Forystan stefnir ofan í skurð með OP#3

Iðnaðarráðherra, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir (ÞKRG) tók við orkupakkamálinu af forvera sínum, en það er reyndar ekkert, sem bendir til, að hún hefði mælt fyrir fleiri fyrirvörum en farið var fram á og fengust samþykktir í Sameiginlegu EES-nefndinni 05.05.2017. Ferill hennar í ráðuneyti iðnaðar er óbeysinn.  

Ástæðurnar fyrir þessari ályktun eru, að hún talar og skrifar fjálglega um, að rafmagn sé vara, sem er grundvöllur allra orkupakkanna 1-3, og hún hefur í orði virzt hliðholl útflutningi á raforku um sæstreng, þótt ekki virðist hún hafa unnið að framgangi þess máls, enda væri hún þá að vinna gegn hagsmunum iðnaðarins í landinu, hvers hagsmuna henni ber að gæta.

Það eru ýmsir annmarkar á því að skilgreina eðlisfræðilegt fyrirbæri eins og rafmagn sem vöru.  Það verður t.d. óhjákvæmileg rýrnun á þessari vöru í flutningi.  Það er einsdæmi, að vara rýrni um yfir 10 % í flutningi frá framleiðanda á Íslandi og til notanda á Englandi.  Þetta gerir skilgreininguna á rafmagni sem vöru afkáralega og framandi, enda er hún búin til af þeim, sem eru að skapa frjálsan samkeppnismarkað með rafmagn, svo að hægt sé að beita regluverki fjórfrelsis Evrópusambandsins, ESB, á viðskipti með rafmagn.  

ÞKRG heldur því fram, að innleiðing spákaupmennsku með rafmagn verði almenningi á Íslandi til hagsbóta.  Það hefur verið sýnt fram á, að þetta fyrirkomulag á ekki við íslenzkar aðstæður, enda sniðið við gjörölíkt orkukerfi og markaðsaðstæður, svo að spákaupmennskan getur hæglega haft í för með sér orkuskort og hækkun raforkuverðs.  Orðagjálfur ÞKRG um, að OP#3 feli í sér aukna "neytendavernd", snýst þá upp í andhverfu sína.  OP#3 felur fremur í sér birgjavernd, sérstaklega þeirra birgja, sem ráða yfir afskrifuðum vatnsorkuverum. 

ÞKRG hefur engan gaum gefið að varnaðarorðum í þessa veru.  Henni var þó í lófa lagið að láta fara fram áhættugreiningu á þessum þætti, t.d. með þátttöku verkfræðinga og hagfræðinga/viðskiptafræðinga.  Þess í stað hefur hún gumað af að hafa "farið í saumana" á gagnrýninni og ekki fundið neitt bitastætt í henni.  Þetta hefur hún þó aldrei reynt að færa sönnur á, svo að heldur er nú þessi málflutningur þunnildislegur og drambsfullur, eins og skein út úr pistli hennar í Sunnudags-Mogganum 02.06.2019,

"Kjölfestan og drifkraftur framfara",

sem farið hefur öfugt ofan í margan sjálfstæðismanninn.  Pistil sinn hóf ÞKRG þannig:

"Sjálfstæðisflokkurinn hefur í 90 ár verið bæði kjölfestan í íslenzkum stjórnmálum og drifkraftur framfara."

Hvorugt er hægt að heimfæra upp á flokkinn í orkupakkamálinu.  Hann (þingflokkurinn) hefur orðið viðskila við hinn almenna flokksmann (yfir 90 % í könnun fyrir rúmlega ári), og þar með er flokkurinn alls engin kjölfesta í þessu máli.  Kjölfestuflokkur hefur kraft og þor til að leiða mikil hagsmunamál, sem meirihluti þjóðarinnar styður,  til lykta á Alþingi.  Í orkupakkamálinu er þessu öfugt farið.  Þingflokkurinn ætlar að troða OP#3 niður um kokið á þjóðinni.  Reyni kjölfestuflokkur þetta, verður hann ekki lengur kjölfestuflokkur.  Takist honum þetta ætlunarverk, mun hann vinna Phyrrosarsigur, þ.e. of dýru verði keyptan sigur. 

Rafmagnið er drifkraftur framfara. Auðlindanýting landsmanna hefur reynzt uppspretta mikillar verðmætasköpunar í landinu.  Það er dálítið barnalegt að skrifa, að Sjálfstæðisflokkurinn hafi verið drifkraftur framfara í landinu.  Flokkurinn hefur aldrei verið einn í ríkisstjórn, en stjórnaði reyndar höfuðborginni einn um langa hríð með glæsibrag.

"Annar lykillinn að glæsilegri arfleifð og árangri flokksins eru hin tæru, sönnu og sígildu grundvallaratriði sjálfstæðisstefnunnar.  Enginn sjálfstæðismaður velkist í vafa um, hvað sameinar okkur."

Það er ótrúlegur tvískinnungur í þessum texta iðnaðarráðherra, sem gengur algerlega á svig við sjálfstæðisstefnuna með gerðum sínum sem ráðherra í orkupakkamálinu.  Sjálfstæðisflokkurinn var stofnaður til að berjast fyrir fullu sjálfstæði landsins við fyrsta leyfilega tækifæri samkvæmt sambandslagaamninginum við Dani 1918.  Lýðveldisstofnsetningin 1944 var baráttumál Sjálfstæðisflokksins. 

Nú berst iðnaðarráðherra fyrir því, að Alþingi samþykki innleiðingu löggjafar frá ESB í íslenzkan landsrétt(OP#3), sem leiðir yfir okkur réttaróvissu vegna framsals valds til ESA, sem kann að vera stjórnarskrárbrot, tekur völd yfir orkumálum úr höndum innlends ráðherra og færir til ACER (Orkustofnunar ESB) og færir raforkuviðskipti við útlönd undir Evrópurétt.  Ágreiningur um ákvarðanir Landsreglara og ESA/ACER, er snerta Ísland, verður útkljáður af erlendum dómstóli, EFTA-dómstólinum, sem skal taka mið af dómsuppkvaðningum ESB-dómstólsins.

Hér er ekki um valdaafsal íslenzka ríkisins í léttvægum málaflokki að ræða, heldur í rafmagnsmálum, en rafmagnið er afurð verðmætustu orkulindar landsins.  Þess vegna eru margir Íslendingar, ekki sízt sjálfstæðismenn, æfir yfir gjörðum ráðherra flokksins.  Ef þeir hefðu staðið í ístaðinu, eins og þeim bar að gera, ekki sízt til að varðveita arfleifð Sjálfstæðisflokksins, hefðu þeir lagt fram þingsályktunartillögu á Alþingi um að vísa OP#3 aftur til Sameiginlegu EES-nefndarinnar til að semja um frekari undanþágur fyrir Ísland.

Fyrir Sjálfstæðisflokkinn er málsmeðferð utanríkis- og iðnaðarráðherra algert stílbrot í sögu hans, og þess vegna er hún óásættanleg.  Slík pólitísk þverbeygja út í skurð dregur dilk á eftir sér.

"Við erum hægriflokkur; við viljum hafa frjálst og opið markaðshagkerfi, þar sem er réttarríki."

Við þessa klausu varaformanns Sjálfstæðisflokksins er ýmislegt að athuga.  Sjálfstæðisflokkurinn er fremur mið-hægriflokkur í ætt við CDU í Þýzkalandi en hreinræktaður íhaldsflokkur.  Það er sennilega ekki meirihluti fyrir því í Sjálfstæðisflokkinum, að tekið verði að braska með orkulindirnar.  Hvers vegna hefur iðnaðarráðherra þá ekki tekið á sig rögg og skrifað svarbréf við upphafinu að ásælni ESA/ESB í orkulindarnar íslenzku, eins og gert hefur verið í norska olíu- og orkuráðuneytinu gagnvart sams konar bréfi þangað ?  Það tók norska ráðuneytið aðeins 2 virka daga að skrifa rökfast höfnunarbréf til ESA varðandi þá hugdettu þar á bæ og hjá Framkvæmdastjórninni skammt frá, að bjóða þyrfti út virkjunarleyfi og rekstur vatnsaflsvirkjana samkvæmt þjónustutilskipun ESB.  Ef þessum dauðyflishætti íslenzkra ráðamanna gagnvart ESA/ESB linnir ekki núna, þá munu þeir afhenda Evrópusambandinu erfðasilfur landsmanna með orðunum: "við áttum ekkert val".  Fólk af þessu tagi stendur ekki undir væntingum og verður að víkja, ef það hristir ekki af sér slenið strax.

Sjálfstæðismenn vilja sennilega flestir þjóðareign á orkulindunum, eins og á sjávarauðlindinni, þótt nýtingarrétturinn geti verið í einkaeign.  Þetta þýðir, að ríkisvaldið hafi fullan rétt á að hlutast til um nýtingu auðlindarinnar.  Fæstir sjálfstæðismenn kæra sig um, að ríkið selji eign sína í orkufyrirtækjunum.  Hins vegar gera sjálfstæðismenn sér almennt grein fyrir kostum opinna markaðshagkerfa, en fyrr má nú rota en dauðrota að þurfa að taka upp þá lagasetningu viðskiptavinarins, sem honum þóknast, til að fá að eiga við hann viðskipti.

"Vandinn er, að því stærri og öflugri, sem valtarinn verður, því erfiðara verður fyrir fylgjendurna að sjá, þegar hann stefnir ofan í skurð.  Slíkt hefur endað með ósköpum."

Hér bregður varaformaðurinn sér í gervi hræsnarans og þykist ekki valta yfir skoðanir flokksmanna sinna, sem eru á öndverðri skoðun við hana í einstökum málum.  Sannleikurinn er sá, að hún hefur ekkert tillit tekið til sjónarmiða þeirra.  Ef svo væri, hefði hún gengið varlegar um gleðinnar dyr, látið hæfa fræðimenn áhættugreina í þaula markaðsvæðingu raforkugeirans í anda ESB (stofnun orkukauphallar).  Engum þeirra, sem varað hafa við innleiðingu OP#3 hérlendis, datt í hug að leggja til þann ólögmæta fyrirvara (að Evrópurétti), að Alþingi yrði að heimila Landsneti að undirbúa tengingu sæstrengs við rafkerfi Íslands.  Þessi hugmynd kom vitaskuld ekki frá Friðriki Árna Friðrikssyni Hirst og Stefáni Má Stefánssyni.  Hún fæddist í utanríkisráðuneyti Íslands.  Iðnaðarráðherra hefur gefið öllum þeim langt nef, sem varað hafa við OP#3.  Hún hefur sýnt af sér fádæma fátæklega stjórnvizku, sem hún mun þurfa að gjalda fyrir á réttum vettvöngum.  

 

 

 

 

 

Ólesnir, þröngsýnir nauðhyggjumenn eru illa fallnir til leiðsagnar

Við mat á afleiðingum innleiðingar Orkupakka #3 (OP#3) fyrir stjórnarfar og stefnumörkun orkumála landsmanna, svo og áhrif OP#3 á hag þeirra, er algerlega ófullnægjandi að skoða OP#3 einan.  Hann er aðeins stór steinn í vörðu, sem vísar veginn að fullri stjórnun Evrópusambandsins (ESB) á orkumálum aðildarlandanna og eftir atvikum EFTA-landanna.  Þessi miðstýring er grundvölluð í Lissabonsáttmálanum, stjórnarskrárígildi ESB, en í upphaflega EES-samninginum frá 1992 er hana ekki að finna, enda hefði hann þá vafalítið ferið felldur á Alþingi í janúar 1993 (og líklega á Stórþinginu árið áður).

Það er líka nauðsynlegt að meta áhrif OP#3 með hliðsjón af EES-samninginum, t.d. hins alls yfirskyggjandi fjórfrelsis, og annarra gerða ESB, sem ýmist hafa þegar verið lögleiddar hér eða munu vafalaust verða það.  Þar má nefna þjónustutilskipun ESB og reglugerð #347/2013 um Kerfisþróunaráætlun ESB og samræmda meðhöndlun umsókna fyrirtækja um leyfi til uppbyggingar innviða til orkuflutnings á milli svæða eða landa.

Það er sammerkt með öllu þessu regluverki ESB, að það er sniðið til að draga úr opinberu eignarhaldi og rekstri og til að efla frjálsa samkeppni.  Iðnaðarráðherra Íslands hefur gleypt þetta agn og tilfærir sem meginrökin fyrir innleiðingu OP#3.  Það er merki um illa ígrundaða afstöðu af tveimur ástæðum:

1) Á Íslandi verður aldrei frjáls samkeppni að evrópskum hætti, sem þrýstir raforkuverðinu niður í lágmark þess, sem arðbært getur talizt, af því að hér verður alltaf fákeppni á þessu sviði og staða orkuvinnslufyrirtækjanna er fádæma ójöfn.  Orkukauphöll að hætti ESB verður þess vegna varla orkukaupendum til hagsbóta.

2) Landsmenn eru ekki tilbúnir að líta á rafmagn sem vöru, eins og ESB og iðnaðarráðherra, heldur stendur hugur landsmanna að líkindum nær því að líta á rafmagnið úr orkulindum landsins sem samfélagslega þjónustu, sem félagsleg fyrirtæki eigi að hafa forgang til nýtingar á, enda verði orkulindirnar lýstar í þjóðareign með svipuðum hætti og fiskimiðin.  Slíkt jafngildir ekki þjóðnýtingu einkaeigna á orkulindum, heldur skuli ríkisvaldið með slíkri lagasetningu öðlast rétt til að stjórna auðlindanýtingunni, eins og á sér stað með tiltölulega farsælum hætti með fiskimiðin.  Með þessu móti er von um lýðræðislega ákvörðunartöku um nýtingu orkulindanna og vonandi mestu sátt, sem hægt er að ná á þessu sviði í þjóðfélaginu.  Raforkukerfið væri þá viðurkennt sem innviðir samfélagsins, sem ríkisvaldið ber ábyrgð á.

Þetta samræmist hins vegar engan veginn stefnu ESB á orkumálasviði, sem með öllu sínu regluverki ýtir undir einkavæðingu og fjárfestingu einkaaðila í þessum geira í stað hins opinbera.  Sýnidæmi um þetta höfum við fyrir augunum um þessar mundir.  ESA sendi ríkisstjórn Íslands fyrir nokkrum árum bréflega fyrirspurn um það, hvernig hún færi að því að tryggja úthlutun virkjanaleyfa á markaðsverði.  Málið er enn í nefnd hér, enda "heit kartafla".  Í marz 2019 fékk orkuráðherra Noregs sams konar bréf frá ESA, og  nýlega var það birt opinberlega.  Þar í landi mun þess vegna bráðlega myndast umræða um málið, og þar kann að hitna í kolunum, því að um það hefur ríkt þjóðarsátt í Noregi, að virkjanir landsins séu að mestu leyti í þjóðareign.  Meira að segja millilandatengingar raforku eru þar allar í ríkiseign.  

Með því að líta til viðskipta framkvæmdastjórnar ESB við ríkisstjórn Frakklands út af franska ríkisorkufyrirtækinu EdF má sjá í hvað stefnir í viðskiptum ESA við ríkisstjórn Íslands og Noregs um eignarhald virkjanaleyfa og vatnsaflsvirkjana.  Þessu máli gerði Bændablaðið ítarleg skil  29. maí 2019 undir fyrirsögninni:

"Þess er nú krafizt, að átta ríki ESB einkavæði sínar vatnsaflsvirkjanir".

Verður nú vitnað í þessa úttekt blaðsins:

"Hefur framkvæmdastjórnin, sem hefur umsjón með frjálsri samkeppni í Evrópu, verið að þrýsta á Frakkland og 7 önnur lönd í langan tíma til að tryggja, að opnað verði fyrir einkafjármagn í orkugeiranum.  Þann 7. marz síðastliðinn var síðan höfðað samningsbrotamál gegn Frakklandi, Þýzkalandi, Austurríki, Póllandi, Portúgal, Svíþjóð, Ítalíu og Bretlandi fyrir að hafa ekki farið í opin útboð á nýtingarrétti vatnsfalla og vatnsfallsvivrkjana."

Hérlendis hefur því verið haldið fram af orkupakkasinnum, og vitnað í lögfræðiálit því til stuðnings, að EES-samningurinn og viðaukar hans veiti Evrópusambandinu enga viðspyrnu til að krefjast breytinga á eignarhaldi virkjana eða á nýtingarrétti orkulindanna.  Nú er allt annað komið á daginn.  Að sjálfsögðu fetar Eftirlitsstofnun EFTA-ESA í fótspor Framkvæmdastjórnarinnar.  Hún sendi íslenzku ríkisstjórninni fyrir nokkrum árum og norsku ríkisstjórninni í marz 2019 skriflega fyrirspurn um það, hvernig ríkisstjórnirnar gengju úr skugga um það, að virkjunarleyfum vatnsorkuveranna væri úthlutað á markaðsverði í ljósi þess, að um opinbera úthlutun takmarkaðra gæða væri að ræða.  Hér er augljóslega um að ræða opnun ESA á sams konar kröfu gagnvart EFTA-löndunum og Framkvæmdastjórnin hefur rekið gagnvart 8 ESB-löndum um einkavæðingu leyfa fyrir vatnsorkuver í opinberri eigu.  Þetta stríð hefur nú leitt til þess, að ríkisstjórn Frakklands hefur boðizt til að selja mörg vatnsorkuver í eigu ríkisfyrirtækisins EdF.

Það blasir við, að vatnsréttindi Landsvirkjunar á Þjórsár-Tungnaár-svæðinu, sem Landsvirkjun fékk í heimanmund frá ríkissjóði við stofnsetninguna árið 1965, eru í uppnámi, og þess verður krafizt, að einkaaðilum á EES-svæðinu verði gefinn kostur á að bjóða í þessi verðmæti til afmarkaðs tíma, t.d. aldarfjórðung.  Þetta sýnir, að alls ekki má vanmeta einbeittan vilja Evrópusambandsins til að markaðsvæða raforkugeirann í ESB í nafni fjórfrelsins og EFTA-löndin í EES verða að lúta sömu reglum.  Það er í þessu ljósi mjög óráðlegt að veita ESB þær rúmu heimildir hérlendis, sem OP#3 felur í sér, t.d. með Landsregaranum og heimildum ACER samkvæmt Evrópuréttinum varðandi millilandatengingar.  

"Á frönskum vefmiðlum má sjá hörð orð um einræðistilburði ESB við að innleiða skefjalausan kapítalisma í franska orkugeirann, án þess að stjórnvöld hreyfi þar legg né lið.  Það sé allavega lágmarkið, að þjóðin sé spurð um það í þjóðaratkvæðagreiðslu, hvort hún vilji afsala sér yfirráðum yfir eigin orkufyrirtækjum. Einnig er spurt, hvort verið sé að færa franska orkugeirann í hendur kínverskra fjárfesta á silfurfati."

Hvernig halda menn, að pólitíska ástandið verði hérlendis, þegar það verður lýðum ljóst, að orð stjórnmálamanna, embættismanna og lögfræðinga um, að EES-samningurinn næði ekki til eignarhalds og yfirráða orkulinda og virkjana, eru orðin tóm og án nokkurrar lagalegrar stoðar, þegar ESB/ESA lætur til skarar skríða ?  Þá munu orðhákar orkupakkanna flýja inn í holur sínar.  Ekkert hald verður í þeim frekar en fyrri daginn.  Þá er ljóst, að EES-samningurinn verður í uppnámi, og stjórnmálaflokkarnir, sem mælt hafa fyrir umdeildu frekara fullveldisframsali með innleiðingu OP#3 munu eiga í vök að verjast.  

""Vatnsorkuver eru helzta uppspretta okkar af endurnýjanlegri raforku og skila 12 % af rafmagni okkar.  Þetta er jafnframt eina leiðin fyrir okkur til að geyma raforku", segir einn þessara [frönsku] þingmanna [sem telja valdhafana skorta pólitískan vilja til að verja öryggi og fullveldi Frakklands].  Hann bendir líka á, að þetta sé mikil áskorun fyrir iðnað, þar sem starfa um 25 000 manns og [sem] skilar um mrdEUR 1,5 [í opinberum tekjum]. 

"Það verður að verja vatnsorkuverin okkar líkt og gert hefur verið varðandi kjarnorkuverin", sagði þingmaðurinn Marie-Noëlle Battistel við blaðið L'Express."

Það er greinilega mikill pólitískur ágreiningur í uppsiglingu um eignarhaldið í orkugeiranum í uppsiglingu í Frakklandi.  Ráðamenn þar geta sig hvergi hreyft gagnvart Framkvæmdastjórninni vegna aðildar landsins að Evrópusambandinu.  Íslenzka löggjafarvaldið getur enn hafnað OP#3 og leitað samninga um undanþágur í Sameiginlegu EES-nefndinni.  Ef allt um þrýtur kann að verða nauðsynlegt að leita annarra viðskiptalausna við Evrópusambandið.  Líklegt er, að megn óánægja með EES-aðildina gjósi einnig upp í Noregi, þegar Norðmenn horfa framan í einkavæðingarkröfur ESA/ESB á hendur orkugeira þeirra, og þá kann að myndast jarðvegur fyrir samningaviðræður EFTA með Svisslendinga innanborðs við ESB.

""Vatnsorkuverin hafa verið fjármögnuð af frönsku þjóðinni og eru rétt að byrja að skila arði.  Það er ekki til umræðu að gefast upp", sagði þingmaðurinn Delphine Batho.

"Spurningin snýst um öryggi og stjórnun sameiginlegs ágóða, en einnig um kostnaðarstjórnun.  Ég óttast, að einkavæðingin í orkumálunum verði á sama veg og varð við einkavæðingu hraðbrautanna, sem leiddi til aukins kostnaðar fyrir neytendur.""

 Raforkuvinnslukostnaður vatnsorkuvera stafar aðallega af stofnkostnaðinum, en aðeins að litlu leyti af rekstrarkostnaði.  Þegar búið að greiða niður lán vegna fjárfestingarinnar, taka vatnsorkuverin að mala eigendum sínum gull.  Það á einmitt við um elztu virkjanir Landsvirkjunar á Þjórsár/Tungnaár-svæðinu, allar nema Búðarhálsvirkjun, sem er aðeins 6 ára gömul.  Það væri þess vegna fjármálalegt óráð að selja þessar virkjanir núna, og að bjóða vatnsréttindi þessara virkjana út eða upp á EES-markaðinum getur aðeins leitt til hækkunar raforkuverðs til neytenda.  Það er auðvelt að taka undir það með gagnrýnum frönskum þingmönnum, að afskipti Evrópusambandsins og í okkar tilviki ESA af eignarhaldi í raforkugeiranum er óþolandi.  Við þessar aðstæður er óskiljanlegt, að flestir Alþingismenn virðast fúsir til að vaða enn lengra út í fenið og færa ESB/ESA enn meiri völd yfir orkugeiranum.  

"Krafa framkvæmdastjórnarinnar snertir yfirráð fransks almennings yfir 399 vatnsaflsvirkjunum víða um Frakkland.  Með öðrum orðum er verið að neyða franska ríkið til að afsala sér yfirráðum yfir sínum vatnsorkuverum í hendur einkafyrirtækja. Það er nokkuð, sem íslenzkir þingmenn, sem hafa haft forgöngu um að innleiða orkupakka 3 á Íslandi, hafa þvertekið fyrir, að væri nokkur hætta á, að geti gerzt hér á landi.  

Krafa framkvæmdastjórnarinnar í Brüssel um, að EdF verði opið fyrir einkafjármagn, miðast við, að yfirráðaréttur franska ríkisins yfir 150 vatnsorkuverum falli úr gildi árið 2023."

Ólesnir og þröngsýnir þingmenn, haldnir nauðhyggju um, að engrar undankomu sé auðið að aflétta hinum stjórnskipulega fyrirvara af OP#3 til að "bjarga" EES-samninginum, eru þvert á móti að reka nagla í líkkistu EES-samningsins með afléttingunni.  Þeir hafa látið aðstoðarmenn ráðherra teyma sig út í orðhengilshátt eins og þann, að  sæstrengsákvæði OP#3, t.d. reglugerð #713/2009, muni ekki gilda á Íslandi, af því þau gildi aðeins um innviði í rekstri.  Þarna gætir ónákvæmni, sem veldur alvarlegum rangtúlkunum, sem verða Íslandi ekki í vil fyrir dómi.  OP#3 á vissulega við sæstrengi á undirbúningsstigi, a.m.k. frá þeim degi, þegar umsókn um leyfi til lagningar og tengingar við raforkukerfi landsins er skilað inn til orkustofnunar á Íslandi og á Bretlandi.  Til að skýra línurnar kann að verða nauðsynlegt fyrir sæstrengsfjárfestana að höfða samningsbrotamál gegn Íslandi fyrir að lögleiða fyrirvara við OP#3 (#713/2öö9), sem áskilur samþykki Alþingis fyrir undirbúningi og lagningu aflsæstrengs.

 

 

 

Aukin fjárfestingarþörf í raforkukerfinu með OP#3

Norðmenn sjá fram á mjög auknar fjárfestingar í raforkukerfi sínu, ef/þegar Orkupakki #3 tekur gildi í landi þeirra.  Þetta er óháð því, hvort Statnett, norska Landsnet, heldur einokunarstöðu sinni á sviði millilandatenginga, eins og meirihluti Stórþingsins vill og er einn af átta fyrirvörum Norðmanna við OP#3, en þessir fyrirvarar eru í uppnámi, og norska ríkisstjórnin hefur enn ekki staðið við 15 mánaða loforð sitt um að binda norsku fyrirvarana 8 í norsk lög, enda eru slíkir einhliða fyrirvarar gagnslausir og beinlínis skaðlegir fyrir samstarfið við Evrópusambandið, ESB.

Það er bull úr hvofti íslenzka utanríkisráðherrans, að ekkert bendi til annars en norsku fyrirvararnir hafi fullt gildi gagnvart ESB.  Þessu er þveröfugt farið og rétt ein innistæðulausa fullyrðingin úr þeim hvofti.  ESB hefur enn ekki gefið nokkurn skapaðan hlut út á bréf norsku ríkisstjórnarinnar með fyrirvörunum 8.  Þeir eru þess vegna púðurtunna í norskum stjórnmálum, sem eldur verður væntanlega borinn að með haustinu.

  Það eru alls ekki öll kurl komin til grafar í Noregi út af OP#3, og hin pólitísku átök munu verða enn harðari út af OP#4, af því að Alþýðusamband Noregs hefur nú tekið upp skelegga afstöðu gegn OP#3 og Verkamannaflokkurinn fylgir í humátt á eftir. Ofan á þetta bætast miklar raforkuverðshækkanir í Noregi, þar sem meðalverð fyrsta ársfjórðungs í ár er 30 % hærra en meðalverð sama tímabils í fyrra (2018). Hækkanirnar eru aðallega raktar til útflutnings raforku, sem óhjákvæmilega þrýsta upp raforkuverðinu innanlands upp undir erlenda verðið. 

Norska orkustofnunin, NVE, hefur upplýst um fjárfestingaráætlun næstu 20 ára fyrir flutningskerfi raforku.  Það er gríðarleg aukning fjárfestinga á döfinni, sem rekja má til áforma um vaxandi raforkuútflutning, sem ESB hvetur mjög til og hefur búið til kerfi með Þriðja orkupakkanum til að liðka fyrir.  Raunar veitir OP#3 millilandaviðskiptum með rafmagn lagalegan forgang, og þau eru niðurgreidd með styrkveitingum.  Þá ber flutningsfyrirtækjum rafmagns, Landsneti á Íslandi og Statnett í Noregi, að styrkja flutningskerfi sín, svo að þau anni þeim orkuflutningum, sem millilandatengingarnar kalla á.

  Landsreglari í hverju ríki á að hafa eftirlit með því og fylgja því eftir, að Kerfisáætlun hvers lands sé aðlöguð Kerfisþróunaráætlun ESB, þar sem millilandatengiverkefni eru tilgreind.  Þar eru t.d. "Ice-Link" á milli Íslands og Skotlands og "NorthConnect" á milli Noregs og Skotlands, og þessi 2 verkefni eru bæði á PCI-skrá ESB um styrkhæf verkefni. 

Ef Alþingi samþykkir OP#3, þá mun ESB líklega hundsa spangól utanríkisráðherra Íslands um að taka "Ice-Link" af þessum lista.  Utanríkisráðherra skilur ekki, hvað OP#3 felur í sér.  Hann hefur sett upp einfeldningslegan fyrirvara, sem enginn vandi verður fyrir ESA og/eða sæstrengsfjárfesta að brjóta á bak aftur, Íslandi til mikillar hneisu og ómælds fjárhagstjóns.  Þessi utanríkisráðherra stefnir EES-samstarfinu í stórhættu með kjánalátum, og hann setur stjórnmálalega stöðu Sjálfstæðisflokksins í uppnám.  Hann hefur sýnt algera vöntun á pólitískri leiðtogahæfni til að leiða þetta orkupakkamál til farsælla lykta.  Ekki hefur iðnaðarráðherra bætt sjáanlega úr skák, en aftur á móti hefur fyrrverandi dómsmálaráðherra, Sigríður Andersen, fitjað upp á áhugaverðri stefnumörkun í málinu, s.s. að leita eftir undanþágu við ESB fyrir Ísland um alla orkupakkana.

Fjárfestingaráætlun NVE fyrir tímabilið 2020-2040 hljóðar upp á mrdNOK 140.  Sé þessari upphæð varpað yfir á íslenzkar aðstæður og notað hlutfall orkuvinnslu landanna tveggja (7), þá fæst upphæðin 14 mrdISK/ár.  Þetta er u.þ.b. þreföld fjárfestingarupphæð Landsnets 2018, sem gefur til kynna gríðarlega fjárfestingarþörf Statnetts vegna millilandatenginga, bæði í sæstrengjum og í flutningsmannvirkjum frá stofnrafkerfinu og að landtökustöðum sæstrengjanna.

Kostnaður við innanlandskerfið lendir alfarið á raforkunotendum innanlands.  Miðað við gríðarlega fjárfestingarþörf í íslenzka flutningskerfinu, þótt Landsnet taki ekki þátt í sæstrengsfjármögnuninni sjálfri, má búast við tvöföldun flutningsgjaldsins.  Í Noregi er búizt við, að breytingar Landsreglarans á gjaldskráruppbyggingunni leiði til tvö-þreföldunar á  flutningsgjaldi fyrir orkukræfan iðnað. Gerist eitthvað svipað á Íslandi, gæti það orðið rothögg á einhver fyrirtæki í þessum geira og virkað afar hamlandi á raforkusölu til nýrra viðskiptavina, t.d. gagnavera, nema orkuvinnslufyrirtækin taki óbeint á sig hækkunina með því að lækka verð orkunnar frá virkjun. 

Miðflokkurinn brýtur í blað

Það hefur vakið athygli pistilhöfundar, þegar hann hefur gripið niður í umræður á Alþingi um Þriðja orkupakkann, OP#3, hversu hófstilltur, vel upplýstur og rökstuddur málflutningur Miðflokksmanna í málinu er.

Einkennandi er skilningur Miðflokksmanna á því, að OP#3 er grundvallarmál og afgreiðsla hans markar ögurstund fyrir fullveldi landsmanna í hefðbundnum skilningi. Hjá stjórnarflokkunum ríkja algerlega öndverð viðhorf.  Í þeim herbúðum og að hálfu sumra stjórnarandstöðuflokka er því haldið fram, að OP#3 snúist ekki um neitt annað en að fullgilda skyldur Íslands gagnvart EES-samninginum.  Þetta er eymdaróður og svo ómálefnalegur, að hann er óboðlegur.  Þessi málflutningur afhjúpar, að viðkomandi botnar hvorki upp né niður í OP#3.

Enginn vafi er um samhljóm Miðflokksmanna með meirihluta þjóðarinnar í þessu máli, sem tilbúinn er til að láta steyta á orkumálunum í samskiptum Íslands við ESB og Noreg.  Ástæðan er m.a. sú, að landsmenn vilja ekki eiga á hættu að þurfa að beygja sig undir erlenda stefnumörkun um fyrirkomulag á raforkumarkaði í meiri mæli en orðið er eftir fyrstu orkupakkana tvo, enda er um að ræða ráðstöfun verðmætustu náttúruauðlindar landsins.  Vegna loftslagsmálanna mun verðmæti afurðar þessarar auðlindar fara vaxandi á næstu árum allt þar til ný tækni við raforkuvinnslu mun ryðja sér til rúms. Við eigum ekki meira erindi inn í miðstýringarkerfi Evrópusambandsins á sviði orkumála en við eigum inn í Evrópusambandið sjálft sem fullgildir aðilar.  

Mikil gerjun á sér stað í evrópskum stjórnmálum um þessar mundir.  Um hríð hefur fjarað undan jafnaðarmönnum, og sú þróun hélt áfram í kosningum til ESB-þingsins 23.-26. maí 2019. Græningjar eru að taka við gamalgrónu hlutverki kratanna sem forystuafl vinstra megin við miðju stjórnmálanna. Íhaldsflokkar töpuðu líka fylgi í þessum kosningum, t.d. fór þýzki CDU niður í 29 %, en mest afhroð galt þó brezki Íhaldsflokkurinn, sem fór niður í 9 %.  Engum blöðum er um það að fletta, að "haltu mér-slepptu mér" afstaða margra þingmanna flokksins og ríkisstjórnar hans í garð Evrópusambandsins, ESB, er orsök þessa afhroðs.  Þetta er lærdómsríkt fyrir Íslendinga, því að samstarfið við EES-þjóðirnar hefur um hríð verið í brennidepli, og margir landsmenn eru óánægðir með "óhreina" leið utanríkisráðherrans og ríkisstjórnarflokkanna í orkupakkamálinu.  Hvers vegna er ekki valin "hreinasta" leiðin, sú leið, sem vörðuð er í EES-samninginum sjálfum og sú, sem minnsta lagalega óvissu skapar, þ.e. að neita að aflétta hinum stjórnskipulega fyrirvara, svo að leita megi eftir undanþágum á réttum vettvangi, þ.e. í Sameiginlegu EES-nefndinni ?  Margir landsmenn finna ekki aðra skýringu á þessu framferði en undirlægjuhátt ríkisstjórnarinnar við samstarfsþjóðir okkar í EES.  Það er óviðunandi staða, sem binda verður endi á.  Þessir kjósendur munu margir hverjir finna atkvæði sínu nýjan farveg.  Miðflokkurinn mun þá gegna hlutverki BREXIT-flokksins á Bretlandi og stjórnarflokkarnir gjalda afhroð, eins og Íhaldsflokkurinn gerði.

Forysta Sjálfstæðisflokksins og langflestir fulltrúar sjálfstæðismanna á Alþingi hafa tekið afstöðu með innleiðingu OP#3 í landsrétt Íslands, og þar með að flestra mati gengið í berhögg við ályktanir Landsfundar Sjálfstæðisflokksins frá marz 2018 og vilja yfirgnæfandi meirihluta sjálfstæðismanna.  Það, sem nú hefur gerzt á Bretlandi, kann að gerast í næstu Alþingiskosningum að breyttu breytanda.  BREXIT-flokkurinn hlaut 32 % greiddra atkvæða, og Miðflokkurinn er líklegur til að uppskera ríkulega fyrir einarðan og sjálfstæðan málatilbúnað í orkupakkamálinu.

Fleiri eru vingulslegir en forysta Sjálfstæðisflokksins.  Í viðtali við RÚV 27.05.2019 þuldi Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, rulluna, sem sett hefur svip á málflutning orkupakkasinna:

1. "Allir lögfræðingar eru sammála um, að enginn sæstrengur verði lagður án samþykkis Alþingis." - Hér skýtur forsætisráðherra sér á bak við álit lögfræðinga.  Hún virðist ekki kunna að nota lögfræðiálit.  Lögfræðingar fullyrða sjaldnast nokkurn skapaðan hlut, nema þeir séu í dómarahlutverki.  Ef þeir fullyrða eitthvað, er það að gefnum ákveðnum og oftast tilgreindum forsendum.  Raunveruleikinn verður hins vegar oftast allt annar en þessar fræðilegu forsendur.  Sérstaklega á þetta við, ef ósérhæfðir lögfræðingar í Evrópurétti eru að fást við Evrópuréttinn, eins og oft hefur verið raunin á í sambandi við OP#3.  Fullyrðing forsætisráðherra er þar að auki kolröng. Innlendir lögfræðingar, t.d. í hópi dómara, hafa tjáð efasemdir sínar um, að fyrirvari ráðherranna haldi. Fjölmargir norskir lögfræðingar eru þeirrar skoðunar, að fyrirvarar við innleiðingu OP#3 hafi ekkert réttarfarslegt gildi að Evrópurétti.  Þar má nefna Peter Örebech og fleiri norska lagaprófessora.  Eyjólfur Ármannsson, íslenzkur lögfræðingur í Noregi, er sama sinnis.  Lagasérfræðingarnir Friðrik Árni Friðriksson Hirst (FÁFH) og Stefán Már Stefánsson (SMS), vara sterklega við að fara þessa leið og alls ekki sé ráðlegt að reiða sig á slíkan fyrirvara, enda geti hann bakað íslenzka ríkinu stórfellda skaðabótaskyldu gagnvart t.d. sæstrengsfjárfestum. SMS hefur borið það til baka, bæði á Útvarpi Sögu og í Kastljósi RÚV, að þessi leið sé frá þeim lagasérfræðingunum komin, heldur sé hún ættuð úr utanríkisráðuneytinu.  Gallharðir viðskiptajöfrar á borð við Edi Truell hjá Atlantic Superconnection munu ekki hika við að sækja rétt sinn í hendur íslenzka ríkinu og þannig "soften the Target" fyrir hrossakaup.  
2. "OP#3 felur ekki í sér afsal yfir orkumálum eða lagningu sæstrengs." - Þegar hér er komið sögu, greinir forsætisráðherra á við FÁFH og SMS, sem töldu hætt við, að valdframsalið til ESA/ACER stæðist ekki stjórnarskrá og að valdframsalið til ACER samkvæmt reglugerð 713/2009 gerði það ekki.  Til að koma í veg fyrir réttaróvissu af þessum sökum og hættu á skaðabótakröfum á hendur ríkinu, yrði að leysa úr hinum stjórnskipulega vafa áður en af innleiðingunni yrði.  Mað því að banna undirbúning að tengingu sæstrengs í framkvæmdaáætlun Landsnets er beitt þeim hundakúnstum, að aldrei muni reyna á þetta atriði, af því að téð reglugerð fjalli aðeins um millilandatengingar í rekstri.  Þetta er stórhættulegur misskilningur.  Það er tekið fram á fleiri en einum stað í OP#3, að meginhlutverk hans sé að ryðja hindrunum úr vegi millilandatenginga fyrir orku í ESB/EES.  Í OP#4 er lagt blátt bann við því að leggja stein í götu millilandatenginga.  Fyrirvari ráðherranna um að áskilja samþykki Alþingis fyrir sæstreng er slíkur steinn í götu millilandatenginga fyrir Ísland.  Reglugerð #347/2013, sem reyndar er ekki hluti OP#3, en er eðlilegur þáttur hans og verður vafalaust innleidd hér í kjölfar OP#3, fjallar um Kerfisþróunaráætlun ESB og skuldbindingar aðildarríkjanna til að styðja við framkvæmd hennar.  Þessi reglugerð fyrirskrifar líka samræmda málsmeðferð fyrir umsóknir um leyfi fyrir millilandatengingum.  Allt ber þetta að sama brunni.  ESB beitir samræmdu regluverki sínu til að setja á laggirnar nýjar millilandatengingar.  Ef einstök ríki, sem innleitt hafa Evrópurétt á þessu sviði með samþykki OP#3, ætla að hafa aðra stefnu en ESB í þessum málum, þá lenda þau upp á kant við ACER/Framkvæmdastjórn ESB.  Þá rimmu geta þau varla unnið.
3. "Þá eru allir lögfræðingar sammála um það, að engin skylda verði leidd af orkupakkanum um að heimila lagningu sæstrengs milli Íslands og annars EES-ríkis.  Það er ekki svo, að þau ákvæði, sem snúa að þessu máli, taki hér gildi, nema slíkur sæstrengur verði lagður." - Eins og fram kemur hér að ofan, standast þessar fullyrðingar forsætisráðherrans ekki skoðun.  Hún teflir á tæpasta vað.  Til að hún skrönglist klakklaust yfir þetta vað, mega nokkrir líklegir atburðir ekki eiga sér stað:  (a) ESA má ekki taka upp á því  að eigin frumkvæði að fetta fingur út í innleiðingu OP#3 með dæmalausum fyrirvara (metin líkindi 50 %).  (b) engin umsókn berst um sæstreng til Orkustofnunar (OS) á næstu 5 árum (metin líkindi 10 %). (c) OS hafnar umsókn um leyfi fyrir lagningu aflsæstrengs til Íslands, og engin eftirmál hljótast af (metin líkindi 10 %). Metin líkindi eru pistilhöfundar. Til að finna metin líkindi þess, að engin málsókn verði rekin gegn Íslandi á vettvangi ESA og EFTA-dómstóls á næstu 5 árum út af þeirri ólánlegu innleiðingu á OP#3, sem hér er til umfjöllunar, þarf að margfalda saman metin líkindi hvers atburðar, og koma þá út 0,5 %. Með öðrum orðum er mjög ólíklegt, að Ísland lendi ekki í málaferlum við ESA fyrir EFTA-dómstólinum út af þessari meingölluðu innleiðingu.  Þar við bætist, að á næsta 5 ára tímabili verður OP#4 tekinn til rækilegrar umfjöllunar hérlendis, og verði hann innleiddur, aukast enn skuldbindingar Íslendinga gagnvart Evrópusambandinu í orkumálum. 

Bréf frá ESA

Eftirlitsstofnun EFTA, ESA, sendi þann 30. apríl 2019 bréf til norska olíu- og orkuráðuneytisins undir fyrirsögninni: "Request for information concerning the the award and renewal of hydropower authorizations in Norway" eða "Krafa um upplýsingar varðandi úthlutun og endurnýjun vatnsvirkjanaleyfa í Noregi".  Þessi upplýsingakrafa er reist á þjónustutilskipun nr 2006/123/EB. 

Það er augljóst, hvað er í uppsiglingu gagnvart Norðmönnum að hálfu ACER/ESA, og tímasetningin er athygliverð.  Frá útgáfu þjónustutilskipunarinnar eru 13 ár, en fyrst núna, rúmlega ári eftir, að Stórþingið aflétti hinum stjórnskipulega fyrirvara af Orkupakka #3, OP#3, treður ESA sama slóða og framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, ESB, tróð fyrir nokkrum árum gagnvart 8 aðildarlöndum ESB, þ.á.m. Frakklandi, þar sem svipað háttar til með markaðshlutdeild stórs orkufyrirtækis í ríkiseigu, EdF, og íslenzku Landsvirkjunar.  Því máli virðist ætla að ljúka þannig, að EdF selji vatnsvirkjanir sínar, en eftir standa þá kjarnorkuverin og annars konar orkuver.  

´I Noregi eru virkjanaleyfi veitt ótímabundin og án uppboðs eða tilboðsbeiðna, þannig að í raun er veittur aðgangur að takmarkaðri auðlind gegn gjaldi, sem enginn veit, hvort er markaðsverð. Þetta kallar sumir ógagnsæi, en aðferðin er einföld og ætluð til að lágmarka kostnað, sem á endanum lendir á raforkunotendum.

Þetta er  hins vegar andstætt þjónustutilskipuninni og EES-samninginum og þess vegna augljóst, að niðurstaðan verður sú, að gömul og ný virkjanaleyfi verða sett á EES-markaðinn með einum eða öðrum hætti.  Nákvæmlega hið sama mun gerast á Íslandi.  Virkjanaleyfin í Þjórsá og í Tungnaá, sem ríkið öðlaðist frá Títanfélaginu og lét verða stofnframlag sitt til Landsvirkjunar 1965, munu verða einkavædd, ef ESA/ESB fá vilja sínum framgengt og þróun mála verður að þessu leyti með sama hætti í EFTA-löndunum og í ESB-löndunum. Þessu verður erfitt að standa gegn, eins og það er erfitt að verjast úrskurði ESA og dómi EFTA-dómstólsins um varnir Alþingis frá 2009 gegn dýra- og mannasjúkdómu, t.d. fjölónæmum sýklum í innfluttu kjöti.   

Þessi þróun mála hlýtur að leiða til raforkuverðshækkunar, því að hæstbjóðandi, sem virkjunarleyfið hreppir til tiltölulega skamms tíma í senn, hlýtur að vilja fá eitthvað fyrir sinn snúð, og það mun á endanum koma niður á raforkunotandanum. Sá, sem á virkjanaleyfið, hefur töglin og hagldirnar varðandi rekstur viðkomandi virkjunar, hver sem eigandi hennar er.  Með þessu móti geta erlend orkufyrirtæki náð kverkataki á virkjunareigandanum og ráðstöfun hans á orkunni.  Þar kemur einmitt Orkupakki #3 til skjalanna, því að honum er ætlað að breyta litlum innanlandsmarkaði í risavaxinn innri markað ESB. 

Þetta ferli er eins ólýðræðislegt og hugsazt getur, og það er ekki nokkur leið fyrir almenna raforkunotendur á Íslandi, sem jafnframt eru eigendur þessara virkjana og virkjanaleyfa, að sætta sig við, að þessi þessi kaupahéðnastefna sé innleidd á Íslandi með virkjanaleyfi, án þess að stefnumótandi ákvörðun um slíkt sé tekin í nokkrum stjórnmálaflokki, hvað þá á Alþingi.  Þetta er forsmekkurinn að því, sem búast má við eftir innleiðingu OP#3 hér, þótt hann komi ekki beinlínis við sögu í þessu máli. Umrætt bréf ESA er að finna í viðhengi með þessum vefpistli. Svipað bréf var sent íslenzkum yfirvöldum fyrir nokkrum árum, en það er meðhöndlað af íslenzka stjórnkerfinu, eins og því er lagið, með því að stinga hausnum í sandinn.

Í Noregi var það almennt og óumdeilt sjónarmið, að með því að aflétta hinum stjórnskipulega fyrirvara af OP#3 væri Stórþingið að samþætta norska raforkukerfið rækilega við raforkukerfi ESB-landanna og að undirgangast fyrir hönd Noregs þá tækni- og viðskiptaskilmála, sem gilda á hinum sameiginlega ESB-raforku- og gasmarkaði, sem t.d. eru útlistaðir í reglugerð #713/2009 í OP#3.  Hérlendis er hins vegar þrætt fyrir, að nokkuð slíkt eigi sér stað hér og beitt við það "lofsverðum blekkingum" að mati fyrrverandi formanns Sjálfstæðisflokksins og núverandi áhrifamanns í Viðreisn.  

Það er skákað í því skjólinu, að engin millilandatenging sé enn við íslenzka raforkukerfið og boðuð lagasetning, sem bannar undirbúning að sæstreng hérlendis að hálfu Landsnets án samþykkis Alþingis.  Þetta eru Pótemkíntjöld og gagnslaus fyrirætlun, því að Evrópurétturinn hefur forgang umfram hinn íslenzka, þegar ágreiningur verður, og hann getur orðið strax eftir innleiðingu OP#3 og uppsetningu þessarar "Maginot-línu".  Aðferðin brýtur nefnilega í bága við sjálfan EES-samninginn, grein 7. Það er ekki nóg að fá pólitískar yfirlýsingar frá orkukommissar ESB á förum og tveimur EFTA-fulltrúum í Sameiginlegu EES-nefndinni, því að hagsmunaaðilar geta kært þann galla við innleiðingu OP#3, að hún sé gerð óvirk að hluta með banni Alþingis við lagningu aflsæstrengs til Íslands.  Hvers vegna halda menn, að norska ríkisstjórnin hafi enn ekki sett umsamda fyrirvara stjórnar og stjórnarandstöðu við OP#3 í lagabúning til framlagningar í Stórþinginu, eins ríkisstjórnin lofaði áður en Stórþingið samþykkti OP#3.  Það ætti að verða fyrirvarafólkinu á Alþingi alvarlegt umhugsunarefni, og kannski þá færi að tíra á tíkarrófunni.  Jafnvel sameignarsinninn í stóli forsætisráðherra skilur ekki afleiðingar markaðsvæðingar raforkugeirans, sem ESB stefnir leynt og ljóst að. Það gæti orðið pólitískt dýrkeypt.

Fyrirtækið Atlantic Superconnection, sem lýst hefur áformum sínum um að framleiða aflsæstreng á NA-Englandi og leggja hann til Íslands, bíður áreiðanlega eftir því, að Evrópurétturinn taki yfir málefni millilandatenginga rafmagns við Ísland. Ef íslenzk stjórnvöld sýna þvermóðsku gagnvart þessu verkefni eftir að hafa beitt sér fyrir innleiðingu OP#3, þá má vissulega búast við kærumálum fyrir EFTA-dómstólinum (brotamál vegna EES-samningsins) og kröfugerð fyrir íslenzkum dómstólum um skaðabætur á hendur íslenzka ríkinu fyrir óþarfa tafir á að hefja ábátasöm viðskipti.  Alþingi er augljóslega að skapa mikla réttaróvissu, ef það afléttir hinum stjórnskipulega fyrirvara af OP#3.  Það er heilt lögfræðingastóð á Alþingi, sem ætlar að standa að þessu, og eru þó lagasérfræðingarnir Friðrik Árni Friðriksson Hirst og Stefán Már Stefánsson búnir að vara við þessari hættu í álitsgerð sinni frá 19. marz 2019.  Hvers vegna er allt þetta fólk stungið líkþorni ?

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• letter_to_norw_governm.pdf

Leiðin er vörðuð með samþykkt OP#3

Allar þjóðir, sem gangast undir jarðarmen Orkupakka#3, OP#3, ganga í Orkusamband ESB, sem hefur að stefnumiði að tengja aðildarlöndin saman traustum flutningslínum við þungamiðju orkunotkunarinnar í Evrópu.  Til hvers er þetta gert ?

Þetta er gert til þess að skapa 5. frelsið í ESB, frjálst flæði orku, jarðgass og rafmagns, á milli allra aðildarlandanna.  Slíkt bætir nýtingu fjárfestinganna (a) og er fallið til að flýta fyrir orkuskiptunum (b).  Það leiðir líka til samfélagslega hagkvæmrar nýtingar orkunnar, því að hún fer þangað, sem hæsta verðið er greitt fyrir hana (c).  Þetta jafnar líka orkuverðið innan Orkusambandsins (d).  Hvernig horfir þetta við frá sjónarhóli Íslendinga ?

(a) Nýting íslenzkra virkjana og flutningskerfis raforku er með því hæsta, sem þekkist.  Sama má segja um virkjaða orku, þ.e. vatnið í miðlunarlónum og jarðgufuforða gufuvirkjananna.  Þetta helgast af tiltölulega jöfnu álagi yfir sólarhringinn og yfir árið, þar sem iðnaðarálagið vegur langmest (80 %), og það er stöðugt.  Tvö miðlunarlónanna yfirfyllast flest árin.  Til að fanga hluta þeirrar orku Þórisvatns var Búrfell#2 reist, og með væntanlegri 220 kV línu frá Fljótsdalsvirkjun til Norðurlands verður hægt að koma megninu af umframorku Hálslóns í lóg.  Bætt nýting fjárfestinga getur þess vegna ekki orðið röksemd fyrir tengingu Íslands við innri orkumarkað ESB.

(b)Tenging Íslands við innri markað ESB mun tefja fyrir orkuskiptum á Íslandi.  Það er út af því, að raforkan mun þá snarhækka í verði, og orkuskiptin verða miklu dýrari.  Þau geta jafnvel orðið óhagkvæm á sumum sviðum og vetnisframleiðsla verður þá ekki samkeppnishæf hér.  Að vissu leyti munum við hafa val á milli vetnisframleiðslu og sæstrengs.  Við getum létt undir með orkuskiptum t.d. Englendinga með því að selja þeim vetni, en á NA-Englandi eru áform um að leysa jarðgas til húshitunar af hólmi með vetni.  Það er þó engum blöðum um það að fletta, að mest leggja Íslendingar að mörkum til loftslagsmálanna með því að hýsa hér orkukræfan iðnað.  Því má svo bæta við, að vafalaust verður keypt rafmagn hingað um aflsæstrenginn, og það er að miklu leyti unnið úr jarðefnaeldsneyti.  

(c)Samfélagið í skilningi ESB eru EES-þjóðfélögin.  Það, sem er hagkvæmt fyrir ESB-löndin í rafmagnsmálum, er næsta víst ekki hagkvæmt fyrir Ísland.  Hagsmunirnir eru á öndverðum meiði.  Eftir samtengingu Íslands mun íslenzkt athafnalíf og íslenzk heimili lenda í beinni samkeppni við athafnalíf og heimili í ESB.  Þetta er ósanngjarnt vegna þess hagræðis, sem evrópskt athafnalíf nýtur af nálægð við markaðina, þróaðra innviða og góðs aðgengis að mannauði.  Upphitun á Íslandi er eðli málsins samkvæmt orkukræfari en í ESB, og þess vegna er orkuþörf íslenzkra heimila meiri en heimila í ESB. Hitaveitukostnaður er háður rafmagnskostnaði hitaveitnanna, sem er umtalsverður hluti rekstrarkostnaðarins. Við munum því fara halloka í samkeppninni um þá lífsnauðsyn, sem orkan er.  Fyrir hana er engin staðgönguvara, og við þurfum meira á henni að halda en aðrar þjóðir.  Þess vegna ber að líta á rafmagnið sem samfélagslega grunnþjónustu, en ekki eins og hverja aðra vöru, sem gengur kaupum og sölum og verði flutt utan við fyrsta hagstæða tækifæri.

(d) Þegar tæknilegir flöskuhálsar verða ekki lengur fyrir hendi í flutningskerfi raforkukerfa Evrópu og flutningskostnaðurinn á milli landa (svæða) hefur annaðhvort að mestu verið afskrifaður eða honum dreift jafnt á öll flutningskerfin, þá jafnast rafmagnsverð til allra raforkunotenda út.  Þetta er stefnumið ESB og leiðir augljóslega til mikilla verðhækkana á Íslandi. 

Af þessum sökum á orkulöggjöf Evrópusambandsins, ESB, illa við hérlendis.  Ef OP#3 verður innleiddur hér, að líkindum í blóra við vilja meirihluta þjóðarinnar, verður að spyrna fótum við OP#4, sem allir valdsaðilar ESB hafa nú samþykkt, að hljóti innleiðingu í ESB-löndunum árið 2020.  

Orkugeirinn á Íslandi og í Noregi hefur tekið orkulöggjöf ESB fagnandi.  Í Noregi er reynt að þvo yfirstandandi samtengingu raforkumarkaðar ESB með "grænsápu".  Þessi samtenging hefur þó nú þegar steytt á skeri, t.d. í Þýzkalandi, þar sem vaxandi andstöðu gætir gegn nýjum, stórkarlalegum loftlínum, og fólk er hvarvetna að fá sig fullsatt af vindmylluvæðingunni.  Vafalítið verður "grænþvotturinn" reyndur hérlendis, þegar að því kemur, að vinna þurfi sæstreng brautargengi.

Hugmyndafræði Evrópusambandsins í orkumálum er m.a. sú, að með virkjunum í Noregi og á Íslandi og með öflugum tengingum við sameiginlegan raforkumarkað ESB skuli endurnýjanleg orka Íslands og Noregs koma í stað mengandi jarðefnaorkulinda í Evrópu.  Hér gleymist að minnast á hlutföllin, þ.e. að framlag þessara landa verður aldrei yfir 1 % af orkuþörf ESB, nema ætlunin sé að leggja orkukræfan iðnað landanna tveggja í rúst með raforkuverðshækkunum, sem gera orkukræfum iðnaði þessara landa ókleift að keppa á alþjóðamörkuðum.

Þarna fara hagsmunir Norðurlandanna tveggja ekki saman við hagsmuni ESB, því að afleiðingarnar verða veikari samkeppnisstaða allra framleiðslugreina, aukinn orkukostnaður heimilanna, lakari lífskjör landsmanna og miklar umhverfisfórnir.

 

 

Baudenbacher-áhrifin

Svisslendingurinn prófessor dr juris Carl Baudenbacher hefur verið einn þriggja dómara við EFTA-dómstólinn frá 1995, tilnefndur af Liechtenstein, þar til nýlega, að hann hætti fyrir aldurs sakir. Liechtenstein er í tollabandalagi við Sviss og notar svissneska frankann. Lífsviðhorfum Baudenbachers er lýst sem "dökkbláum", og hann hefur gjarna þótt vera "kaþólskari en páfinn" í túlkunum sínum á Evrópuréttinum, þ.e. jafnvel gengið lengra en ESB-dómstóllinn sjálfur.  Fáir efast þó um hæfni hans og kunnáttu á sviði Evrópulöggjafarinnar.

Mestallan tíma EES-samningsins hefur Carl Baudenbacher verið umdeildur maður í Noregi, eins og sjá má í viðhengi þessa pistils.  Hann hefur deilt við norska samdómara sína og verið ósáttur við dómara við norska dómstóla, allt upp í Hæstarétt.  Þeir hafa sjaldan leitað umsagnar EFTA-dómstólsins í málum, þar sem Evrópurétturinn hefur komið við sögu, þeir hafa hundsað umsögn EFTA-dómstólsins og jafnvel dæmt þvert á ráðleggingu hans.  Baudenbacher hefur haft á orði fyrir vikið, að norskir dómarar grafi undan EFTA-dómstólnum, sem gæti síðan leitt til hruns EES-samningsins.  

Baudenbacher þykir vera afar hallur undir ESB og vill helzt ekki sjá neinar undanþágur frá gerðum Sambandsins, heldur vill steypa alla í sama ESB-mótið. Þetta kann að ráða miklu um afstöðu hans til þess, hvað gerist, ef Alþingi segir nei við OP#3. Að fá slíkan "unionista" með stormasöm samskipti við eitt EFTA-ríkið í farteskinu til að veita umsögn um OP#3, er afar umdeilanleg og jafnvel skrýtin ráðstöfun.  

Hvers vegna ættu Evrópusambandið og EFTA-ríkin ekki að fallast á þá ósk eyjarskeggja norður í Atlantshafi, sem núna eru ótengdir við raforkukerfi ESB og vilja flestir vera þannig áfram, að fá undanþágur frá Þriðja orkupakkanum um öll atriði, er millilandatengingar varðar ?  Bezt væri að fá varanlega undanþágu frá reglugerðunum 713/2009, 714/2009, 543/2013 og tímabundna undanþágu frá tilskipuninni 2009/72/EB og leyfi til að þróa hér takmarkað markaðskerfi með nauðsynlegri auðlindastýringu.  Þannig gætum við innleitt OP#3 og Norðmenn og Liechtensteinar yrðu í Orkusambandi ESB án atkvæðisréttar, eins og þjóðþing þeirra hafa samþykkt.

Eins og kunnugt er, er nú rekið mál fyrir þingréttinum í Ósló gegn norska ríkinu vegna meints brots ríkisstjórnar Noregs og meirihluta Stórþingsins á stjórnarskránni, þegar ákveðið var að fylgja ekki ákvæði stjórnarskrárinnar, sem áskilur aukinn meirihluta Stórþingsins fyrir samþykkt á tilgreindu fullveldisframsali til erlendra stofnana, þar sem Noregur ekki á aðild.  Afgreiðslu dómsins er vænzt í haust, þ.e. ákvörðunar um, hvort taka á ágreiningsmálið til efnislegrar meðferðar eða að vísa því frá. 

Verði það tekið til efnislegrar meðferðar, getur dómur haft mikla þýðingu fyrir EFTA-löndin í EES-samstarfinu.  Málið mun þá vafalaust fara alla leið upp í Hæstarétt.  Ef hann dæmir, að afgreiða hefði átt OP#3 með auknum meirihluta, mun málið hljóta slíka þinglega meðferð í Stórþinginu.  Á þeim 14 mánuðum, sem liðnir eru frá atkvæðagreiðslunni í Stórþinginu um OP#3, hafa efasemdir í Noregi og ótti við afleiðingar OP#3 fyrir almannahag aukizt, svo að líklegra er en ekki, að OP#3 verði felldur í Stórþinginu.  

Þeir, sem hagnast á þeirri stöðu, sem er á góðri leið með að verða ofan á í orkumálunum á Íslandi og í Noregi núna, eru raforkuvinnslufyrirtækin, nokkur orkusveitarfélög í Noregi og í fyrsta umgangi ríkissjóðirnir, en ríkissjóðirnir fórna framleiðslugreinum fyrir sjóðasöfnun, og óvíst er, að þeir ríði feitum hesti frá þessum viðskiptum, þegar upp verður staðið. 

Tapararnir verða norskir og íslenzkir orkunotendur - almennir notendur rafmagns, atvinnulífið og opinberar stofnanir, en alveg sérstaklega orkusækinn iðnaður.  Við munum öll þurfa að horfa fram á hærra rafmagnsverð, og iðnaðurinn missir sitt mikilvægasta samkeppnisforskot - lágt raforkuverð (heita vatnið mun líka hækka, af því að raforkuþörf hitaveitnanna er umtalsverð).  

Hvers vegna mun þetta gerast á Íslandi án sæstrengs ?  Væntingar um sæstreng munu virka til hækkunar, orkukauphöll mun  að líkindum valda kostnaðarauka hjá fyrirtækjunum, og ef samkeppnissjónarmið leiða til minni og fleiri fyrirtækja í orkuvinnslunni, mun tilkostnaður vaxa og auðlindastýringin, sem þó er að finna núna innan Landsvirkjunar, mun hverfa með þeim afleiðingum, að nýting orkulindanna versnar.  Þetta síðasta  verður dýrast, en er samt fyrirferðarminnst í umræðunni.

 

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• 180530_baudenbacher_langer_ut_mot_norsk_professor_11678.docx

Er einhver kostur við OP#3 og OP#4 í sjónmáli fyrir Ísland ?

Það er alveg ljóst, að eftir samþykkt Alþingis á Orkupakka #3 mun fljótlega hefjast umræða um OP#4.  Það er þannig útilokað, að orkupakkaumræða verði ekki við lýði, þegar líður að næstu þingkosningum.  Sá hlær bezt, sem síðast hlær. 

Nú hefur verið staðfest, það sem við blasti, að stjórnarliðar hafa farið með rangt mál, þegar þeir hafa haldið því fram, að þingsályktunartillögur utanríkisráðherra og iðnaðarráðherra væru reistar á álitsgerð Friðriks Árna Friðrikssonar Hirst og Stefáns Más Stefánssonar.  Ráðherrarnir sigla báðir undir fölsku flaggi og skáka í skjóli vandaðrar álitsgerðar.  Stefán Már upplýsti í Kastljósviðtali að kvöldi 6. maí 2019, að leið utanríkisráðherra væri líklega upprunnin í utanríkisráðuneytinu og þvoði þar með hendur sínar af endemis lögfræðilegu klúðri, sem þingsályktunartillagan býður upp á.  

Hvernig er þetta klúður vaxið ?  Ef/þegar umsókn berst til orkustofnana Bretlands og Íslands frá sæstrengsfjárfestum, t.d. "Atlantic Superconnector", AS, um leyfi til að tengja raforkukerfi landanna með aflsæstreng, sem AS er búið að kynna á NA-Englandi með brauki og bramli og hefur væntanlega öðlazt pólitíska velvild þar, að það hyggist framleiða þar og skapa þar með mikla vinnu á atvinnuleysissvæði, þá virkjast reglugerðir #713/2009 og #714/2009 um ACER (Orkustofnun ESB) óhjákvæmilega, því að málsmeðferðin þarf að vera samræmd í löndunum, sem tengja á saman, þar sem þau hafa bæði innleitt OP#3.

Þá verður árekstur við fyrirvara Alþingis um, að Alþingi verði að samþykkja undirbúning fyrir sæstreng og tengingu hans við íslenzka raforkukerfið.  Það er alls ekki gert ráð fyrir afskiptum þjóðþinganna í orkusambandi ESB af ákvörðunarferli um millilandatengingar. Yfirlýsingar frá ESB og EFTA-löndunum hafa einvörðungu pólitískt inntak, en eru á engan hátt lagalega bindandi, sem auðvitað er nauðsynlegt, þegar til ágreinings kemur. 

ESA mun annaðhvort að eigin frumkvæði eða samkvæmt ábendingu hagsmunaaðila fetta fingur út í þessa lagasetningu Alþingis, sem við þessar aðstæður verður brotleg við EES-samninginn, 7. gr., og Alþingi mun vafalítið neyðast til að ógilda fyrirvarann.  Þar með verður Stjórnarskráin í uppnámi samkvæmt álitsgerð FÁFH og SMS.  Hægt verður að sækja skaðabætur á hendur íslenzka ríkinu fyrir allar tafir, sem allt þetta vafstur hefur í för með sér fyrir sæstrengsverkefnið, og að lokum verður sæstrengur lagður til Íslands til að tengja aðra af tveimur "grænum rafhlöðum norðursins" við innra raforkukerfi ESB, en hin, sem reyndar er mun stærri, er Noregur.  Belti og axlabönd ráðherranna í þessu máli eru úr hýjalíni, sem óhjákvæmilega þýðir, að þau verða með allt á hælunum, eftir að sæstrengsumsókn berst.  Þau verða ekki öfundsverð af því að hafa blekkt þingheim.

Það er til lítils að leggja aflsæstreng til Íslands, ef ekki er jafnframt virkjað.  Samkvæmt innri raforkumarkaði ESB er orkuöflun fyrir markaðinn alfarið á höndum markaðarins.  Við sjáum markaðinn hérlendis nú þegar vera í startholunum við að afla sér virkjanaheimilda fyrir vatnsvirkjunum og vindmyllum.  Allt verður hagkvæmt, bæði stórt og smátt, þegar strengurinn hefur verið tengdur.  Ísland hefur ekki lengur viðurkennda stöðu sem land "lítils og einangraðs raforkukerfis" gagnvart ESB, og þess vegna kæmi á óvart, ef sæstrengsfjárfestar létu bíða lengi eftir sér, eftir að Alþingi hefur opnað dyrnar og í raun gefið undir fótinn með tengingu við sameiginlegan raforkumarkað ESB.

ACER stjórnar orkuflutningunum á milli landa, þ.e. úthlutar fyrirtækjum aðgang að sæstrengjunum, ef hann er takmarkaður, t.d. vegna fullestunar búnaðar.  ACER hefur líka eftirlit með því, að engar hömlur verði lagðar á flutninginn, t.d. að hálfu stjórnvalda til að stemma stigu við orkuverðshækkunum innanlands.  Slíkt eru óleyfileg inngrip til verndunar innlendum samkeppnisrekstri.  Hérlendis mun kerfi af þessu tagi fljótlega leiða til orkuskorts.

   

Þróunin er lengra komin í Noregi, enda hefur orkuverðið þegar hækkað í markaðskerfinu, sem þar er við lýði með rafmagnið.  Núna nemur flutningsgeta millilandatenginga þar 54 TWh/a, sem er um fimmfaldur meðalútflutningur raforku frá Noregi á ári undanfarin ár. Yfirvöldin hafa getað temprað útflutninginn, af því að Statnett, norska Landsnet, á allar millilandatengingar. 

Flutningsgetan nemur nú 39 % af vinnslugetu virkjana Noregs.  Ef hingað verður lagður 1200 MW sæstrengur, verður hámarksflutningsgeta hans 10 TWh/ár eða um 50 % af núverandi raforkuvinnslugetu landsins.  Þetta þýðir, að öll viðbótar orka hér mun fara til útflutnings og hér verður engin umframorka, ekkert borð fyrir báru, sem þýðir meira eða minna sama orkuverð hér og í hinum enda sæstrengsins.  Þetta er grafalvarleg staða fyrir íslenzk heimili og íslenzkan atvinnurekstur.  Við þessar aðstæður minnkar aðdráttarafl Íslands fyrir fólk og fjármagn.  Lífskjör eru dæmd til að versna.  

Í Noregi eru tveir sæstrengir nú á framkvæmdastigi, hvor um sig með aflflutningsgetu 1400 MW og orkuflutningsgetu 12 TWh/ár.  Liggur annar til Þýzkalands og hinn til Englands.  Með þeim mun flutningsgetan nema 78 TWh/ár eða 56 % af núverandi raforkuvinnslugetu Noregs.  Margir Norðmenn hafa áhyggjur af mikilli raforkuverðshækkun, sem þessi staða muni leiða til, og Statnett hefur varað við að fjölga sæstrengjum meir fyrr en afleiðingar viðbótar strengjanna tveggja verða komnar í ljós.  

Nú hafa orðið straumhvörf í aflsæstrengjamálum Noregs, því að í fyrsta skipti í sögunni hefur einkafyrirtæki sótt um leyfi til að leggja slíkan streng, sem þýðir auðvitað, að búizt er við góðri arðsemi þessarar fjárfestingar.  Er það félagið NorthConnect, sem vill leggja samnefndan streng á milli Noregs og Skotlands og hefur þegar fengið leyfi orkustofnunar Bretlands, en norska orkustofnunin, NVE, dregur lappirnar, enda hefur Statnett veitt neikvæða umsögn, vill fresta ákvörðunartöku og sjá afleiðingar rekstrar hinna sæstrengjanna tveggja á norska raforkumarkaðinn, eins og áður sagði. 

Það var eitt af 8 skilyrðum norsku stjórnarandstöðuflokkanna, sem studdu innleiðingu OP#3 á Stórþinginu 22. marz 2018, að leyfisveitingarferlið yrði stöðvað og Statnett yfirtæki eignarhaldið á "NorthConnect".  Það hefur verið svikið af ríkisstjórn Noregs.  Ef OP#3 tekur gildi í Noregi við afléttingu stjórnskipulegs fyrirvara af honum á Íslandi, eins og nú eru horfur á, þá mun ESA vafalaust gera athugasemd við einokunartilburði norska ríkisins á millilandatengingum.  "NorthConnect" verður prófsteinn á valdmörk norska ríkisins gagnvart ACER/ESB varðandi millilandatengingar.  Norðmenn hafa hingað til stjórnað orkuflæðinu sjálfir, en munu missa stjórn á þessum mikilvæga þætti orkumálanna til markaðarins og ACER (ACER útdeilir orkuflutningsleyfum, þegar flutningsgetan er takmörkuð).  Eftir sitja norskir neytendur með sárt ennið út af raforkuverðshækkun. Þetta er nú hin margrómaða neytendavernd OP#3.  Þegar verð jafnast út í Evrópu, græða sumir neytendur, en aðrir hljóta að tapa. Það verður fróðlegt að fylgjast með þróun orkumálanna í Noregi ekki síður en á Íslandi eftir lögleiðingu OP#3.  Búast má við, að kjósendur verði miskunnarlaust með refsivöndinn á lofti í næstu kosningum, ef neikvæðar afleiðingar innleiðingar OP#3 verða þá þegar teknar að birtast.

Samþættingin við Orkusamband ESB og fjölgun aflsæstrengja gerir það að verkum, að í Noregi eru að þurrkast út tengslin á milli árstíðarbundinnar umframorku í kerfinu og verðs á norska raforkumarkaðinum.  Það er vegna þess, að evrópskur markaður getur tekið við öllu rafmagni, sem ekki er þörf á innanlands. NVE áætlar, að umframorka í Noregi (án útflutnings) árið 2040 verði a.m.k. 30 TWh, sem er 23 % af núverandi innanlandsnotkun.  Þetta mun allt fara í útflutninginn um millilandatengingarnar, og inn verður flutt evrópskt raforkuverð. Þegar megnið af orkufyrirtækjunum er í opinberri eigu, er ekki sjálfgefið, eins og margir halda, að aukið "gegnsæi" á markaðnum verði almenningi til hagsbóta. 

Þessi þróun mun leiða til þess, að orkukræfur iðnaður í Noregi mun missa samningsstöðu sína á orkumarkaðinum og mun í sívaxandi mæli verða boðið upp á evrópskt raforkuverð.  Það skekkir samningsstöðu þessa iðnaðar meira en hann þolir, og hið sama gildir um slíkan iðnað á Íslandi vegna meiri kostnaðar á öðrum sviðum fyrir þennan iðnað í Noregi og á Íslandi en á meginlandinu. Það er tóm vitleysa, sem jafnvel þingmaður í Kraganum hefur heyrzt halda fram, að stóriðjan á Íslandi vilji halda orkuverðinu leyndu.  Það er gert að kröfu orkubirgjanna, t.d. Landsvirkjunar, sem telur sig fá sterkari samningsstöðu með leyndinni.  Verði Landsvirkjun tætt í sundur að kröfu ESA á grundvelli samkeppnislöggjafar ESB, sem verður líklegra eftir innleiðingu OP#3 en áður vegna skylduinnleiðingar frjáls uppboðsmarkaðar með raforku, þá hríðversnar samningsstaða hennar. 

Það skýtur skökku við að sjá forystumenn í íslenzku atvinnulífi, 8 talsins, þeirra á meðal forstjóra Alcoa Fjarðaáls, mæla með innleiðingu OP#3 hérlendis.  Rök þeirra koma hins vegar OP#3 ekkert við.  Það er mælt með innleiðingu OP#3 á röngum forsendum.  

Í lok hvatningargreinar sinnar í Morgunblaðinu 8. maí 2019,

"Samstarf um orku og loftslagsmál er nauðsyn",

sem aðallega fjallar um EES-samstarfið og loftslagsmál, skrifa áttmenningarnir:

"Það er mikilvægt fyrir hagsmuni Íslands, atvinnulífsins og fólksins í landinu, að halda áfram samstarfinu við ESB um orku- og loftslagsmál með innleiðingu 3. orkupakkans.  Alþjóðleg samvinna á þessu sviði mun auðvelda viðureignina við loftslagsbreytingar og gagnast ekki einungis okkar kynslóð, heldur börnum okkar og barnabörnum."

Af þessum texta virðist helzt mega ráða, að höfundarnir vilji samþykkja OP#3 til að greiða fyrir raforkuútflutningi frá Íslandi til ESB, sem þá að sjálfsögðu yrði á grundvelli gríðarlegra orkuframkvæmda hérlendis, bæði í virkjunum og línulögnum.  Öðru vísi nýtist OP#3 ekki til að létta  undir ESB í viðureigninni við loftslagsvána.  Innleiðing OP#3 getur aðeins gagnazt orkugeiranum.  Innleiðingin verður á kostnað hinna mörgu og til ávinnings hinna fáu.   

Miklu eðlilegra og þjóðhagslega hagkvæmara er, að Alþingi ráði ferðinni í þessum efnum við orkunýtingu til atvinnu- og verðmætasköpunar í landinu.  Við þurfum sízt af öllu á því að halda, að markaðsöflin á innri raforkumarkaði ESB ráði í framkvæmd orkustefnunni á Íslandi.  Til þess að svo megi verða þarf Alþingi að neita að lyfta hinum stjórnskipulega fyrirvara af OP#3. 

OP#3 fjallar aðeins óbeint um loftslagsmál, en OP#4 gerir það í ríkum mæli.  Það er að sjálfsögðu vegna mjög mikillar losunar gróðurhúsalofttegunda við raforkuvinnslu í ESB.  Hér er losun gróðurhúsalofttegunda við raforkuvinnslu mjög lítil, og þess vegna á OP#4 ekkert erindi hingað heldur. Hann felur í sér stórhættuleg ákvæði um svæðisstjórnstöðvar fyrir raforku.  Ef Ísland undirgengst OP#4 líka, gæti kerfisstjórnun raforkukerfis Íslands, sem nú fer fram við Gylfaflöt í Reykjavík hjá Landsneti, flutzt niður til meginlands Evrópu.  Statnett hefur þess vegna lagzt gegn samþykki OP#4 í Noregi, og hérlendis mun verða lífleg umræða um hann líka.

Að lokum skal vitna í Carl Baudenbacher um rétt Íslands til að hafna OP#3:

"In order to avoid any misunderstanding, I wish to emphasise, that the right of Iceland to initiate proceedings under Article 102(5) EEA is undisputed.  In the present case, however, there is no sufficient reason to use this emergency valve."

Meirihluta íslenzku þjóðarinnar greinir einfaldlega á við Carl Baudenbacher um ályktun hans í seinni málsgreininni.  Orkumálin eru landsmönnum svo mikilvæg í bráð og lengd, að það má ekkert skref stíga í samskiptum við erlenda aðila, sem leitt getur til þess, að við gloprum niður lýðræðislegri stjórnun okkar á orkumálunum, ráðstöfun orkulindanna og jafnvel eignarhaldinu á þeim, er frá líður.   

 

Næstu skref eftir OP#3

Það er mikið fagnaðarefni, að ASÍ hefur markað sér skýra stöðu í átökunum um íslenzku orkulindirnar.  Það er engum blöðum að fletta um, að ásóknin í þær mun vaxa, ef mestur hluti orkugeirans, allt of margir og jafnvel nokkrir fórkólfar atvinnulífsins, illu heilli, þingmenn o.fl., fá þeim vilja sínum framgengt, að Orkupakki #3 verði leiddur inn í íslenzkar lögbækur. Það eru öflugir hagsmunahópar, sem hafa hagsmuni af og sjá auðgunartækifæri í hækkun raforkuverðs á Íslands, einkum með millilandatengingum, sem jafna myndu út á endanum raforkuverðsmun hérlendis og erlendis.  Allur orkugeirinn sleikir út um, og það er hald sumra, að ríkissjóðurinn muni fitna við þetta, en það getur ekki orðið, því að landsframleiðslan mun jafnvel dragast saman, þegar atvinnulífið kiknar undan byrðunum, og mörg fyrirtæki í samkeppni við útlönd munu neyðast til að draga saman seglin og jafnvel hætta starfsemi. Atvinnuframboð mun snarminnka. 

Niðurstaða ASÍ er þess vegna rökrétt.  Það eru hagsmunir verkalýðshreyfingarinnar, eins og almennings á Íslandi, að hérlendis verði raforkuverð nálægt kostnaðinum við vinnsluna.  Þá má ekki hleypa að spákaupmennsku með raforkuna og kreddum um uppboð á virkjanaleyfum til "skamms" tíma, sem auðvitað munu leiða til hærra raforkuverðs til heimila og atvinnulífs, því að reynt verður að endurheimta kostnað við að afla virkjanaleyfa með hækkun raforkuverðs. 

Hvaða samband er á milli OP#3 og afkomu almennings ?  Með OP#3 verða Íslendingar skyldaðir til að taka upp markaðskerfi Evrópusambandsins, ESB, þótt það henti engan veginn íslenzkum aðstæðum og sé þar af leiðandi líklegt til að valda hér óstöðugleika orkuverðlags, vaxandi hættu á orkuskorti og hærra meðalverði raforku yfir árið.  Mismunurinn á núverandi markaðskerfi hér og markaðskerfi ESB er, að hið síðarnefnda er uppboðskerfi fyrir raforku í orkukauphöll með afleiðuviðskiptum og spákaupmennsku með raforkuna, en núverandi kerfi er aðallega auglýstar gjaldskrár, en um stærri orkuviðskipti er hægt að fá tilboð frá orkubirgjum. 

Opinber aðstoð við orkukaupendur, sem á einhvern hátt er hægt að flokka sem markaðsskekkjandi ríkisaðstoð, verður bönnuð.  Styrkur til húsnæðishitunar er t.d. óþekktur, þar sem frjálst markaðskerfi með orku er við lýði, einnig í Noregi, þar sem raforkunotkun heimila er fimmföld á við íslenzk heimili án rafhitunar.  Rafmagnskostnaður hefur orðið tilfinnanlegur fyrir margar fjölskyldur í Noregi, þegar saman hefur farið þurrkur og útflutningur rafmagns, t.d. um sæstrengi.  Samt hefur ekkert orðið úr því, að hið opinbera hlaupi undir bagga. 

Gaspri iðnaðarráðherra um, að ríkisstjórn og Alþingi muni ráða þessu hér eftir sem hingað til, er varlegt að treysta.  Ríkisstuðningur við bændur til að létta þeim byrðar hás raforkukostnaður er óleyfilegur að Evrópurétti og ögrun við fjórfrelsið.  Það er blindingsháttur að halda að það að ganga orkupakkanum á hönd muni engar afleiðingar hafa.  Annaðhvort stafar slíkur málflutningur af fullkomnu þekkingarleysi á málefninu eða blekkingartilhneigingu, sem er í raun fullkomið ábyrgðarleysi.  

Stóra reykbomban felst svo í því, að Alþingi geti í senn lýst yfir stuðningi sínum við tengingu Íslands við sameiginlegan raforkumarkað ESB og sett lög, sem banna Landsneti að setja aflsæstreng á framkvæmdaáætlun Kerfisáætlunar, þótt Landsreglara beri að gefa Landsneti fyrirmæli um að framfylgja Kerfisþróunaráætlun ESB.  Þetta er þverstæða og algert píp.  

ESB ætlar að draga til sín öll völd yfir orkumálum aðildarlandanna, og hið sama mun gilda um EFTA-löndin, sem samþykkja orkupakkana.  Þessi valdasamþjöppun réttlætir ESB sem nauðsynlegt tæki í baráttunni við loftslagsvána.  Þessi rök eiga ekki við á Íslandi með innan við 1 % raforkuvinnslunnar úr jarðefnaeldsneyti.  Auðvitað á að hafna OP#3 og taka málið upp til vinsamlegrar viðræðu á réttum vettvangi, Sameiginlegu EES-nefndinni, í ljósi nýrra aðstæðna á Íslandi, þar sem komið hafi í ljós víðtæk andstaða um allt land og hjá öflugum verkalýðssamtökum á borð við ASÍ.

Við þessa vörðu á vegferðinni, OP#3, er rétt að velta fyrir sér, hvert leiðin liggur:

• OP#4 eflir enn hina yfirþjóðlegu þætti orkusambandsins og stangast þar af leiðandi enn meir á við Stjórnarskrána en OP#3.  ACER fær aukin völd, eins og við var að búast, og Framkvæmdastjórnin á að ástunda mun strangara eftirlit með Kerfisáætlunum aðildarlandanna, ráðstöfunum til bættrar orkunýtni og orkuskipta.  Stefnumið orkusambandsins er hnökralaust net millilandatenginga, sem skal tryggja, að orka streymi vandræðalaust frá svæðum lágs orkuverðs til svæða hás orkuverðs.  Þannig er staðan alls ekki núna og þarf líklega að þrefalda núverandi aflflutningsgetu á milli landa ESB, til að svo verði.  Niðurstaða þessarar þróunar verður samræmt evrópskt orkuverð, sem vafalaust verður hærra en raforkuverðið, sem Íslendingar hafa vanizt á þessari öld.  Hvers vegna að gefa nú undir fótinn með, að við viljum taka upp evrópskt raforkuverð gegn því að tengjast sameiginlegum raforkumarkaði ESB ?
• Í OP#4 er fyrirskrifað, að stofna skuli til Svæðisstjórnstöðva, SSS (Regional Operation Centres, ROC), til álagsstýringar og öryggisútreikninga á flutningskerfinu.  Ábyrgð á þessum málum er núna hjá hverju landi fyrir sig, hjá Statnett í Noregi og Landsneti á Íslandi til að nefna dæmi.  Norska ríkisstjórnin hefur fengið frágengnar gerðir og tilskipanir úr OP#4 og sent þær út til umsagnar.  Hvers vegna heldur íslenzka ríkisstjórnin spilunum svo þétt að sér, að halda mætti, að þau væru algerlega óboðleg ?  Er það vegna þess, að hún telji sig ekki þurfa neinar umsagnir utan úr þjóðfélaginu ?  Satt að segja hræða sporin frá Þriðja orkupakkanum, því að embættismannakerfi ráðuneytanna ræður hreinlega ekki við að leggja faglegt mat á stórmál af þessu tagi, sem raunverulega er tæknilegs eðlis, þótt lögfræðingar verði að rýna orkupakkana líka.  Það er hins vegar gagnslítið að láta þá rýna mál af þessu tagi, sem virðast eins og fiskar á þurru landi, þegar kemur að Evrópurétti og stjórnlögum landsins.  Hvað um það.  Í umsögn sinni sagði Statnett: "Ábyrgðin á afhendingaröryggi raforku á ekki að fara úr höndum ríkisins".  Þetta er hverju orði sannara.  Vonandi verður Landsnet sammála, og vonandi sammælast ríkisstjórnir Íslands og Noregs um það eigi síðar en í Sameiginlegu EES nefndinni, ef illu heilli Alþingi samþykkir OP#3, að ábyrgðin á afhendingaröryggi raforku á Íslandi og í Noregi verði hjá Landsneti og Statnett.  Þetta er lykilmál, sem þýðir í raun, að hvorki Ísland né Noregur geta samþykkt OP#3 heldur.  Að eftirláta stjórnstöð einhvers staðar á meginlandi Evrópu að stjórna íslenzka orkukerfinu, álagsdreifinu á línur, vatnshæð í miðlunarlónum og mörgu fleiru, er ófært af öryggisástæðum.  Þess vegna ætti Alþingi að girða strax fyrir vandræði og neita að aflétta hinum stjórnskipulega fyrirvara af OP#3.
• Á minnisblaði með beiðni um umsögn við frágengnar gerðir OP#4 útskýrir norska ríkisstjórnin Raforkumarkaðsreglugerðina í OP#4 þannig: "Gerðin njörvar niður nánari reglur um atriði með þýðingu fyrir viðskipti yfir landamæri [með orku].  Tilgangurinn er að ákvarða mikilvægustu grunnreglurnar fyrir velvirkandi, samþættum rafmagnsmarkaði.  Það felur í sér, að allir viðkomandi aðilar skuli fá óvilhallan rétt til markaðsaðgangs. Ennfremur eru ákvarðaðar almennar reglur um úthlutun flutningsrýmis [í millilandatengingum] og þrengslameðhöndlun.  Þar er m.a. kveðið á um, að þjóðarhagsmunir megi ekki takmarka innflutning og útflutning á rafmagni."  Þetta þýðir, að norsk og íslenzk yfirvöld mega ekki skipta sér af, hvernig straumurinn á að verða í strengjum og línum til útlanda. Þetta verður hart aðgöngu fyrir Norðmenn, eins og athugasemd Statnetts sýnir, og algerlega óaðgengilegt fyrir Íslendinga.  Innlend fyrirtæki lenda í beinni samkeppni um raforkuna hér innanlands við fyrirtæki í ESB, það lækkar hratt í miðlunarlónum og orkuverðið rýkur upp úr öllu valdi.  Innlend stjórnvöld hafa ekki leyfi til að skakka leikinn.  Í versta tilviki bilar síðan sæstrengurinn, og hér verður hrikalegur raforkuskortur að vetrarlagi. 

Það er vogunarspil og gríðarleg áhætta í því fólgin að treysta því, að bann Alþingis við því að taka sæstreng inn á framkvæmdahluta Kerfisáætlunar Landsnets haldi gagnvart Evrópurétti.  Hugmyndin sjálf er arfaslök og stngur í stúf við stefnumörkun Evrópusambandsins.  Það á í mikilli baráttu við ýmis aðildarlanda sinna út af stefnumörkuninni um hnökralausar millilandatengingar og sama orkuverð alls staðar.  Takist þetta, græðir þungamiðja framleiðslunnar, en jaðrarnir tapa.  Þetta er hins vegar barið áfram með þeim rökum, að miðstýring orkumála sé nauðsynleg til að ná tökum á loftslagsvánni.  Þessi stefnumörkun gengur öndvert á hagsmuni Íslands, sem eru fólgnir í lágu raforkuverði og nýtingu orkulindanna innanlands.  

Í þessu ljósi er deginum ljósara, að ESB getur ekki liðið það, að eitt ríki setji lagaleg skilyrði við innleiðingu OP#3, sem breyta inntaki og eðli orkupakkans.  Þess vegna velur norska ríkisstjórnin fremur þá leið að ganga á bak orða sinna gagnvart stjórnarandstöðuflokkunum Verkamannaflokknum og Græningjunum, svo alvarlegt sem það er, en að verða gerð afturreka með lagasetningu um skilyrðin 8.

Evrópusambandið hefur nefnilega vopnið, sem bítur í þessu sambandi, EES-samninginn, gr. 7. Á þetta vopn mun reyna eigi síðar en við afgreiðslu fyrstu umsóknar um aflsæstreng frá ESB-landi til Íslands.

 

 

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• umsogn_bjo_um_thingsalt.docx

Neytendavernd OP#3 eru öfugmæli

Það er óskiljanlegt mörgum, að ríkisstjórn Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs, Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks, skuli hafa sammælzt um tvær  þingsályktunartillögur og tvö lagafrumvörp um Orkupakka #3, OP#3, sem m.a. skylda ríkisstjórnina til að reka endahnútinn á markaðsvæðingu raforkugeirans með frjálsri samkeppni um raforku á uppboðsmarkaði að hætti Evrópusambandsins, ESB. 

Þar með verður enn ríkari ástæða fyrir ESA að hafa afskipti hér af ríkjandi markaðshlutdeild ríkisfyrirtækis og krefjast markaðsvæðingar virkjanaleyfa og einkavæðingar á eignarhaldi og rekstri hluta af virkjunum Landsvirkjunar með sama hætti og framkvæmdastjórn ESB hefur krafizt einkavæðingar af frönsku ríkisstjórninni og haft sitt fram.  Það er flestum hulin ráðgata, hvernig ríkisstjórnarflokkarnir geta sammælzt um gjörning, sem færir ESB enn ríkari ástæðu til afskipta af tilhögun eignarhalds og ráðstöfunar orku en þó er við lýði samkvæmt OP#2.

Í grein sinni í Kjarnanum 1. maí 2019, 

"Orkan er okkar",

heldur Ari Trausti Guðmundsson, ATG, þingmaður VG, því m.a. fram, að OP#3 feli í sér aukna "neytendavernd og gegnsæi á raforkumarkaði".

Þetta er ekki rökstutt nánar, og þetta étur hver stuðningsmaður OP#3 upp eftir öðrum.  Sannleikurinn er sá, að þetta er kostur, sem hægt er að tilfæra við OP#3 á meginlandi Evrópu og á Bretlandi, þar sem raunveruleg samkeppni um hylli neytenda tryggir þeim lágmarksverð á hverjum tíma, þótt það sé hátt á okkar mælikvarða.  Þar ræður eldsneytisverð mestu og koltvíildisskatturinn.  "Frjáls samkeppni" um raforku á Íslandi getur hins vegar aldrei orðið frjáls vegna fákeppni, og þess vegna mun uppboðsmarkaður með raforku verða mikil afturför fyrir raforkunotendur hérlendis. 

Afleiðingin verður sveiflukennt verð og hærra meðalverð, af því að samræmd stjórnun á nýtingu orkulindanna verður bönnuð í "frjálsri samkeppni".  Ef aukið gegnsæi hér merkir, að öll viðskipti verði uppi á borðum, þá þarf slíkt ekki endilega að vera kostur fyrir kaupendur, þar sem seljendur hafa undirtökin á markaðinum.

Þá heldur ATG því fram, að "ríki" ákveði sjálf á hverjum tíma, hvaða viðbótar orkuflutningar fari fram "yfir landamæri" eftir innleiðingu OP#3.  Ef þetta væri rétt, þá væri ekkert gagn að hinum umfangsmikla lagabálki OP#3, sem innleiðir Evrópurétt á sviði orkuflutninga og orkuviðskipta á milli landa ESB/EES og hefur það hlutverk að ryðja burt hindrunum, sem einstök ríki hafa sett upp og munu setja upp gegn slíkum orkuflutningum. 

Það er t.d. alveg skýrt, að markaðurinn á að taka völdin af stjórnvöldum um stjórnun orkuflæðisins.  Þannig hafa norsk stjórnvöld hingað til getað stjórnað orkuflæðinu til og frá Noregi og hafa t.d. getað takmarkað útflutninginn, þegar lækkað hefur í miðlunarlónum.  Eftir innleiðingu OP#3 mun ACER stjórna þessu orkuflæði og ákvarða hlutdeild hvers orkuseljanda í hámarksorkuflutningsgetu sæstrengsins í þeim tilvikum, að flutningsgetan sé takmörkuð.  Reyni yfirvöld þjóðríkis að grípa þarna inn, varðar það við bann við því, að ríkisvaldið hygli innlendum raforkunotendum á kostnað erlendra, og það varðar líka við bann gegn útflutningshindrunum í EES-samninginum, gr. 12.

Í kaflanum, "Ísland og 3. orkupakkinn" 

minnist ATG á 5 lögfræðiálit:

"Flest eru álitin í örstuttu máli jákvæð og langt í frá talið, að Ísland missi völd yfir orkulindum sínum."

Engin tvímæli eru tekin af um þetta í álitsgerð Friðriks Árna Friðrikssonar Hirst (FÁFH) og Stefáns Más Stefánssonar (SMS) í þeirra álitsgerð frá 19. marz 2019, heldur bent á vissar hættur fyrir Íslendinga í þessu sambandi.  Öruggast er hér að vitna til aðgerða framkvæmdastjórnar ESB gegn frönsku ríkisstjórninni, sem nú hafa leitt til þess, að hún hyggst selja vatnsorkuver EdF, frönsku Landsvirkjunar, til einkafyrirtækja.  Þegar sama lagaumgjörð verður um þessi mál á Íslandi og í Frakklandi með innleiðingu OP#3 hér, mun nákvæmlega hið sama verða uppi á teninginum hér gagnvart Landsvirkjun.  Þar með er komin upp stórhætta á því, að orkulindir (og virkjanir) Íslands muni ganga kaupum og sölum á EES-svæðinu.  Þessari hættu býður Alþingi heim með innleiðingu OP#3.

"Ríkisstjórnin vinnur m.a. eftir álitinu [FÁFH & SMS] með því að lögfesta samþykki Alþingis fyrir tengingu með rafstreng við umheiminn.  Hvorki ESA né ESB getur þvingað fram gerð og lagningu sæstrengs eða lagningu raflína frá nýjum virkjunum eða eldri virkjunum, sem allt í einu myndu framleiða orku á lausu, af því [að] t.d. álver lokar.  Hvergi í reglugerð um ACER stendur neitt í þessa veru og þarf vel pælda útúrsnúninga til þess að láta líta svo út, að ESB hafi vald til að skikka Ísland til að selja 1000 MW til meginlandsins. Samningar um sæstreng yrðu ávallt unnir á almennum forsendum EES-samningsins, ekki 3. orkupakkans."

Það kom fram í Kastljósviðtali við SMS að kvöldi 6. maí 2019, að aðferðin við innleiðingu OP#3 í íslenzkan landsrétt með húð og ári og síðar þingsályktun og lagasetning, sem bannar hérlendan undirbúning að lagningu sæstrengs til Íslands án samþykkis Alþingis, er upprunnin í utanríkisráðuneytinu, enda kemur hún eins og skrattinn úr sauðarleggnum í álitsgerð FÁFH & SMS og stingur þar í stúf við allt annað.

Fyrirvarinn um samþykki Alþingis er hins vegar handónýtur um leið og umsókn berst Orkustofnun frá sæstrengsfjárfestum um leyfi til lagningar og tengingar við Ísland.  Þá virkjast nefnilega reglugerð 713/2009, og fyrirvarinn um samþykki Alþingis við undirbúning á móttöku sæstrengs að hálfu Landsnets rekst á við hana.  Þar með verður fyrirvarinn brotlegur við EES-samninginn, gr. 7, og ESA mun krefjast ógildingar laganna um bann við sæstreng.  Þar með lendir Stjórnarskráin í uppnámi.  Málatilbúnaður ríkisstjórnarinnar er þannig algert klúður.

Það er röng fullyrðing, að hvorki ESA né ESB geti þvingað fram gerð og lagningu sæstrengs.  ESB hefur til þess næg tæki og tól, eftir að búið verður að fella bann Alþingis úr gildi.  Þar vegur fjórfrelsið þungt, og EES-samningurinn, gr. 11 og 12, sem banna hindranir á inn- og útflutningi vöru.  Um þetta skrifa FÁFH og SMS í neðanmálsgrein nr 62 í álitsgerð sinni:

"Ekki má þó gleyma, að hafni Orkustofnun umsókn fyrirtækis þar að lútandi [um sæstreng], gæti fyrirtækið snúið sér til ESA með kæru, sem gæti endað með samningsbrotamáli gegn Íslandi.  Slík staða gæti reynzt Íslandi erfið."

Eftir að fjárfestir væri búinn að vinna slíkt mál, er engin leið til að standa gegn lagningu flutningslína frá stofnrafkerfinu og niður að lendingarstað sæstrengs.  Landsreglarinn mun krefjast þess, að Landsnet aðlagi Kerfisáætlun sína að Kerfisþróunaráætlun ESB, þar sem sæstrengurinn er.  Allar hindranir á þessari leið verða kærðar á grundvelli óleyfilegra útflutningshindrana og jafnvel ríkisstuðnings við innlenda atvinnustarfsemi.  

Það eru útúrsnúningar hjá ATG, að hvergi í reglugerð um ACER standi,

"að ESB hafi vald til að skikka Ísland til að selja 1000 MW til meginlandsins".  

Þess þarf einfaldlega ekki.  Markaðnum er ætlað að sjá um framkvæmdina, þegar regluverkið verður búið að opna gáttirnar.  Í þessu liggur hið mikla vanmat stjórnmálamanna á áhrifum OP#3.  Þeir gleyma markaðskröftunum.  Hagnaðarvonin knýr þá áfram.  Hverjir munu sitja eftir með sárt ennið ?  Íslendingar mundu þurfa að glíma við þríhöfða þurs: OP#3, EES-samninginn og markaðsöflin.  Til varnar þessu stendur Stjórnarskráin ein.  Á grundvelli hennar væri hægt að dæma þetta allt ólögmætt.  EES-samningurinn mun þó varla lifa slíkt af.

"Sæstrengur er á forræði þjóðarinnar sjálfrar og orka til hans sömuleiðis.  Hún er ekki til núna og verður ekki framleidd, nema fyrir liggi áætlanir og samþykki stjórnvaldsstofnana.  Dreifikerfi orku í viðkomandi sæstreng er líka á forræði þjóðarinnar eða með öðrum orðum á valdi Alþingis, í öllum tilvikum.  Úrskurði ESA á næstu árum, sem er afar ólíklegt, að fyrirvarinn gangi ekki upp, verðum við að mæta því með rökum og vörnum."

Eins og sjá má, hengir ATG hatt sinn alfarið á handónýtan fyrirvara Alþingis, sem sízt hefur meira gildi að Evrópurétti en fyrirvari Alþingis um innflutning á ferskum landbúnaðarvörum frá EES. Það er sorglegt að horfa upp á pólitískar skessur leika sér með fjöregg íslenzku þjóðarinnar.

"Orkuverðið hreyfist auðvitað ekki, því að tenginguna við meginlandið vantar."

Þessi málsgrein ATG ber með sér, að hann hefur ekki gert sér grein fyrir, hvernig uppboðskerfi með raforku mundi virka við íslenzkar aðstæður.  Alls staðar, þar sem þetta kerfi er notað, verður verðið kvikt með stórri dægursveiflu og árstíðarsveiflu.  Hér munu þrjú miðlunarlón keppa við 5 jarðgufusvæði, eins og staðan er núna.  Miðlunarvirkjanir eru tæknilega sveigjanlegri og með mun lægri breytilegan kostnað en jarðgufuvirkjanir og munu hafa undirtök á markaðinum á meðan nóg er í miðlunarlónunum, en síðan hækkar kostnaður miðlunarvirkjana upp fyrir jarðgufuvirkjanir.  Nýtingin verður ójöfn og þjóðhagslega óhagstæð, af því að auðlindastýringu vantar, og hún verður óleyfileg.  Þetta mun leiða til hækkunar á meðalraforkuverði til almennings. Fullyrðing ATG er út í loftið.

"Nú hefur fýsileikakönnun sæstrengs (ICE-Link) verið hætt og könnunarverkefnið afturkallað að skipun íslenzku ríkisstjórnarinnar."

Þetta skrifar ATG að óathuguðu máli.  Hvert fór "skipun íslenzku ríkisstjórnarinnar" ?  Til aðstandendanna, Landsnets, Landsvirkjunar og National Grid Holding Co. ?  Kaupin gerast ekki svona á eyrinni hjá ESB.  Á bak við veru "Ice-Link" í Kerfisþróunaráætlun ESB og alla leið upp á forgangsverkefnaskrána PCI er ítarleg undirbúningsvinna og undirskrift margháttaðra skjala innan ESB ásamt samþykki Framkvæmdastjórnar, Ráðs og þings.  Aðeins einfeldningar trúa því, að bréf frá Íslandi geti orðið sú litla þúfa, sem velti strax þessu þunga hlassi. 

PCI er til endurskoðunar á tveggja ára fresti, næst 2020.  Ef Alþingi afléttir í millitíðinni stjórnskipulegum fyrirvara af OP#3, er komin upp alveg ný staða, sem jafngildir viljayfirlýsingu Íslands um að tengjast sameiginlegum raforkumarkaði ESB.  Það er alveg undir hælinn lagt, að ESB verði við ósk ríkisstjórnarinnar, ef aðrir hagsmunaaðilar verða á móti því.  

"Munum líka, að svo kann að fara, að Bretar standi utan ESB.  Samningar um sæstreng væru þá tvíhliða gjörningur fullvalda ríkja án virks, margþjóðlegs eftirlitsaðila, en undir gerðardómi, ef deilur yrðu uppi."

Hér er ATG enn of fullyrðingasamur m.v. staðreyndir málsins.  Það veit enginn, hvort Bretar munu standa utan Orkusambands ESB og ACER, þótt þeir fari úr ESB, því að þeir eiga nú í miklum orkuviðskiptum innan EES.  Þá er allsendis óvíst, að ESB (ACER) mundi láta það afskiptalaust, ef Íslendingar, eftir samþykkt OP#3, myndu gera sig líklega til að eiga í raforkuviðskiptum við land utan ESB.  Það er þvert á móti líklegt, að ESB myndi túlka samþykkt OP#3 sem skuldbindingu að Íslands hálfu til að tengjast innri markaði ESB, og það væri tæknilega hægt með sæstrengslögn til Írlands.  Heimurinn er ekki jafneinfaldur og ATG vill vera láta.

Við höfum fyrir sjónum nýlegt dæmi frá samstarfsverkefni Þjóðverja og Rússa um nýja gasflutningslögn á botni Eystrasalts frá Rússlandi til Þýzkalands, sem er hitamál innan ESB.  Þjóðverjar og Rússar ætluðu að halda þessu máli sem tvíhliða samstarfsverkefni sínu, og Þjóðverjar lögðu sig í líma við að fá Frakka til að samþykkja slíkt fyrirkomulag.  Nú hefur Ráðherraráð ESB hins vegar tekið þá ákvörðun, að það gangi ekki upp á grundvelli OP#3, heldur skuli ACER, Orkustofnun ESB, taka að sér að stjórna þessum gasflutningum, þótt Rússar auðvitað eigi þar enga aðkomu.  Þjóðverjar eru í sárum, telja Frakka hafa svikið sig og ekki í fyrsta skipti. 

 

Að lokum kemur hin pólitíska niðurstaða ATG á formi yfirlýsingar:

"Ég tel mikilvægt, að sem flestir sjái í gegnum málatilbúnað og rangfærslur helztu talsmanna gegn 3. orkupakkanum.  Orkuauðlindir okkar eru ekki í hættu."

Gallinn við þessa niðurstöðu þingmanns VG er, að honum hefur í þessari grein ekki tekizt að hrekja með haldbærri röksemdafærslu neitt það, sem máli skiptir í málflutningi "Orkunnar okkar" eða þeirra, sem þar mega kallast talsmenn.  Það er hægt að sanna hvað sem er út frá röngum eða ófullnægjandi forsendum. Það hefur ATG tekizt að sanna í Kjarnagrein sinni og skipar sér þar á bekk með gríska heimspekinginum, sem sannaði, að héri kæmist aldrei framúr skjaldböku, ef bara skjaldbakan fengi forskot.