Ófullnægjandi flutningskerfi

Til að athafnalíf nái að þróast með hagkvæmum hætti og hafi tök á að efla framleiðni í slíkum mæli, að dugi til að standast alþjóðlega samkeppni, þá verða innviðir þjóðfélagsins að vera nánast, eins og bezt verður á kosið. Innviðir á Íslandi eiga enn langt í land með að geta talizt viðunandi, enda tiltölulega stutt síðan þróun þeirra hófst fyrir alvöru.

Hér verða samgöngur og flutningskerfi raforku gerð að umræðuefni, en sé öðru þessara kerfa umtalsvert ábótavant, þá mun slíkt hamla hagvexti, valda miklu þjóðhagslegu tapi og draga úr framleiðni atvinnuveganna. Með öðrum orðum munu vanþróaðar samgöngur fyrir fólk, vörur og orku, draga stórlega kraftinn úr samkeppnihæfni landsins á alþjóðlegum mörkuðum og um fólkið sjálft, sem aðeins samþykkir beztu fáanlegu lífskjör fyrir sig og sína til lengdar.  

Vinstri stjórnin skar fjárveitingar úr ríkissjóði til Vegagerðarinnar niður um u.þ.b. miaISK 15 á ári og vísaði þar með á bug röksemdum um arðsemi góðra samgangna, enda er fjandskapur vinstri manna í garð einkabílsins alræmdur.  Gangagerð fyrir austan og norðan er nú í gangi, og langþráðar vegaumbætur á sunnanverðum Vestfjörðum eru handan við hornið, enda reiðir ný atvinnustarfsemi í öllum þessum sveitum sig á bættar samgöngur. 

Að nauðsynlegum umbótum á Austurlandi, Vestfjörðum og brúartengingu við Reykjavík til norðurs loknum, ásamt lúkningu Kjalvegar, verður komið að næsta áfanga, sem er upphækkaður og klæddur vegur yfir Sprengisand, svo að vegfarendur á þessari leið losni við grjótbarning og drullusvað eða lungnateppandi rykmökk, háð veðurfari, í boði fortíðarþráar, sem boðar, að það séu nátttúruspjöll að færa þessa, að fornu og nýju, mikilvægu samgönguleið á milli Norður- og Suðurlands inn í 21. öldina, með svipuðum hætti og gert var með Þjóðveg 1 yfir Mývatnsöræfi, Möðrudalsöræfi og Fljótsdalsheiði í lok 20. aldar, góðu heilli. Á hluta þeirrar leiðar blasir Byggðalína við, og hefur ekki verið fettur fingur út í það, svo að vitað sé.

Téð framkvæmd á Sprengisandi gæti reyndar hæglega hafizt fyrr en áður er getið, í einkaframkvæmd, fjármögnuð með lántöku einkaaðila, sem borguð væri upp af veggjaldi á 20 árum eða svo.  Slíkur vegur er ekki aðeins líklegur til að fjölga til muna þeim, sem tækifæri hafa til að njóta þess, sem fyrir augu ber á hálendinu, heldur er hann líka líklegur til umhverfisverndar, þ.e. að draga úr utanvegaakstri, sem er nú hinn versti skaðvaldur. Varpað hefur verið fram þeirri ágætu hugmynd að reisa hálendismiðstöð á Sprengisandi, þaðan sem ferðalöngum, sem fara vilja út fyrir klædda veginn, yrði ekið um á sérútbúnum bílum af fólki með tilskilin leyfi og kunnáttu til að fræða gestina um það, sem fyrir augun ber, á viðeigandi tungumáli.

Guðni Ágústsson, fyrrverandi Alþingismaður og ráðherra, ritar þann 26. október 2015 í Morgunblaðið greinina:

"Að stytta þjóðleiðir um 200-300 km". 

Þar gerir hann nýja bók Trausta Valssonar, "Mótun framtíðar, hugmyndir - skipulag - hönnun", að umtalsefni.  Trausti er hámenntaður skipulagsfræðingur frá Vestur-Berlín og víðar, og langt á undan sinni samtíð, hvað hugmyndafræði skipulags á Íslandi áhrærir.  Guðni skrifar téða grein undir áhrifum frá lestri þessarar bókar, en er sjálfur með báða fætur á jörðunni, eins og jafnan.  Hér verður gripið niður á tveimur stöðum í þessari Morgunblaðsgrein.  Fyrri tilvitnunin er sótt til Trausta:

"Einn mikilvægasti ávinningur, sem kæmi með hálendisvegum, væru fjölmargar, nýjar, stuttar hringleiðir um landið, en hringvegurinn með ströndinni er of langur eða tæpir 1400 km."

"Víkingarnir voru klókir verkfræðingar, eins og Trausti, og fundu bestu leiðirnar.  Enn eru þessar fornu leiðir sem vegvísar um byggðastefnu, valdar af gaumgæfni út frá því, að á sem skemmstum tíma kæmust landsmenn á höfuðstaðinn, Þingvelli.  Nú þurfa allar leiðir að vera sem stystar til og frá Reykjavík, og þar gætu góðir hálendisvegir breytt miklu. Miðað við bílinn í stað hestsins sem farartæki eru þessir vegir varla akfærir, eins og Kjölur og Sprengisandur.  Umræðan, sem hefur mætt Trausta og öðrum, sem vilja virkja þessa vegi og færa þá til sömu nytja í dag og forðum, eru fordómar um náttúruspillingu og eyðileggingu hálendisins.  Ferðaþjónustan, sem skilar milljörðum í þjóðarbúið, þarf á þessum leiðum að halda, svo ekki sé talað um okkur sjálf, sem í landinu búum.  Þarna liggja mikilvægar ófærar samgönguæðar, margir hafa sett sér að vera á móti slitlagi á þessa vegi, það séu náttúruspjöll, meiri en hinar vondu og ófæru grjótgötur, sem bæði lemja farþega og brjóta bílana.

Jöklar og fjöll séu fallegri í rykúða og hristingi en akstri eftir góðum vegum.  Er ég þá ekki að tala um nýlagningu vega, heldur hina þúsund ára slóða um Kjöl og Sprengisand, leiðirnar til Þingvalla."

Undir þessa raunsýnu, hispurslausu og öfgalausu afstöðu Guðna Ágústssonar til vegalagningar á hálendi Íslands er heils hugar hægt að taka.  Svipuðu máli gegnir um flutningslínu raforku um Sprengisand.  Hún mundi meiða sárafáa utan þeirra, sem finna "álfaorkuna", þegar þeim hentar það, og virðast halda, að samborgarar þeirra geti lifað á þeirri orku einni saman, einnig popparar, sem lifa við allsnægtir í gerilsneyddu og allsendis ónáttúrulegu stórborgarsamfélaginu, og hafa þess vegna mjög uppskrúfaða og veruleikafirrta tilfinningu fyrir því, hvað villt og ósnortin náttúra er. Þvoglumælt og fimbulfambandi "skáld" eru ekki síðri loddarar í þessu samhengi.

400 kV flutningslína á milli Norðurlands og Suðurlands er hagfræðileg nauðsyn frá sjónarmiði athafnalífs og verðmætasköpunar og orkufræðileg nauðsyn til að bezta nýtingu virkjana, draga úr raforkutöpum, auka raforkugæði, þ.e. afhendingaröryggi og spennugæði, og til að draga úr álagi á 132 kV Byggðalínuna, og gera þannig kleift að færa hana að miklu leyti í jörðu.  Það á hiklaust að stytta heildarloftlínulengd í landinu um a.m.k. 30 % árið 2030 m.v. árið 2000, en það er óhjákvæmilegt að reisa og reka téða Sprengisandslínu fyrir frambærilegt raforkukerfi í landinu í bráð og lengd.    

 

 

   

Seðlabankinn og samkeppnin

Engum blöðum er lengur um það að fletta, að Seðlabankann hefur sett verulega niður undir stjórn núverandi Seðlabankastjóra. Þar virðist verkstjórn vera verulega ábótavant, því að ekki er gætt nægilega að lögum, t.d. um gjaldeyrismál, og lagaheimildum bankans, þegar gerð er atlaga að einstökum fyrirtækjum, heldur virðist ríkja innan veggja Svörtulofta miðaldahugarfar um óskoraðan rétt yfirvalda til að fara sínu fram gegn þegnunum, og refsigleði Seðlabankans hefur nú farið yfir mörk réttarheimilda hans. Ítarleg rannsókn á gögnum Seðlabankans um gjaldeyrisskil Samherja-samstæðunnar leiddi ekki í ljós nein lögbrot þvert ofan í niðurstöðu Seðlabankans. 

Hér hagar Seðlabankinn sér eins og fíll í postulínsbúð, og framferði hans hefur kostað fyrirtæki stórfé og álitshnekki, heima og erlendis, þó að Sérstakur saksóknari hafi látið kærur bankans niður falla, af því að lagastoð til sakfellingar skorti.  Niðurlægingin verður þess vegna Seðlabanka Íslands á endanum.  Þetta er svo alvarlegur áfellisdómur yfir æðsta handhafa peningamálastjórnar landsins, þar sem helzt engan skugga má á bera, að engan veginn verður við unað. Hinir seku á Svörtuloftum, sem valdið hafa fyrirtækjum og einstaklingum stórtjóni, skulu sæta ábyrgð. Annars leggur bankaráðið blessun sína yfir lagatæknilegt klúður á klúður ofan, sem er svo ófaglegt, að jafna verður við hreinræktað fúsk, og bankaráðið væri þá að bregðast skyldum sínum. Niðurlæging bankans yrði þá djúpstæð fyrir aðra starfsemi og hlutverk bankans líka og gæti orðið langvinn. Það verður að taka á þessu máli strax í haust, enda er mikið í húfi núna, að í stafni Seðlabankans sé aðeins fólk, sem hafið er yfir allan vafa í siðferðislegum og faglegum efnum.  

Seðlabankinn hefur og sætt harðri gagnrýni fyrir meðferð sína á svo kölluðu Sjóvármáli, sem einnig er kennt við Úrsus ehf.  Baldur Arnarson, blaðamaður, skrifar baksviðsumfjöllun í Morgunblaðið 7. október 2015 undir fyrirsögninni:

"Starfsmennina skorti þekkingu"

og hefur eftir Birgi Tjörva Péturssyni, héraðsdómslögmanni, um alvarlegar athugasemdir Umboðsmanns Alþingis við embættisfærsluna í Seðlabankanum:

"Þannig sé ekki fjallað nægjanlega um, að æðstu yfirmenn bankans hafi flutt trúnaðarupplýsingar úr gjaldeyriseftirlitinu í einkahlutafélagið Eignasafn Seðlabanka Íslands [ESÍ] og látið hafa áhrif á ákvörðun um viðskipti með bréf í Sjóvá, sem Úrsus hafði samið um að kaupa, í félagi við aðra fjárfesta, um haustið 2010. 

"Umboðsmaður gerði hins vegar athugasemd við meðferð trúnaðarupplýsinga í máli Úrsusar.  Félagið hafi þannig þurft að sæta því, eftir að hafa fengið veður af rannsókn máls í fjölmiðlum og haft samband við aðallögfræðing bankans til að skýra sína hlið vegna viðskiptanna með bréfin í Sjóvá, að upplýsingarnar urðu hluti rannsóknar málsins og voru notaðar gegn félaginu.""

""Seðlabankinn fór með þessar trúnaðarupplýsingar í hring.  Því var þannig haldið fram, að einkahlutafélag bankans gæti ekki átt viðskipti við Úrsus [með bréfin í Sjóvá], af því að Úrsus væri til rannsóknar.  Fyrirsvarsmaður Úrsusar taldi félagið í fullum rétti og veitti upplýsingar í tengslum við viðskiptin.  Þær voru þá notaðar gegn félaginu við rannsókn máls hjá gjaldeyriseftirlitinu og svo aftur sem frekari rök fyrir því að eiga ekki viðskiptin.  Við teljum, að þetta hafi verið forkastanleg málsmeðferð",

segir Birgir Tjörvi."

Það er fyllilega hægt að taka undir það, að þessi lýsing sýnir fram á forkastanleg vinnubrögð og siðferðisbrest í Svörtuloftum, sem engum Seðlabanka í lýðræðisríki, sem virðir þrígreiningu ríkisvalds og nútímalega stjórnsýsluhætti, er sæmandi.  Þetta er eins og lýsing úr bananalýðveldi eða ráðstjórnarríki, en er langt fyrir neðan virðingu Seðlabanka í réttarríki. 

Líklegt er, að aðallögfræðingur Seðlabankans beri hér ábyrgðina, og hann (hún) verður þá skilyrðislaust að víkja, og Seðlabankinn verður að læra sína lexíu um grundvallarreglur réttarríkisins.

 Húsrannsókn í höfuðstöðvum Samherja á Akureyri og í Reykjavík, haldlagning bókhalds og tölvugagna og harkaleg framganga og langdregin rannsókn á gjaldeyrismeðferð Samherja-samstæðunnar skilaði engu öðru en miklum kostnaði fyrir Seðlabankann og ekki síður fórnarlambið, sem allt of lengi mátti liggja undir grun um gjaldeyrissvik og lögbrot án þess þó, að Sérstakur saksóknari kæmi auga á neitt refsivert, þegar hann fékk málatilbúnaðinn frá bankanum. Þegar Sérstakur saksóknari fann engin sakarefni í garð fyrirtækisins, reyndi Seðlabankinn að koma sök á einstaklinga innan fyrirtækisins. Til slíks stóðu þó engar sakir og lagaheimildir til slíkrar sakfellingar voru ekki fyrir hendi. 

Þetta eru algerlega ótæk vinnubrögð stjórnvalds, sem valdið geta fyrirtækjum, stórum og smáum, í harðri samkeppni markaðsmissi og skekkt samkeppnisstöðu þeirra. Í Samherjamálinu er eins og refsigleði miðalda tröllríði húsum, því að gengið er fram með offorsi í húsrannsókn hjá félaginu og ekki hikað við að setja orðstýr þessa mikilvæga útflutningsfyrirtækis bæði innanlands og utan í uppnám.  Síðan er refsivöndurinn reiddur hátt til lofts af Gjaldeyriseftirliti bankans án þess, að það hafi til þess nokkra lagaheimild.  Hlýtur framkvæmdastjóri Gjaldeyriseftirlits Seðlabankans að bera á þessu verklagi ábyrgð og þurfa að taka afleiðingum gjörða sinna. Að bera ábyrgð merkir einmitt að taka afleiðingum gjörða sinna, fá umbun, ef vel er gert, og refsingu, ef illa tekst til.  Hér eru svo stórfelld brot á ferð, að líklegt er, að leiði til málaferla, og stöðumissir er viðeigandi refsing að hálfu bankaráðsins. Öðru vísi verður ekki traust til bankans endurreist. 

Nú hefur Umboðsmaður Alþingis kveðið upp svo þungan áfellisdóm yfir stjórnun Seðlabankans, að af þeirri ástæðu einni saman verður einhver að axla ábyrgð af mistökunum, hvort sem það verður bankastjórinn, yfirlögfræðingurinn, yfirmaður gjaldeyriseftirlitsins eða öll þessi þrenning.  Ef bankaráð Seðlabankans ætlar að skrifa undir þau ótæku vinnubrögð, sem viðgengizt hafa hjá Seðlabankanum, þá missir það allan trúverðugleika, og þar með rýkur traustið á Seðlabankanum og peningastefnu hans út í veður og vind. 

Embættisfærsla Árna Páls Árnasonar, fyrrverandi ráðherra, í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur, hefur komið við sögu þessara alræmdu mála Seðlabankans og hefur einnig orðið fyrir gagnrýni Umboðsmanns Alþingis, og má segja, að losarabragur Árna sem ráðherra sé upphafið að umboðsleysi Seðlabankans við rannsókn og álagningu refsinga vegna brota á lögum og reglum um gjaldeyrismál. Samkvæmt lögum varð ráðherra bankamála að staðfesta reglugerð um gjaldeyrisbrot og refsingu við þeim, en engin gögn finnast í ráðuneyti né í Seðlabanka um þessa staðfestingu ráðherra. Umboðsmaður kvartar undan röngum upplýsingum frá þessum aðilum í tíð ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur til sín, og það er auðvitað önnur grafalvarleg hlið þessa máls.   

Baldur Arnarson, blaðamaður, ritar baksviðs í Morgunblaðið 8. október 2015 greinina:

"Ráðuneyti afhenti ekki umbeðin gögn". 

Hún hefst þannig:

"Tryggvi Gunnarsson, umboðsmaður Alþingis, gerir athugasemdir við, að efnahags- og viðskiptaráðuneytið hafi í ársbyrjun 2011 ekki veitt honum réttar upplýsingar um, hvort ráðherra hafi samþykkt reglur Seðlabanka Íslands (SÍ) um gjaldeyrismál, þegar hann leitaði eftir þeim. 

Seðlabankinn lét rannsaka meint brot fjölda aðila á þessum reglum, og úrskurðaði ákæruvaldið síðar, að þær teldust ekki gild refsiheimild." 

Umboðsmaður Alþingis bendir á, að Seðlabankinn hafi tekið sér vald til rannsóknar á gjaldeyrisbrotum og ákvörðunar viðurlaga, sem hann hafði enga lagaheimild til án þess að afla sér staðfestingar ráðherra. Viðkomandi ráðherra, Árni Páll Árnason, gaf aldrei nauðsynlegt samþykki sitt. 

Þetta er grafalvarlegt glappaskot Seðlabanka, sem Seðlabankastjóri sjálfur verður að taka ábyrgð á og taka hatt sinn og staf fyrir.  Mundi þá einhver segja, að farið hafi fé betra.

Baldur Árnason vitnar enn í Tryggva, umboðsmann, í téðri grein:

""Þegar reglur um gjaldeyrishöft voru lögfestar í nóvember 2008 með lögum nr 184/2008 um breytingu á lögum nr 87/1992, um gjaldeyrismál, var ekki tilgreint með beinum ákvæðum í lögunum, hvaða skorður væru settar við fjármagnshreyfingum og gjaldeyrisviðskiptum."

Á grundvelli þessara lagabreytinga hafi Seðlabankinn gefið út reglur um gjaldeyrismál nr 1082/2008.  Telur umboðsmaður leika vafa á því, að þetta uppfylli kröfur, sem leiða af reglum um lögbundnar refsiheimildir." 

Að gæta sín ekki á því áður en látið er með viðurhlutamiklum hætti til skarar skríða gegn einstaklingum og lögaðilum að afla sér fyrst til þess traustra lagaheimilda er full ástæða brottvikningar.

Yfirgangur og jafnvel ofsóknir yfirvalda gagnvart borgurum og einkafyrirtækjum er vandamál, sem ógnar samkeppnisstöðu og réttarstöðu þeirra.  Þetta gerði Óli Björn Kárason, varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins, að umræðuefni í miðvikudagsgrein sinni í Morgunblaðinu, 7. október 2015:

"Hvað er ríkið alltaf að vasast". 

Greinin hefst þannig, og eru þau orð verðug niðurlagsorð þessarar vefgreinar:

"Engu er líkara en við Íslendingar séum búnir að missa sjónar á hlutverki ríkisins, markmiðum, skyldum og verkefnum þess.  Afleiðingin er sú, að ríkið, stofnanir þess og fyrirtæki, eru stöðugt að vasast í hlutum og verkefnum, sem þau eiga ekki að koma nálægt, og það sem verra er; skipulega er sótt að einstaklingum og einkafyrirtækjum í skjóli ríkisrekstrar.

Í orði hefur löggjafinn reynt að koma málum þannig fyrir, að leikreglur á samkeppnismarkaði séu skýrar, gagnsæjar og stuðli að jafnri og heiðarlegri samkeppni.  Í reynd blasir önnur mynd við.  Samkeppnishindrunum hefur verið komið upp.  Regluverkið hyglar fremur þeim stóru í stað þess að tryggja samkeppni, stöðu lítilla fyrirtækja og hagsmuni neytenda.  Undan verndarvæng ríkisins herja ríkisfyrirtæki á einkafyrirtæki í viðleitni sinni til að vinna nýja markaði og afla sér aukinna tekna."

Takmörkuð samkeppni í hagkerfinu er alvarleg meinsemd í þjóðfélaginu, sem kemur hart niður á hagsmunum almennings. Kröftum, sem varið er til að jafna samkeppnisstöðu og efla samkeppni á markaði, er vel varið.  Það fer allt of mikil orka í hið mótsetta hjá hinu opinbera og einokunarfyrirtækjum, þ.e. að kæfa samkeppni og jafnvel að klekkja á einkaframtakinu, óháð stærð fyrirtækjanna, eins og lýst er í frásögn af tveimur málum Seðlabanka Íslands hér að ofan.  Þau bera vitni um þekkingarleysi og/eða dómgreindarskort, sem verður að bæta úr nú þegar í æðstu peningamálastofnun landsins.   

 

 

Sæstrengsævintýrið er sorgarsaga

Þorvarður Goði Valdimarsson, viðskiptafræðingur, ritar grein í Markaðinn, fylgirit Fréttablaðsins, 23. september 2015, undir heitinu: "Sæstrengur - eru allir í jarðsambandi ?". 

Spurningunni er fljótsvarað neitandi; því fer víðs fjarri, að skrif ýmissa manna um hagkvæmni raforkusölu frá Íslandi til Bretlands vitni um, að höfundarnir séu í jarðsambandi. Í þessari vefgrein verða leidd rök að téðri ályktun. Jarðsamband í þessu viðfangi merkir í raun viðskiptagildi hugmyndarinnar, en tækniþróunin og orkumarkaðsþróunin rýrir gildi sæstrengsins sem viðskiptahugmyndar með hverju árinu, sem líður.  Samt berja nokkrir, sem hitt höfðu bitið í sig, enn hausnum við steininn. 

Látum vera með strengtæknina og gerum ráð fyrir, að sjóaðir sæstrengsframleiðendur treysti sér til að framleiða sæstreng með nægilegt spennuþol fyrir flutning 1100 km leið með orkutöpum, sem eru innan við 6 %, því að annars verða orkutöpin yfir 10 % í heild frá virkjun um stofnkerfi Íslands, um spenna, afriðla, streng og áriðla. Tapskostnaður fer þá að skipta verulegu máli fyrir árlegan kostnað við rekstur þessara flutningsmannvirkja, sem bætist við viðhalds- og viðgerðarkostnað auk árlegra greiðslna vegna fjármögnunarinnar, sem vega þyngst fyrir risafjárfestingu á íslenzkan mælikvarða. 

Auk tæknihliðar verkefnisins þarf að skoða kostnaðarhlið þess, og hana virðast margir vanmeta illilega.  Sætir það nokkurri furðu og lyktar af léttúð, því að nothæfar viðmiðunartölur eru til, t.d. frá verkefninu "EuroAsia Interconnector", sem flytja á raforku frá Ísrael, sem unnin er úr gaslindum undir hafsbotni úti fyrir ströndinni, um Kýpur, Krít og meginland Grikklands, til stofnkerfis Evrópu.  Evrópusambandið veitti fé í þennan streng árið 2013, og hann á að verða tilbúinn í rekstur 2017 og er ætlað að stuðla að því, að Evrópa verði síður háð orku (jarðgasi) frá Rússlandi.  Lengd þessa sæstrengs verður alls 1518 km, og mesta dýpi niður að honum mun verða 2,2 km, sem er ótrúlegt dýpi fyrir sæstreng.  Flutningsgeta á að verða 2000 MW. Flutningskostnaður um þennan sæstreng er samt næstum helmingi lægri en um Íslandsstrenginn, aðallega vegna meiri flutningsgetu hans. Það er ein af skýringunum á því, að ESB hefur ekki sýnt Íslandsstrengnum nokkurn áhuga, en önnur er, að það er miklu hagkvæmara að nýta orkuna á Íslandi fyrir orkukræfan iðnað, sem sér Evrópu fyrir áli, kísiljárni og kísli, því að orkunotkun flutningaskipanna á þessari leið er aðeins brot af orkutöpunum í 1100 km sæstreng.    

Hér er samt um samanburðarhæft verkefni við Íslandsstrenginn að ræða að sumu leyti. Kostnaðaráætlun EuroAsia Interconnector árið 2013 nam sem svarar 3,1 MUSD/km, og kostnaður Íslandsstrengsins verður 2,9 USD/km samkvæmt tilvitnun í grein Þorvarðar hér að neðan. Að einhverju leyti má skýra tiltölulega dýrari streng í Miðjarðarhafinu með meiri flutningsgetu og meira hámarksdýpi. Þarna hefur hagkvæmni stærðarinnar mjög mikil áhrif á arðsemina, en 2000 MW jafngildir meðalálagi alls íslenzka raforkukerfisins nú um stundir, og að tvöfalda raforkukerfi Íslands á einu bretti fyrir "hund suður" kemur ekki til greina af tæknilegum, umhverfislegum og efnahagslegum ástæðum.   

Kostnaður við íslenzk-enska sæstrengsverkefnið og útreikningar á flutningskostnaðinum virðast fara út um víðan völl og bögglast fyrir brjóstinu á mönnum hérlendis, svo að ekki sé nú minnzt á orkuverðið, sem sumir hérlendir menn telja, að í boði muni verða á Englandi (Skotar þurfa ekki innflutta raforku) fyrir raforku frá Íslandi. Er eins og harmleikur vanreiknaðra kostnaðaráætlana tröllríði húsum og glópagull í enskum ranni villi byrgi mönnum sýn á staðreyndir málsins.

Um flutningskostnaðinn verður fjallað hér að neðan, og um enska markaðinn eru til haldgóðar upplýsingar.  Ef orkan frá Íslandi kemur öll frá nýjum virkjunum endurnýjanlegrar orku, þá mundi brezka ríkisstjórnin greiða markaðsverð slíkrar orku á Englandi, sem um þessar mundir er jafngildi um 120 USD/MWh frá vindorkuverum á landi og um 100 USD/MWh frá sólarorkuverum, sem vitnar um gríðarlega hraða tækniþróun á þessum sviðum. 

Þó er talið líklegt, að brezka ríkið yrði tilleiðanlegt tímabundið að greiða sama verð og það hefur boðið í orku frá nýjasta enska kjarnorkuverinu, Hinkley Point C í Somerset, 92,5 GBP/MWh=140 USD/MWh. 

Arðsemi sæstrengsverkefnisins hvílir algerlega á vilja og úthaldi brezkra yfirvalda til að greiða niður kostnað vegna endurnýjanlegrar orku, því að á heildsölumarkaði á Englandi fást um þessar mundir að hámarki 60 USD/MWh. Þessi vilji er að dvína vegna bágrar stöðu brezka ríkiskassans, og hann mun fjara út, ef Þóríum-kjarnorkuverin koma til skjalanna, en nú er spáð, að kostnaður raforku frá þeim árið 2030 verði lægri en frá nýjum íslenzkum vatnsorkuverum. 

Til að finna út, hvað líklega fæst að hámarki fyrir raforku frá virkjun á Íslandi, sem yrði send til Bretlands um sæstreng, verður flutningskostnaðurinn reiknaður út og borinn saman við ríkisverðið 140 USD/MWh. Mismunurinn er þá líklegt hámarksverð frá virkjun á Íslandi að viðbættu flutningsgjaldi frá virkjun að inntaksmannvirkjum sæstrengsins.

Umrædd grein Þorvarðar hefst þannig:

"Umfangsmikil rannsókn á sjávarbotninum milli Íslands og Bretlands hefur staðið yfir í sumar vegna fyrirhugaðrar lagningar á raforkusæstreng milli landanna.  Atlantic Superconnection (ASC) stendur að baki sæstrengsverkefninu og fjármagnar rannsóknina.  Orkustofnun gaf ut leyfi fyrir rannsókninni, en áætlaður kostnaður fæst ekki upp gefinn.  Samkvæmt ASC er áætlaður fjárfestingarkostnaður yfir fjórum milljörðum breskra punda, eða nálægt 830 milljörðum íslenskra króna."

Til samanburðar er þessi kostnaður tæplega 20 % meiri en nemur íslenzku fjárlögunum 2016 og 2,8 sinnum meiri en nam kostnaði við Kárahnjúkavirkjun á núverandi verðlagi (2,3 milljarðar USD), og kostnaður við 1200 MW virkjanir fyrir sæstrenginn næmu þá um ISK 520 milljörðum, sem er jafngildi allra árlegra fjárfestinga á landinu um þessar mundir.  Hagkerfið íslenzka mundi þurfa a.m.k. 5 ár í þetta til að ofhitna ekki, og hvar á að virkja 1200 MW á svo skömmum tíma og að auki að leggja stofnlínur frá virkjunum og niður að landtökustað ?  Kostnaður við þær er ekki innifalinn hér að ofan. 

Þá er að gera grein fyrir forsendum útreiknings á flutningskostnaðinum:

• Englendingar gera ráð fyrir tveimur 600 MW sæstrengjum, og er það skynsamlegt.  Þeir ætla þeim að sjá um tveimur milljónum heimila fyrir raforku, sem eru um 7000 GWh/a m.v. meðalálag 400 W/heimili.
• Ekki er mögulegt að reka báða strengina stöðugt á fullu álagi.  Gera má ráð fyrir a.m.k. einni bilun á ári, og búnaðurinn þarf sitt varnarviðhald og eftirlit, sem útheimtir rof annars strengsins í einu.  Þá er ekki reiknað með, að öll orkan verði tiltæk í þurrkaárum.  Að teknu tilliti til alls þessa er óvarlegt að reikna með árlegum flutningi á meira en 75 % hámarksorku (um 1,0 TWh/a). Meðalorka frá orkuverum inn á sæstrenginn verður þá 7920 GWh/a.
• Orkutöp verða mikil frá virkjunum á Íslandi inn á stofnkerfi í Skotlandi.  Þaðan á orkan reyndar langa leið fyrir höndum til notenda á Englandi, en sá tapskostnaður er ekki tekinn með í reikninginn hér, þar sem aðeins er reiknað með 10 % töpum, 120 MW við fullt álag, sem skiptist þannig:
• 2 % frá virkjunum og gegnum spenna og afriðla við sæstrengsenda.
• 6 % töp í strengnum
• 2 % í áriðlum og spennum við Skotlandsendann
• Reiknað er með einingarkostnaði tapaðrar orku 40 USD/MWh, sem er undir listaverði Landsvirkjunar.  Þá verður árlegur tapskostnaður, sem verður hluti af árlegum kostnaði strengsins, MUSD 32.
• Viðgerðir á strengbilunum eru dýrar og geta staðið yfir svo að mánuðum skiptir. Endabúnaðurinn þarf öflugt viðhald og eftirlit, sem kostar sérfræðilega vinnu og nokkurt tap á tekjum. Hér er reiknað með 2 % á ári af stofnkostnaði í rekstrarkostnað, sem þá verður MUSD 128.
• Fjárfestingin, miaUSD 6,4, er talin áhættusöm, og þess vegna verður ávöxtunarkrafa verkefnisins fremur há, eða 10 %.  Þá er reiknað með afskriftatímanum 25 ár, og verður þá árleg greiðslubyrði fjármagns MUSD 700.
• Heildarkostnaður sæstrengs og endabúnaðar á ári er summan af ofangreindu, þ.e. MUSD 860, og þannig fæst einingarkostnaður orku, án kostnaðar í virkjunum, við afhendingarstað út af endabúnaði á Skotlandi rúmlega 120 USD/MWh. 

Framhjá þessum gríðarlega flutningskostnaði verður ekki komizt, nema með niðurgreiðslum hins opinbera, og þá lendir gríðarleg áhætta verkefnisins á skattgreiðendum, sem er fullkomlega þarflaust og raunar óboðlegt, enda mundi hún vitna um samkrull stjórnmálamanna og spákaupmanna, sem meira en nóg er komið af og kallast spilling.

Hámarksverð, sem virkjunaraðili og flutningsfyrirtæki á Íslandi, sem ekki hefur lagaheimild til að taka þátt í fjármögnun þessa sæstrengs og endamannvirkja hans, gætu vænzt í sameiningu, er mismunur líklegs hámarksverðs á Englandi og flutningskostnaðar sæstrengsmannvirkjanna, þ.e.a.s. P=140-120=20 USD/MWh.  Þetta er fjórðungi lægra verð en nemur jaðarkostnaði íslenzka vatnsorkukerfisins, þ.e. vinnslukostnaði í næstu vatnsaflsvirkjun, og slík viðskipti mundu að sama skapi skila virkjunarfyrirtækinu tapi, en ekki gróða, eins og boðberar sæstrengsfagnaðarerindisins þreytast ekki á að predika yfir landslýð.  

Þetta raforkuverð inn á sæstrenginn er vert að bera saman við meðalverð Landsvirkjunar til stóriðju samkvæmt Ársskýrslu  fyrirtækisins 2014, en með flutningsgjaldi var það tæplega 26 USD/MWh, og samkvæmt sömu gögnum var þá meðalheildsöluverð fyrirtækisins án flutnings rúmlega 33 USD/MWh.  Fyrir viðskiptum íslenzkra virkjanafyrirtækja við hugsanlegan sæstrengseiganda er fyrirsjáanlega enginn viðskiptalegur grundvöllur, og miðað við horfur í orkumálum Englands mun bara fjara undan þessum viðskiptahugmyndum í framtíðinni.

Enn berja sumir samt hausnum við steininn, en málflutningurinn er froðukennt fimbulfamb, eins og neðangreind frásögn Ketils Sigurjónssonar  í bloggi 25.09.2015 af fundi, sem hann sótti um sæstrengshugmyndina, er til vitnis um:

"Fyrirlesararnir fjölluðu lítið um tölur, en þeim mun meira um verkefnið almennt.  Af svörum við spurningum í lok fundarins og ýmsum gögnum má ráða, að raforkuverðið, sem vænta megi vegna raforkusölu til Bretlands, yrði sennilega á bilinu 80-140 USD/MWst.  Þá er vel að merkja búið að draga flutningskostnað um sæstrenginn frá, þ.e. umrædd upphæð er verðið, sem íslenska orkufyrirtækið gæti fengið í tekjur af hverri seldri MWst."

Á rakalausum fullyrðingum af þessu tagi er málflutningur um risafjárfestingu reistur.  Slíkt óráðshjal draumóramanna er fullkomlega óboðlegt í opinberri umræðu, en svona þokukenndur er nú málflutningur málpípa sæstrengsins.  Í þokunni má grilla í áætlaðan flutningskostnað, en hann er samkvæmt ofangreindu á bilinu 0-60 USD/MWh.  Þessi málflutningur nær ekki máli og má flokka undir ómerkilegan áróður, enda er honum ekki ætlað að varpa ljósi á staðreyndir málsins, heldur er hann fallinn til að villa um fyrir almenningi, sem veit ekki, hvaðan á sig stendur veðrið. 

Til hvers eyðir Landsvirkjun og ráðgjafar hennar svona miklu púðri í eintóma vitleysu ? Hvar liggur fiskur undir steini ?

Síðar í blogginu skrifar téður Ketill:

"Landsvirkjun reiknar með 80 USD/MWh fyrir orku frá virkjun, sem fer inn á sæstreng, sem lágmark"

Af þessu má ráða, að Landsvirkjun reiknar með flutningskostnaði til Bretlands að hámarki 60 USD/MWh.  Hér skal varpa fram þeirri kenningu, að Landsvirkjun hafi árið 2010 gert kolranga orkuverðsspá fyrir England og hafi á grundvelli hennar eygt gull og græna skóga og hangi nú á sæstrengsdraumnum eins og hundur á roði.  Um slíkt framferði er það eitt að segja, að margur verður af aurum api.

Þann 3. október 2015 birtist gagnmerk grein eftir Gunnar Þórarinsson, viðskiptafræðing, undir fyrirsögninni: "Að festast í frábærri sviðsmynd", þar sem sams konar skýringar eru settar fram á "furðulegri hegðun hunds um nótt".  Þar stendur m.a.:

"Hin sviðsmyndin er þrálátur draumur talsmanna Landsvirkjunar um nýja útrás Íslendinga, að þessu sinni í gegnum raforkusæstreng til Bretlands.

Verkefnið virtist spennandi fyrir nokkrum árum, en nú hefur verið sýnt fram á, að það er algerlega óraunhæft, bæði varðandi þróun orkuverðs á mörkuðum, framvindu nýrra orkukosta og tæknilegra annmarka, auk þess sem það kallar á gríðarlegar virkjunarframkvæmdir í trássi við þjóðarvilja.  Fróðlegt væri að vita, hvað vinna Landsvirkjunar og Landsnets á grunni þessarar sviðsmyndar hefur kostað."  

   

 

 

 

Afl- og orkuskortur í vændum

Þróun raforkukerfisins hefur ekki haldið í við þjóðfélagsþróunina að öðru leyti.  Þetta er alvarlegur veikleiki á innviðum landsins. Á þessu hefur blekbóndi þessa vefseturs iðulega vakið athygli, og þann 10. september 2015 var þetta staðfest í blaðaviðtölum við forstjóra flutningsfyrirtækisins Landsnets og forstjóra lang stærsta orkuvinnslufyrirtækis landsins. Því miður vantar enn nauðsynlegt gegnumbrot, enda "kverúlantar" á Alþingi, sem láta sig ekki muna um að taka eitt framfaramál í gíslingu.

Viðtalið við Guðmund Inga Ásmundsson, forstjóra Landsnets, birtist í Morgunblaðinu undir fyrirsögninni "Öryggi og aðgengi að rafmagni er grunnurinn".  Þar kom ekkert óvænt fram, en viðtalið var samt efnisríkt og upplýsandi. Samt hefur Snorri Baldursson, formaður Landverndar, séð ástæðu til að hnýta í Guðmund Inga vegna þessa viðtals, og ætti Landsnet ekki að láta hjá líða að gera einhvern út af örkinni og svara þeirri gagnrýni, sérstaklega kaflanum "Orkudreifing og orkuflutningur", sem er bein árás á Landsnet og forstjóra hennar. 

Gæðum raforkunnar er ábótavant um allt land vegna sveiflna, sem verða á milli virkjana í fjarlægum landshlutum, sem tengdar eru saman með veikri tengingu Byggðalínu, sem veldur óstöðugleika í bilunartilvikum, sem oft endar með rofi á henni.  Kerfið þolir t.d. illa, að stærri kerskáli Norðuráls falli út af kerfinu með snöggútleysingu, sem óhjákvæmilegt er, að gerist í öllum álverum, t.d. við kerleka. 

Það er þó enn hægt að flytja fullt afl til allra notenda á höfuðborgarsvæðinu. Suðvesturlínan nýja mun gjörbreyta flutningsgetu raforku til og frá Suðurnesjum og auka stöðugleika raforkukerfisins þar, og gera öllum nýjum og gömlum virkjunum kleift að koma frá sér allri vinnanlegri raforku á Suðurnesjum.  Samhliða þessu munu Hafnfirðingar losna við loftlínur í og við þéttbýli, og ISAL í Straumsvík mun fá tvær aðskildar línur frá nýrri aðveitustöð utan byggðar í Hafnarfirði í stað einnar tvöfaldrar línu frá Hamranesstöðinni nú.

Vestfirðingar hafa fengið nokkra bót meina sinna, þar sem er aukið varaafl, en þá vantar hringtengingu eða jarðstrengjavæðingu, ef vel á að vera, einnig á 132 kV línunni frá Glerárskógum, þar sem bilanahætta er mest á henni vegna óveðurs. 

Gríðarleg og ánægjuleg umskipti eru að verða í atvinnumálum Vestfirðinga, aðallega vegna stórvaxandi fiskeldis, sem rekið er með mjög myndarlegum hætti á Suðurfjörðunum, en einnig hafa þeir fengið smáskerf af ferðamannabylgjunni, t.d. með fjölda farþegaskipa til Ísafjarðar.  Þetta allt útheimtir stöðuga og vaxandi raforku ásamt byltingu í samgöngum. 

Norðurland og Austurland eru hins vegar rafmagnslega í öngstræti, því að það er ekki unnt að flytja nægt afl til þeirra um núverandi 132 kV flutningskerfi, og eftir að United Silicon og Silicor koma í rekstur 2016-2018, mun reyndar raforka verða af skornum skammti í landinu. 

Guðmundur Ingi virðist nú hafa tekið einarða afstöðu með einni lausn, sem "losa mundi um núverandi stíflur" í stofnkerfisflutningum á milli landshluta.  Þessi lausn er u.þ.b. 200 km löng 220 kV lína, líklega reist fyrir 400 kV spennu í framtíðinni, frá Tungnaár/Þjórsársvæðinu og norður Sprengisand til Þingeyjarsýslanna, og tvöföldun Byggðalínu frá Blöndu til Fljótsdals. 

Ekki kom fram í téðu viðtali, hvernig þessi tvöföldun færi fram, en ein leið er að reisa nýja 220 kV línu, sem hefði reyndar næstum þreföldun flutningsgetunnar í för með sér á þeirri leið og veitir ekki af.  Gamla 132 kV línan yrði þá tekin niður, enda orkar staðsetning hennar víða tvímælis í túnfæti margra býla, t.d. í Skagafirði. Slæm staðsetning blasir við af Þjóðvegi 1, hvað þá af bæjarhlöðum.

Þetta er mjög brýnt hagsmunamál fyrir landið allt. Nú eru stórir raforkunotendur, t.d. fiskimjölsverksmiðjur og hitaveitur, með takmarkaðan eða engan jarðhita, að brenna olíu, af því að flutningsgetu raforku skortir, þegar mest á ríður.  Það er skammarlegt, að þetta ástand skuli vera uppi, og hryllilegt til þess að vita, að stjórnunarlegar ástæður eru fyrir þessu, deiliskipulag vantar vegna þess, að minni hagsmunir og áróður umhverfisskrumara hafa hingað til náð að víkja meiri hagsmunum til hliðar.

Sprengisandslína er umhverfisvænn valkostur að því gefnu, að hún verði grafin í jörðu, þar sem hún gæti annars haft mest truflandi áhrif á víðerni hálendisins, eins og þau blasa við í góðu skyggni frá aðalleiðinni. Það verður annars staðar hægt að staðsetja hana þannig, að hún sjáist ekki frá vegstæðinu, sem líklega verður fyrir valinu.  Þá eru nú orðið fáanleg "felumöstur", sem eiga að falla eins vel að náttúrunni og hægt er. Með nútíma tækni er unnt að draga mjög úr umhverfisraski, svo að langflestir megi vel við una.  

Kostnaðurinn vegna ófullnægjandi flutningsgetu raforku er nú þegar kominn upp í 10 milljarða kr á ári, og hann verður enn þá hærri í þurrkaárum.  Með öflugri línu á milli landshluta á borð við Sprengisandslínu er unnt að draga úr skerðingarþörf í einum landshluta með miðlun orku úr öðrum landshluta að því gefnu, að þar sé miðlunarvatn fyrir hendi.  Af veðurfarslegum ástæðum er afar sjaldgæft, að slæmt ár fyrir vatnsbúskapinn beri upp á sama tíma fyrir austan, norðan og sunnan. Heildarmiðlunargetan er hins vegar ekki lengur í samræmi við álagið, en ekki virðist vera nægilega mikill skilningur á nauðsyn þess að bæta úr þessu, sem þó er ólíkt ódýrara fyrir alla aðila að gera en t.d. að leggja sæstreng til útlanda, sem hafa mundi í för með sér gríðarlegt umhverfisrask og hækkun raforkuverðs í landinu. 

Að hálfu ferðaþjónustunnar er haldið uppi andófi gegn Sprengisandslínu.  Hún er þó bæði ódýrari og umhverfisvænni en ný lína í byggð, sem stöðugt væri fyrir augum fjölda manns. Hér skal fullyrða, að yfirgnæfandi meirihluti ferðamanna til Íslands og innlendir ferðamenn hafa skilning á nauðsyn þess að flytja raforku á milli landshluta á Íslandi, eins og gert er í löndunum, sem flestir erlendu ferðamennirnir koma frá.  Í mesta lagi 1 % ferðamanna, sem hug hafa á að ferðast um hálendið, er trúlegt, að mundi hætta við komu sína fyrir vikið.  Í framtíðinni eru þetta e.t.v. 10 000 manns á ári, sem jafngildir þá tekjutapi, sem er innan við fimmtungur af tapi atvinnutækifæra og kostnaðaraukanum af ófullnægjandi flutningsgetu. Ferðaþjónustan, sem hefur í för með sér gríðarlegan álagsauka á allt umhverfið, láð, loft og lög, hefur ekki efni á því að setja sig á háan hest gagnvart öðrum atvinnugreinum á grundvelli umhverfisverndar.  

Hitt blaðaviðtalið um raforkumál, sem hér verður gert að umfjöllunarefni, birtist í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni

"Kostar 80 milljarða að tryggja afhendingu", og var við Hörð Arnarson, forstjóra Landsvirkjunar.  Það var miklu síðra að gæðum en hið fyrr nefnda, því að það einkenndist af órökstuddum fullyrðingum, enda skildi það eftir sig fleiri spurningar en svör. 

Byrjunin, sem greinilega er höfð eftir Herði, er þannig:

"Landsvirkjun myndi þurfa að fjárfesta í nýjum virkjunum fyrir um 80 milljarða króna, ef orkufyrirtækið vildi komast alfarið hjá því að þurfa að skerða afhendingu raforku til viðskiptavina sinna í vondum vatnsárum, eins og nú.  Það myndi hins vegar reynast afar óskynsamleg fjárfesting, þar sem skerðing á afhendingu raforku er undantekning frá reglunni og aðeins hefur í eitt skipti á síðastliðnum fimmtán árum komið til slíkrar aðgerðar."

Lesandinn er skilinn eftir í lausu lofti með það, hvaða rándýru aðgerðir þetta eru, sem forstjórinn hefur í huga.  Hér skal bera brigður á sannleiksgildi þessarar fullyrðingar, því að hið eina, sem þarf að gera er að virkja Búrfell 2, sem er a.m.k. 100 MW virkjun, og auka miðlunargetuna fyrir virkjanir á Þjórsár/Tungnaársvæðinu.  Þetta er í raun brýn aðgerð til að halda uppi almennilegu afhendingaröryggi nú, þegar ýmislegt bendir til breyttrar veðráttu, ef marka má hinn aldna veðurspeking, Pál Bergþórsson.  Kostnaður af þessu yrði innan við helmingur þeirrar upphæðar, sem Hörður slær um sig með. 

Miðlun til Norður- og Austurlands verður um Sprengisandslínu, sem verður að koma af stöðugleikaástæðum, svo að ekki þarf að telja hana með í þessum kostnaðarvangaveltum, en hún á að kosta 37 milljarða kr.

Það gætir ónákvæmni hjá Herði við meðferð hugtaka.  Hann heldur því fram, að Landsvirkjun hafi heimild til"að minnka orkuframboð um allt að 10 %, og hefur Landsvirkjun nýtt sér þessa heimild einu sinni á undanförnum árum ...".

Hörður hefur ekki heimild til að skerða forgangsorku, en sumir viðskiptavina Landsvirkjunar, t.d. orkukræfu málmverksmiðjurar, kaupa einnig ótryggða orku eða afgangsorku, og nemur hún 10 % af heild til álveranna.  Orkuverðið er að sama skapi lægra, því að vinnslukostnaður afgangsorkunnar er lægri, þar sem hún útheimtir minni fjárfestingar.  Í orkusamningunum er kveðið á um, að fyrsta ár skerðingar megi skerða 50 % afgangsorkunnar, þ.e. 100 % afgangsaflsins í hálft ár. Annað skerðingarárið í röð má skerða um 40 % og enn minna þriðja,fjórða og fimmta árið í röð.  Framsetning forstjórans er þess vegna villandi og óskiljanlegt, að hann skuli ekki hafa tamið sér meiri nákvæmni í frásögn. 

Þá lætur hann þess ógetið, að fyrir 5-6 árum komu upp alvarlegar bilanir í aðalspennum Sultartangavirkjunar, sem leiddu til aflskorts í kerfinu og þar af leiðandi til tilfinnanlegra aflskerðinga hjá stóriðjunni, þó að orkuskerðingar yrðu litlar fyrir heppni. 

Það er ennfremur rangt, sem hann gefur í skyn, að einsdæmi séu tvö þurrkáár í röð.  Það hefur meira að segja gerzt, að vatn hafi skort í Þórisvatn tvö ár í röð, og það er enn líklegra, að tvö þurrkaár í röð komi fram á Suðurlandi annað árið og Austurlandi hitt árið.  Þess vegna er svo gríðarlega mikilvægt, að hægt sé að miðla raforku á milli landshluta. Forstjórinn verður að reyna að átta sig á breytilegum aðstæðum álags og veðurfars. 

"Það er reyndar gríðarlegur munur á orkuvinnslunni tengdur þessum duttlungum náttúrunnar, en hægt er að vinna allt að því 40 % meira af orku í hárennslisári en lágrennslisári."

Gaman væri að vita, hvernig Hörður fær út þennan mikla mun.  Miðlunargeta lóna Landsvirkjunar er talin jafngilda 5150 GWh/a.  Í sumar spáðu Landsvirkjunarmenn þurrkaári í ár, og í lok ágúst var spáð 80 % fyllingu, þannig að vöntun næmi 0,2 x 5150 = 1030 GWh/a. Í hárennslisári er í mesta lagi hægt að vinna sem nemur 100 MW í 3 mánuði aukalega sem afgangsorku eða um 200 GWh/a.  Lágmarksorkuvinnsla með vatnsafli er þá e.t.v. 11,3 TWh/a og hámarkið með núverandi notendum og miðlunum 13,3 TWh/a.  Munurinn þarna á, 2,0 TWh/a, er aðeins 18 %.  Landsvirkjun telur sjálf, að hámarksvinnslugetan sé 14,5 TWh/a, en vélbúnað vantar í vinnsluna og markaðinn skortir enn til að taka við allri þeirri orku.  Munurinn þarna á hámarki og lágmarki er 28 %, sem virðist vera fræðilegur, en ekki raunverulegur sem stendur.

Hörður Arnarson telur, að m.v. 80 % fyllingu lóna muni aðeins verða 3,5 % skerðing á orkuafhendingu Landsvirkjunar.  Það eru aðeins um 450 GWh/a, sem var innan við helmingur af meintri skertri miðlunargetu, svo að skerðingin gæti  hafa verið vanáætluð hjá honum, en septemberrennslið bjargar honum væntanlega.  

Það er sjaldgæft, að til raforkuskerðinga hafi komið strax að haustinu, en í ágústlok boðaði Landsvirkjun, að vísu ótímabært, skerðingu frá októberbyrjun 2015, sem sýnir, að vatnsbúskapur sumarsins 2015 m.v. orkuspána í vetur var alveg óvenju rýr, en haustið bjargaði miklu.  Forstjóri Fjarðaáls hefur upplýst, að boðað sé, að þessi skerðing verði 10 %, og hann ber sig illa undan framleiðslutjóni nú 3 ár í röð.  Það er eðlilegt, og það stefnir í algert óefni í þessum efnum, nema þegar verði gripið til mótvægisaðgerða. Eins og áður segir mundu þær geta falizt í Sprengisandslínu, Búrfellsvirkjun 2 og Norðlingaölduveitu. Því miður er lítið aðhafzt, en flotið sofandi að feigðarósi. 

Það er misskilningur, að afhendingaröryggi raforku sé mjög hátt á Íslandi.  Raforkukerfið er veikt, óvenjulega veikt mælt í stærð einstaks álags á borð við álverin sem hlutfall af skammhlaupsafli í stofnkerfinu við afhendingarstað til álveranna.  Birtingarmynd þessa er spennu- og tíðniflökt með tiltölulega tíðum rofum álags, flutningslína og virkjana, sem afleiðingu. Þessi rýru afhendingar- og spennugæði mega stórnotendur og aðrir búa við, en hinir fyrrnefndu bera tjónið.  Í stað þess að vera í hlutverki baunateljara ætti forstjóri Landsvirkjunar að snúa sér af krafti að raunhæfum framkvæmdum til úrbóta.    

 

Kínverska kreppan

Frá því að Deng Tsiao Ping fékk uppreisn æru í Beijing, þegar miðstjórn kínverska kommúnistaflokksins urðu ljós hrapalleg mistök flokksins undir stjórn stórglæpamannsins Mao Tse Tung, hefur verið reynt að framlengja óskoraðan valdatíma kommúnistaflokksins með því að virkja auðvaldskerfið, sem reist er á ágóðavon einstaklinganna, til að draga hlassið.  Kommúnistar hafa frá dögum læriföður síns, Karls Marx, haldið því til streitu, að ágóði einstaklinga sé jafnan á kostnað annarra og þar með heildarinnar, og þess vegna sé ófélagsleg hegðun að græða fé. Tilraunir Kínverja með auðvaldskerfið á afmörkuðum svæðum landsins sýndu þvert á móti, að einstaklingsgróði lyfti hag heildarinnar, nákvæmlega eins og Adam Smith, lærifaðir auðvaldssinna, hélt fram á 18. öld og búið er að margsanna í verki á Vesturlöndum og víða annars staðar síðan. Þetta eru þess vegna flestum á Vesturlöndum löngu kunn sannindi, þó að vinstri sinnaðir jafnaðarmenn neiti að viðurkenna þau, hvar sem er í heiminum. Það sýnir betur en margt annað, að marxisminn og afsprengi hans eru eins konar trúarbrögð, þar sem staðreyndir koma málinu ekki við. 

Þetta var auðvitað niðurlægjandi niðurstaða fyrir kommúnista í Kína, en Kínverjar eru raunsæismenn og ákváðu eftir árangursríka tilraun í héruðum við ströndina að innleiða auðvaldskerfið um allt land, jafnvel í landbúnaði, þar sem stofnun samyrkjubúa hafði leitt til hungursneyðar í hinu "Stóra stökki" Maos, formanns. Deng hafði sagt með réttu, að ekki skipti máli, hvort kötturinn væri svartur eða hvítur, heldur hvort hann veiddi eða ekki.  Auðvaldskerfið gerði kraftaverk á kínverska hagkerfinu, en friðsamleg sambúð þess og kommúnistaflokksins kann nú að vera komin á leiðarenda, því að margvísleg sjúkdómseinkenni, sem stafa af þessari sambúð, eru nú að koma í ljós, enda er miðstýrt auðvaldskerfi mótsögn í sjálfu sér, og samkeppnin getur aldrei orðið frjáls í slíku kerfi. Megnið af fjárfestingum í Kína hefur verið á vegum ríkisfyrirtækja, en hagvöxturinn er mestmegnis framkallaður af einkafyrirtækjum. Fjárfestingar ríkisfyrirtækjanna voru skuldsettar, fjárfestingar einkafyrirtækjanna ekki.  Nú er komin upp peningaþurrð í Kína, sem leitt getur til hruns hagkerfisins.    

Fyrsta augljósa veikleikamerkið var hrun bólgins hlutabréfamarkaðar sumarið 2015. Stjórnvöld eru sek um bæði bólguna og hrunið. Þau hvöttu almenning til að setja sparifé sitt í hlutabréfakaup, og margir skuldsettu sig fyrir hlutabréfakaupum.  Þeir hugsa nú yfirvöldum þegjandi þörfina, því að þeim er kennt um hrunið. Stjórnvöld hafa misst trúverðugleika í augum almennings, einkum unga fólksins.

Fyrirtæki í Kína eru gríðarlega skuldsett, og yfirvöld ráðlögðu þeim að selja hlutabréf á útblásnum markaði og greiða niður skuldir sínar þannig.  Skuldir Kínverja nema nú um 28 trilljónum bandaríkjadala (trilljón=1000 milljarðar), sem er mikið m.v. íbúatölu og landsframleiðslu.  Nú hefur hagvöxtur lækkað úr tæplega 10 % árið 2011 og í 7 % 2014 og fer lækkandi.  Júanið lækkar líka, því að fjármagnsflótti er hafinn frá Kína og aðallega til Bandaríkjanna, BNA. Vöruinnflutningur til Kína var 14 % minni í bandaríkjadölum talið í ágúst 2015 en í ágúst 2014. 

Kínversk stjórnvöld lofuðu að beita öllum brögðum til að styðja við hlutabréfamarkaðinn og hefur loforðið kostað kínverska ríkið um 1 trilljón bandaríkjadala, og enn er óstöðugleiki í kínverska hagkerfinu. Kínversk stjórnvöld eiga nú í síauknum erfiðleikum með að finna fjármagn til að halda hagkerfinu gangandi.  Þessi vandi á sér lengri aðdraganda en hrun hlutabréfamarkaðarins.  Mistök við hagstjórn í Kína gera það mjög ósennilegt, að landið verði mesta efnahagsveldi heims undir stjórn kommúnistaflokksins. Við þekkjum það, Íslendingar, að froðuhagkerfi veitir stundarfró, en í kjölfarið koma skuldadagarnir óhjákvæmilega. Pappírsverðmæti eru hillingar.  Aðeins verðmæti framleidd á sjálfbæran hátt verða varanleg, þó að mölur og ryð fái þeim grandað að lokum, eins og öðru veraldlegu.

Með því að binda gengi júans við bandaríkjadal og skrá gengið of lágt m.v. markaðsgengi, hefur Kínverjum tekizt að safna 4 trilljónum bandaríkjadala í gjaldeyrisvarasjóð, en þessi ráðstöfun hefur haft mjög þensluhvetjandi áhrif og ótæpileg peningaprentun verið stunduð. Slíkt hefur alltaf timburmenn í för með sér, sem nú virðist vera komið að.

Tvenns konar ályktanir má draga af óförum Kínverja.    Í fyrsta lagi, að Kína standi nú og muni áfram, með eins flokks kerfi, standa efnahagslega langt að baki vestrænum auðvaldsríkjum og Japan. 

Í öðru lagi, að hinn mikli uppgangur síðustu ára hafi ekki verið annað en sígild hagbóla, sem stafar af gegndarlausri peningaprentun og misráðnum ákvörðunum ráðamanna. 

Héraðsstjórar og aðrir pótintátar kommúnistaflokksins hafa beint gríðarlegu fjármagni í óarðbærar fjárfestingar, gæluverkefni sín, sem oft eru skuldsett, og af því stafar í raun núverandi afturkippur og fjármagnsskortur, að arðsemi fjárfestinganna vantar. 

Tilraunir kínverskra stjórnvalda til að viðhalda veizluhöldunum ættu að verða mönnum víti til varnaðar.  Allar mótvægisaðgerðir kínverska seðlabanakans og ríkisstjórnarinnar hafa haft neikvæðar afleiðingar annars staðar í hagkerfinu.  Þær kölluðu á aðrar mótvægisaðgerðir með neikvæðum afleiðingum o.s.frv. 

Lögmálið er, að eina ráðið við slæmum fjárfestingum eru afskriftir og gjaldþrot, ef sú er staðan.  Að dæla inn fé til að viðhalda ósjálfbæru ástandi gerir ekkert gagn til lengri tíma, heldur veldur tjóni, jafnvel gríðarlegu.  Þetta er algild lexía, og mætti verða mörgum forræðishyggjumanninum víti til varnaðar.      

Ráðsmennskan í Ráðhúsinu við Tjörnina

 

Í höfuðstað landsins ríkir nú vinstri stjórn undir forsæti jafnaðarmannsins Dags B. Eggertssonar.  Þessi ólukkulegi vagn er með varadekk úr flokki pírata, þannig að Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn og flugvallarvinir eru í minnihluta í borgarstjórn á þessu kjörtímabili sveitarstjórna. Nú horfir þunglega í málefnum borgarinnar, sem stingur í stúf við stöðu ríkisins, og ýmissa annarra nágrannasveitarfélaga, og er ástæða til að gera frammistöðu jafnaðarmanna og sjóræningja við stjórnvölinn nokkur skil.

Vel að merkja flugvallarvinir.  Þeir söfnuðu tæplega 70 000 undirskriftum til stuðnings við óskertan flugvöll, svo að innanlandsflugið mætti dafna og þroskast á 21. öldinni og taka við hluta af þeirri gríðarlegu umferðaraukningu, sem sprenging í ferðamannageiranum hefur í för með sér. Hér er um að ræða umtalsverða tekjulind fyrir Reykjavíkurborg, sem hleypur á milljörðum króna, þegar allt er talið. Hvorki Jón Gnarr, fyrrverandi borgarstjóri, Dagur B. Eggertsson, núverandi borgarstjóri, né fulltrúi pírata í meirihluta núverandi borgarstjórnar, virðast gera nokkurn skapaðan hlut með þessa fjölmennustu undirskriftasöfnun Íslandssögunnar. Lýsir það lýðræðisást og grasrótarsamkennd ?  Hvernig í ósköpunum stendur á því, að píratinn virðir aðalstefnumið Pírataflokksins um opna stjórnsýslu og virkjun almennings við ákvarðanatöku að vettugi í þessu máli, sem svo mikinn áhuga hefur vakið á meðal almennings ?  Úr því að þannig er í pottinn búið, að Píratar vilja heldur ekki vísa þessu ágreiningsmáli í þjóðaratkvæðagreiðslu, verður að álykta sem svo, að lýðræðishjal píratanna sé einvörðungu í nösunum á þeim.  "Sorry, Stína." Lýðræðishjal jafnaðarmanna og pírata er lýðskrum.  Það sýna efndirnar, þar sem þessir aðilar fara með völdin. Þeir, sem vegsama beint lýðræði í orði, en sniðganga það á borði, skulu loddarar heita.

Viðskiptablaðið birti fimmtudaginn 3. september 2015 vandaða úttekt á fjárhag Reykjavíkurborgar. Úttektin sýnir því miður, að fjármál höfuðborgarinnar eru í megnasta ólestri, og stjórnunin er í lamasessi, því að engir tilburðir eru sjáanlegir til að snúa af braut skuldasöfnunar.  Undir stjórn jafnaðarmanna og pírata er flotið sofandi að feigðarósi. Dagur B. Eggertsson er sem áhorfandi, en ekki gerandi, og leikur á fiðlu á meðan Róm brennur.  Slíka menn dæmir sagan harðlega.

Viðvaranir fjármálaskrifstofu borgarinnar virka á Dag B. eins og að stökkva vatni á gæs.  Draumóramaðurinn Dagur vill þó afleggja mikla tekjulind borgarinnar, sem er Vatnsmýrarvöllur. Reykjavík á gnægð byggingarlands, en það er samt hörgull á tilbúnum lóðum, og borgin okrar á þeim. Allt snýst um sérvizkuna "þéttingu byggðar" og "þrengingu gatna". Útsvarsheimildin er fullnýtt, en fasteignagjöldin ekki.  Jafnaðarmennirnir og píratinn kunna því að seilast enn dýpra ofan í vasa húseigenda, og eru þó húsnæðiskostnaður og húsaleiga allt of há í borginni, sem er ungu fólki þungt í skauti. 

Vandamálið er hins vegar á kostnaðarhlið borgarrekstrarins, eins og nú verður stiklað á stóru um, og þar verður að koma til uppskurðar, sem læknirinn þó veigrar sér við af óskiljanlegum ástæðum, þó að öllum megi ljóst vera, að meinið verður að fjarlægja.  Að öðrum kosti deyr sjúklingurinn (borgarsjóður lendir í greiðsluþroti). Áður en að því kemur verður hann þó settur í öndunarvél tilsjónarmanns.  Niðurlæging höfuðborgarinnar í boði jafnaðarmanna verður þá alger.

Aðgerðarleysi Dags má e.t.v. skýra með því, að hann bíði eftir kraftaverki, einhvers konar Wunderwaffen, að hætti þjóðernisjafnaðarmanna 1944-1945.  Eitt slíkt undravopn gæti verið OR-Orkuveita Reykjavíkur, en fjárhagur hennar hefur verið bágborinn, og hún verður ekki sérlega aflögufær á meðan álverðið er í lægð, og það mun verða í lægð þar til Kína nær sér á strik, en undir það hillir ekki, nema síður sé.  Tilraun kínverska Kommúnistaflokksins með auðvaldskerfi undir einræði kommúnista hefur mistekizt, og þar verður eitthvað undan að láta. Hrávörumarkaðir o.fl. verða fórnarlömb kínverskrar kreppu.

"Veltufé frá grunnrekstri Reykjavíkurborgar dugði ekki fyrir afborgunum af lánum á fyrri hluta þessa árs.  Útgjöld hafa aukist um marga milljarða umfram verðlag, fólksfjöldaþróun og kostnað við nýja málaflokka.  Stöðugildum hefur hlutfallslega fjölgað helmingi hraðar en íbúum í Reykjavík frá 2009.  Aukið lánsfé þarf til að fjármagna grunnþjónustu."

Þessi niðurstaða Viðskiptablaðsins sýnir í hnotskurn, að borgin eyðir um efni um fram, og meginskýringin er hömlulaus fjölgun starfsmanna borgarinnar.  Það eru of margar silkihúfur að ráðstafa fjármunum borgarinnar og spyrja má, hvort hlöðukálfum jafnaðarmanna sé raðað á garðann ?  Það er gamla sagan með jafnaðarmenn.  Þeir sýna af sér algert ábyrgðarleysi í opinberum fjármálum og stjórna aldrei með hagsmuni skattborgaranna að leiðarljósi, heldur þenja báknið fyrirhyggjulaust út og vænta með því sæluríkis sameignarstefnunnar, sem auðvitað aldrei kemur, því að þetta er botnlaus hít. Þetta er nú að koma jafnaðarmönnum í koll um alla Evrópu.

"Útgjöld Reykjavíkurborgar hafa eftir sem áður aukist um 18,45 % umfram verðlag, íbúafjölgun og útgjaldaaukningu vegna málefna fatlaðra frá árinu 2010."

Þessi hömlulausa útgjaldaaukning sýnir svart á hvítu, að Reykjavík er stjórnlaus.  Mýsnar dansa á borðinu, og kötturinn liggur á meltunni og rumskar ekki.  Parkinsonslögmálið ríkir í Ráðhúsinu í Reykjavíkurtjörn. 

Þessi óöld hófst fyrir alvöru með Besta flokkinum, sem var beztur við að sólunda almannafé, en óöldin hefur haldið áfram á fullum hraða á vakt Dags B. Eggertssonar.  Sumum urðu það vonbrigði, en aðrir vissu, að jafnaðarmenn yrðu ófærir um að snúa af þessari óheillabraut.  Þá skortir bæði getu og vilja til stórræðanna.  Það fjarar hratt undan þeim núna. Farið hefur fé betra.

"Í fyrri úttekt Viðskiptablaðsins frá 7. maí síðastliðnum um fjárhag Reykjavíkurborgar var greint frá því, að borgaryfirvöld hafa fengið viðvaranir frá fjármálaskrifstofu borgarinnar vegna hættumerkja í rekstrinum, þegar ársreikningi fyrir seinasta ár var skilað.  Viðvaranir fjármálaskrifstofunnar beindust fyrst og fremst að útgjöldum, en þar var til að mynda bent á, að laun og annar rekstrarkostnaður væru orðin 123 % af skatttekjum.  Samkvæmt árshlutareikningi er þetta hlutfall komið í 129 % á fyrri helmingi ársins 2015, bæði vegna launahækkana hjá borginni og fjölgunar stöðugilda." 

Þegar rekstur stórfyrirtækis á borð við borgina er orðinn jafndúndrandi ósjálfbær og þessi lýsing ber með sér, er með öllu ófyrirgefanlegt að grípa ekki í taumana þrátt fyrir, að öll viðvörunarljós blikki rauðu í Ráðhúsinu.  Þar hlýtur að vera lömun á æðstu stöðum á ferðinni og ákvarðanafælni á sjúklega háu stigi. Kjósendur geta því miður ekki skipt um áhöfn á skútunni fyrr en í sveitarstjórnarkosningum 2018, en þá mega þeir heldur ekki láta nein trúðslæti villa sér sín.   

 

 

Baráttan við báknið

Framlagt fjárlagafrumvarp lofar góðu um viðsnúning í ríkisrekstrinum, þar sem vaxtagjöld árið 2016 munu lækka um meira en 8 mia (milljarða) kr, og afgangur verður af rekstri ríkissjóðs u.þ.b. 2 % af tekjum hans.  Boðaðar eru löngu tímabærar tollalækkanir og tekjuskattslækkanir ásamt lækkun fjármagnstekjuskatts, sem auka munu ráðstöfunartekjur heimila á árunum 2016-2017 um 1,4 %, þegar allt verður komið til framkvæmda. Þetta svarar til þess, að ríkið skili til almennings 17 miö kr, en ríkissjóður mun fá drjúgan hluta þeirrar upphæðar bættan upp með hærri tekjum af virðisaukaskatti o.fl. 

Formaður Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs lét ekki á sér standa með að taka afstöðu gegn þessari kaupmáttaraukningu almennings og með bákninu, sem hún telur hér missa af fé, sem því beri síðan að endurdreifa um þjóðfélagið eftir smekk stjórnlyndra stjórnmálamanna.  Þetta eru stjórnmál af gamla skólanum, sem sífellt fjarar undan.  Hún sagði það beint út, að almenningur færi nú að verzla meira, og formaður VG óttaðist þenslu í hagkerfinu þess vegna.  Vinstra heimatrúboðið er samt við sig og sér skrattann í hverju horni, ef almenningur getur farið að veita sér meira af fatnaði eða öðru.  Hvernig vesalings Katrín Jakobsdóttir getur fengið það út, að verðlækkanir og skattalækkanir valdi þenslu út af fyrir sig, er ekki boðlegur málflutningur, nema fyrir áhangendur villta vinstrisins.  Heldur hún virkilega, að ríkisútgjöld geti ekki valdið þenslu ?  Þessi gamla og ryðgaða plata villta vinstrisins gengur í raun út á, að fólkið sé til fyrir ríkið, en ekki öfugt, og að ríkisreksturinn eigi að vaxa stöðugt að umfangi, þar til sælustigi sameignarstefnunnar sé náð.  Þess vegna megi aldrei skila neinu til almennings, sem ríkið hefur einu sinni komið höndum yfir.  Skattalækkanir, hverju nafni, sem þær nefnast, eru eins og guðlast í huga vinstra heimatrúboðsins.

Hugarheimur Katrínar Jakobsdóttur er mengaður af stéttastríðshugmyndum, þar sem tilgangurinn helgar meðalið, og tilgangur allra aðgerða er að koma höggi á "stéttaróvininn", vinnuveitandann.  Þannig er alltaf hvatt til sem mestra nafnlaunahækkana í viðleitni til að draga úr hagnaði auðvaldsins, en hagur verkalýðs og borgara er algert aukaatriði í huga vinstra heimatrúboðsins.  Af þessum sökum berst það ætíð gegn kaupmáttaraukningu, sem ekki er sótt í vasa vinnuveitenda.  Þetta er eins andfélagslegt viðhorf og hugsazt getur.   

Því miður hefur þessi sjúklegi hugsunarháttur smitað út frá sér, t.d. til embættismannakerfisins, sem iðulega setur sig á háan hest gagnvart einstaklingum og einkafyrirtækjum, og þykist vera yfir almenning hafið. Þetta er alþekkt, og Orson Wells gerði þessu sjúklega atferli, yfirlæti, drambsemi og kúgunartilburðum, skil að sínu leyti í bók sinni, 1984.

Óli Björn Kárason, varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins, ritaði um þetta þarfa ádrepu í Morgunblaðið 9. september 2015, undir fyrirsögninni:

"Röng, letjandi og rotin skilaboð".

Um hroka og yfirgang embættismannastéttarinnar gagnvart einstaklingum og einkafyrirtækjum nefnir Óli Björn seðlabankahneykslið síðasta og skrifar:

"Það hefur verið búið til andrúmsloft stjórnlyndis, þar sem það þykir ekki óeðlilegt, að stjórnkerfið gangi fram af fullkominni hörku gagnvart framtaksmönnum, sem hafa skarað fram úr.  Að undirlagi Seðlabankans var gerð innrás í skrifstofur Samherja fyrir fjórum árum vegna gruns um brot á gjaldeyrislögum."

 

Þessi ófyrirleitna framkoma er ólíðandi.  Nú hefur fjármála-og efnahagsráðherra boðað framlagningu frumvarps um breytta skipan Seðlabanka Íslands.  M.a. á að hverfa aftur til baka til bankastjórnar þriggja jafnsettra bankastjóra, þó að einn þeirra gegni formennsku bankastjórnar.  Er þá vonandi, að ákvarðanataka á vegum bankans verði yfirvegaðri og betur ígrunduð, lögfræðilega og hagfræðilega, en hún hefur verið frá skipulagsbreytingu og ráðningu Jóhönnustjórnarinnar á núverandi húsbónda í Svörtuloftum.

Hið endurupptekna fyrirkomulag tryggir jafnframt betri samfellu í æðstu stjórn bankans, því að til undantekninga heyrir, að öll bankastjórnin hverfi í einu, eins og Jóhanna Sigurðardóttir varð þó valdur að á sínum tíma og fékk þá norskan krata til að stýra fleyinu þar til hún réð núverandi gallagrip, sem síðan reyndi að fara dómstólaleiðina til að hremma laun, sem hann taldi téða Jóhönnu hafa lofað sér.

Peningamálastjórnun landsins er að nokkru leyti valdur að miklum fjármagnskostnaði við húsbyggingar og aðrar fjárfestingar í landinu.  Þessi mikli fjármagnskostnaður vegna húsbygginga er miklu hærri en á hinum Norðurlöndunum, svo að munar 1,5-2,5 milljónum kr á ári af 30 milljón kr láni, og er ein meginskýringin á skorti á trausti í garð hefðbundnu stjórnmálaflokkanna og flótta til sjóræningjanna að mati blekbónda.  Hér eiga bæði verðtrygging og háir vextir sök. Það er verkefni ríkisstjórnarinnar að varða veginn til lausnar á þessu vandamáli, og fjármála- og efnahagsráðherra lét á sér skilja í ræðu sinni í umræðum á þingi um stefnuræðu forsætisráðherra, að hann gerði sér grein fyrir vandamálinu og mikilvægi góðrar lausnar á því. Líklega er pólitískur og hagfræðilegur þjóðfélagsstöðugleiki lykilatriði til lausnar.

Um skuldir unga fólksins ritar Óli Björn Kárason í téðri grein:

"Þúsundir ungmenna eru skuldum vafin eftir að hafa fleytt sér í gegnum langt nám með dýrum lánum auk atvinnutekna á sumrin, og þegar færi hefur gefist með námi.  Engu skiptir, þótt í boði séu ágætlega launuð störf.  Unga fólkið sér, að það á litla eða enga möguleika á því að eignast eigin íbúð í náinni framtíð.  Það er búið að takmarka möguleika þess - skerða valfrelsið.  Nauðugt á það ekki annan kost en að halda áfram að vera leigjendur.  Engu virðist skipta, að afborganir af láni vegna þokkalegrar íbúðar séu lægri en það, sem greitt er í leigu.  Kerfið er búið að loka á lánamöguleika."

Óli Björn tengir þessa alvarlegu stöðu ungs fólks, sem auðvitað smitar um allt þjóðfélagið, við lítið fylgi hefðbundinna stjórnmálaflokka. Það stendur borgaralegu stjórnmálaflokkunum næst að lagfæra þetta.  Það er stefna Sjálfstæðisflokksins að gera fólki kleift að búa í eigin húsnæði sem lengst á æviskeiðinu, og 90 % landsmanna kjósa það helzt.  Þess vegna standa úrbætur Sjálfstæðisflokkinum næst, og fyrr getur hann varla vænzt verulegrar fylgisleiðréttingar en hann leggur fram trúverðuga áætlun um að skapa forsendur svipaðs fjármagnskostnaðar við húsbyggingar og á hinum Norðurlöndunum. Þar er reyndar minna um, að fólk búi í eigin húsnæði en á Íslandi. Um þetta viðfangsefni skrifar Óli Björn og er hægt að taka heils hugar undir með honum:

"Svo undrast margir, að ungt fólk sé afhuga hefðbundnum stjórnmálaflokkum !  Á meðan borgaralegir stjórnmálaflokkar leggja litla eða enga áherslu á að skapa ungu fólki a.m.k. ekki síðri tækifæri en foreldrar þess fengu til að eignast eigið húsnæði, munu þeir aldrei ná eyrum yngri kjósenda."

Að lokum er herhvöt til borgaralegra afla, ekki sízt Sjálfstæðisflokksins, um að bretta upp ermarnar í þágu ungu kynslóðarinnar og húsnæðisvanda hennar.  Það er ónógt framboð húsnæðis vegna eftirspurnarleysis, sem stafar af háum fjármagnskostnaði við byggingar og að nokkru of háum byggingarkostnaði.  Óli Björn:

"Stjórnmálamenn, sem vilja tryggja fjárhagslegt sjálfstæði einstaklinganna, geta ekki setið aðgerðarlausir.  Þeir geta ekki sætt sig við, að aðeins þeir, sem eiga fjárhagslega sterka bakhjarla eigi raunverulegt valfrelsi í húsnæðismálum að loknu námi.  En með aðgerðaleysi senda þeir þau skilaboð, að helsta forsenda þess að eignast eigið húsnæði sé fjárhagslegur styrkur foreldra eða afa og ömmu."

 

 

 

 

 

Brauðmolaþvættingurinn

Það er alveg makalaust, að enn skuli á árinu 2015 eima af kenningum um óhjákvæmileg stéttaátök og sögulega þróun í átt til Þúsund ára ríkis sameignarstefnunnar.

Nýjasta dæmið um hrakfallasögu sameignarstefnunnar er Venezúela.  Þar notaði vinstri sósíalistinn Hugo Chavez tekjurnar af þjóðnýttum olíuiðnaði til að greiða niður verð á nauðþurftum almennings. Þetta inngrip í markaðshagkerfið endaði með ósköpum, svo að nú er sami almenningur á vonarvöl. 

Ekki einasta er nú þessi þjóðnýtti olíuiðnaður fallinn að fótum fram, heldur gjörvallt hagkerfi Venezúela.  Chavez hafði tekið markaðsöflin úr sambandi með þeim afleiðingum, að skortur myndaðist á flestum vörum og þjónustu, og svarti markaðurinn einn blómstrar með gengi á bólívar í mesta lagi 1 % af skráðu opinberu gengi bandaríkjadals.  Greiðsluþrot ríkisins blasir við eigi síðar en árið 2016 og félagsleg og fjárhagsleg upplausn við endastöð jafnaðarstefnunnar í þessu landi, sem svo ríkt er af náttúrulegum auðlindum. Tær jafnaðarstefna hefur hvarvetna leitt til eymdar og volæðis, þar sem hún hefur verið iðkuð, og hægagangs útblásins opinbers rekstrar með ofsköttun og skuldasöfnun, þar sem gruggugri útgáfur hennar hafa verið reyndar.

Að fela stjórnmálamönnum öll ráð yfir samfélagi þýðir í raun að taka markaðsöflin úr sambandi.  Hinar öfgarnar; að leyfa markaðsöflunum að leika lausum hala kann heldur ekki góðri lukku að stýra, því að slíkt getur auðveldlega leitt til fákeppni og jafnvel einokunar í litlum samfélögum.  Bezt er að virkja atorku markaðsaflanna til að skapa "hagsæld handa öllum" í anda "Markaðshagkerfis með félagslegu ívafi", þar sem eindrægni ríkir á vinnumarkaðinum í andstöðu við stéttastríðshugmyndafræði jafnaðarmanna af ýmsum toga.

Í nýlegri skýrsla AGS-Alþjóða gjaldeyrissjóðsins um orsakir og afleiðingar fjárhagslegs ójafnaðar er komizt að þeirri niðurstöðu, að mikill tekjumunur í samfélagi hafi neikvæð áhrif á hagvöxt og að árangursríkara sé, til að efla hagvöxt, að auka ráðstöfunartekjur hinna tekjulægstu og millitekjuhópa en hinna tekjuhæstu. 

Þessi niðurstaða hefur fólki á vinstri væng stjórnmálanna þótt afsanna svo kallaða "brauðmolakenningu" eða "trickle-down economics", sem það heldur fram, að snúist um að mylja undir hina tekjuhæstu og auðugustu, því að það hafi jákvæð áhrif á samfélagið allt.  Af málflutningi þeirra að dæma mætti ætla, að hópur hægri sinnaðra hagfræðinga gerði fátt annað en að hvetja stjórnmálamenn til að hlaða undir auðmenn á grundvelli "brauðmolakenningarinnar".

Hinn virti hagfræðingur, Thomas Sowell, sem kenndi áður við Cornell og UCLA-háskólana, en starfar nú einkum fyrir Hoover-stofnunina við Stanford, hefur skrifað um þessa meintu kenningu og komizt að þeirri niðurstöðu, að hún sé hugarburður vinstri sinnaðra andstæðinga einstaklingshyggju og aukins frelsis efnahagslífsins.

Thomas Sowell hefur ekki fundið neinn hagfræðing, sem á eitthvað undir sér og mælir fyrir "brauðmolakenningunni".  Hana er ekki að finna í neinum af mest lesnu almennu kennslubókunum í hagfræði, og fyrir nokkrum árum bað hann fólk um að benda sér á slíkan "brauðmolahagfræðing".  Engin ábending kom.  Þetta er dæmigert fyrir sýndarveruleikann, sem vinstri sinnað fólk lifir í.  Það spinnur upp kenningar og málar svo skrattann á vegginn.  Veruleikafirring kallast það, og fólk með þetta heilkenni sat að völdum í Stjórnarráðinu 2009-2013 og stýrði þjóðarskútunni eftir áttavita með vinstri skekkju, sem leiddi að sjálfsögðu til ófara.  Afstaða pírata til "brauðmolakenningarinnar", er ekki þekkt, þó að í sýndarveruleika sé, enda er afstaða þeirra meira að segja á reiki til "deilihagkerfisins". 

Ein af vinstri skekkjunum er sú, að skattakerfið eigi miskunnarlaust að nota til að auka jöfnuð í þjóðfélaginu og það verði gert með skattahækkunum.  Þetta er bæði hagfræðilega og siðferðilega röng aðferðafræði við að auka jöfnuð. Ef gengið er of langt í að mismuna fólki eftir efnahag með skattheimtu, þá hverfur hvatinn til að leggja hart að sér, standa sig vel og auka tekjur sínar.  Þjóðarkakan vex þá hægar eða minnkar, og allir tapa á slíku.  Bezta ráðið til að auka jöfnuðinn er að hámarka verðmætasköpunina og tryggja með kjarasamningum sanngjarna skiptingu auðsins á milli fjármagnseigenda og launamanna.  

Sjómenn fá um 35 % aflahlut, og aðrir launamenn um 65 % af verðmætasköpun fyrirtækjanna á Íslandi.  Það er á meðal hin hæsta, sem þekkist.  Arður af eigin fé fyrirtækjanna á bilinu 5 % - 15 % þykir eðlilegur m.v. aðra ávöxtun og áhættu, sem féð er lagt í.

Þegar borgaraleg öfl viðra og framkvæma skattalækkanir, sama hvaða nafni nefnast, hefst jafnan spangól vinstrisins með tilvísunum í "brauðmolakenninguna" um , að nú eigi að framkvæma "skattalækkanir fyrir hina ríku".  Þetta er rökleysa, því að í mörgum tilvikum lækka skattar hlutfallslega meira á þá tekjulægstu en þá tekjuhæstu. 

Fyrrnefndur Sowell segir, að vissulega hvetji margir hagfræðingar með rökstuddum hætti til lækkunar skatta á fyrirtæki og fólk.  Þeir sýna fræðilega fram á, og reynslan staðfestir fræðin, að lækkun skattheimtu hækkar skatttekjur hins opinbera, því að lækkun örvar skattþolann til að stækka skattstofninn. Stefna núverandi stjórnvalda um afnám vörugjalda af flestum vörum og lækkun virðisaukaskatts hefur leitt til vaxandi viðskipta og aukinna skatttekna hérlendis.

Vinstra megin við miðju (miðjan er fljótandi) hafa menn á borð við John Maynard Keynes, Woodrow Wilson og John F. Kennedy viðurkennt þessa staðreynd.  Til tekjuöflunar fyrir hið opinbera eru skattalækkanir öflugt tæki, en þá kemur sem sagt "brauðmolakenning" vinstri manna til skjalanna.   Þeir gleyma því þá, að hið opinbera verður í betri færum til að fjármagna sjálft (án lántöku) útgjöld sín til stuðnings hinum lakar settu til kjarajöfnunar. 

Það, sem gerist alls staðar, þar sem þungar skattbyrðar, eins og á Íslandi, eru gerðar léttbærari, er, að framleiðsla vex, atvinnuleysi minnkar, ráðstöfunartekjur launafólks hækka (launagreiðslugeta fyrirtækja vex og útgjöld almennings lækka).  Hinir tekjuhæstu greiða ekki aðeins hærri skatta í krónum talið, heldur eykst jafnframt hlutur þeirra af heildarskattgreiðslum.  Lýðskrum vinstra liðsins um "skattalækkanir fyrir hina ríku" er innistæðulaust fjas fólks, sem smitað er af hinni óhugnanlegu kenningu um, að tekjur og eignir einstaklinga séu í raun eign ríkisins og að lækkun skattheimtu sé þess vegna  "eftirgjöf á réttmætum ríkistekjum". 

Enn reyna vinstri menn að viðhalda áróðri sínum um ójöfnuð á Íslandi.  Um þann skollaleik skrifar Óðinn í Viðskiptablaðið 25. júní 2015:

"Kaldhæðnin verður því vart meiri, þegar stjórnarandstæðingar kvarta nú sem aldrei fyrr undan efnahagslegum ójöfnuði, þegar jöfnuðurinn hefur aldrei verið meiri.  Kannski er ójöfnuðurinn að fara að taka við af brauðmolakenningunni sem uppáhaldsstrámaður vinstrimanna ?

Sérkennilegast er að heyra þessa kenningasmíð frá manni [Gunnari Smára Egilssyni - innsk. BJo], sem auðgaðist einna mest, hlutfallslega, á þeirri efnahagsbólu (svo að notað sé orð hans og hans líkra), sem myndaðist á árunum fyrir fall bankanna.  Og hvaðan kom auðurinn.  Jú, hann var tekinn að láni í viðskiptabönkunum, sem féllu."

Önnur illvíg árátta vinstra liðsins er að hallmæla atvinnuvegunum og atvinnuveitendum, einkum útgerðinni.  Orkukræfum iðnaði er hallmælt með rakalausum fullyrðingum um óarðbæra raforkusölu til hans.  Hver étur þessa fullyrðingu upp eftir öðrum, en enginn hefur tekið sér fyrir hendur að sýna fram á þetta, enda er það ekki hægt.  Almenningur nýtur góðs af hagkvæmni orkusölusamninga við málmiðnaðinn með nánast lægsta raforkuverði á byggðu bóli.  Sjá menn ekki þversögnina í aróðrinum um óhagkvæma orkusölu til stóriðju og samtímis hagkvæmni raforkuviðskipta almennings ?  Ef flugufótur væri fyrir þessum áróðri, sem reyndar kemur úr ýmsum áttum, væri Landsvirkjun væntanlega á vonarveli.  Svo er hins vegar alls ekki, og gæti markaðsvirði hennar numið um ISK 500 milljörðum um þessar mundir.

Það hefur verið leiðarstef Samfylkingarinnar að hnýta í landbúnaðinn. Það er afar ósanngjarnt að gagnrýna bændur, því að bændastéttin hefur náð gríðarlegum árangri í sínum rekstri, aukið framleiðnina meira en flestir aðrir, aukið fjölbreytni framleiðslunnar og síðast en ekki sízt aukið gæðin mikið. 

Þeir vinna við erfið skilyrði norðlægrar legu og eyjaloftslags, en hreinleikinn og heilnæmnin er þess vegna meiri en þessi blekbóndi þekkir annars staðar.  Draga þarf úr ríkisstyrkjum við bændur, og að sama skapi eiga þeir að hækka afurðaverð sitt með það að markmiði að verða markaðsdrifinn atvinnurekstur með aðgang að útflutningsmörkuðum á grundvelli gagnkvæmra tollaívilnana og mikilla vörugæða. 

Kaupmenn verða að kappkosta að upplýsa neytendur um uppruna landbúnaðarvaranna, einkum kjötsins í afgreiðsluborðunum.  Það á ekki að vera leyfilegt að flytja inn matvæli í samkeppni við íslenzk matvæli, nema þau standist gæðasamanburð við þau íslenzku.  Þar eru ýmsar viðmiðanir hafðar til hliðsjónar, s.s. sýklalyf, steragjöf, hormónagjöf, skordýraeitur og áburður.

"Það er útbreiddur misskilningur, að hægt sé að umgangast sjávarútveg á annan hátt en en aðrar atvinnugreinar."

Þetta sagði í forystugrein Morgunblaðsins þann 20. júní 2015 og er hverju orði sannara.  Öfugmæli um útveginn hafa valdið miklum úlfaþyt í samfélaginu, sem mál er að linni.  Það er vinstri vella og rætinn áróður fólks með meint óréttlæti gildandi fiskveiðistjórnunarkerfis, kvótakerfisins, á heilanum, og mætti kannski nefna "sóknarheilkennið", að íslenzki sjávarútvegurinn hlunnfari íslenzka alþýðu með því að greiða minna en sanngjarnt er fyrir leyfi til veiðanna. 

Hér er um tilfinningahlaðinn þvætting að ræða.  Sanngirnisviðmið í þessum efnum er, að útgerðirnar greiði í sameiginlegan, sjálfstæðan sjóð, sem standi straum af fjárfestingum og rekstri, eftir atvikum, stofnana á vegum ríkisins, sem annast þjónustu við sjávarútveginn, t.d. Hafrannsóknarstofnunar, Landhelgisgæzlunnar og Hafnarsjóðs.  Árlegt framlag gæti verið 4,5 % verðs upp úr sjó, sem er um helmingur núverandi gjaldtöku.

Gjaldtakan 2015 er á bilinu 4,5 % - 23,0 % af verði upp úr sjó með miðgildið 9 % (jafnmargar tegundir neðan við og ofan við).  Ljóst er, að þessi gjaldtaka er hóflaus í sumum tilvikum.  Keyrði um þverbak í tíð ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur 2009-2013 með þeim afleiðingum, að útgerðum fækkaði óvenju hratt.  Arðsemi hinna jókst við fækkunina.  Var það ætlun vinstri stjórnarinnar ?  Hvað sagði í téðri forystugrein Morgunblaðsins um þennan óeðlilega og ósanngjarna málatilbúnað á hendur sjávarútveginum ?:

"Útreikningar endurskoðunarfyrirtækisins KPMG á skattaspori HB Granda sýna til að mynda, að tekjur ríkis og sveitarfélaga vegna verðmætasköpunar fyrirtækisins námu 6,6 milljörðum króna árið 2013.  Þriðjungur þessarar miklu skattbyrði er vegna veiðigjaldanna, og skattsporið er hærri upphæð en kom í hlut eigenda fyrirtækisins."

Það nær náttúrulega engri átt, að veiðigjöldin hækki skattgreiðslurnar um helming, 50 %, eins og í þessu tilviki, og að tekjur hins opinbera nemi hærri upphæð en tekjur eigendanna af þessari fjárfestingu sinni. 

Þessari tímabæru forystugrein Morgunblaðsins lauk þannig:

"En til að útgerðir geti þrifizt og endurnýjað tækjabúnað á eðlilegan hátt, ekki sízt minni útgerðir, sem hafa farið verst út úr ofursköttunum, sem ættaðir eru frá fyrri ríkisstjórn, er nauðsynlegt, að þingmenn fari að sýna því aukinn skilning, að stöðugt rekstrarumhverfi og hófleg skattheimta eru forsenda velgengni til framtíðar. Meðferð makrílfrumvarpsins og umræður um það að undanförnu sýna því miður, að langt er í land í þessum efnum." 

Við þetta er engu að bæta varðandi sjávarútveginn, en í lokin er rétt að benda á, að enn andar köldu til verksmiðjueigenda, sem hug hafa á að reisa verksmiðjur á Íslandi.  Í þeim efnum er nýjasta dæmið ISK 120 milljarða fjárfesting Hudson Clean Energy Partners, bandarísks fjárfestingarsjóðs, sem starfar undir Verðbréfaeftirliti Bandaríkjanna (SEC).  Sjóðurinn leggur áherzlu á "grænar" fjárfestingar, og norrænir lífeyrissjóðir eiga um þriðjung þessa sjóðs.  Engu að síður hafa skotið upp kollinum úrtölumenn úr ýmsum áttum, og yrði það miður, ef slíkir næðu að setja skít í tannhjólin.

Hér er um að ræða hreinkísilverksmiðju Silicor á Grundartanga.  Nú er hins vegar að koma fram á sjónarsviðið nýtt efni, methylammonium blýjoðíð, og kalla menn þetta efni og skyld efni perovskía.  Þeir munu veita kíslinum samkeppni sem grunnefni í sólarhlöðurnar.  Nýtni perovskía er um þessar mundir 20 %, og vísindamenn telja unnt innan tíðar að ná 25 % nýtni (fjórðungur sólarorkunnar, sem fellur á efnið, verður breytanlegur í raforku) og vinnslukostnaður verður að öllum líkindum lægri.  Þetta gæti sett þróun kísiliðnaðar í heiminum, og þar með á Íslandi, í uppnám, svo að tryggilega þarf að búa um hnúta orkusamninganna, að orkuseljandi eigi forgangsrétt í þrotabú við hugsanlegt gjaldþrot viðkomandi fyrirtækis vegna orkukaupaskuldbindinga fram í tímann, sem jafnan eru ákvæði um í slíkum samningum.    

 

   

 

 

 

 

 

   

 

  

 

 

 

 

Þjoðfélag markaðshagkerfis með félagslegu ívafi

Þjóðverjum gengur mjög vel innan evru-svæðisins eftir að vaxtaverkjum Endursameiningar Þýzkalands l990 linnti upp úr aldamótum, og þeim gekk reyndar líka mjög vel allt frá innleiðingu þýzka marksins í árdaga Sambandslýðveldisins.  Um leið og þýzka markið kom til sögunnar, var efnahagshöftum aflétt á einni nóttu, og stefna Markaðshyggju með félagslegu ívafi var innleidd af Konrad Adenauer, fyrsta kanzlara Sambandslýðveldisins Þýzkalands, og dr Ludwig Erhard, efnahagsráðherra hans og föður þýzka efnahagsundursins (Wirtschaftswunder). 

Margir, þar á meðal bandaríski hernámsstjórinn, efuðust um efnahagslegan stöðugleika Vestur-Þýzkalands í kjölfar þessa, en efnahagsráðherrann í ríkisstjórn Konrads Adenauers réði þessu, og aðgerðin tókst fullkomlega.  Svarti markaðurinn og vöruskorturinn hurfu sem dögg fyrir sólu, og gríðarlega öflugt hagvaxtarskeið tók við á hernámssvæðum Vesturveldanna í Þýzkalandi, m.a. fyrir tilstuðlan Marshall-aðstoðar Bandaríkjamanna og aðkomumanna (Gastarbeiter), því að blóðtaka þjóðarinnar í styrjöldinni 1939-1945 hafði verið geigvænleg.  

Erhard treysti markaðinum til að finna jafnvægi, og það gekk eftir, sem sýnir, að stjórnvöldin í Bonn, höfuðborg Vestur-Þýzkalands, höfðu skapað nauðsynlegar aðstæður til að markaðskerfið gæti virkað.  Flest, sem Erhard tók sér fyrir hendur í efnahagsmálum, gekk upp. Hann ritaði bækur um hagfræðileg hugðarefni sín, m.a. "Hagsæld fyrir alla", þar sem hann lýsir stefnumálum sínum.

Þjóðverjar höfðu slæma reynslu af markaðsráðandi stórfyrirtækjum á árunum fyrir báðar stórstyrjaldir 20. aldarinnar.  Stjórnmálastefnan um Markaðshagkerfi með félagslegu ívafi var mótuð eftir heimsstyrjöldina síðari af Adenauer, Erhard o.fl. til að vera valkostur við óheft auðvaldsskipulag og jafnaðarstefnu/sameignarstefnu.  Þessi stefna varð árið 1949 hryggjarstykkið í efnahagsstefnu hægriflokkanna CDU og CSU.  CDU starfar í öllum fylkjum Sambandslýðveldisins, nema Bæjaralandi, þar sem systurflokkurinn, CSU, starfar á hægri vængnum, og hefur hann oftast verið með meirihluta á fylkisþingi Bæjaralands og farið með forræði fylkisstjórnarinnar frá stofnun Sambandslýðveldisins 1949. Það er skoðun blekbera þessa vefseturs, að kjarni þessarar stefnu mið-hægri flokka Þýzkalands henti Íslandi ágætlega (= á gott), og þess vegna er ekki úr vegi að reifa hana:

"Markaðshyggja með félagslegu ívafi spannar peningastefnu, skattastefnu, lántökustefnu, viðskiptastefnu, tollastefnu, fjárfestingarstefnu og félagsmálastefnu í landsmálum með það fyrir augum að skapa hagsæld handa öllum.  Með því að draga úr fátækt og dreifa auðnum til stórrar millistéttar er búinn til grundvöllur fyrir almenna þátttöku á fjármagnsmarkaðinum.

Frjálst framtak er grunnstoð markaðshagkerfisins, og opinberri stjórnun og ríkisafskiptum skal beita til að tryggja frjálsa samkeppni og til að tryggja jafnvægi á milli hagvaxtar, lágrar verðbólgu, góðra vinnuskilyrða,velferðarkerfis og opinberrar þjónustu." 

Samkvæmt Markaðshyggju með félagslegu ívafi ber ríkisvaldinu að stuðla að frjálsri samkeppni á öllum sviðum samfélagsins, þar sem henni verður við komið, og eins raunverulegri samkeppni og kostur er.  Þetta er mótvægið við frjálsa framtakið, sem eðli máls samkvæmt leitast við að ná undirtökum á markaðinum, en fákeppni eða einokun er sjaldnast hallkvæm neytendum.

Úr íslenzka umhverfinu má nefna nokkur dæmi, er lúta að þessu:

Verðlagsnefnd búvara er barn síns tíma og ætti að afnema með nýrri lagasetningu um verðlagsmál landbúnaðarins.  Nýlega ákvað nefndin hækkun á mjólkurvörum, og fengu bændur þá aðeins fjórðung hækkunarinnar.  Ekki virðist þetta vera sanngjarnt, og ættu bændur að taka afsetningu afurða sinna meir í sínar hendur, enda hefur opinberlega komið fram óánægja úr þeirra röðum með téða hækkun.  

Íslenzkar mjólkurvörur eru í samkeppni við innflutning á alls konar ígildi mjólkur úr soja, hrísgrjónum, möndlum o.fl., og íslenzkt viðbit keppir við jurtasmjör.  Kjöt keppir innbyrðis og við fisk, og grænmetið er í samkeppni við innflutning.  Það er þess vegna mikil samkeppni á matvörumarkaðinum um hylli neytenda, þó að innflutningur kjötvara sé takmarkaður, þegar nóg framboð er af svipuðu innlendu kjöti.  

Upplýsingum til neytenda er hins vegar ábótavant að hálfu kaupmanna.  Merkja þarf uppruna matvæla betur, t.d. í kjötborði, og geta þess, hvort sýklalyf hafi verið gefin sláturdýrunum, og varðandi grænmetið þarf að geta um, hvort skordýraeitur og tilbúinn áburður voru notuð, svo og allt annað, sem máli skiptir fyrir heilnæmi matvörunnar.  Neytandinn á rétt á þessum upplýsingum, og slík upplýsingagjöf er sanngjörn gagnvart framleiðendum. 

Pottur er hins vegar brotinn, þar sem einn aðili er ríkjandi á markaðinum, eins og t.d. MS.  Það er ótækt, að búvörulögin geri MS kleift að starfa með takmörkuðum afskiptum Samkeppniseftirlitsins.  Slík lagaákvæði eru óviðeigandi um hvaða starfsemi sem er.  Stjórnvöld með Markaðshyggju með félagslegu ívafi mundu tryggja með afnámi undanþágulaga, að engin fyrirtækjastarfsemi eða stofnanastarfsemi, þar sem samkeppni verður við komið, sé undanþegin eftirliti með hegðun á markaði, eins og samkeppnislögin reyndar gera ráð fyrir.   

Í Markaðshagkerfi með félagslegu ívafi skakkar ríkisvaldið leikinn og dregur tennurnar úr risanum á markaðinum.  Í þessu tilviki þarf ríkið að sjá til þess, að samkeppnisaðilar MS geti keypt ógerilsneydda og ópakkaða mjólk af MS á sama verði og bændur fá fyrir mjólkina að viðbættum flutningskostnaði.  Verðið til bænda er núna 82,92.  Flutningskostnaður frá bændum er 3,50 kr/l, svo að aðrir vinnsluaðilar, sem ekki kjósa að kaupa af bændum beint, ættu að fá hana hjá MS á 86,42 kr/l, en þurfa að greiða 5,08 kr/l hærra verð, sem er tæplega 6 % hærra en efni standa til. Því fer víðs fjarri, að samkeppni um úrvinnslu vöru frá bændum eða öðrum framleiðendum geti ógnað framleiðendum á einhvern hátt.  Saga MS er þyrnum stráð t.d. varðandi ísframleiðsluna.  Samkeppni er bezta vörn neytandans.

Raforkumarkaðurinn er anzi stífur á Íslandi, enda er yfir 90 % raforkuvinnslunnar í höndum hins opinbera, ríkis og sveitarfélaga.  Miðað við löggjöfina, sem um þennan markað gildir, er þetta óeðlilega mikil opinber þátttaka á samkeppnismarkaði. Einkum má telja hlut ríkisins of stóran, en hann er rúmlega 70 % vegna 100 % eignarhalds ríkisins á Landsvirkjun.  Landsvirkjun hefur ekki haldið aftur af verðhækkunum á markaðinum.  Þvert á móti hefur risinn á markaðinum gengið á undan með slæmu fordæmi.  Er nú svo komið, að orkuverð Landsvirkjunar til almenningsveitna ætti að lækka um 2,0 kr/kWh, ef sanngirni væri gætt í garð almennings m.v. vinnslukostnað og meðalverð til stóriðju.  Vegna hlutfallslegrar stærðar Landsvirkjunar á markaði er samkeppnisstaðan skökk, og við slíkar aðstæður ber ríkisvaldinu að grípa inn með leiðréttandi aðgerð til varnar neytendum. 

Þrátt fyrir mikla opinbera þátttöku á þessum markaði stefnir nú í orku- og aflskort á næstu misserum vegna fyrirhyggjuleysis við öflun orku og byggingar flutningsmannvirkja. Þetta er sjálfskaparvíti, sem koma mun alvarlega við pyngju notenda og hefur þegar valdið tugmilljarða kr þjóðhagslegu tapi í glötuðum tækifærum til atvinnuuppbyggingar.  Þá kemur jólasveinn ofan af fjöllum um hásumar og kveður næga fyrirhyggju vera að finna hjá Landsvirkjun og næg orka muni verða, því að orkusamningur á milli Landsvirkjunar og Norðuráls verði líklega ekki endurnýjaður.  Hvort á að hlæja eða gráta við uppákomu af þessu tagi ?

Í Markaðshagkerfi með félagslegu ívafi mundi ríkisstjórnin bregðast við þessu óeðlilega ástandi með fyrirmælum til stjórnar fyrirtækisins.  Það er jafnframt æskilegt að draga úr eignarhaldi ríkisins með því að bjóða út um 40 % af eignarhaldi á Landsvirkjun á 4 árum með fororði um forkaupsrétt íslenzku lífeyrissjóðanna, þ.e. að þeir geti gengið inn í hæsta verð.  Væri ekki úr vegi að fjármagna nýjan Landsspítala - háskólasjúkrahús með þessu fé og greiða niður skuldir ríkissjóðs með afganginum.

Sæstrengsverkefni til útlanda er ekki í verkahring Landsvirkjunar samkvæmt lögum, sem um hana gilda.  Ef ríkisstjórnin vill, að haldið verði áfram rannsóknum og undirbúningi þessa verkefnis, ætti að einskorða þann undirbúning við nýtt sjálfstætt fyrirtæki, en Landsvirkjun komi ekki að því. Mundu þá hljóðna gagnrýnisraddir um sæstreng til Bretlands, ef ríkið kæmi ekki nærri því ævintýri, nema með óbeinu eignarhaldi á hluta Landsnets. 

Sömu sögu er að segja um vindmyllulundina.  Sjálfstætt fyrirtæki ætti að sjá um alla þætti þeirrar starfsemi, enda verður ekki séð, hvers vegna ríkið ætti að vera þátttakandi í fjárhagslega óhagkvæmri orkuvinnslu. Það eru engin góð rök fyrir vindmyllum á Íslandi, ef þær eru ekki samkeppnishæfar.  

Kljúfa ætti jarðgufuvirkjanir Landsvirkjunar frá meginfyrirtækinu, sem þá hefði eivörðungu vatnsaflsvirkjanir á sinni könnu.  

Með þessum hætti væri sérhæfing á hverju sviði virkjanastarfseminnar tryggð í hverju fyrirtæki, og þetta væri viðleitni til að stemma stigu við fákeppni á raforkumarkaðinum.

Markaðshyggja með félagslegu ívafi tryggir sjálfstæði Seðlabanka Íslands, sem taki sér peningamálastjórn Bundesbank (eins og hún var á tímum DEM) til fyrirmyndar.  Efnahagsráðherra skipi í bankaráðið til 5 ára samkvæmt tilnefningum ASÍ, SA, HÍ, Alþingis og Efnahagsráðherra skipi þann fimmta, sem verði formaður.  Bankaráðið ræður þrjá í bankastjórn, sem skulu bera allar stefnumarkandi ákvarðanir undir bankaráðið, s.s. vaxtaákvarðanir. Aðalmarkmið bankans sé að halda verðbólgu sambærilegri við verðbólgu í helztu viðskiptalöndum, þ.e. að verðbólga á 12 mánaða tímabili fari í mesta lagi 1,0 % yfir vegið meðaltal verðbólgu sama tímabils samkvæmt viðskiptakörfu landsins.  Bankinn fái völd yfir viðskiptabönkunum til að stjórna peningamagni í umferð og vægi verðtryggingar verði minnkað til að gera vaxtatól bankans beittara.

Þýzki vinnumarkaðurinn er þekktur fyrir samheldni vinnuveitenda og launþega og samstarf um sameiginleg markmið fremur en átök á borð við verkföll og verkbönn, og árangurinn er góður.  Þessi úreltu fyrirbrigði eru þó ekki óþekkt þar í landi. 

Vegna Endursameiningar Þýzkalands varð verðbólga meiri um aldamótin síðustu en annars staðar á evru-svæðinu.  Þá sammæltust aðilar vinnumarkaðarins um stöðvun launahækkana í ein 5 ár.  Þetta dró strax úr verðbólgu, og varð hún lægri en annars staðar á evru-svæðinu.  Þetta, ásamt miklum fjárfestingum í austurhéruðunum, varð undirstaða firnasterkrar samkeppnisstöðu Þýzkalands, sem landið býr enn að.

Hegðun af þessu tagi þurfum við hérlandsmenn að taka okkur til fyrirmyndar.  A.m.k. árlega þurfa  fulltrúar ASÍ, SA og Ríkissáttasemjari ásamt fulltrúa ríkisstjórnarinnar að hittast og bera saman bækur sínar um kaupmáttarþróun, verðlagshorfur, þróun raungengis og samkeppnisstöðu útflutningsatvinnuveganna.  Samstaða þarf að nást á vinnumarkaðinum um, að launabreytingar markist af stöðu útflutningsatvinnuveganna.  Með því að rýna afkomutölur þessara fyrirtækja undir stjórn Ríkissáttasemjanda þarf að nást sameiginleg sýn á það, hvernig verðmætasköpuninni beri að skipta á milli fjármagnseigenda og launþega. Síðan fylgi aðrar greinar í kjölfarið, en auðvitað koma síðan vinnustaðasamningar til skjalanna.  Á stórum vinnustöðum ætti að fylgja fordæmi álveranna um einn kjarasamning per vinnustað fyrir margar stéttir. Það er ekkert óeðlilegt við það, þegar vel gengur, að arðgreiðslur fyrirtækja vaxi, enda vaxi þá jafnframt kaupmáttur launa.  Það er hins vegar óeðlilegt, ef þessar stærðir breytast ekki í takti.

Sérkenni þýzks vinnumarkaðar er "Mitbestimmung", þ.e. fulltrúar launþeganna eiga sæti í stjórnum fyrirtækja yfir ákveðinni stærð og hafa atkvæðisrétt þar.  Hérlendis er vísir að þessu kerfi með eignarhlutdeild lífeyrissjóða í allmörgum fyrirtækjum og stjórnarþátttöku fulltrúa lífeyrissjóða, og þar með launþega, í krafti eignarhlutarins. Þetta er jákvætt, enda samtvinnast með þessu hagsmunir fjármagnseigenda og launþega.  Þetta fyrirkomulag ýtir undir frið á vinnumarkaði, enda er þá góð afkoma fyrirtækisins orðin beintengd fjárhagslegum hagsmunum launþega og snertir ekki einvörðungu atvinnuöryggi þeirra. Þetta er íslenzka útgáfan af "meðákvörðunarrétti" launþega.

Markaðshagkerfi með félagslegu ívafi getur ekki síður gefizt vel á Íslandi en í Þýzkalandi.  Það má reyndar geta sér þess til, að það höfði til margra hérlendis, sem telja sig borgaralega sinnaða, en eru ekki hallir undir sameignarstefnu í einni eða annarri mynd. 

Sjálfstæðisflokkurinn var myndaður árið 1929 við sameiningu Íhaldsflokksins og Frjálslynda flokksins.  Hann hefur alla tíð stutt einkaframtakið dyggilega og jafnframt stofnað til og stóreflt almannatryggingar.  Þó að flokkurinn mundi gerast merkisberi Markaðshyggju með félagslegu ívafi hérlendis, væri engrar stefnubreytingar þörf hjá honum, að því er bezt verður séð.  Með slíkum áherzlum mundu hins vegar ýmis vopn verða slegin úr hendi andstæðinga flokksins, og slíkt mundi móta með skýrum hætti valkost við engilsaxneska frjálshyggju og norrænan kratisma. Hér hefur aðeins verið stiklað á stóru í yfirgripsmiklu og mikilvægu máli, og það er flokksmanna að ræða þessa stefnu og laga að íslenzkum aðstæðum, ef hugur þeirra stendur til þess.   

 

 

 

 

   

 

 

 

 

  

 

   

 

 

Gríski harmleikurinn 2010-2015

E.t.v. væri rétt að hefja Gríska harmleikinn árið 2001, því að þá fleygðu Grikkir drökkmunni fyrir róða og tóku upp sameiginlega mynt Evrópusambandsins, ESB,án þess að rísa undir henni, sem reyndist öllu ESB örlagaríkt, enda var illa til stofnað. 

Í raun fullnægðu Grikkir ekki Maastricht-skilyrðunum, sem áttu að verða aðgöngumiði að evrunni, en þeim tókst með svikum og prettum að fleygja skjóðunni með sál Grikklands inn fyrir Gullna hliðið, ECB, við Frankafurðu (Frankfurt).

Reyndar brutu Þjóðverjar sjálfir árið 2003 skilyrðið um, að greiðsluhalli ríkissjóðs færi ekki yfir 3,0 % af VLF.  Á íslenzkan mælikvarða eru það ISK 60 milljarðar, en Þjóðverjar voru snöggir að rétta drekann af í skotstöðu og hafa síðan sett ákvæði í stjórnarskrá sína, sem bannar hallarekstur ríkissjóðs, og hefur Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, viðrað góða hugmynd um lagasetningu þar að lútandi hérlendis.  Þjóðverjar voru reyndar þarna að ljúka uppbyggingarátaki í austurhéruðunum eftir Endursameiningu Þýzkalands.

Frakkar, aftur á móti, eru enn brotlegir við þetta ákvæði og eiga sér ekki viðreisnar von undir jafnaðarmönnum, sem skilja ekki nauðsyn uppstokkunar ofvaxins ríkiskerfis. Annað ákvæði Maastricht var um, að skuldastaða ríkissjóðs mætti ekki fara yfir 60 % af VLF. Eftir bankakreppuna 2008 hefur heldur betur snarazt á ESB-merinni, og lítur staðan núna þannig út:

1. Grikkland     173 % (verður líklega um 200 % 2015)
2. Ítalía        134 %
3. Portúgal      126 %
4. Írland        108 %
5. Belgía        107 %
6. Kýpur         106 %
7. Spánn          99 %
8. Frakkland      97 %
9. Bretland       91 %
10. Austurríki     89 %
11. Slóvenía       80 %
12. Þýzkaland      70 %
13. Holland        68 %
14. Malta          68 %
15. Finnland       62 %
16. Slóvakía       54 %
17. Litháen        38 %
18. Lettland       38 %
19. Lúxemborg      26 %
20. Eistland       10 %

 Til samanburðar munu skuldir íslenzka ríkissjóðsins nú vera svipaðar og hins brezka að tiltölu, en gætu farið niður undir Maastricht-viðmiðið árið 2016, ef áform ríkisstjórnarinnar ganga að óskum.

Skuldastaða Grikklands virðist óviðráðanleg, en Þjóðverjar og bandamenn þeirra í evruhópinum (Austurríki, Holland, Finnland og Eystrasaltsríkin) taka afskriftir þeirra ekki í mál, enda mundu kjósendur í þessum löndum bregðast æfir við og refsa valdhöfunum í næstu kosningum með því að kjósa pírata eða einhverja álíka. Á þýzka þinginu er lagt hart að Merkel, kanzlara, að standa fast á þessu, og Sigmar Gabriel, varakanzlari, efnahagsráðherra og formaður SPD, þýzkra jafnaðarmanna, tekur í sama streng. Bæjarinn, Wolfgang Schaeuble, stendur að sjálfsögðu í ístaðinu sem fjármálaráðherra Þýzkalands og neitar að afskrifa skuldir.  Þá mundi skrattinn losna úr grindum á Pýreneaskaganum, á Írlandi og víðar. Reyndar er kratinn Gabriel eitthvað að hlaupa útundan sér núna, enda hafa kratar aldrei verið þekktir fyrir staðfestu. 

Þjóðverjar hafa aftur á móti beitt sér fyrir lengingu lána Grikkja til 2054 og lækkun vaxta með þeim afleiðingum, að greiðslubyrði gríska ríkisins var 4,0 % af VLF árið 2013, en það var minna en greiðslubyrði íslenzka ríkissjóðsins, og í Portúgal var hún 5,0 %, á Ítalíu 4,8 % og á Írlandi 4,4 %.  Þjóðverjar þora þess vegna ekki að afskrifa hjá Grikkjum af ótta við, að allt fari úr böndunum vegna sams konar krafna annarra.

Greiðslugeta gríska ríkissjóðsins er hins vegar engin, því að hann var enn árið 2014 rekinn með 3,5 % halla, en hallinn hefur oftast verið meiri en 10 % undanfarin ár.  Verg landsframleiðsla Grikkja árið 2014 var EUR 179,1 mia eða aðeins EUR 16'300 á mann (MISK 2,4), en skuldir þeirra námu hins vegar MISK 4,3 á mann. Á Íslandi var VLF á mann tæplega þreföld sú gríska. Aðeins kraftaverk getur bjargað Grikklandi frá þjóðargjaldþroti. Kannski það verði erkiengillinn Gabriel, sem sjái aumur á þeim.

Það er ekki kyn þó að keraldið leki, því að VLF Grikkja hefur dregizt saman um 25 % síðan 2010, og atvinnuleysið er nú 26 % og yfir 50 % á meðal fólks 18-30 ára. Verðmætasköpunin er allt of lítil til að geta staðið undir bruðli fyrri ára.

Hvernig í ósköpunum má það vera, að svo illa sé nú komið fyrir grísku þjóðinni, að hún hafi í raun og veru glatað sjálfstæði sínu síðan hún gekk í ESB 1981 ?     Á þessu tímabili hafa vinstri menn, PASOK, lengst af verið við völd, og þeir hafa þanið út ríkisgeirann, þjóðnýtt fyrirtæki og stækkað velferðarkerfið langt umfam það, sem hagkerfið þolir.  Sökudólgarnir eru þess vegna grískir stjórnmálamenn, sem um árabil sóuðu almannafé og gerðust jafnvel svo djarfir, að falsa bókhald ríkisins til að lauma Grikklandi inn á evrusvæðið.  Brotin voru svo stórfelld, að grísk fangelsi væru væntanlega þéttsetin stjórnmálamönnum, ef sömu reglur mundu gilda um þá og athafnamenn.  Svo er hins vegar ekki. Það kann að breytast, ef þjóðfélagsleg ringulreið verður í Grikklandi, og herinn tekur völdin. Fyrir því er um hálfrar aldar gamalt fordæmi.

Jafnaðarmenn hafa farið offari við stjórn Grikklands í innleiðingu fáránlegra réttinda til greiðslu úr ríkissjóði, sem enn viðgangast, svo að það er í raun mikið svigrúm til sparnaðar í grískum ríkisrekstri. Þarna er ábyrgðarleysi jafnaðarmanna í umgengni við fé skattborgaranna um að kenna. Alls staðar standa þeir fyrir ráðstöfun skattfjár í hvert gæluverkefnið á fætur öðru.  Hér verða nefnd nokkur dæmi um bruðlið með fé skattborgaranna:

• Um 76 % Grikkja fara á eftirlaun fyrir lögboðinn eftirlaunaaldur, sem er þó við 61 árs aldur.
• Um 8 % eftirlaunaþega fóru á eftirlaun 26-50 ára.
• Um 24 % eftirlaunaþega hófu töku ellilífeyris 51-55 ára.
• Um 44 % á 56-60 árs
• Afgangurinn, 24 %, hefur töku ellilífeyris við 61 árs aldur.

Er ekki skiljanlegt, að Þjóðverjar, sem hefja töku ellilífeyris við 67 ára aldur, séu ekki upp rifnir yfir því, að skattfé þeirra sé notað til að viðhalda slíku endemis sukki ?

Fjárhagslegar skuldbindingar evruríkjanna gagnvart Grikklandi voru EUR 245,2 mia og skiptust með eftirfarandi hætti í milljörðum evra á undan  EUR 86 mia björgunaraðgerðum, sem kann að verða farið í á grundvelli sparnaðartillagna Grikkja, sem fallizt var á 13. júlí 2015:

• Þýzkaland 60 ~ 28 %
• Frakkland 53 ~ 22 %
• Ítalía    46 ~ 19 %
• Spánn     31 ~ 13 %
• Holland   15 ~  6 %
• Belgía     9 ~  4 %
• Austurríki 7 ~  3 %
• Finnland   5 ~  2 %
• Portúgal   3 ~  1 %
• Slóvakía   2 ~  1 %
• Aðrir      4 ~  1 %

Ef Ísland hefði verið á evru-svæðinu 2008, veit enginn, hvernig landinu hefði reitt af efnahagslega í bankakreppunni. ESB-aðildarsinnar halda því enn fram af trúarlegri sannfæringu, að hér hefði ekkert hrun orðið þá. Grikkir hafa afsannað slíka fullyrðingu, því að bankarnir tæmdust þar og voru lokaðir í 3 vikur.  Hvað er það annað en bankahrun og jafnvel sýnu verra en hér, því að hér hélt Seðlabankinn þó uppi óslitinni greiðslukortaþjónustu allan tímann þar til nýir bankar tóku við ? 

 Vegna þess að hagkerfi Íslands er ólíkt öllum hagkerfum evru-svæðisins að gerð og samsetningu, er mjög hætt við, að evran hefði reynzt íslenzka hagkerfinu spennitreyja.  Líklegt má telja, að landsmenn hefðu fallið í sömu gryfju og Grikkir eftir gjaldmiðilsskiptin að fara á "lánafyllerí" vegna mun lægri vaxta en landsmenn eiga að venjast.  Það gæti hafa snarazt algerlega á merinni hjá okkur, eins og Grikkjum, peningaflóð hefði valdið miklu meiri verðbólgu hér en að jafnaði varð reyndin á evru-svæðinu á sama tíma ásamt eignabólu, sem hefði sprungið 2008 með ógnarlegum samdrætti hagkerfisins og fjöldaatvinnuleysi og þar af leiðandi meiri landflótta en raun varð á. Það hefði vissulega getað orðið lausafjárþurrð banka hér við þessar aðstæður, eins og reyndin varð í Grikklandi.

Allt eru þetta getgátur, en það hefur hins vegar verið áætlað, að framlag Íslands til stöðugleikasjóðs evrunnar hefði á árabilinu 2012-2015 þurft að nema MEUR 270 eða ISK 40 mia, sem samsvarar 10 milljörðum kr á ári að jafnaði, og er þá ótalin viðbót upp á MEUR 17 = ISK 2,5 mia í ár.  Aðildargjald landsins að ESB er ekki vel þekkt, en gæti hugsanlega numið ISK 15 miö á ári, en eitthvað af því kæmi þó til baka.  Alveg óvíst er um endurheimtur fjár í stöðugleikasjóðinn og horfir mjög óbyrlega með hann um þessar mundir. Í raun er þetta fórnarkostnaður lánadrottnanna innan evru-svæðisins til að halda evrunni á floti.  Þjóðverjar óttast, að á peningamarkaði heimsins mundi evran glata trausti, ef Grikkir falla úr skaptinu. Gengi evru gæti þá hrunið niður fyrir 1 EUR/1 USD = 0,8, sem gæti valdið verðbólgu í Þýzkalandi, og Þjóðverjar mega ekki til slíks hugsa. Bæði þeir og Íslendingar hafa kynnzt óðaverðbólgu; Þjóðverjar þó sýnu verri vegna "Versalasamninganna".

Skattheimta af Íslendingum upp á ISK 25 mia á ári vegna verunnar í ESB og á  evru-svæðinu ofan á aðra skattheimtu hérlendis mundi ekki mælast vel fyrir, enda er hér um að ræða stórar upphæðir eða um 1,3 % af VLF.

Peningakerfi Grikklands hrundi í raun og veru skömmu eftir, að evrubankinn í Frankfurt, ECB, skrúfaði fyrir peningastreymi til gríska seðlabankans, því að bankarnir urðu þá allir að loka.  Þetta sýnir, að gríska hagkerfið er ósjálfbært, enda er vöruútflutningur lítill eða 13 % af VLF (innan við helmingur af íslenzka vöruútflutninginum að tiltölu), en aðaltekjurnar eru af ferðaþjónustu, og nokkuð af þeim markaði er svartur, eins og ferðamenn á Grikklandi hafa orðið varir við, sumir hverjir. Hins vegar er endurfjármögnun grískra banka að hálfu ESB stórmál, því að slíkt kann að leiða til mjög kostnaðarsams fordæmis, t.d. ef Spánverjar færu fram á hliðstæðu.  Gríski harmleikurinn er flókinn og erfiður viðureignar, enda allt ESB-kerfið undir.  Spennan eykst, og stytzt getur í stórtíðindi. 

Þann 9. júlí 2015 reit Hjörleifur Guttormsson, náttúrufræðingur og fyrrverandi ráðherra, gagnmerka grein í Morgunblaðið undir heitinu:

"Reynsla Grikkja af Evrópusambandinu er mikil lexía, líka fyrir Íslendinga". 

Þar vitnar hann í Nóbelsverðlaunahafa í hagfræði, Paul Krugman:

"Það hefur verið augljóst um skeið, að upptaka evru voru hræðileg mistök.  Evrópa hafði aldrei forsendur til að taka með árangri upp sameiginlega mynt. ... Að beygja sig fyrir afarkostum þrístirnisins, ESB, AGS og SBE, væri að gefa upp á bátinn allar hugmyndir um sjálfstætt Grikkland."  

Hjörleifur heldur síðan áfram:

"Til hliðsjónar við þann kost, að Grikkir taki upp eigin mynt, bendir hann [Krugman - Innsk. BJo] á árangursríka gengisfellingu íslenzku krónunnar 2008-2009, og að Argentína hætti að binda pesóinn við dollara 2001-2002." 

Síðan kemur rúsínan í pylsuendanum hjá Hjörleifi Guttormssyni:

"Þeir, sem stóðu fyrir því 2009, að Ísland sækti um aðild að ESB, hafa hægt um sig þessa dagana.  Reynslan frá Grikklandi og mörgum fleiri ESB-ríkjum að undanförnu sýnir, hvílíkt glapræði þar var á ferðinni og aðför að sjálfstæði og velferð Íslendinga.  Af hálfu talsmanna ESB-aðildar Íslands síðasta áratuginn hefur áherzlan á upptöku evru verið meginstefið, sem bæta átti upp augljóst framsal fullveldis og aðgang að fiskimiðunum.  Það er mál til komið, að þeir, sem börðust fyrir ESB-aðild í tíð síðustu ríkisstjórnar, séu látnir horfa í spegil frammi fyrir alþjóð í ljósi þess, sem nú er að gerast á meginlandinu.  Það er ekki síður sögulegt, að um þessar mundir er reynt að stofna stjórnmálaflokk hérlendis undir merki viðreisnar með það meginerindi að knýja á um ESB-aðild Íslands."

 Blekberi þessa vefseturs telur sig vera fremur til hægri í stjórnmálum, en hann getur vafningalaust tekið undir hverja tilvitnaða málsgrein hér að ofan frá manni, sem er þekktur fyrir að vera fremur til vinstri í stjórnmálum.  Það sýnir eitt með öðru, að hugtökin hægri og vinstri í stjórnmálum spanna ekki allt litróf viðfangsefnanna.  Ef sagan verður þeim "viðreisnarmönnum" ekki víti til varnaðar, þá eiga þeir eftir að verða sér til rækilegrar skammar í framboðsraunum til Alþingis, og ekki mun þeim verða hlíft við sögunni. Það eiga eftir að gefast næg tilefni til að leiða þeim og öðrum ámóta villuráfandi ESB-sauðum villur síns vegar fyrir sjónir.