD/tu (bandaríkjadalir á tunnu), en það er mun lægra nú.  Eftir að þessari kreppu lýkur, mun eftirspurn aukast á ný, svo að verðið um árið 2020, þegar talið er, að vinnsla gæti hafizt á Drekasvæðinu, verður að lágmarki 100 USD/tu á verðlagi 2009.  Norskir sérfræðingar telja, að á Drekasvæðinu séu um 20 mia tu (milljarðar tunna) og ekki minna en helmingur þess magns sé á íslenzka hlutanum.  Sé nú beitt varfærni og reiknað með, að aðeins verði hagkvæmt að vinna 1 mia/tu (10 %) og að lindirnar vari í 30 ár, þá nemur andvirðið 3 mia USD/a og hagnaðurinn a.m.k. 0,9 mia USD/a.  Lágmarks skattheimta íslenzka ríkisins af þessari starfsemi næmi 60 mia ISK/a eða 15 % af núverandi tekjum ríkisins, en tekjur ríkisins gætu jafnvel tvöfaldazt m.v. stöðuna 2009. 

Nú er það að vísu svo, að skattagríð og takmarkað viðskiptavit forkólfa Samfylkingar, sem fara með forræði iðnaðarráðuneytis, virðist ætla að kæfa allan áhuga fjárfesta í fæðingunni, því að ráðstjórnin mun vera að gæla við 80 % tekjuskatt af þessari starfsemi.  Er það alveg dæmigert fyrir vafstur rauðliða í atvinnumálum að slátra gullhænunni áður en hún fer að verpa.  

Það er niðurlægjandi fyrir íslenzku þjóðina að búa við ráðstjórn.  Með hugtakinu ráðstjórn er vísað til Ráðstjórnarríkjanna gömlu.  Þar var allt atvinnulíf og öll önnur starfsemi undir járnhæl ríkisvaldsins.  Þannig er það að verða hér.  Bankarnir næstum allir í ríkiseigu og þar með atvinnulífið háð duttlungum ríkisvaldsins.  Á meðan þetta ástand varir, mun eymdin á Íslandi fara vaxandi, þ.e. æ fleiri munu falla undir fátæktarmörk og verða öreigar. 

Ástæðan fyrir því, að svona er komið á Íslandi og að breyttu breytanda víðast hvar í heiminum, eru alvarleg hagstjórnar mistök, sem kenna má við Alan Greenspan, fyrrverandi seðlabankastjóra BNA, sem leyfði eignabólunni og peningabólu fjármálafyrirtækjanna að blása óheft út.  Það átti að slá á þessa þenslu, hvar sem hennar varð vart, með hækkun stýrivaxta og takmörkun peningamagns í umferð.  Á Íslandi virkuðu ekki slík tól Seðlabankans vegna víðtækra vísitölutenginga í hagkerfinu og síðar myntkörfulána.  Nú er hafið verðhjöðnunarskeið í íslenzka hagkerfinu, og þá er tímabært að semja löggjöf, er miðar að afnámi verðtrygginga á nýjum samningum, og heimild lántakenda og lánveitenda til að breyta eldri lánum, vísitölutengdum eða gengistengdum, yfir í lán á föstum vöxtum eða X % yfir stýrivöxtum Seðlabankans með valfrelsi um jafngreiðslulán ("annuitet").  Aðeins með þessu móti munu tól Seðlabankans bíta í framtíðinni.  Honum ber að gæta þess, að hvorki eignabólur né peningabólur nái að myndast.  Honum ber líka að sjá til þess að skapa grundvöll hagvaxtar, og það er aðallega gert með þeim tólum, sem hér voru nefnd.  

 Ein af lexíum ófaranna (Hrunsins) er að forðast stjórnlausa misskiptingu auðsins, því að hún er gróðrarstía spillingar og efnahagslegs óstöðugleika.  Þetta verður bezt gert með því að hindra fyrr nefndar bólur og með því að beina fjárfestingum til framleiðslugreina, þar sem á sér stað sköpun handfastra verðmæta, og þar sem fjölbreytileg geta og þekking fær að njóta sín.  Myndin hér til hliðar sýnir þróun miðtekna, þ.e. tekna, þar sem jafnmargir eru ofan við feril og neðan við, hjá karlpeningi í fullu starfi í BNA á undaförnum 35 árum.  Á föstu verðlagi rýrnuðu þessar tekjur.  Á sama tíma var að jafnaði góður hagvöxtur í BNA.  Af þessu má álykta, og það er staðfest með rannsóknum, að tekjuójöfnuður jókst gríðarlega á þessu tímabili.  Þróun í ójöfnuði tekjuskiptingar má ráða af því, að á tímabilinu 1947 - 1979 höfðu þeir 0,1 % tekjuhæstu 20 sinnum hærri tekjur en neðstu 90 % að jafnaði, en árið 2006 höfðu þeir 77 sinnum hærri tekjur.  Þetta eru upplýsingar frá "Economic Policy Institute" í Washington DC.  Þetta getur ekki talizt eftirsóknarverð þróun fyrir neins konar þjóðfélag, og það hefur verið sýnt fram á, að mikill munur skapar óstöðugleika, en hóflegur munur virkar örvandi fyrir hagvöxtinn.  Hvað er þá hóflegur tekjumunur, og hvað er of mikill ?

Alþjóðlegur mælikvarði á tekjuskiptingu þjóðfélags er svo kallaður Gini-stuðull.  Í BNA óx hann úr 0,40 árið 1974 og upp í 0,47 árið 2006, en lækkaði svo í 0,46 árið 2007.  Víðast hvar fer hann nú lækkandi, einnig á Íslandi.  Á Bretlandi óx hann úr 0,25 árið 1979 í 0,35 árið 2006 og á Íslandi úr 0,24 árið 2004 í 0,26 árið 2006.  Fyrir félagslegt markaðshagkerfi á Íslandi er sennilega hæfilegt, að þessi stuðull sé á bilinu 0,22-0,26.  Á hinum Norðurlöndunum var Gini-stuðullinn árið 2006 á bilinu 0,24-0,30 og 0,26 að meðaltali.   

Til að stjórna þessu er áreiðanlega ekki heppilegast að beita ráðstjórnar aðferðum með ofurskattlagningu, því að slíkt stækkar svarta markaðinn og dregur úr vinnuframboði og vinnueftirspurn.  Fyrst ber a.m.k. að beita peningalegum úrræðum til að hindra verðlags-og eignabólur ásamt fjárhagslegri jöfnun námstækifæra áður en farið er að jafna með ríkissjóði.  Þá ber í félagslegu markaðshagkerfi að leggja bann við launatengingu stjórnenda eða stjórnarmanna við skammtímamarkmið hlutafélaga.   

Á Íslandi þarf að koma hjólum efnahagslífsins í gang, hvað sem það kostar.  Er líklegt, að ráðstjórn henti vel til þess ?  Það eru þrjú skilyrði, sem þarf að uppfylla til að hjólin fari að snúast:  

1. bankakerfið verði endurfjármagnað strax, svo að það geti smurt hjól atvinnulífsins.  Lán frá eða með milligöngu AGS (IMF) á að nýta til þess.
2. raunvextir útlána bankanna á nýjum lánum og gömlum verði nálægt núlli.  Þetta þýðir auðvituð lækkun innlánsvaxta að sama skapi á meðan atvinnulífið er frosið.
3. erlendir fjárfestar stofni til nýrrar atvinnustarfsemi í landinu, sem veiti þúsundum manna og kvenna af öllum stéttum ný tækifæri.  Að þessu þurfa stjórnvöld að vinna með markvissum hætti og nýta öll sambönd í því efni.

Það eru vissar efasemdir um, að samstarf VG og AGS gangi sem skyldi.  Þetta stafar t.d. af harðvítugri andstöðu VG við samning fyrri ríkisstjórnar haustið 2008 við AGS og tafa, sem virðast verða á að ná áföngum samningsins og þar með lánsafgreiðslu.  Þessi togstreita og tortryggni tefur fyrir endurræsingu atvinnulífsins.   

Nú er hafin verðhjöðnun, sem hlýtur að leiða til stýrivaxtalækkunar, jafnvel undir ráðstjórn, sem hefur varla tök á að kynda undir verðbólgu á næstunni. Ef Seðlabankinn lækkar ekki vexti um a.m.k. 3 % á mánuði að jafnaði f.o.m. apríl, þ.e. á 5 mánuðum niður í 2 %, þá verður að efast stórlega um gagnsemi samstarfsins við AGS, sem Samfylkingin sótti svo fast í kjölfar Hrunsins, og/eða um hina nýju bankastjórn Seðlabankans.  Jöklabréfin eiga engin fyrirstaða að vera í þessu efni.  Nú þegar greiðum við 50-100 milljarða á ári út í vaxtakostnað þeirra vegna, sem fara sem gjaldeyrir úr landi.  Þessu verður að linna.  Áður en gjaldeyrishöftum verður aflétt þarf lagabreyting um heimild til skuldbreytinga yfir í óverðtryggðar krónur að eiga sér stað.  Er hægt að treysta ráðstjórninni til að standa í ístaðinu við að ná niður vöxtum ?  Þá þarf hún að gera betur en hingað til.  Hún virðist í hvoruga löppina geta stigið.

Þriðja skilyrðið getur ráðstjórnin ekki uppfyllt vegna þess, að innan raða Samfylkingar og einkum VG er mikil andstaða gegn erlendum fjárfestingum, a.m.k. ef um er að ræða alþjóðleg stórfyrirtæki.  Spurningin er, hvernig verða erlendir fjárfestar fengnir til landsins að nýju.   Því er spáð, að árið 2010 nái álverðið 2000 USD/t (það er nú undir 1500 USD/t) og jafnaðarverð verði smám saman 2500 USD/t.  Þá mun áhugi fjárfesta glæðast og íslenzk orkuvinnslufyrirtæki ná vopnum sínum á ný.

Verða erlendir aðilar fúsari til fjárfestinga á Íslandi, ef landið tekur stefnuna á  ESB og upptöku evru ?  Það er ekki augljóst, því að landið hefur aðgang að innri markaði Evrópu með aðild að EES.  Dótturfélög erlendra félaga mega gera upp sitt bókhald í mynt móðurfélagsins.  Íslenzka krónan skiptir þess vegna litlu máli fyrir fjárfestana.  Ef þróun mála í eftirleik Hrunsins hins vegar verður með þeim hætti, að fjárfestar, hvaðanæva að úr heiminum, geri að úrslitaatriði, að Ísland selji sig á vald yfirþjóðlegra samtaka, er ekki um annað að ræða en að semja þingsályktunar tillögu með samningsmarkmiðum, sem að fengnu samþykki Alþingis yrðu lögð fyrir þjóðina til samþykktar eða synjunar. 

Hvers vegna lætur Samfylkingin nægja að tala um nauðsyn umsóknar um aðild að ESB, en færir engin haldbær rök fyrir þessari nauðsyn, og gerir  nákvæmlega ekkert raunhæft til að þróa efnahagskerfið í þá átt, að við eigum einhverja valkosti ?    

 

 

Skattahækkanir ofan í eymdina

Eins er víst og nótt fylgir degi, að fái vinstri flokkarnir brautargengi í kosningunum 25. apríl 2009, þá skella þeir þungbærum skattahækkunum á launþega, sparifjáreigendur og jafnvel alla neytendur, sem þó munu enga skila fyrir ríkissjóð, þegar upp verður staðið.   Almenningur mun þá enn gjalda hrapallegra hagstjórnarmistaka, enda skilja rauðliðar ekki samhengi skattálagningar og skatttekna.   

Slík aðgerð yrði í fullkomnu samræmi við hugmyndafræði sameignarsinna, sem reist er á öfund og forræðishyggju og mörkuð skilningsleysi á gangverki hagkerfisins.  Það hefur alltaf verið reginmunur á afstöðu hægri og vinstri manna til skattkerfisins.  Hægri menn telja meginhlutverk skattkerfis vera að afla hinu opinbera nauðsynlegra tekna til að standa undir útgjöldum, sem löggjafinn ákvarðar ásamt sveitarstjórnum.  Vinstri menn, aftur á móti, eru upp fullir af öfugsnúnum hugmyndum um annars konar hlutverk stjórnmálamanna en löggjafar og stjórnunar á málefnum ríkisins.  Grillur þeirra snúast yfirleitt um kreddur og í þessu tilviki um að breyta tekjuskiptingunni, sem þegar hefur ráðizt á vinnumarkaðinum á milli launþega og vinnuveitenda, annaðhvort í beinum samningum þeirra á milli eða félagasamtaka þeirra.  Skattkerfið er þá tækið, sem purkunarlaust er beitt í þessu augnamiði. 

Verður ekki séð, að stjórnmálamenn hafi heimild, með stoð í stjórnarskrá, til að hlutast þannig gagngert til um að breyta niðurstöðum frjálsra samninga og mismuna fólki beinlínis eftir tekjustigi á grundvelli umdeildra hugmynda um jöfnun ráðstöfunartekna.  Mishátt álagningarhlutfall er siðlaus mismunun þegnanna, sem engu skilar, þegar upp er staðið, nema sameiginlegu tjóni þjóðfélagsins á formi aukins samdráttar hagkerfisins og aukins atgervisflótta úr landi við núverandi þjóðfélagsaðstæður eða minni hagvexti en ella í venjulegu árferði.

Í þessum efnum er þó unnt að fallast á réttmæti persónuafsláttar, þó að hann sé ekki sjálfsagður, en það er engan veginn hægt að fallast á réttmæti fjölþrepa skattkerfis, þar sem jaðarskattprósentan er hækkuð í þrepum með hækkandi tekjum.  Persónuafsláttur hefur raunar í för með sér stighækkandi jaðarskatt frá skattleysismörkunum, eins og gefur að skilja.  

Í þessu sambandi er hægt að upplýsa, að Verkamannaflokkur Bretlands setur á 45 % jaðarskatt, en hann gerir það með 3 ára fyrirvara, þ.e. álagning á ekki að taka gildi fyrr en 2011, og þá aðeins fyrir árstekjur yfir GBP 150´000 eða MISK 26.  Íslenzku rauðliðarnir ætla að skattpína launafólk með árstekjur MISK 6 og hærri.     

Það liggur í landi, að skattar séu lágir á Íslandi.  Þessu er þó þveröfugt farið.  Þegar tekin eru saman útgjöld ríkis og sveitarfélaga, sjá grafið hér að ofan, kemur í ljós, að þau voru um 45 % af landsframleiðslu á Íslandi fyrir Hrunið, en um 40 % að meðaltali innan OECD.  Það snaraðist á merinni á Íslandi árið 2006, eins og tilvitnað graf ber með sér.  Þetta, ásamt gríðarlegu tekjufalli hins opinbera og nýjum útgjaldaliðum í kreppunni, er meginástæða þess, að hallinn á ríkissjóði nemur nú um 12 % af VLF.  Þetta mun vera svipað hlutfall og í BNA (Bandaríkjunum).  

Í BNA voru skattar samt nýlega lækkaðir, þó að þeir séu miklu lægri en hérlendis.  Hvers vegna halda menn, að mikill meirihluti hafi verið fyrir þeirri aðgerð í báðum deildum Bandaríkjaþings ?  Fyrir skattalækkun voru færð sömu rök í BNA og í fjölmörgum öðrum löndum, þar sem þjóðþing hafa undanfarið samþykkt skattalækkun þegnunum til handa.  Það er til þess að létta undir með almenningi í þrengingum kreppunnar.  Ef almenningur fær þannig meir á milli handanna, fækkar gjaldþrotum, greiðsluskil skána og viðskipti glæðast.   Þetta er þó ofvaxið skilningi margs vinstri sinnans.

Hvers vegna dettur engum í hug hérlendis að lækka skatta í stað alls kyns sjónhverfinga, sem spunnar eru upp um meðferð skulda, þar sem kostnaður mun leggjast á sameiginlega sjóði landsmanna að miklu leyti ?  Grundvallar atriði er, að þegnarnir njóti jafnræðis, þegar hið opinbera leggur á byrðar eða léttir af byrðum.

Hækkun skattaprósentu, af hvaða tagi sem er, mun dýpka kreppuna og lengja í henni.  Þessa tröllheimskulegu aðgerð hafa ríkisstjórnarflokkarnir samt boðað bæði leynt og ljóst, að koma muni til framkvæmda eftir kosningar nú í apríl 2009.  Sjálfstæðisflokkurinn telur nóg komið af skattahækkunum og telur mestu varða fyrir heildina, að einstaklingarnir fái svigrúm til að bjarga sér, en séu ekki spenntir fyrir hlass hins opinbera meirihluta ársins sem hverjir aðrir dráttarklárar.  Þetta má heita nútíma þrælahald sameignarstefnunnar. 

Sameignarsinnum hefur t.d. ætíð sviðið, að fjármagnstekjuskattur skuli ekki vera hærri en 10 %.  Þessi hóflega skattheimta ásamt jákvæðri raunávöxtun sparnaðar er þó forsenda þess, að einhver umtalsverður sparnaður verði til í landinu.  Hvernig eigum við að koma hjólunum í gang án sparnaðar ?  Án sparnaðar verða engar fjárfestingar. Ef peningamagn í umferð eykst meir en sparnaðurinn til lengdar, verður til verðbólga.  Mikill sparnaður er forsenda mikilla útlána, t.d. til fjárfestinga í atvinnulífinu.  Hækkun fjármagnstekjuskatts mun draga úr sparnaði ásamt peningalegum stöðugleika og leiða til aukins fjármagnsflótta úr landinu og þar með lakari lífskjara.

Það er kunnara en frá þurfi að segja, að Írar standa frammi fyrir afleiðingum ofhitnunar efnahagskerfis síns, sem birtist t.d. sem gríðarleg eignaverðsbóla.  Þensla og síðan mikill samdráttur varð þrátt fyrir evru þar í landi, en það er önnur saga.  Nú ræða þeir, hvernig þeir eigi að ná jafnvægi í ríkisbúskap, sem er eitt af Maastricht skilyrðum evrulands.  Þeir eru með einna lægstan tekjuskatt á fyrirtæki eða 12,5 %.  Þetta dró miklar fjárfestingar til Írlands frá aldamótum fram að 2008.  Írar ætla ekki núna að hækka þennan skatt.  Þó að ESB hafi horn í síðu Íra fyrir þennan lága skatt, láta Keltarnir ekki undan, því að þeir vita, að slíkt mundi draga kreppuna á langinn hjá þeim.  Þegar lánsfé er af skornum skammti, hvað þá illfáanlegt, eins og núna, er gulls í gildi að hafa aðdráttarafl fyrir fjárfesta, ekki sízt erlenda. 

Nú er spurningin, hvaða áhrif hefur breyting á álagningarprósentu skatta á tekjur hins opinbera ?  Fjármálaráðherrann, sem ekki heitir Ragnar Reykás, þó að því hafi verið haldið fram, hefur svarað þessari spurningu varðandi tekjuskattinn.  Hann boðar tvö ný þrep í álagningu tekjuskatts launþega og áætlar, að þessi nýja hækkun jaðarskatts muni leiða til tekjuaukningar ríkissjóðs um 3,5 milljarða króna.  Ef reiknað er með, að tekjuskattshækkunin nái til 50 þúsund skattborgara, þá nemur skattahækkunin 70 þúsund krónum að jafnaði á hvern, sem verður fyrir þessu svipuhöggi fjármálaráðherrans. 

VG hefur ályktað um að taka upp eignarskatt að nýju á Íslandi, og hafa þeir nefnt svo hátt álagningarhlutfall, að jafna má til eignaupptöku.  Þetta er einstaklega óréttlátur skattur af eftirfarandi ástæðum:

• eignarskattur felur í sér margsköttun á sömu tekjur, sem varið hefur verið til öflunar eigin húsnæðis
• þessi skattstofn er nú nýttur grimmilega af sveitarfélögunum á formi fasteignagjalda og ríkið væri þess vegna að höggva í sama knérunn
• eignarskattur kemur þyngst niður á tveimur hópum, sem nú eiga mjög undir högg að sækja, þ.e. ungu fólki, sem er að stofna til heimilis, og hefur rýrða tekjumöguleika í kreppunni, og öldruðu fólki, sem enn býr í eigin húsnæði og hefur tapað stórfé, þó að ekki væri annað tínt til en tap lífeyrissjóða
• álagning eignarskatts mun vafalaust hækka leiguverð, sem harðast kemur niður á þeim, sem sízt skyldi.
• hækkun eignarskatts mun enn tefja endurreisn húsnæðismarkaðar

Skattahækkanir munu við núverandi aðstæður valda stórtjóni á hagkerfinu og ríða mörgum fjölskyldum að fullu, fjárhagslega.  Með öðrum orðum munu skattahækkanir enn hægja á hjólum efnahagslífsins og fjölga gjaldþrotum heimila og fyrirtækja.  Hið sorglega er jafnframt, að þessar fórnir munu verða algerlega unnar fyrir gýg, því að þær munu ekkert hækka tekjur ríkissjóðs til lengdar af þeirri einföldu ástæðu, að þær munu leiða til samdráttar skattstofna ríkisins. 

Lauslega áætlað munu boðaðar (undir rauðri rós) skattahækkanir leiða til þess, að um 250 þúsund krónum á ári verður kippt út úr ráðstöfunartekjum miðstéttarfjölskyldunnar íslenzku, sem stendur undir öllu velferðarkerfinu.  Eins og áður segir mun þetta leiða til þess, nú þegar endar ná vart saman hjá tugþúsundum fjölskyldna, að fjöldi manns verður að segja sig til sveitar.  Þetta verður mögnun móðuharðinda af mannavöldum og gjaldið, sem greitt verður fyrir "Búsáhaldabyltinguna", sem leiddi til valdatöku rauðliðanna, svartasta afturhalds landsins, sem sækir efnahags-og stjórnmálakenningar sínar í löngu gjaldþrota góss Karls Marx og Friedrich Engels.  Að hagnýta kenningar þessara herramanna kemur hverri þjóð á vonarvöl.

Hér blasir í hnotskurn við meginmunurinn á sameignarstefnu ríkisstjórnar flokkanna og félagslegu markaðshagkerfi.  Hið fyrr nefnda lítur miskunnarlaust á tekjur og eignir þegnanna sem skattstofna, sem hinu opinbera beri að skítnýta "til að jafna lífskjörin", en í félagslegu markaðshagkerfi er stefnan sú að skapa einstaklingum og félögum nægt svigrúm til fjárfestinga og/eða sparnaðar, þannig að samfélagskakan, sem til skiptanna er, stækki sem örast, og að sem flestir einstaklingar búi við efnahagslegt og félagslegt öryggi. 

Það er gefið mál, að skattahækkanir munu leiða til aukinna undanskota og stækkunar svarts vinnumarkaðar.  Í stað þess að auka álögur á þrautpíndan almenning væri yfirvöldum nær að einhenda sér í að hafa uppi á lausafé og eignum, sem skotið hefur verið undan skatti.  Nefnd á vegum hins opinbera hefur áætlað, að skattsvik nemi á bilinu 40-60 milljörðum kr árlega, þar sem ríki og sveitarfélög eru svikin.  "Skattmanni" væri nær að einhenda sér í að hafa uppi á þrjótum, sem brotið hafa skattalögin en að níðast á löghlýðnum borgurum, sem gjalda guði, það sem guðs er og keisaranum, það sem keisarans er.  "Skattmanni" á ekki að verða skotaskuld úr, ef nokkur mannsbragur er að honum, að bæta innheimtuna um eina 40 milljarða árlega í stað þess að auka hvatann til undanskota með skattahækkunum.   

Skattaparadísir í Karíbahafinu hafa verið nefndar, en þær hafa einnig verið í Evrópu og ekki síður í Bandaríkjunum.  Nú hafa Svisslendingar, eftir þrýsting frá ESB, létt á bankaleynd, og eftir G20 fundinn í Lundúnum í aprílbyrjun 2009 mun hún vafalaust víða rakna upp, enda bankaleynd stórlega misnotuð af andfélagslegum öflum, svo að orðalag bolsévíka sé viðhaft.  Með því að einbeita sér að þessum fjáruppsprettum, geta yfirvöld á Íslandi, í stað þess að ganga í skrokk á þrautpíndum almenningi með engum árangri, heimt að líkindum hundruði milljarða króna í fjárhirzlur ríkisins áður en yfir lýkur.  Er myndarlegt átak dómsmálaráðherra með samningi við fyrrverandi yfirrannsóknardómara í Frakklandi og eflingu embættis sérstaks saksóknara lofsvert. 

Hér má sjá mynd frá Klettafjöllunum bandarísku.  Þar eru víða taldar leynast skattaparadísir, svo að víðar er hægt að fara til að leita fanga en til smáeyja, þó að þangað geti slóðin einnig legið.  Undarlegt er, ef Europol og Interpol gagnast ekkert í þessari leit, en samstarf við erlenda sérfræðinga um peningaþvætti er þó að komast á laggirnar.  Eva Joly og fleiri slíkir hafa haldið og munu jafnvel í enn ríkari mæli halda fyrir mörgu þrælbeini vöku. 

Framleiðsluþjóðfélagið

Um allan heim fitnaði fjármálageirinn fram úr hófi á ódýru fé um sjö ára skeið fram til ársins 2008, eins og púkinn á fjósbitanum nærðist á skömmunum í Odda forðum.  Hin miklu mistök stjórnvalda um allan heim voru fólgin í að veita frelsi án ábyrgðar, þannig að einkarekin fjármálafyrirtæki störfuðu í skjóli ríkisábyrgðar. Slíkt kann ekki góðri lukku að stýra, enda var hagnaðurinn einkavæddur, en tapið þjóðnýtt.  Þetta var ekki frjálshyggja, hvað þá nýfrjálshyggja, heldur blandað hagkerfi.  Grundvöllur frjálshyggju er, að frelsi fylgi ábyrgð.  Fyrr nefndu rotnu kerfi "pilsfaldakapítalismans" þarf að bylta á heimsvísu.

Íslendingar hafa tímabundið glatað trausti í viðskiptaheiminum.  Það er grafalvarlegt mál, ef útlendingar treysta okkur ekki lengur til að fara vel með peninga, sem þeir lána okkur eða fela okkur umsýslu yfir.  Á meðan svo er, verður girt fyrir framfarir og atvinnusókn með miklum fjárfestingum hérlendis.  Þennan vítahring verður að rjúfa hið fyrsta.  Það verður aldrei með rauðliða við stjórnvölinn, grámyglur, sem koma nú smám saman út úr skúmaskotunum og bíða eftir tækifæri til að varpa af sér grímunni að afloknum kosningum, þar sem þeir ætla að fljóta á öldufaldi réttlátrar reiði vonsvikinnar og raunamæddrar þjóðar. 

Ekkert getur hamlað gegn afdankaðri, gaddfreðinni og þjóðhættulegri hugmyndafræði sameignarsinna, nema Sjálfstæðisflokkur, sem gengur í endurnýjun lífdaganna á Landsfundi sínum og velur sér þar stýrimann, sem nær eyrum hins vinnandi manns og konu hvarvetna um landið.  

Nú liggur beint við fyrir landsmenn að snúa sér að handfastari viðfangsefnum en að sýsla með verðbréf, enda er starfsemi fjármálastofnana reist á sandi, eins og kunnugt er.  Nú ber að leggja áherzlu á að framleiða vörur fyrir okkur sjálf og til gjaldeyrisöflunar. 

Landið býður upp á framleiðslu heilnæmustu matvara, sem völ er á.  Það eru samt ekki allir sammála um að nýta þessi gæði innanlands og til útflutnings.  Samfylkingin hefur t.d. á stefnuskrá sinni að lama íslenzkan landbúnað með því að kaffæra markaðinn með innflutningi.  Furðu gegnir þess vegna, að nokkur landsbyggðarmaður skuli kjósa Samfylkinguna. Þungvæg öryggisleg, heilsufarsleg, menningarleg og þjóðræknisleg rök hníga að því að veita íslenzka landbúnaðinum vissa vernd, þó að matarverð verði hærra fyrir vikið.  Fórna verður minni hagsmunum fyrir meiri. 

Sjávarútvegurinn íslenzki er einn sá öflugasti og bezt rekni í heimi, enda stendur einkaframtakið að honum, en erlendis eru fiskveiðar víða ríkisstyrktar.  Mikill ágreiningur ríkir á hinn bóginn hérlendis um stjórnun fiskveiða.  Vinstri flokkarnir reka áfram sína sameignarstefnu um þjóðnýtingu auðlinda hafsins, sem reka mun frjálsar útgerðir beint í gapastokkinn og endurreisa hér bæjarútgerðir, sem soga munu til sín skattpeninga, eins og í gamla daga.  

Sjálfstæðisflokkurinn vill nýta kosti einkaframtaksins í útgerð með einkaeignarrétti á kvótanum til að hámarka framleiðnina öllum landsmönnum til hagsbóta.  Þetta kerfi nýtur virðingar erlendis, þar sem það hefur gefizt betur en annað fyrirkomulag í þessum efnum.  Hins vegar kemur til greina að reisa skorður við veðsetningu óveidds afla í sjó og að veita útgerðum ívilnun veiðileyfagjalds fyrir að landa afla til vinnslu á Íslandi.   

Samfylkingin gengur lengst allra stjórnmálaflokka við að ógna tilverugrundvelli sjávarútvegsins íslenzka til framtíðar, því að hún vill flytja ákvörðunarvald veiðistjórnunar til Brüssel.  Ennfremur vill þessi "jafnaðarflokkur" hætta á, að síðar meir verði tekin ákvörðun um það í Brüssel, að Íslandsmið verði sameiginlegur vettvangur fiskveiðiskipa ESB.  Er unnt að treysta hugsanlegu samkomulagi við hrokagikkina í Brüssel um óskoraðan ráðstöfunarrétt Alþingis á auðlindum íslenzku efnahagslögsögunnar ?  Um þetta ritaði Páll Bergþórsson, fyrrverandi veðurstofustjóri, stutta áminningu í eitt dagblaðanna í marz 2009:

"Efnahagslögsaga á hafinu kringum Ísland nær 200 sjómílur út frá annesjum og telst vera 758 þúsund ferkílómetrar.  Af áætluðum 323 þúsundum íbúa árið 2009 koma því 2,347 ferkílómetrar handa hverjum þeirra.  Efnahagslögsaga Evrópusambandsins er sjö sinnum stærri, 5,3 milljónir ferkílómetra.  Þar búa um 380 milljónir manna sem svarar til 0,014 ferkílómetra á hvern íbúa. Þetta má ráða af Almanaki fyrir Ísland og grein á netinu, EEZ in Europe eftir Juan Luis Suárez de Vivero, prófessor í háskólanum í Seville.  Ef Evrópusambandið næði undir sig íslensku efnahagslögsögunni, þýddi það 14 % stækkun hennar fyrir hvern íbúa.  Íslendingar fengju hins vegar smækkun síns hlutar um 99,3 % á hvern íbúa.  Er nema von að einhverjir hjá ESB hyggist nota efnahagshrunið á Íslandi til að ná því undir vængi sína ?"  

Þessi greinarstúfur Páls Bergþórssonar eru orð í tíma töluð, og vangaveltur af þessu tagi eru megin ástæða þess, að Norðmenn hafa í tvígang hafnað aðild í þjóðaratkvæðagreiðslu og að íslenzka þjóðin er ekki ginnkeypt fyrir aðild nú um stundir, þó að lofað sé gulli og grænum skógum, ef hún aðeins fellur fram og tilbiður gullkálfana í Brüssel.   

Iðnaður er sá atvinnuvegur, sem veitt getur flestum starfsmönnum á Íslandi atvinnu.  Eina raunhæfa ráðið til að vinna á atvinnuleysinu og samtímis að afla gjaldeyris er að reisa hér nýja iðnaðarstarfsemi til útflutnings.  Eiga þar við nákvæmlega sömu rök og Einar Benediktsson, skáldjöfur, beitti fyrir tæpri öld.  Við núverandi aðstæður, eins og þá, er það einvörðungu unnt með því að laða hingað erlent fjárfestingarfé.

Fólk þarf að gera sér grein fyrir því, að öll slík tækifæri munu renna úr greipum núverandi ríkisstjórnarflokka.  Annar þeirra er hálfvolgur í afstöðunni til stóriðju, en hinn er andsnúinn erlendum fjárfestingum á Íslandi og mun berjast með kjafti og klóm gegn fjárfestingum í virkjunum til stóriðnaðar og gegn byggingu álvera, svo að dæmi sé tekið, hér eftir sem hingað til, því að engin stefnubreyting hefur orðið á þeim bæ síðan árið 1966, þegar ein harðasta rimma sögunnar geisaði á Alþingi um frumvarp til laga um Íslenzka Álfélagið hf.  Með stofnun þess félags voru með vissum hætti raungerðar hugsjónir skáldmæringsins. 

Á tímum fjárþurrðar íslenzka ríkisins er hinn ofstækisfulli umhverfisráðherra VG aftur á móti að leita leiða til að styrkja aðgerðasinna í baráttunni við erlenda fjárfesta með fé úr opinberum sjóðum.  "Er þetta hægt, Matthías ?"  Fólk þarf að átta sig á því, að til valda hafa verið leiddar afætur, sem eiga e.t.v. eftir að verða hrikalegur baggi á almenningi vegna þess, að þær munu leiða hér til öndvegis hugmyndafræði Karls Marx, sem leiðir alls staðar til örgustu fátæktargildru sögunnar, fái þær til þess styrk í næstu kosningum til Alþingis. 

Ríkisstjórnarflokkarnir gera sem sagt mjög upp á milli atvinnustarfsemi.  Þeir fordæma stóriðnað, m.a. á grundvelli mengunar.  Þegar um álverin á Íslandi er að ræða, er slík gagnrýni reist á úreltum upplýsingum og illvígum fordómum í garð alþjóðlegra fyrirtækja, því að óhætt er að fullyrða, með vísun til opinberra rannsóknarskýrslna um láð, lög og loft, að t.d. álverið í Straumsvík, sem næst er mesta þéttbýli landsins álveranna þriggja, hefur engin varanleg skaðleg áhrif á umhverfi sitt.  Ríkisstjórnin er þess vegna engan veginn að vernda íslenzka náttúru, heldur er hún með afstöðu sinni í garð orkukræfs iðnaðar að fórna þúsundum starfa á altari einangrunarstefnu í atvinnumálum.   

Algengasta tugga þingmanna ríkisstjórnarflokkanna, þegar umræðan berst að sköpun nýrrar atvinnu með því að stofna til stóriðju, er, að til að standast kröfur þess alþjóðlega samnings, sem e.t.v. mun taka við af Kyoto sáttmálanum eftir 2012, verði Ísland að draga úr losun koltvíildis. 

Slíkir stjórnmálamenn vaða elginn og skeyta þá hvorki um skömm né heiður í vaðlinum.  Þeir hafa í raun gefið "íslenzka ákvæðið" í Kyoto sáttmálanum upp á bátinn, og þeir vita ekki, að ESB (Evrópusambandið) undanskilur koltvíildislosun álvera í bókhaldi sínu um gróðurhúsalofttegundir.  Hvers vegna halda menn, að ESB geri það ?  Það er til að viðhalda hvata bílaframleiðenda til að auka hlutdeild áls í hverju farartæki. 

Um þetta skrifaði Jakob Björnsson, fyrrverandi orkumálastjóri og prófessor í rafmagnsverkfræði við HÍ, í greininni "Áliðnaðurinn á Íslandi eftir Kyoto", sem birtist í Morgunblaðinu 18. marz 2009: 

"Framleiðslu á hverju kg áls í álverum sem nota nýjustu vinnslutækni fylgir losun á um 1,7 kg að CO2 - ígildi af gróðurhúsalofttegundum.  Hvert kg af áli sem notað er í bíla í stað þyngri málma sparar á hinn bóginn losun á 20 kg af CO2 yfir endingartíma bílsins, sem er stuttur í samanburði við meðaldvalartíma koltvísýrings í andrúmsloftinu.  Þetta þýðir að ef 8,5 % eða meira af hráálinu er notað í bílasmíði nægir það til að vega upp losunina frá framleiðslu alls álsins.  Í reynd fer nú þegar mun stærra hlutfall hráálsins í bílasmíði og það hlutfall fer vaxandi vegna þrýstings á bílaframleiðendur um að draga sem mest úr eldsneytisnotkun á ekinn kílómetra.".   

Í lok greinar sinnar segir Jakob:

"Starfsemi sem sjálfkrafa leiðir til minni heimslosunar á CO2 á eðli máls samkvæmt ekkert erindi í alþjóðasamþykktir sem miða að því að vinna gegn gróðurhúsaáhrifunum.  Sú starfsemi stuðlar nefnilega að sama markmiði og þær samþykktir.".

Hér eru færð málefnaleg rök fyrir því, að Ísland eigi að taka þveröfuga stefnu við það, sem ríkisstjórnin lætur á sér skilja, að stefnt sé að á Kaupmannahafnar ráðstefnu um þessi mál haustið 2009.  Þar ætlar þessi lánlausa ríkisstjórn, fái hún endurnýjað umboð í Alþingiskosningum í apríl 2009, að vinna blygðunarlaust gegn hagsmunum Íslands og að bjóða landslýð í staðinn upp á "eitthvað annað". 

Við sáum nú í marz 2009, hvað þetta "eitthvað annað" ríkisstjórnarinnar er, þegar hún boðaði aðgerðir sínar í atvinnumálum.  Þær voru hvorki fugl né fiskur.  Hið furðulega var þó, að þriðjungur áforma ríkisstjórnarinnar voru stóriðjuframkvæmdir, sem voru langt komnar í undirbúningi áður en "Jóka" komst á koppinn.  Hvernig heldur fólk, að ráðherrum núverandi stjórnarflokka gangi að ávinna sér traust erlendra fjárfesta, sem þeir hafa áður lagt í einelti með svigurmælum, óhróðri og dylgjum ? 

Margt er enn ónefnt af gjaldeyrisskapandi starfsemi.  Ein er samt undirstaðan þeirra allra.  Það er íslenzka krónan.  Engin ástæða er til að halda, að Evrópubankinn í Frankfurt hefði komið til skjalanna og bjargað íslenzku bönkunum frá hruni.  Hann gegnir einfaldlega ekki hlutverki þrautavarabanka.  Það gera hins vegar seðlabankar hvers lands.  Við stæðum þess vegna uppi með hrunið bankakerfi, enda grautfúið innan frá, þó að gjaldmiðill okkar væri evra.  Þá stæðum við nú á barmi gjaldþrots, eins og þjóðir með mikla eignabólu og evru eða fasttengda mynt við evru.  Þessar þjóðir hafa glatað samkeppnihæfni sinni við útlönd, en krónan drífur hins vegar áfram íslenzka útflutningsatvinnuvegi, svo langt sem það nær vegna eymdarástands á mörkuðum ytra.  Á sökkvandi skipi gamla efnahagskerfisins, bréfahagkerfisins, reyndist krónan verða okkar bjarghringur.

Flokkur forsætisráðherra vill hoppa til Brüssel með allt á hælunum og semja þar um innlimun íslenzkrar efnahagslögsögu í ESB, þó að enginn viti  á þessari stundu á hvaða vegferð ESB er. 

ESB virðist vera á leið til upplausnar og mun ekki taka við okkur á næstunni, nema við látum undan þeirra ýtrustu kröfum.  Full yfirráð ESB yfir íslenzkri efnahagslögsögu verður vafalítið eitt af samningsmarkmiðum þeirra.  Þeir telja sig nú eiga í fullu té við okkur og hafa þar töluvert til síns máls.  Þetta mun ekki standa í Samfylkingunni, "bóluflokkinum" samkvæmt lýsingu formanns Framsóknarflokksins, enda vantar hryggjarstykki og heilabú í fyrr nefndan stjórnmálaflokk.  Það er kvíðvænlegt, ef Samfylkingunni verður falin forsjá íslenzka utanríkisráðuneytisins eftir næstu kosningar. 

           

Spyrja má, hvers konar stjórnarfarsleg umgjörð henti framleiðsluþjóðfélaginu bezt ?  Eftir hrun Þriðja ríkisins stóð þýzka þjóðin frammi fyrir spurningu af svipuðu tagi.  V-Þjóðverjar nutu þá leiðsagnar stjórnskörungsins Dr Konrad Adenauers og hagspekingsins Dr Ludwig Erhards.  Þeir duttu niður á farsæla lausn fyrir Þjóðverja, sem þeir nefndu "Sozial Marktwirtschaft", sem nefna mætti "Félagslegt markaðshagkerfi" og seinna þróaðist í "das Wirtschaftswunder" eða efnahagsundrið.  Þetta þýðir í raun, að með áherzlu á markaðsbúskap er markmiðið að hámarka stærð kökunnar, sem til skiptanna er fyrir þegnana og hið opinbera, sem tryggi jöfnun tækifæra þegnunum til handa, t.d. til mennta, og reki öflugt almannatryggingakerfi. 

Ef Sjálfstæðisflokkurinn mundi fara að fordæmi Kristilega lýðræðisflokksins í V-Þýzkalandi fyrir tveimur mannsöldrum með því að sveigja inn á miðjuna, mundi slík stefnumörkun vera í samræmi við greiningu Þorsteins Pálssonar, ritstjóra Fréttablaðsins, í leiðara blaðsins 21. marz 2009, þar sem hann ályktar, að ríkisstjórnarsamstarf Samfylkingar og VG muni færa þá flokka nær hvor öðrum og þar með færa Samfylkinguna lengra til vinstri.  Þar með gæti Sjálfstæðisflokkurinn náð undirtökunum á miðjunni, svo að dregið sé dám af hugtaki í fótbolta. 

Á það ber að leggja áherzlu, að sókn inn á miðjuna undir merkjum "félagslegrar markaðshyggju" fæli ekki í sér neina breytingu á grundvallar viðhorfum sjálfstæðismanna, sem eru að standa vörð um og efla eftir mætti frelsi einstaklinganna til athafna og tjáningar innan marka laga og Stjórnarskráar, og að viðlagðri ábyrgð á eigin gjörðum,  og að efla samtakamátt og samheldni landsmanna undir kjörorðinu "Stétt með stétt". 

Hagsmunagæzla í skötulíki

Hagsmunagæzla utanríkisráðuneytis Íslands gagnvart Bretum og Evrópusambandinu (ESB) síðan í Hruninu haustið 2008 nær ekki máli.  Engu er líkara en heybrækur einar véli þar um, eftir að flokkurinn með stóra rauða núllið í táknmynd sinni tók við völdum í utanríkisráðuneytinu. 

Skýr lögfæðileg rök eru fyrir þeim málstað Íslands, að ríkissjóði landsins beri engin lagaleg skylda til að standa straum af greiðslum til innistæðueigenda svo nefndra "Icesave" reikninga.  ESB hefur skýrar stjórnmálalegar og fjármálastöðugleika ástæður til að kúga okkur Íslendinga til hlýðni við þá stefnu, að ríkissjóður heimalands viðkomandi banka greiði það, sem á vantar, þegar tryggingasjóður innistæðureikninga verður upp urinn.  Öruggt er, að harðdrægir samningamenn ESB nýta sér þann veikleika, að forystusauðir í ríkisstjórn Íslands ganga með grasið í skónum á eftir ESB pótintátum. 

Íslendingar hafa lengi lagarefir verið, og nú blasir það við öllum, nema íslenzka utanríkisráðuneytinu, að sterkasti leikurinn í stöðunni er þessi:

Stefna framkvæmdastjórn ESB fyrir rétt vegna brota gegn Íslandi á grundvelli rangtúlkunar á eigin lögum og reglum.  Að framlagðri stefnu getum við síðan boðizt til að ganga til viðræðna um greiðslufyrirkomulag Icesave reikninganna, þar sem í boði yrði samkomulag um að fella niður málssóknina gegn niðurfellingu krafna á hendur íslenzka ríkinu varðandi innistæðureikninga erlendis. 

Ríkisstjórnin, og þá sérstaklega utanríkisráðherra hennar, skuldar þjóðinni skýringu á doða þeim og drunga, sem einkennt hefur hagsmunagæzlu ráðuneytisins fyrir Íslands hönd gagnvart ESB.  Er það að sannast á Samfylkinguna, að hún taki hagsmuni ESB fram yfir hagsmuni Íslands ?  Slíkt háttarlag varðar stefnu viðkomandi ráðherra fyrir Landsdóm.  Eða er þrælslundin svo djúpstæð, að Samfylkingin þori ekki að styggja "væntanlega" viðsemjendur sína og herra í Brüssel ?

Tveir mikils metnir lögfræðingar, Lárus L. Blöndal, hæstaréttarlögmaður og Stefán Már Stefánsson, prófessor,  hafa í vetur verið óþreytand við að vekja máls á ótvíræðri og sterkri réttarstöðu Íslendinga með greinum í Morgunblaðinu, sem vakið hafa mikla athygli.  Í grein sinni, "Í hvaða liði eru stjórnvöld", þann 3. marz 2009, vitna þeir til skýringa utanríkisráðherra á aðgerðaleysi sínu:

"...þungvæg lögfræðileg rök eru talin hníga að því að túlka tilskipunina um innistæðutryggingar þannig að íslenska ríkið verði að hlaupa undir bagga með tryggingasjóðinum til að greiða lágmarkstryggingar ...".  

Það er skýlaus réttur okkar, íslenzkra skattgreiðenda, að utanríkisráðherra, Össur Skarphéðinsson, svipti þetta mál leyndarhulunni, sem Samfylkingin hefur hjúpað "Icesave" málin.  Við eigum heimtingu á aðgangi að þessum upplýsingum til að bera saman rök lögfræðinganna Stefáns og Lárusar og "hin þungvægu lögfræðilegu rök" Samfylkingarinnar.  Á meðan ekki verður orðið við þessari eðlilegu kröfu, má álykta, að Samfylkingin sé að hylja tómlæti sitt gagnvart hagsmunum íslenzku þjóðarinnar, þegar hagsmunir ESB eru annars vegar. 

Talsmenn Samfylkingar halda því fram, að Íslendingar verði útskúfaðir í alþjóða samfélaginu, ef þeir krjúpa ekki við stall ESB og láti óbilgirni þess yfir sig ganga.  Þetta er sjónarmið lítilþægrar minnimáttar kenndar, sem mótast af ótta við umhverfi sitt.  Að neita að borga og að beita hvorki vörnum né gagnsókn af neinu tagi felur í sér hættu á ófarnaði, en "barátta Davíðs við Goliat" mun leiða til árangurs í þessu máli eins og oft áður.  Hversu mikill árangurinn verður, veltur algerlega á þeim mönnum, sem valdir verða til þessara verka.  Í þessa baráttu þarf úrvalsteymi lögfræðinga, hagfræðinga og kynningarfólks.  Af alkunnri víðsýni sinni og faglegum viðmiðunum skipaði fjármálaráðherra fyrrverandi ráðherra Alþýðubandalagsins og núverandi sendiherra til að fara fyrir þessu mikilvæga teymi.  Núverandi stjórnvöld landsins glóra greinilega ekki í, hvað hér þarf til.

Í téðri Morgunblaðsgrein sinni spyrja lögfræðingarnir: "Getur það staðist að fyrirtæki séu starfrækt víða um heim á ábyrgð íslenska ríkisins án þess að ríkið sjálft hafi nokkuð um það að segja ?".  Þeir svara þessari lykilspurningu skýlaust neitandi og færa fyrir svarinu greinileg lögfræðileg rök.  Síðan skrifa þeir: "Í svari utanríkisráðherra kemur fram að það sé sameiginleg afstaða allra ESB ríkjanna auk Noregs að það séu fráleit lögfræðileg rök að ábyrgð á innistæðum takmarkist við eignir tryggingasjóðanna.  Í beinu framhaldi segir að málarekstur þar sem látið yrði á þetta reyna væri til þess fallinn að grafa undan, jafnvel kollvarpa trausti á fjármálakerfi Evrópu.  Þau rök eru nokkuð örugglega góð og gild.  Þau eru hins vegar hvorki lögfræðileg né fá þau samrýmst hagsmunum Íslands.".  

 Í þessum kjarna máls eru fólgin tækifæri Íslands til að rétta hlut sinn, ef stjórnvöld reka af sér slyðruorðið.  Það er þó augljóslega borin von, nema algerlega verði söðlað um í stjórnarráði Íslands.  Þar þarf að sópa lyddunum út.   

Komið hefur fram, að hávaxta netinnlánsreikningar í útibúum Landsbankans á Bretlandi, sem starfræktir voru undir markaðarheitinu "Icesave", urðu um 300 000 áður en yfir lauk, og heildar innlán numu um GBP 4 milljörðum eða um ISK 630 milljörðum á gengi 13.03.2009.  Nokkru síðar gerði Landsbankinn sams konar strandhögg í  Hollandi, þar sem 125 000 aðilar létu ánetjast og lögðu inn um EUR 1,7 milljarð að jafngildi um ISK 240 milljarða.  Alls eru þetta ISK 870 milljarðar.  Samkvæmt þeim reglum, sem  ESB vill hengja sig í, ber eftirlitsaðili í heimalandi bankans ábyrgð á eftirliti með útibúum og ábyrgist að lágmarki kEUR 20,887 per reikning.  Fyrir FME mundi þetta þýða alls EUR 8,9 milljarða (ISK 1,4 trilljónir eða 1 x VLF) eða hærri upphæð en í raun er um að tefla. 

Um þetta segir í "Hagkerfi bíður skipbrot", eftir hagfræðingana Jón Danélsson og Gylfa Zoega: "Heimild til að opna innistæðureikninga í tilviki Icesave sýnir að misbrestir eru í ákvarðanatökuferli eftirlitsaðila á Íslandi og í viðkomandi löndum, Bretlandi og Hollandi, og í reglugerðum ESB/EES.  Eftirlitsaðilum í löndunum þremur hefði mátt vera ljósar hætturnar og áttu að bregðast við til að hindra hina öru útþenslu Icesave.  Þegar upp er staðið var það eftirlitið sem brást.  Sú hugmynd að þjóð með 300 þúsund íbúa geti borið ábyrgð á innlánatryggingu af þeirri stærðargráðu sem innlán Icesave fólu í sér er fjarstæðukennd.".  

Með öðrum orðum var brotalöm í reglum EES og eftirliti innan þess.  Ísland stóð við allar reglur EES um stofnun tryggingasjóðs innistæðureikninga.  Hið lögfræðilega álitaefni fjallar um, hvernig á að fara með mismun ISK 870 milljarða og andvirðis tryggingasjóðsins, sem vantar upplýsingar um.

Bankastjórn Seðlabanka Íslands sá snemma árs 2008, eða jafnvel fyrr, ástæðu til að semja viðbúnaðaráætlun til að grípa til, ef bankarnir færu í þrot.  Þess vegna hélzt lágmarks banka-og gjaldeyrisþjónusta hér við lýði, þó að yfir 80 % fjármálakerfisins hryndi.  Ekki er grunlaust um, að ríkisstjórnin hafi verið óviðbúnari og ekki átt í fórum sínum vel ígrundaða viðbúnaðaráætlun.  Neyðarlögin í októberbyrjun 2008 gáfu rétti innlendra innistæðueigenda forgang umfram aðrar kröfur.  Þar með voru t.d. erlendir innistæðueigendur íslenzkra bankaútibúa erlendis settir skör lægra í kröfuréttindum.  Hið lögfræðilega viðfangsefni snýst öðrum þræði um að sýna fram á lögmæti þess gjörnings að alþjóða rétti. 

Ástæða er til að halda, að utanríkisráðuneyti Íslends hafi algerlega gugnað við að kynna forsendur og markmið þessarar lagasetningar í Stóra-Bretlandi.  Ætla má, að frysting eigna Landsbankans á Englandi með beitingu hryðjuverkalaga og yfirtaka Fjármálaeftirlits Englands á Kaupþingi í Englandi með beitingu sérákvæðis laga frá 2008, hafi átt rætur að rekja til setningar Neyðarlaganna á Íslandi.  Um þessi Neyðarlög má segja, að allt orkar tvímælis þá gert er, en draga hefði mátt úr neikvæðum afleiðingum þeirra og þar með eignatapi með vandaðri viðbúnaðaráætlun, reistri á áhættugreiningu.  Hrunið kom á þingheim sem "julen på kjerringa", eins og Norðmenn taka gjarnan til orða, þegar einhver er tekinn í bólinu. 

 

 

Mea Culpa

Þannig tóku Rómverjar til forna til orða, þegar þeir öxluðu ábyrgð: "Mea Culpa - sökin er mín".  

Á Íslandi hrundi fjármálakerfið haustið 2008 vegna mistaka, sem margir eiga sök á.  Þingmenn axla sína ábyrgð með stjórnmálalegum hætti, bankamenn og viðskiptamenn munu sumir þurfa að axla ábyrgð í dómssölum, og hið sama kann eiga við um embættismenn.  Þjóðin þarf að draga sína lærdóma af því, sem gerzt hefur, til að geta reist heilbrigðara, farsælla og traustara þjóðfélag á grundvelli framleiðslu raunverulegra verðmæta.  Hlutverk ríkisvaldsins er ekki að eiga atvinnulífið, heldur að veita forystu um stefnu, sem laðar að erlenda fjárfesta til fjárfestinga í atvinnuskapandi starfsemi.  Við eigum að velja okkur Alþingismenn, sem líklegastir eru til að rífa okkur sem hraðast upp úr atvinnuleysisbölinu án þess að steypa okkur og komandi kynslóðum í enn frekari skuldir. 

Enn eru aðgengilegar upplýsingar um bankahrunið í september-október 2008 á Íslandi af mjög skornum skammti.  Þess vegna eru ekki öll kurl komin til grafar.  Gera verður miklar kröfur til rannsóknarnefndar Alþingis, sem skila á af sér síðla árs 2009, og hins sérstaka saksóknara afbrotamála, er varða Hrunið með einhverjum hætti.  Erlendis er ekki tekið neinum vettlingatökum á slíkum málum, og ef fuglinn Fönix á að hefja sig til flugs úr rústunum, verður að gera hreint.  Samt er nú unnt að gera sér grein fyrir aðalatriðum og að draga ályktanir til bráðabirgða. 

Tveir háskólakennarar, Jón Daníelsson og Gylfi Zoega, eiga heiður skilinn fyrir ritgerð sína, "Hagkerfi bíður skipbrot", sem þeir birtu þann 9. febrúar 2009, og varpar ljósi á Hrunið, aðdraganda og eftirleik.  Verður mjög stuðzt við téða ritgerð með beinum tilvitnunum í þessari vefgrein.

Skuldinni af Hruninu hefur verið skellt á frjálshyggju, sem Sjálfstæðisflokkurinn er sagður hafa komið á á Íslandi í stjórnartíð sinni 1991-2008.  Þetta er tóm bábilja.  Þar sem frjálshyggja ríkir, eru opinber afskipti lítil.  Hér á landi var hlutdeild hins opinbera, ríkis og sveitarfélaga, stór á þessu tímabili og tók til sín a.m.k. 40 % af VLF (verg landsframleiðsla). 

"Íslenska hagkerfið hefur verið miðstýrðara og stjórnast í meira mæli af pólitískum öflum en hagkerfi flestra vestrænna ríkja.  Efnahagsstjórnin hefur þannig byggst fremur á brjóstviti en reglum og náin tengsl verið á milli fyrirtækja í einkageira og stjórnmálaflokka". 

Þannig var Ísland langt á eftir V-Evrópu í hagstjórn og velmegun, þegar Sjálfstæðisflokkurinn tók við stjórnartaumunum 1991.  "Í tímans rás hefur dregið úr miðstýringu hins opinbera á hagkerfinu.  Aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu (EES) í upphafi 10. áratugar síðustu aldar markaði þáttaskil.  Hún fól í sér að Ísland fékk aðgang að innri markaði Evrópusambandsins og tók upp evrópskar reglugerðir.  Hins vegar var ekki reynt sem skyldi að styrkja lykilstofnanir þjóðfélagsins, t.a.m. Seðlabanka Íslands og Fjármálaeftirlitið"

Það, sem ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks 1991-1995 gerði, var í höfuðdráttum að innfæra frelsin fjögur á Íslandi, þ.e. frjálsan flutning fjármagns, vöru, fólks og þjónustu á Íslandi gagnvart ESB, og í raun að opna Ísland gagnvart heimsvæðingu viðskiptanna.  Því fer fjarri, að Sjálfstæðisflokkurinn hafi innleitt meira frelsi á Íslandi en tíðkaðist annars staðar í Evrópu.  Verið var að laga Ísland að Evrópu. 

Eins og fram kemur í ritgerð háskólakennaranna, var þess hins vegar ekki gætt að styrkja eftirlitsstofnanirnar til að veita hinu aukna frelsi aðhald.  Í næstu ríkisstjórn á eftir, stjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, steig viðskiptaráðherra Framsóknarflokksins meira að segja það ógæfuspor að fordæmi Gordons Browns, þáverandi fjármálaráðherra Verkamannaflokksins á Stóra-Bretlandi, að skilja að starfsemi fjármálaeftirlits og Seðlabanka.  Ný lög um Seðlabanka Íslands frá febrúar 2009, sem eru hrákasmíði frá upphafi til enda, hefðu betur sameinað þessar tvær stofnanir í eina að nýju. 

"Einkavæðingu bankakerfisins var lokið í upphafi þessa áratugar.  Bankarnir lentu í höndum aðila sem voru reynslulitlir þegar kom að nútíma bankastarfsemi og færðu sér fljótt í nyt þá lausafjárgnægð sem var á alþjóðlegum mörkuðum.  Afleiðingin var mikil skuldsetning fyrirtækja og ör vöxtur bankakerfisins."  Þess ber að geta hér, að ríkisbankarnir íslenzku voru illseljanlegar eignir, og t.d. fékkst enginn alvöru fjárfestir erlendur til að gera tilboð í þá.  Launahvatar reistir á skammtímamarkmiðum og áhættustýring reist á ábyrgðarleysi og þekkingarleysi ásamt stórhættulegum krosseignatengslum áttu eftir að blása bankana út og reisa stórveldi á brauðfótum.  Ljóst var þegar á árinu 2006, að þessi "pilsfaldakapítalismi" var dæmdur til að hrynja við minnsta mótblástur.  Til þess eru vítin að varast þau.

"Í raun var sú ákvörðun tekin að byggja efnahagslega framtíð landsins á alþjóðlegri bankastarfsemi án þess þó að gera nauðsynlegar varúðarráðstafanir.  Þetta leiddi til þess að á endanum stóðum við uppi með bankakerfi sem var langtum stærra en svo að íslenzka ríkið gæti stutt það kæmi til eiginfjár-eða greiðsluhæfisvandræða."  Stærðin ein og sér hefði átt að duga til að knýja stjórnvöld til gagnráðstafana.  Allir stjórnmálaflokkar og forseti lýðveldisins virðast hafa verið hallir undir hið nýja hagkerfi bankajarlanna og annarra útrásarvíkinga með einum eða öðrum hætti, eins og glögglega kom fram í REI-málinu 2006-2007, en þar stöðvaði reyndar borgarstjórnarflokkur Sjálfstæðisflokksins, með núverandi borgarstjóra í broddi fylkingar, stórslys, þar sem óreiðumenn voru komnir með klærnar í eigur Orkuveitu Reykjavíkur. 

"Með því að takast ekki á við yfirvofandi fall bankakerfisins, e.t.v. í von um að óstöðugleikinn myndi hverfa, verður ekki hjá því komist að álykta að íslensk yfirvöld hafi veðjað á að bankarnir myndu lifa hremmingarnar af, og tapað.  Ef yfirvöld hefðu brugðist við með varkárari hætti þá væri hagkerfið ekki eins illa leikið og það er nú." 

"Peningastefnan átti einnig hlut að máli.  Allt frá vordögum árið 2001 þá hefur verðbólgumarkmiði verið fylgt við stjórn peningamála.  Sú aðferðarfræði hefur ekki staðist væntingar við að ná niður verðbólgu en hátt vaxtastig hefur hvort tveggja hvatt innlend heimili og fyrirtæki til skuldsetningar í erlendri mynt og laðað að fjármagn spákaupmanna sem vildu stunda vaxtamunarviðskipti hér.  Mikið innflæði fjármagns fylgdi í kjölfarið og þótt heildarupphæðin sé ekki þekkt virðist sem hún hafi numið meira en 50 % af VLF.  Það verður ekki séð hvers vegna þetta vakti ekki áhyggjur yfirvalda." 

Alþingi setti Seðlabankanum verðbólgumarkmið að hámarki 2,5 %.  Bankinn var bundinn í báða skó.  Þegar séð var til hvers verðbólgumarkmiðið leiddi efnahagskerfi landsins eigi síðar en árið 2006, átti Alþingi að söðla um og setja bankanum nýtt markmið, t.d. um, að viðskiptaójöfnuður mætti ekki fara undir -5 % af VLF og yrði að vera yfir 5 % að meðaltali á 5 ára skeiði.  Hefði þetta verið gert, hefði bankinn spornað gegn hækkun krónunnar með því að selja krónur og efla gjaldeyrisvarasjóðinn.  Viðskiptahallinn hefði þá ekki náð 25,4 % árið 2006, sem er hið mesta, sem þekkist á Vesturlöndum, og vexti hefði ekki þurft að hækka upp úr öllu valdi síðar til að verja gengið.

Hér að ofan hefur verið dregin upp mynd af Hruninu, sem varpar ljósi á hina augljósu sökudólga.  Hér er átt við þá, sem staðið hafa að glórulausum gjörningum, sem engan veginn er unnt að flokka til eðlilegra viðskiptahátta og voru til þess fallnir að grafa undan fjármálakerfi Íslands, og hina, sem áttu að standa vörð um hagsmuni almennings á Íslandi, en höfðu ekki erindi sem erfiði eða létu það hreinlega undir höfuð leggjast. 

Stjórnendur og helztu eigendur bankanna breyttu fjármálakerfinu í spilavíti, sem var fallið að fótum fram löngu áður en Lehman Brothers féllu.  Téðir ritgerðarhöfundar skrifa um "ofvaxið og óþroskað bankakerfi".  "Í heildina nam eignahlið efnahagsreiknings þriggja stærstu bankanna nífaldri VLF í lok ársins 2007, sem var mikil breyting frá því sem var árið 2004 þegar eignir bankanna og VLF voru af svipaðri stærðargráðu.  Þessi útþensla var nánast alfarið keyrð áfram með erlendri lántöku."  Stærðin varð þeim að falli, því að lokum sáu lánadrottnarnir erlendu, að enginn gat komið þeim til hjálpar, ef á bjátaði.  Þá voru öll sund lokuð.

Það, sem gerði þennan ótrúlega vöxt mögulegan, var sú breyting á reikningsskilareglum, sem forkólfar ENRON nýttu sér óspart, að færa mætti huglægan eða áætlaðan ávinning til óefnislegrar eignar, sem væri veðhæf.  Fjármálakerfið íslenzka minnti um margt á ENRON-hneykslið.  Þá vaknar spurningin, hvort forkólfarnir íslenzku muni mega sæta svipaðri meðferð handhafa laga og réttar og hinir bandarísku í sínu heimalandi ? 

Í Frakklandi hafa frá dögum frönsku stjórnarbyltingarinnar 1789 starfað svo nefndir rannsóknardómarar að breyttu breytanda með afar ríkar rannsóknarheimildir.  Þar er ekki tekið neinum vettlingatökum á meintum efnahagsbrotamönnum, heldur beitt árangursríkum aðferðum og nútíma tækni til að koma höndum yfir illa fengið fé og fé í svo nefndu peningaþvætti.  Í stað þess að boða skattahækkanir á tekjur yfir meðallagi, sem er tröllheimskuleg tekjuöflunarferð "félagshyggjustjórna" í núverandi árferði, enda flestar þjóðir að lækka skatta til að létta undir með almenningi og örva atvinnulífið, væri henni nær að taka stefnuna á Brezku jómfrúareyjarnar og reyna að endurheimta eitthvað af glötuðum hundruðum milljarða íslenzkra króna. 

Það gefur auga leið, að sú ríkisstjórn, sem við völd var í aðdraganda Hrunsins, í því sjálfu og í kjölfarinu, ber mikla ábyrgð á atburðarásinni.  Þó ber að halda því til haga, að ríkisstjórnin er ekki fjölskipað stjórnvald, heldur ber hver ráðherra óskoraða ábyrgð á sínum málaflokkum.  Þar af leiðandi er ábyrgð bankamálaráðherrans mest, en fleiri áttu að sjálfsögðu að koma við sögu.  Um þetta segir í téðri ritgerð: "Það er því okkar skoðun að stjórn og stjórnendur Seðlabanka Íslands og Fjármálaeftirlitsins ásamt öðrum yfirmönnum þar hafi vitað hvað var að gerast.  Á sama hátt hljóta allir ráðherrar ásamt yfirmönnum fjármálaráðuneytis, viðskiptaráðuneytis, utanríkisráðuneytis og forsætisráðuneytis að hafa vitað hvað átti sér stað.  Samt sem áður brást ríkisstjórnin ekki við.  Hún hefði á öllum tímapunktum getað tekið ákvarðanir sem hefðu mildað endanlega niðurstöðu.  Ef ríkisstjórnin hefði brugðist skynsamlega við væri hagkerfið í mun betri stöðu nú.  Með því að takast ekki á við yfirvofandi fall bankakerfisins, e.t.v í von um að óstöðugleikinn myndi hverfa, verður ekki hjá því komist að líta á sem svo að íslensk yfirvöld hafi veðjað á að endurlífgun bankakerfisins myndi eiga sér stað, en tapað." 

Ríkisstjórnin stakk með öðrum orðum höfðinu í sandinn og því fór sem fór.  Lengi hefur loðað við Samfylkinguna tilhneigingin til að sópa vandanum undir teppið og ætla öðrum að leysa hann.  Í stað þess að vera með eitt stórt rautt núll í flokksmerki sínu, ætti hún að taka upp mynd af  strútfuglinum.  

Ríkisstjórnin lét viðvaranir sem vind um eyrun þjóta.  "Takmarkað eftirlit og of stórt bankakerfi blöstu við hverjum þeim sem sjá vildi", skrifa hagfræðingarnir.  Innlendir og erlendir sérfræðingar og leikmenn bentu á alls kyns sjúkdómseinkenni íslenzka hagkerfisins.  Innlendir og erlendir sérfræðingar skrifuðu líka lengi vel um styrk íslenzka hagkerfisins og fjármálakerfisins.  "Til dæmis gaf fjármálastöðugleikaskýrsla Seðlabankans (apríl, 2008) til kynna að hagkerfið væri vel haldið.  Sér í lagi að bankarnir væru "vel í stakk búnir" og að fjármálakerfið væri "traust"." 

Það hefur komið fram, að eftir samtöl formanns bankastjórnar Seðlabankans við ríkisstjórnina leituðu ráðherrar eftir skoðun bankastjóra viðskiptabankanna á mati Seðlabankans.  Sögunni fylgir, að jafnan hafi ríkisstjórnin fengið þau svör, að allt væri í himnalagi.  Þetta er einhver slappasta stjórnsýsla, sem um getur.  Það er einkennilegt, ef ríkisstjórnin hefur ekki leitað umsagnar og ráða hjá stjórnendum og stjórn Fjármálaeftirlitsins, FME, varðandi fjölda viðvarana úr Seðlabankanum, SÍ.  Það er nauðsynlegt, að fram komi, hvernig stóð á því, að ríkisstjórnin lét reka fljótandi að feigðarósi. 

Seðlabanki Íslands var ótvírætt sjálfstætt stjórnvald samkvæmt fyrri lagabálki um hann.  Sá átti að tryggja sjálfstæði hans og trúverðugleika.  Hann laut hins vegar markmiðssetningar Alþingis um 2,5 % verðbólgu á ári.  Þetta markmið markaði gerðir hans og segja má, að þessi stjórnunarháttur hafi gefizt illa.  Höfundar margtéðrar ritgerðar telja einnig, að ýmislegt hafi farið úrskeiðis við stefnumörkun bankans og framkvæmd:"Seðlabankinn bar líka ábyrgð.  Seðlabanka Íslands ber lagaleg skylda til að tryggja fjármálastöðugleika.  Bankinn hefði getað byggt upp gjaldeyrisvaraforða og komið í veg fyrir hina gríðarlegu gengisstyrkingu.  Hann hefði getað hækkað bindiskylduna til þess að draga úr vexti útlána.  Bankanum ber skylda til að veita yfirvöldum og almenningi nákvæmar upplýsingar með útgáfu skýrslna um fjármálastöðugleika.  Formaður bankastjórnar Seðlabankans hefur lýst því opinberlega yfir að hann hafi varað ríkisstjórnina við því að staða bankanna væri vonlítil nokkrum mánuðum fyrir hrunið en virðist lítið hafa aðhafst til að koma í veg fyrir hrunið.".  

Þessi orð hagfræðinganna beina athyglinni enn að aðgerðarleysi ríkisstjórnanna tveggja á tveggja ára skeiði fyrir Hrun og að því, að furðulítið samstarf virðist hafa átt sér stað á milli FME og SÍ.  Ef einhver samræmingaraðili var til um þeirra starf, var það ríkisstjórnin.  Aðskilnaður FME og SÍ í tíð viðskiptaráðherra Framsóknarflokksins var til þess eins fallinn að veikja hið opinbera eftirlitskerfi.  Það er nauðsynlegt að semja ný lög um SÍ hið fyrsta, þar sem m.a. verði kveðið á um, að FME verði deild í bankanum og honum verði sett ný markmið, t.d. um viðskiptajöfnuð og/eða hagvöxt. 

Ótrúlega lítið hefur farið fyrir aðgerðum FME.  Um það hafa hagfræðingarnir þessi orð:"Það er algengt að þeim sem eiga að sæta eftirliti takist að vinna eftirlitsaðila á sitt band.  Þetta náði svo langt í tilviki fjármálaeftirlits hér á landi að sjálfur eftirlitsaðilinn tók þátt í markaðssetningu netinnlánsreikninga í Hollandi aðeins nokkrum mánuðum fyrir hrun bankans þegar það hefði mátt vera ljóst að Landsbankinn riðaði til falls.".   

Hér eru mikil firn á ferð, sem bera með sér, að stöðumat ríkisstjórnar og eftirlitsaðila hefur verið í skötulíki.  Er jafnvel ástæða til þess að kanna, hvort ofangreind tilvitnun feli í sér, að maðkur hafi verið í mysunni. 

 

 

Oft veltir lítil þúfa þungu hlassi

Ómælda athygli vakti, er formaður Samfylkingar skilyrti líf sitjandi ríkisstjórnar í útvarpsþætti að morgni laugardagsins 13. desember 2008 við væntanlega niðurstöðu Landsfundar Sjálfstæðisflokksins, sem fram á að fara  í lok janúar 2009.  Þótti þá ýmsum skörin vera farin að færast upp í bekkinn.  Þegar nánar er að gáð og eftir hlustað, er þó ljóst, að sú ókurteisi, sem í því felst að setja sjálfstæðismönnum á Landsfundi stólinn fyrir dyrnar með þeim hætti, sem gert var, veldur vatnaskilum í Sjálfstæðisflokkinum, fullveldissinnum í vil. 

Teningunum er nú kastað, eins og hjá Júlíusi Caesar um 40 árum f. kr. á ögurstundu, er hann ákvað að halda með Gallíuher Rómarveldis til Rómar og taka þar völdin vegna úrræðaleysis Öldungaráðsins, sem honum þótti keyra um þverbak.  Sjálfstæðisflokkurinn verður senn að halda yfir sitt Rubicon fljót til að jafna duglega um Samfylkinguna, sem lítillækkar hann með því að segja æðstu stofnun hans, Landsfundinum, fyrir verkum fyrir opnum tjöldum.

Fyrir Landsfundi liggur að semja ályktun, sem ætlað er að verða hryggjarstykkið í umsókn Íslands um aðild að Evrópusambandinu, ESB.  Samfylkingin hefur enn ekki sýnt þann manndóm að semja slíkt skjal fyrir sitt leyti, svo að flokkarnir hafa í raun ekki um neitt handfast að semja.  Samfylkingin mun þó fá tækifæri til að hnika til orðalagi, en  umsóknin mun verða á forsendum Sjálfstæðisflokksins, verði heimilað á Landsfundi að breyta henni í umsókn um aðild að ESB.  

Þetta er út af fyrir sig jákvætt, en framkvæmdastjórn ESB mun gjörbylta slíku plaggi, og Sjálfstæðisflokkurinn mun að lokum ekki geta mælt með samþykkt þess skjals, sem út úr samningaviðræðunum kemur, þó að Samfylkingin vafalaust muni leggjast á bakið og og biðja "kommissara" um að klóra sér á kviðnum.  Hún samþykkti á sinni tíð í svo kallaðri "póstkosningu" að heimila flokksforystunni að fara í aðildarviðræður, en flokksforystan virðist ekki hafa unnið heimavinnuna sína. 

Hugtakið aðildarviðræður hefur í þessu sambandi verið mistúlkað.  Ekki er um venjulegar viðræður að ræða, þar sem báðir aðilar setjast við hreint borð með opinn hug.  Á fyrsta fundi mæta samningamenn ESB eftir að hafa farið yfir aðildarumsóknina og merkt við atriði, sem ekki samræmast stofnsamningum sambandsins.  Þeir hafa enga heimild til að víkja frá þeim, en mega semja um aðlögunartíma "fórnarlambinu" til handa.

Samfylkingin skilur enn ekki, hvernig kaupin gerast þarna á eyrinni.  Menn fara með öðrum orðum ekki tómhentir í aðildarviðræður við ESB.  Menn leggja þvert á móti fram mótaða umsókn fyrir ráðherraráðið, eins og Svartfjallaland gerði 15. desember 2008, og ráðið felur síðan framkvæmdastjórninni að fara yfir umsóknina og leggja fram gagntillögu, sem reist sé á stofnsamningum ESB.  Síðan er reynt að semja um fresti og umþóttanir fyrir umsækjandann, ef framkvæmdastjórnin hefur í byrjun metið umsóknarlandið hæft til slíkra viðræðna, þ.e. tækt í sambandið.  

Framkvæmdastjórninni er að sjálfsögðu óheimilt að víkja frá stofnsáttmálum ESB.  Þetta á ekki sízt við um sjávarútveginn, sem ESB flokkar með landbúnaði, en málefni hans eru kjarninn í sameiginlegri stefnu ESB inn á við og út á við.  Telja verður, að aðildarsinnum hérlendis sé ekki sjálfrátt þangað til þeir rökstyðja á hagfræðilegan og sagnfræðilegan hátt eða með öðrum óyggjandi hætti og með vísun til gæða opinberrar stjórnsýslu fjær og nær,  hvers vegna þeir haldi, að Íslandi verði betur stjórnað úr fjarska en frá Reykjavík og þegnunum muni þannig betur vegna.  Þangað til haldbær rök í þessa veru koma fram, verður að álykta, að hér vaði í raun um gösslarar og/eða  áhættufíklar í líkingu við þá, sem kollkeyrðu efnahagskerfi landsins á undanförnum misserum.  Einkunnarorð aðildarsinna virðast vera: "betra er að veifa röngu tré en öngu".  Förum inn og látum skeika að sköpuðu.  Hér ber að hafa í huga, að ekki er auðvelt að fara út aftur, nema brjóta allar brýr að baki sér.  Engin áhættugreining og fræðileg hagsmunagreining hefur farið fram, sem sýnir með óyggjandi hætti ávinning af inngöngu.  Á samt að gösslast áfram, nú með allt á hælunum, og fórna meiri hagsmunum fyrir minni ?

Vegna áhættunnar, sem felst í því að deila fullveldisrétti smáþjóðar um málefni og auðlindir landsins með öðrum þjóðum í bráð og lengd, verður að gera þá kröfu til aðildarsinna, að þeir komi fram með rök, sem halda vatni og séu annað og meira en yfirborðslegt froðusnakk eða barnaleg trú heimaalninga á jólasveinana í Brüssel.  Allt of miklir hagsmunir eru í húfi til að leyfilegt sé að taka afstöðu út frá einhvers konar óskhyggju.  Það verður að reikna dæmið til enda q.e.d.

Bogi Ágústsson, fréttamaður, sýndi afar áhugavert viðtal við Göran Persson, fyrrverandi forsætisráðherra Svía, að kvöldi þriðjudagsins 16. desember 2008.  Persson hefur nú dregið sig út úr skarkala stjórnmálanna og situr á búi sínu og fylgist afar vel með atburðum.  Hann segist mikið ræða við kýr sínar, sem séu vitrar skepnur og því honum yfirleitt sammála. Persson studdi á sínum tíma inngöngu Svía í ESB, og hann er enn stuðningsmaður sambandsins, þó að hann segi, að sér blöskri iðulega það, sem hann sér til ESB, og skrifræðið, forræðishyggjan og hrein og bein vitleysa keyri iðulega um þverbak.  Helztu rök fyrir aðild Svía sagði Persson vera æ fleiri og meir knýjandi málefni, sem þarfnast sameiginlegrar ákvarðanatöku og hann vildi, að Svía nyti við um stefnumótun fyrir Evrópu.  Aðdragandi aðildar var á sinni tíð mikið hitamál í Svíþjóð, þar sem margir töldu aðild ekki samræmast hlutleysi Svíþjóðar.  Hrifningin af ESB er ekki meiri en svo, að nokkrum árum eftir inngönguna höfnuðu Svíar evrunni í þjóðaratkvæðagreiðslu, og nú í kreppunni hrósa þeir happi yfir sænsku krónunni, sem gerir þá samkeppnihæfari á erlendum mörkuðum en ella.  

Fyrir okkur Íslendinga er þess að gæta í þessu sambandi, að Svíþjóð er gamalt stórveldi, sem vill áfram eiga ítök í Evrópu.  Nánd þeirra við meginlandið og risann í austri er ólíkt meiri en okkar, sem erum lengst norður í Dumbshafi.  Hagsmunir okkar eru þvert á móti fólgnir í því að sitja að okkar hér norður frá og ekki að þurfa að deila auðlindum á legi og láði samkvæmt "yfirþjóðlegum" ákvörðunum með öðrum.  Við mundum fá svo fáa fulltrúa í nefndir og ráð ESB sökum fámennis okkar, að áhrif okkar yrðu svipuð innan veggja sem utan.  Þetta er í fáum orðum okkar sérstaða og hana ber okkur að rækta fremur en að kasta henni fyrir róða og eiga á hættu að fá ekkert í staðinn.  Það kalla Norðmenn "að sitja með skeggið í póstkassanum", en við tölum um að sitja eftir með sárt ennið.

 

Hinn flýtti Landsfundur Sjálfstæðisflokksins mun að líkindum semja og samþykkja skjal, sem verður vegarnesti þingflokks Sjálfstæðisflokksins til Alþingis, ef Landsfundurinn þá á annað borð heimilar þingflokkinum að taka þátt í að semja um umsókn Íslands að ESB.  Sá málatilbúnaður Samfylkingar að hlaupa út undan sér með því að gera umsókn að skilyrði áframhaldandi ríkisstjórnarsamstarfs mun vafalaust hafa hleypt illu blóði í verðandi landsfundarfulltrúa.  Sá málatilbúnaður Samfylkingar er þeim mun kynlegri sem þessi svo kallaði stjórnmálaflokkur virðist ætla að mæta óundirbúinn til leiks í Brüssel og þannig ætla Sjálfstæðisflokkinum að semja umsóknina að mestu.  

Hvað sem þessu líður, er ljóst, að við þessar aðstæður mun umsókn um aðild að ESB koma til umfjöllunar Alþingis, heimili Landsfundur það, og samþykki Alþingi skjalið, mun ríkisstjórnin senda það ráðherraráðinu í Brüssel.  Að fengnu samþykki Alþingis fer síðan samninganefnd til Brüssel til fundar við framkvæmdastjórn ESB og kemur síðan heim með allt annað skjal, sem er afrakstur samningaviðræðna.

Ákveði ríkisstjórnin að leggja þessi samningsdrög fyrir Alþingi, munu vafalaust verða átakamiklar umræður á Alþingi.  Landið verður heltekið af grimmilegum deilum, þar sem landsölumenn og fullveldissinnar munu takast harkalega á og ekki láta hlut sinn fyrr en í fulla hnefana.  Ef Alþingi samþykkir, verður samningurinn, væntanlega ásamt tillögu Alþingis um stjórnarskrárbreytingu til að heimila aukið framsal fullveldis, lagður fyrir þjóðina.  Er alveg áreiðanlegt, að í þeirri orrahríð verður öllu tjaldað til, og mun ástandið líkjast borgarastyrjöld að sumu leyti. 

Er skynsamlegt að hleypa þessari vargöld af stað á tímum, þegar þjóðin berst í bökkum og nýta þarf alla krafta til að stilla saman strengi við að vinna þjóðina upp úr þeim djúpa öldudal, sem hún hefur lent í fyrir tilstilli örlaganornanna ?  Landsfundarfulltrúar munu þarna hafa í höndum sér fjöregg þjóðarinnar.  Engin umsókn um aðild verður send til Brüssel, nema Landsfundur veiti þingflokki sjálfstæðismanna umboð til að semja um slíkan gjörning á ákveðnum forsendum. Líklegra er, að landsfundarfulltrúar muni bíta í skjaldarrendurnar og ekki láta slíkt gjörningaveður yfir þjóðina ganga fyrir tilstilli annars stjórnmálaflokks, sem hefur uppi tilburði til að segja Landsfundi fyrir verkum.  Þessi sami stjórnmálaflokkur hefur á sama tíma ekki haft uppi neina tilburði til að setja fram beinagrind að umsókn.  Slíkur flokkur liggur hundflatur frammi fyrir samningasveitt ESB, grárri fyrir járnum. 

Orrahríð innanlands á ögurstundu getur haft óafturkræfar og örlagaþrungnar afleiðingar í för með sér, sem sjálfstæðismenn munu engan veginn vilja bera ábyrgð á.  Það verður þá hlutskipti annarra. 

                       

Svarti-Pétur

"Hún (reiðin) afmyndar alla mannsins limi og liði, hún kveikir bál í augunum, hún hleypir blóði í nasirnar, bólgu í kinnarnar, æði og stjórnleysi í tunguna, deyfðu fyrir eyrun, hún lætur manninn gnísta með tönnunum, fljúga með höndunum, æða með fótunum; hún skekur og hristir allan líkamann og aflagar, svo sem þegar hafið er uppblásið af stórviðri. Og í einu orði: hún gerir manninn að ófreskju, að holdgetnum djöfli í augum þeirra, sem heilvita eru.  Og ef hún afskræmir ásýnd mannsins fyrir öðrum mönnum, hvernig mun hún þá ekki afmynda sálina í guðs augliti ?  Segið mér: hvílíkur djöfull mun þar inni búa, þar álit mannsins verður hið ytra svo afskræmt ?  Sá, sem drekkur óforvarandi nokkuð banvænt, hann má sjá til, hvernig hann fái því ælt upp aftur, það fyrsta hann verður þess var; annars er dauðinn vís.  Svo er í þessu.  Hendi nokkurn þá ávirðing að reiðast bróður sínum, þá sjái hann til, að hann fái heiftina á brott rekið það fyrsta, hann verður heilvita aftur og kemur til sjálfs sín, annars myrðir hann sálu sína; hann myrðir einn mann í hjarta sínu, svo oft sem hann minnist með heiftrækni á það, sem við hann var ofgert, svo oft sem hann æskir hefndar yfir óvini sínum, svo oft sem hann fagnar yfir þeirri hefnd, er hann allareiðu hefur fengið yfir sínum náunga."

Þetta var reiðilestur séra Jóns Þorkelssonar Vídalín, Skálholtsbiskups, snemma á 18. öld.  Væri mörgum karlinum og konunni hollt að lesa þessa predikun meistara Jóns af athygli og innlifun áður en hann eða hún halda í gandreið um vefinn eða annað á rytjulegum ritfáki reiðinnar.  Slíkar útreiðar, reiði bólgnar, bæta sjaldnast nokkru vitrænu við efnið, eru hvorki augnayndi né eyrnakonfekt og gera lítið annað en að skemmta skrattanum með tilurð sinni.  

Á eftir vefgrein minni á undan þessari, Afhjúpunin, birti ég tengil að ræðu formanns bankastjórnar Seðlabanka Íslands frá 18.11.2008, sem var fróðleg, hnyttin og í góðum stíl, enda afbragðs rithöfundur þar á ferð.  Á meðal þess, sem hann sagði, var, að bankastjórn seðlabankans óskaði eftir rannsókn erlendra aðila á starfsemi Seðlabanka Íslands með sérstakri hliðsjón af bankahruninu.  Ef þar kæmi fram, að seðlabankinn hefði hlaupið á sig eða látið eitthvað ógert, sem kallast gæti gáleysi, mundi hann, er þar stæði í pontu umsvifalaust fara frá borði án eftirmála.  Svona eiga sýslumenn að vera. 

Framferði aðalleikara í þjóðarsviðinu núna hefur ekki að ósekju verið líkt við hegðun spilamanna í hinu gamalkunna spili, sem kennt er við Svarta-Pétur.  Það reyna allir að jafna til að losna við "hann".  Sem spilamenn hér má tíunda Alþingi, ráðherra, Fjármálaeftirlitið (FME), Seðlabanka Íslands (SBÍ) og síðast en ekki sízt bankana sjálfa.  Hvað sem öðru líður verður nú að ætla, að Svarti-Pétur hafni hjá bönkunum í fyrsta umgangi.  Í téðri ræðu bankastjóra SBÍ kom fram, að enn er ekki farið að rannsaka þar nokkurn skapaðan hlut.  Aðalmarkmið slíkra rannsókna hlýtur að vera að læra af mistökunum, og einnig að draga þá fyrir dóm, sem brotlegir hafa gerzt við lögin, en hreinsa hina af sök, sem breytt hafa heiðarlega í hvívetna. 

Það er þess vegna ekki hægt að byggja neitt upp að nýju fyrr en rannsóknum á aðdraganda hrunsins, hruninu sjálfu og eftirleikjum þess, er lokið.  Formaður bankastjórnar SBÍ hefur lagt spilin á borðið og jafnað.  Enn liggur FME að mestu óbætt hjá garði.

Eftir hrun fjármálakerfis landsins og með efnahagskerfi, sem riðar til falls, er fullkomlega eðlilegt, að fram komi almenn krafa um endurnýjun umboðs Alþingismanna.  Alþingi samþykkti árið 1994 EES-samninginn, sem var uppspretta auðs, en haldinn alvarlegum annmörkum.  Sá böggull fylgir þó skammrifi alþingiskosninga nú, að ríkisstjórnin er þingbundin og vinna hennar mun fara fyrir lítið, ef þingmenn fara í kosningaham.  Þjóðarskútan hallast nú ískyggilega, og ríkisstjórnin á beina aðild að því að koma henni á réttan kjöl.  Enginn kemur í hennar stað, þegar ráðherrar fara í kosningaham.  Tjón landsins mundi stóraukast, ef landið yrði stjórnlítið í þokkabót. 

Að auki er hætt við stjórnarkreppu í kjölfar snemmbúinna kosninga.  Alþingi og ríkisstjórn undir forystu hins harðduglega og farsæla forsætisráðherra eiga þess vegna að halda áfram sínu geysierfiða starfi, því að kosningar  á næsta ári verða allt of dýru verði keyptar.  Sigurvegarar kosninganna mundu uppskera Phyrrosar sigur, svo að þekkt líking sé tekin frá púnversku stríðunum.

Það má gera því skóna, að í kjölfar snemmbúinna kosninga fylgi stjórnarkreppa.  Núverandi stjórnarandstaða er ólíkleg til að ná völdum.  Aðildarumsókn að ESB mun væntanlega yfirskyggja önnur stefnumið Samfylkingar.  Þetta mun að líkindum eitra stjórnarmyndunarviðræður hennar við alla aðra stjórnmálaflokka.  Jón Baldvin Hannibalsson, sem er enn aðalhugmyndafræðingur jafnaðarmanna á Íslandi, ritar athygliverða grein í Morgunblaðið þriðjudaginn 25. nóvember 2008 undir fyrirsögninni "Afhjúpunin".  Það er hægt að taka undir margt í þessari grein JBH, en þegar kemur að ESB, er hann of fús til fullveldisfórna, og sjávarútvegsstefna hans tekur ekki mið af því, að núverandi kvótaeigendur hafa flestir keypt sinn kvóta og eignarréttur þeirra er stjórnarskrárvarinn.  Þarna kann víglínan að verða dregin í næstu kosningum. 

Pétur Blöndal, blaðamaður, ritar afar fróðlega samantekt um sögu gjaldmiðils okkar í Morgunblaðið sunnudaginn 23. nóvember 2008 undir fyrirsögninni "Ferðalag krónunnar".  Þar segir: "Frá því krónan varð sjálfstæð árið 1922 og þanagað til á sjötta áratugnum, og jafnvel fram undir viðreisnartímann, lentu Íslendingar hvað eftir annað í að vera með of hátt gengi-og haldið var nokkuð fast í að halda því stöðugu."  Það hefur reynzt íslenzka hagkerfinu hamlandi að festa gengið og á samdráttarskeiðum hefur slíkt ráðslag framkallað stórfellt atvinnuleysi.  Sagan er víti til varnaðar, eins og eftirfarandi tilvitnun í framangreinda grein ber vitni um.: "Íslendingar voru með fast gengi frá 1925-1939, sem tengt var pundinu, og það gekk sæmilega framan af, en í kreppunni miklu leiddi það til þess að raungengi á Íslandi varð of hátt.  Og flestir eru sammála um, að heppilegra hefði verið ef Íslendingar hefðu, eins og Norðurlöndin gerðu, lækkað gengið til þess að halda uppi atvinnu og meiri hagvexti." Síðan er rakið, hvernig fastgengistilburðir töfðu afnám haftastefnunnar og urðu til þess, að Íslendingar drógust aftur úr öðrum þjóðum í lífskjörum.  Það var fyrst með Viðreisnarstjórninni 1959-1971, að horfið var frá fastgengisstefnu og innflutningshöft voru afnumin. 

Með þessu fráhvarfi fastgengisstefnu hófst framfarasókn Íslendinga, sem lauk með Hruninu mikla í október 2008.  Nú er sagan að endurtaka sig með upptöku gjaldeyrishafta, sem flestir töldu úrelt þing, sem búið væri að kasta fyrir róða.  Spurt er, hvað olli þessum ósköpum.  EES er svarið.  Evrópska efnahagssvæðið opnaði útrásarvíkingum greiða leið að þenslumöguleikum, sem ekki eru fyrir hendi á örmarkaði Íslendinga.  Bankarnir nýttu sér þetta og uxu Seðlabanka Íslands og íslenzka ríkinu langt yfir höfuð.  Meingallaðar reglur ESB um skuldbindingar heimaríkis banka á innistæðum erlendis, og vöntun á gagnkvæmum skuldbindingum innan EES um lánalínur, þegar lausafjárskortur herjar á fjármálastofnanir, ásamt grimmdarlegri og níðingslegri framkomu ríkisstjórnar jafnaðarmanna í Lundúnum, felldu íslenzku bankana á svipstundu. 

"Þegar á reyndi, neituðu seðlabankar á EES svæðinu að hlaupa undir bagga.  Bankarnir voru of stórir fyrir Ísland, þótt þeir væru það ekki fyrir EES svæðið."  Þetta reit Hannes Hólmsteinn Gissurarson í stuttri og hnitmiðaðri grein í Fréttablaðinu 28. nóvember 2008.  Það er hægt að velta endalaust vöngum yfir því, hvort þetta hrun hefði orðið, ef Ísland hefði verið í ESB og mynt landsins heitið evra.  Regluverkið, sem fól í sér téða veikleika, hefði verið hið sama, og Seðlabanki Íslands tæpast með meiri viðbúnað en raun var á.  Innan ESB var ekki mótuð nein sameiginleg björgunarstefna.  Evrópubankann (ECB) í Frankfurt hefði lítið munað um að létta íslenzku bönkunum róðurinn, en í Berlín var það talið hættulegt fordæmi.  Það kemur sem sagt í ljós, að þegar að sverfur, er hver sjálfum sér næstur. 

Áðallexían af Hruninu er sú, að Guð hjálpar þeim, sem hjálpar sér sjálfur.  Hjálpræðið kemur ekki frá Brussel.  Þar á hver nóg með sig.  Efnahagskerfi evru landanna hrapa nú ofan í djúpa lægð, eins og gengi evrunnar ber vott um.  Fjármál ESB eru í uppnámi, enda ársreikningar ESB ekki verið samþykktir um árabil.  Af heildarfjárveitingum ESB fara 53 milljarðar evra eða 40 % í landbúnaðarstyrki.  Af þessum 53 milljörðum hirðir Frakkland 10 milljarða evra eða tæpan fimmtung.  Sýnir þetta spillinguna á þeim bæ í hnotskurn.  Þeir, sem gera því skóna hérlendis, að evran geti verið handan við hornið sem ríkisgjaldmiðill Íslands, ef landið aðeins fer á hraðferð inn í ESB, fara með fleipur eitt.  Evrulöndin hafa áréttað, að undanþágur frá Maastricht skilyrðunum komi ekki til greina.  Ástæðan er enn og aftur ótti við fordæmi.  Skuldir íslenzka ríkisins stefna nú í að nema um 100 % af VLF.  Eitt af Maastricht skilyrðunum er, að þetta hlutfall sé undir 60 %.  Það getur tekið Íslendinga einn áratug að ná þessu marki.  Allar gælur við evruupptöku á næstunni eru þess vegna eins og hvert annað óráðshjal. 

Rétt er að taka undir með Hannesi Hólmsteini í téðri grein, að nauðhyggja er slæmt veganesti við leit að lausnum á efnahagsvanda Íslendinga.  Hann bendir á 4 kosti í myntmálum aðra en fljótandi krónu og evru, og eru a.m.k. tveir þeirra, myntslátturáð og valfrelsi um gjaldmiðla, áhugaverðir kostir. 

Afhjúpunin

Mörgum hefur blöskrað, hvernig annar ríkisstjórnarflokkanna og ýmsir háskólakennarar hafa lagt formann bankastjórnar Seðlabanka Íslands í einelti undanfarnar vikur.  Þessum aðilum ber þó helzt að gæta sín á forarvilpunum.  Aurinn hefur staðið af þeim og orðbragðið verið sem hjá ódámum.  Gagnrýni þessara aðila á seðlabankann hefur vægast sagt verið ómálefnaleg og gjörsamlega ósamboðin stjórnarflokki og háskólasamfélaginu.  Hefur báða þessa aðila sett illilega niður fyrir vikið.  Ekki er tækt að ganga til kosninga hérlendis fyrr en sannleikurinn hefur verið leiddur í ljós og mat lagt á tjón það, sem óábyrgur málflutningur þeirra hefur valdið á ögurstundu í sögu þjóðarinnar.

Nú gerðist það þriðjudagsmorguninn 18. nóvember 2008, að seðlabankastjóri barði frá sér með ræðu hjá Viðskiptaráði Íslands.  Er ræðan í heild birt undir tengli hér til hægri. Þar voru orð í tíma töluð.  Rakti seðlabankastjóri, hvernig hann þegar á árinu 2007 varaði ríkisstjórnina við ósköpunum með orðum, sem tóku af öll tvímæli um, að til gagnráðstafana yrði tafarlaust að grípa til að draga áhættuna niður að ásættanlegum mörkum. 

Hið sama mátti segja um opinberar aðvaranir í ræðu og riti að hálfu seðlabankastjóranna að svo miklu leyti, sem þeir töldu hægt að tjá sig án þess að framkalla áhlaup á bankana.  Voru bankamálayfirvöld landsins, sem valdið höfðu til inngripa, með öll skilningarvit lokuð, eða voru þau haldin ákvarðanafælni og aðgerðalömun ?

Viðskiptaráðherra Framsóknarflokksins hafði á sinni tíð farið að fordæmi Gordons Browns, þáverandi fjármálaráðherra Stóra-Bretlands.  Um leið og seðlabankinn fékk aukið sjálfstæði um stjórnun peningamálanna, voru rifnar úr honum tennurnar og þær fluttar í Fjármálaeftirlitið, FME.  Valdið til að rannsaka innviði bankanna og hafa á þeim taumhald, lá ónotað hjá FME, sem aldrei virðist hafa náð þeim þroska að taka tennur. 

Áróður flokksforystu Samfylkingar á hendur seðlabankanum hefur verið sóðalegur.  Hvernig bregzt formaður hennar við, þegar flett er að nokkru ofan af aðgerðaleysi bankamálaráðherrans, þó að meiri afhjúpanir séu boðaðar ?  Hún hleypur undir eins út undan sér og kveður störf Davíðs Oddssonar í seðlabankanum aldrei hafa verið gagnrýnd, heldur hafi trúverðugleikinn vegna stjórnmálaferils hans meir verið dreginn í efa.  Hvers konar kattarþvottur er þetta ?  Maðurinn fór með stjórnun efnahagsmála landsins í hálfan annan áratug og stjórnaði landinu á mesta uppgangsskeiði í sögu þess. 

Halda menn, að gjammandi "Besserwisserar" úr háskólasamfélaginu hér, sem ekki er vitað til, að hafi opinberlega séð fyrir hörmungarnar, öfugt við ýmsa hagspekinga og fræðimenn erlendis, væru með bein í nefinu, sem þarf til að stjórna Seðlabanka Íslands í kreppu ?  Þar duga engar heybrækur við stjórnvölinn nú um stundir.  

Ef kalla á einhvern stjórnmálaflokk til ábyrgðar fyrir það, sem gerzt hefur, er það framar öðrum Samfylkingin.  Bankamálaráðherrann starfar á hennar ábyrgð, formaður FME, mætur maður, starfar á hennar ábyrgð.  Þessir menn ásamt forstjóra FME voru í þeim opinberu stöðum, þar sem gæta átti hagsmuna þjóðarinnar gagnvart fjármálakerfinu.  Þeim var oftsinnis bent á hættuna að hálfu Seðlabanka Íslands, sem var með skýra áhættugreiningu, eins og honum bar, en þeir flutu sofandi að feigðarósi, þó að löggjafinn hafi fengið þeim nauðsynleg tæki til gagnráðstafana.  Meiri afhjúpanir munu eiga sér stað, boðaði formaður bankastjórnar Seðlabanka Íslands, í téðri tímamótaræðu um atburði, sem mjög hafa gengið nærri tilvist lýðveldisins.   

Téðum háskólakennurum hefur orðið tíðrætt um "nauðsyn" þess að taka upp evruna.  Minna hefur farið fyrir djúpstæðum rökum, en þeim mun meira farið fyrir almennu orðagjálfri.  Ekki er t.d. vitað til, að þeir hafi sett þjóðarbúskapinn upp í tölvulíkan til að bera saman hagvöxt yfir t.d. 20 ára tímabil með krónu annars vegar og evru hins vegar, hvað þá bandaríkjadal.  Nú vill svo til, að 18. nóvember 2008 birti Martin nokkur Wolf, grein í Financial Times, þar sem hann rakti skilmerkilega, hvers vegna Bretar ættu að varðveita sitt pund og láta evruna sigla sinn sjó.  Þó að mikill munur sé á efnahagskerfum Stóra-Bretlands og Íslands, dregur það ekki úr trúverðugleika málflutnings evru-efasemdarmanna, að rök Martins Wolfs eru hin sömu og hinna fyrr nefndu.  Verður upphaf og endir greinarinnar þýtt hér á eftir, en hana er jafnframt hægt að sækja í heild sinni undir tengli hér á vefsetrinu:

"Er komið að því fyrir Breta að kyngja stolti sínu, játa mistök sín og leggjast fram á lappir sínar gagnvart evrulandi ?  Æ fleiri halda þessu fram.  Þeir hafa rangt fyrir sér. 

Ástæða þess, að rétt er að hafa fljótandi gjaldmiðil, er, að gengi efnahagskerfa er breytilegt.  Í heimi óvissu þarfnast efnahagskerfi aðlögunarmöguleika.  Gengi gjaldmiðils er öflugasta tækið til þess.  Aðeins óvenjulega sveigjanleg eða óvenjulega opin efnahagskerfi ráða við mikil áföll án nokkurs gengissveigjanleika. 

Stóra-Bretland þjáist nú mjög (og í mismiklum mæli) undan sex miklum áföllum:

Í fyrsta lagi  verða Bretar nú vitni að mjög hröðu verðfalli húseigna, sem virðist líklegt til að halda lengi áfram. 

Í öðru lagi eru heimilin afar skuldsett.  Samkvæmt framkvæmdastjórn ESB eru aðeins Danir og Írar skuldsettari í hlutfalli við brúttó tekjur heimilanna innan ESB, en Spánverjar, Portúgalir og Svíar koma fast á hæla Breta.

Í þriðja lagi hefur lánsfjárkreppan skaðað fjármálageirann og þar með dregið stórlega úr framboði lánsfjár. 

Í fjórða lagi reiðir Stóra-Bretland sig mjög á fjármálageirann, sem nú skreppur saman, til að bjóða fram vel launuð störf. 

Í fimmta lagi reiddi Stóra-Bretland sig einnig á fjármagnsaðgerðir til að fjármagna viðskiptahalla, sem nam 6,4 % af VLF 2007.  Með mun hærri tekjum af erlendum eignum en greiðslum af erlendum skuldum nam, leit Stóra-Bretland jafnvel út sem einn risastór vogunarsjóður. 

Að lokum hefur Stóra-Bretland breytzt úr stórútflytjanda á olíu og gasi í stórinnflytjanda.  Á þessum áratugi hefur breyting viðskiptajafnaðar að þessu leyti numið u.þ.b. 1 % af VLF. 

Með hliðsjón af þessari slæmu stöðu kemst Stóra-Bretland ekki hjá því að auka sparnaðinn, og viðskiptajöfnuður verður að verða jákvæður.  Ef þessi atriði eiga að nást, verður að eiga sér stað mikil raunlækkun verðlags gagnvart útlöndum.  Henni er hægt að ná annaðhvort með langvarandi lækkun kaupmáttar og raunverðlags eða með falli á gengi sterlingspundsins.  Sem betur fer hefur hið síðar nefnda virkað, eins og þörf var á." 

Síðan segir Martin Wolf, að fall pundsins sé ekki vandamál, heldur lausn á vandanum.  Síðan færir hann ítarleg rök fyrir því, að ekki borgi sig fyrir Breta að fórna sterlingspundinu til að gangast undir jarðarmen evru. Í lokin skrifar Martin Wolf:

"Ályktun mín er, að hinar öfgafullu aðstæður samtímans hafi gert málstað þeirra, sem viðhalda vilja sveigjanleika gengisskráningar, ekki veikari, heldur sterkari.  Ég er ánægður með, að brezka ríkisstjórnin skuli ekki þurfa að tilkynna þegnum sínum, að áratugur stöðnunar sé nauðsynlega framundan til að sverfa kostnað niður á það stig, sem þörf er á vegna samkeppnihæfninnar við útlönd. 

Samt er ég sammála því, að greiðslugeta ríkissjóðs er ekki lengur örugg.  Tvö skref eru nú nauðsynleg:

Í fyrsta lagi verða brezk yfirvöld nú að gera með snöggum og grófum hætti ráðstafanir til að aðskilja brezka bankakerfið í heimastarfsemi, sem yfirvöldin ábyrgjast, og erlendan þátt, sem þau ábyrgjast ekki.  Það er einkar mikilvægt að setja alla starfsemi, sem framkallar mikla erlenda áhættu  greinilega utan við starfsemina, sem yfirvöld ábyrgjast."

Málflutningi Davíðs Oddssonar á Íslandi í október og nóvember 2008 ber í öllum aðalatriðum saman við málflutning þekkts og viðurkennds dálkahöfunar í "Financial Times", Martin Wolf að nafni.  Hvort ætli það séu meðmæli með Davíð eða Martin ?  Þetta sannar, að bankastjórn Seðlabanka Íslands hefur mótað ígrundaða, ábyrga og í hæsta máta faglega stefnu í efnahagsmálum Íslands fyrir og eftir hrunið, hvað sem moldvörpustarfsemi 5. herdeildar ESB á Íslandi líður.

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Grein eftir Martin Wolf í FT.com þann 18.11.2008
• Ræða Davíðs Oddssonar 18.11.2008